Έκφραση Έκθεση (Α΄ Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
| ΙΙ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Σύμφωνα με τα λεξικά η λέξη διάλογος σημαίνει συνομιλία, συζήτηση. Ο διάλογος μπορεί να είναι μια απλή ερωταπόκριση, που αποβλέπει στην τυπική πληροφόρηση, ή μια προσπάθεια για βαθύτερη επικοινωνία με στόχο την αναζήτηση της αλήθειας. 1. Διάλογος.Η σχέση του λόγου με το σώμα, το χρόνο και το χώρο Να παρακολουθήσετε διάφορες συζητήσεις, π.χ. μια φιλική κουβέντα, μια τηλεοπτική συζήτηση ή τη συζήτηση σε μια γενική συνέλευση της τάξης σας και να παρατηρήσετε σε ποια σχέση βρίσκεται ο λόγος:
Συγκεκριμένα, να παρατηρήσετε τα εξωγλωσσικά στοιχεία της ομιλίας (τις χειρονομίες, την έκφραση του προσώπου, το ρόλο του βλέμματος στην επικοινωνία, τα αποτελέσματα της σωματικής κόπωσης στο λόγο κτλ.).
Να παρατηρήσετε την επίδραση του χώρου στον ομιλητή. Πώς προσαρμόζει ο ομιλητής το λόγο του ανάλογα με το χώρο;
2. Προϋποθέσεις για την επιτυχία
|
Α. Το αυτοκίνητό μου έπαθε βλάβη. Α. Βούρτσισες τα δόντια σου και τακτοποίησες το δωμάτιο σου; Α. (Αστυνομικός): Είναι ο πατέρας ή η μητέρα σου στο σπίτι; Α. Τι σπουδάζει η κόρη σας; Α. Κατάφερες να συνεννοηθείς με το συνεργάτη σου τελικά; Α. (Ο τελωνειακός): Τι έχετε να δηλώσετε, κύριε; Α. (Ο καθηγητής): Ποια είναι τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενο; |
Είδαμε ότι είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αποδοθεί απόλυτα ο προφορικός λόγος με ένα γραπτό κείμενο. Ωστόσο στη λογοτεχνία συχνά χρησιμοποιείται ο διάλογος τόσο στα αφηγηματικά κείμενα όσο και στα θεατρικά, και σχηματίζουμε την εντύπωση ότι ακούμε έναν αυθεντικό προφορικό λόγο, ενώ πρόκειται απλώς για την αναπαράστασή του.
Στα αφηγηματικά λογοτεχνικά κείμενα (διήγημα, μυθιστόρημα κτλ.) ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στην περιγραφή των γεγονότων, αλλά συχνά τα παρουσιάζει να ξετυλίγονται μπροστά μας. Στην προσπάθειά του αυτή ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το μονόλογο και το διάλογο, που αποτελούν τα βασικά μέσα, για να πετύχει την αναπαράσταση των γεγονότων (δραματικότητα) και να προσδώσει ζωντάνια στην αφήγηση.
Ποια μέσα χρησιμοποιούνται στο γραπτό αφηγηματικό λόγο, για να αποδοθεί ο προφορικός λόγος με τα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά γνωρίσματά του; Να απαντήσετε με βάση το παρακάτω απόσπασμα από την Αργώ του Γ. Θεοτοκά.
... Ο Παπασίδερος βάδισε μονομιάς καταπάνω του. Το βλέμμα του γυάλιζε μες στο ημίφως. Ήτανε πολύ νευριασμένος κι έμοιαζε απειλητικός. – Τι θες εδώ; ρώτησε βίαια. – Θέλω γράμματα! αποκρίθηκε ο μικρός αυθόρμητα, μηχανικά, χωρίς να σκεφτεί τί έλεγε, με το ίδιο πάντα αφαιρεμένο και παράξενο ύφος. – Γιατί έφυγες, μωρέ, από το σπίτι σου; – Θέλω γράμματα! ξανάπε το παιδί. – Πήγαινε να με περιμένεις στο προαύλιο! πρόσταξε , ο παπάς. Κι ενώ ο μικρός στεκότανε απολιθωμένος και τον κοίταζε κατάματα δίχως να καταλαβαίνει τα λόγια του, ο παπάς του φώναξε ακόμα πιο βίαια, σηκώνοντας κιόλας την κοκαλιάρικη χερούκλα του: – Πήγαινε έξω αμέσως, να μη σε σπάσω στο ξύλο! |
Να εντοπίσετε τα διαλογικά μέρη σε διάφορα αφηγηματικά κείμενα και να παρατηρήσετε τις λειτουργίες του διαλόγου: με ποιον τρόπο εξυπηρετεί ο διάλογος την εξέλιξη της δράσης κάθε φορά και πώς συντελεί στη διαγραφή των χαρακτήρων; Μπορείτε π.χ. να ανατρέξετε στα παρακάτω κείμενα από το βιβλίο Κ.Ν.Λ. «Η μπογάτσα» σ. 350 και «Ο Παπα-Νάρκισσος» σ. 321.
Να συγκρίνετε ένα θεατρικό διάλογο από τα Κ.Ν.Λ. με ένα διάλογο που περιέχεται σε αφηγηματικό κείμενο, ως προς τον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζεται ο ομιλητής και τον τρόπο που αποδίδονται τα εξωγλωσσικά και τα παραγλωσσικά γνωρίσματα της ομιλίας. Να προσέξετε το είδος της στίξης σε κάθε περίπτωση.
Όπως είδαμε, στο αφηγηματικό κείμενο ο διάλογος συνοδεύεται από μια λεπτομερή περιγραφή των εξωγλωσσικών και των παραγλωσσικών στοιχείων. Μπορείτε να πείτε γιατί αυτό δε συμβαίνει σε τέτοια έκταση και στο θεατρικό κείμενο;
Η φυσικότητα (το να ηχεί δηλαδή ο διάλογος σαν πραγματικός) αποτελεί μία από τις κύριες αρετές ενός διαλόγου σε γραπτό κείμενο. Για να δώσει ο συγγραφέας φυσικότητα στο λόγο των ηρώων του, χρησιμοποιεί στο διάλογό τους κάποια από τα γνωρίσματα του προφορικού λόγου, π.χ. σύντομες ή μισοτελειωμένες φράσεις, παύσεις, κτλ. Παράλληλα προσέχει ώστε η ιδιόλεκτος κάθε προσώπου να παρουσιάζει συνέπεια με όλα τα άλλα γνωρίσματά του, δηλαδή την κοινωνική του προέλευση, το χαρακτήρα του κτλ. Προσπαθήστε να εντοπίσετε στοιχεία φυσικότητας σε διαλόγους που περιέχονται στα Κ.Ν.Λ.
Να παρουσιάσετε στην τάξη μια σκηνή που διαδραματίζεται ανάμεσα σε έναν έφηβο και στους γονείς του. Ο διάλογος μπορεί να αρχίζει με μία από τις παρακάτω φράσεις:
– Γιατί γυρίζεις αργά κάθε βράδυ; – Δε μ' αρέσουν οι φίλοι σου. – Σας το λέω από τώρα. Φέτος το καλοκαίρι θα πάω διακοπές με τους φίλους μου. – Θέλω χρήματα, για να αγοράσω μοτοσικλέτα (ηλεκτρική κιθάρα, ηλεκτρονικό συγκρότημα κτλ.). – Αποφάσισα να παρατήσω το σχολείο. – Ένας μισθός δε φτάνει. Πρέπει ν' αφήσεις το σχολείο, για να δουλέψεις. – Αν εξακολουθήσετε αυτή την τακτική, σας το δηλώνω ότι θα φύγω από το σπίτι. – Πρέπει να βελτιώσεις την επίδοση σου στο σχολείο. Δεν έχουμε μόνο δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις. |
α) Προσπαθήστε να γράψετε σε θεατρική μορφή έναν από τους διάλογους που παρουσιάστηκαν στην τάξη·
β) να αφηγηθείτε ύστερα τη σκηνή σε ένα γράμμα που απευθύνεται σε κάποιο φίλο είτε από την πλευρά /οπτική γωνία του εφήβου είτε από την πλευρά/ οπτική γωνία των γονιών. Στο γράμμα σας να αφηγηθείτε τα γεγονότα και να μεταφέρετε σε πλάγιο λόγο τα βασικά σημεία της συζήτησης. Φροντίστε ωστόσο να ζωντανέψετε την αφήγησή σας παρεμβάλλοντας κάποια διαλογικά μέρη που θα αποδίδουν σε ευθύ λόγο τις χαρακτηριστικές φράσεις των ομιλητών. Εννοείται ότι και στις δύο περιπτώσεις (α, β) στόχος σας δεν είναι να γράψετε ένα λογοτεχνικό κείμενο, αλλά απλώς να αποδώσετε με φυσικότητα ένα διάλογο.
Με βάση τα πορίσματα από τη συζήτηση «στρογγυλής τραπέζης» και το κείμενο του Ε. Παπανούτσου για το διάλογο, να εκθέσετε προφορικά ή γραπτά τις απόψεις σας για τα παρακάτω θέματα:
– Η σημασία του διαλόγου για την ατομική και συλλογική ζωή.
– Για να είναι ο διάλογος γόνιμος και εποικοδομητικός, απαιτούνται εκτός από τις αντικειμενικές - εξωτερικές προϋποθέσεις (ελευθερία λόγου, δημοκρατικό κλίμα, και γενικά λειτουργία δημοκρατικών θεσμών) και ορισμένες υποκειμενικές - ατομικές προϋποθέσεις (ικανότητες /προσόντα, στάση /ήθος των ομιλητών). Να προσδιορίσετε με μεγαλύτερη ακρίβεια τις υποκειμενικές προϋποθέσεις και να δείξετε πώς αυτές συμβάλλουν στην επιτυχία ενός διαλόγου με στόχο την αναζήτηση της αλήθειας.
– Εκτός από το διάλογο με έναν άλλο συνομιλητή, μπορούμε να κάνουμε «διάλογο» με τον εαυτό μας, με ένα έργο τέχνης, ένα βιβλίο. Σε ποιες περιπτώσεις κάνουμε έναν τέτοιο διάλογο και σε τι αποβλέπει;
![Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, «Αυτοβιογραφία» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου]](extras/images/link_int.png "Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, «Αυτοβιογραφία» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου]"){kind=small}
Οργανώστε στην τάξη σας έναν αγώνα επιχειρηματολογίας. Επιλέξτε ένα θέμα που σας ενδιαφέρει και για το οποίο υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Δείτε ενδεικτικά τα παρακάτω θέματα:
Χωριστείτε σε ομάδες. Η πρώτη ομάδα συγκεντρώνει επιχειρήματα υπέρ της θέσης (κατάφαση). Η δεύτερη ομάδα επιχειρήματα κατά της θέσης (απόφανση) και μια τρίτη ομάδα και τα υπέρ και τα κατά. Η διαδικασία αυτή δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 15΄.
Στη συνέχεια τρεις εκπρόσωποι των δύο πρώτων ομάδων θα εκθέσουν εναλλάξ τα επιχειρήματά τους ή και θα ανασκευάσουν τα επιχειρήματα της αντίπαλης ομάδας (ο κάθε ομιλητής έχει στη διάθεσή του 5΄). Η τρίτη ομάδα θα αξιολογήσει τα επιχειρήματα που παρουσιάστηκαν και θα προσπαθήσει να συνθέσει τις αντιτιθέμενες απόψεις. Με βάση τη σύνθεση αυτή, ο κάθε μαθητής θα αναπτύξει στη συνέχεια γραπτώς το θέμα.
![Προβληματισμοί (σχετικοί με τη ρητορική) [πηγή: Ελληνική Ένωση για την προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση]](extras/images/link_ext.png "Προβληματισμοί (σχετικοί με τη ρητορική) [πηγή: Ελληνική Ένωση για την προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση]"){kind=small}
Σχετικά με το διάλογο μπορείτε να αντλήσετε υλικό από τις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
|
|
|
|
|
|
|
|
Να συμπληρώσετε τα κενά με μια από τις λέξεις: συνέδριο, συνέλευση, συνεδρίαση, συμβούλιο, σύσκεψη, συνδιάσκεψη.
|
Καταγράψτε όσο το δυνατόν περισσότερες σύνθετες λέξεις με πρώτο ή με δεύτερο συνθετικό τις λέξεις γράφω και λόγος, π.χ. γραφομηχανή /στενογραφώ, λογοκλόπος /παράλογος.
Σχηματίστε φράσεις με τις παρακάτω λέξεις, αφού προηγουμένως αποδώσετε με συντομία τη σημασία τους:
λογοκλόπος, υπόλογος, ετυμολογία, ταυτολογία, λογοδοσία, λεπτολόγος, βραχυλογία.
Να βρείτε τα ισοδύναμα επίθετα για τους παρακάτω χαρακτηρισμούς, π.χ. λέει με λίγα λόγια 
λιγόλογος:
|
Προσπαθήστε να ετυμολογήσετε τις παρακάτω λέξεις και να χρησιμοποιήσετε μερικές από αυτές σε φράσεις: κοινοτοπία, στιχομυθία, ακριτομυθία, διαξιφισμός, νύξη, υπαινιγμός, αμετροέπεια, δημοκοπία, αθυρόστομος, στρεψόδικος, άρρητος, σχοινοτενής (λόγος), άναυδος, λεξιθηρώ, ακροθιγώς, ευφράδεια.
Να βρείτε επίθετα που χαρακτηρίζουν το λόγο κάποιου ατόμου, π.χ. αναλυτικός λόγος.
Να αποδώσετε με διαφορετικό τρόπο τη σημασία των υπογραμμισμένων φράσεων:
Στο παρακάτω κείμενο περιγράφονται οι αλλαγές που υφίστανται οι έφηβοι, οι ανάγκες τους, οι επιθυμίες τους, οι προβληματισμοί τους, τα συναισθήματά τους, οι αντιδράσεις τους. Με αφόρμηση το κείμενο αυτό συζητήστε σε ομάδες: Αναγνωρίζετε κάποια ανάλογα δικά σας βιώματα; Αισθάνεστε ότι σας εκφράζει η αναλογία με τον «αστακό»; Ποιο είναι το δικό σας «μουγγρί»;
Τι είναι η εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της μετάβασης από την παιδική στην ώριμη ηλικία κι έχει για κέντρο της την ήβη. Για να πούμε την αλήθεια, τα όριά της είναι ασαφή. Αυτό με το οποίο μοιάζει περισσότερο είναι αναμφίβολα η γέννηση, κατά την οποία μας χωρίζουν από τη μητέρα μας κόβοντας τον ομφάλιο λώρο. Συχνά όμως ξεχνάμε ότι ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί υπήρχε ένα εξαιρετικό όργανο σύνδεσης, ο πλακούντας, που μας έφερνε ό,τι ήταν απαραίτητο για την επιβίωσή μας και συγκρατούσε πολλές επικίνδυνες ουσίες που κυκλοφορούσαν στο μητρικό αίμα. Χωρίς αυτόν θα ήταν αδύνατη η ζωή πριν από τη γέννηση. Στη γέννηση όμως πρέπει οπωσδήποτε να τον αποχωριστούμε, για να μπορέσουμε να ζήσουμε. Η εφηβεία είναι σαν μια δεύτερη γέννηση που γίνεται προοδευτικά. Πρέπει ν' αφήσουμε σιγά σιγά την οικογενειακή προστασία, όπως αφήσαμε κάποτε τον προστατευτικό πλακούντα. Το να αποχωριστούμε την παιδική ηλικία, να εξαφανίσουμε το παιδί μέσα μας, είναι μια μεταλλαγή. |
Για παράδειγμα, η αλλαγή της φωνής είναι επώδυνη για τ' αγόρια, γιατί είναι σκληρό να πενθεί κανείς τη φωνή με την οποία αναγνώριζε τον εαυτό του για πολλά χρόνια. Υπάρχει έλλειψη αυτοπεποίθησης, μια διάχυτη ανασφάλεια, αλλά παράλληλα και μια επιθυμία να την ξεπεράσουμε. Την ίδια στιγμή που χρειαζόμαστε τον έλεγχο των μεγάλων, χρειαζόμαστε και την ελευθερία μας, και η ισορροπία ανάμεσα σ' αυτά τα δύο δεν είναι πάντοτε εύκολο να βρεθεί. Για τους γονείς αλλά και για τα παιδιά, η ιδανική λύση διαφέρει ανάλογα με τις ημέρες και τις περιστάσεις [...] Νιώθουμε ότι το ν' αποχωριστούμε μια μέρα τους γονείς μας είναι ζωτικής σημασίας για μας. Αυτό σημαίνει ήδη ότι κάποια μορφή σχέσης μαζί τους πρέπει να αλλάξει. Θέλουμε να φτιάξουμε μια διαφορετική ζωή. Ποια ζωή όμως; Δε θέλουμε πάντοτε να έχουμε την ίδια ζωή με τη δική τους. Βλέποντάς τους να ζουν νομίζουμε καμιά φορά ότι βλέπουμε το δικό μας μέλλον και κάτι τέτοιο μας τρομάζει. Νιώθουμε ότι γλιστράμε σ' έναν κατήφορο, χωρίς να μπορούμε να σταματήσουμε. Χάνουμε τους τρόπους που έχουμε να αμυνόμαστε, τα συνηθισμένα μέσα επικοινωνίας, χωρίς από την άλλη να έχουμε καταφέρει να εφεύρουμε άλλα. Οι αστακοί, όταν αλλάζουν εξωτερικό περίβλημα, χάνουν κατ' αρχήν το παλιό και μένουν χωρίς καμία άμυνα όσο χρόνο χρειάζεται να φτιάξουν ένα καινούριο. Σε όλο αυτό το διάστημα κινδυνεύουν πολύ. Στους εφήβους συμβαίνει περίπου το ίδιο. Και το να φτιάξουν ένα καινούριο περίβλημα στοιχίζει τόσα δάκρυα και τόσο ιδρώτα, που είναι λιγάκι σαν να το πληρώνουν με αίμα. Στα λημέρια του ανυπεράσπιστου αστακού παραμονεύει πάντοτε ένα μουγγρί, που είναι έτοιμο να τον κατασπαράξει. Η εφηβεία είναι «το δράμα του αστακού»! Το δικό μας «μουγγρί» είναι όλα τα απειλητικά πράγματα που βρίσκονται μέσα μας αλλά και έξω από μας και που συχνά δεν τα συλλογιζόμαστε. Το "μουγγρί" ίσως είναι το μωρό που κάποτε υπήρξαμε, που δε θέλει να εξαφανιστεί και που φοβάται μήπως χάσει την προστασία των γονιών του. Μας κρατά στην παιδική ηλικία και εμποδίζει να γεννηθεί ο μελλοντικός ενήλικος εαυτός μας. Το "μουγγρί" είναι, ακόμα, το θυμωμένο παιδί που πιστεύει ότι ενηλικιωνόμαστε, όταν «τρώμε» κάτι από τους ενηλίκους. Το "μουγγρί" είναι, ίσως, ακόμα, αυτοί οι επικίνδυνοι και καμιά φορά ωφελιμιστές ενήλικοι που τριγυρνούν γύρω από τους εφήβους επειδή τους βλέπουν τρωτούς. Οι γονείς ξέρουν ότι υπάρχουν τέτοιου είδους άνθρωποι και ότι μας παραμονεύουν κίνδυνοι. Ακόμα κι αν μας δυσαρεστεί να το παραδεχτούμε, έχουν συχνά δίκιο όταν μας προτρέπουν να είμαστε συνετοί. Η εφηβεία είναι επίσης μια κίνηση γεμάτη δύναμη, υποσχέσεις και ζωή που μοιάζει με το νερό που αναβλύζει. Αυτή η δύναμη είναι πολύ σημαντική, γιατί είναι η ίδια η ενέργεια της μεταμόρφωσης που ζούμε. Όπως οι βλαστοί που βγαίνουν απ' το χώμα, έτσι κι εμείς έχουμε ανάγκη να «βγαίνουμε». Ίσως γι' αυτό η λέξη «βγαίνω» είναι τόσο σημαντική. «Βγαίνω» σημαίνει «αποχωρίζομαι το παλιό κουκούλι που άρχισε να γίνεται αποπνικτικό». Σημαίνει επίσης «έχω μια ερωτική σχέση». Είναι μια λέξη - κλειδί, που αποδίδει σωστά τη θυελλώδη αλλαγή που μας συμβαίνει. Όταν είμαστε σε παρέα, νιώθουμε άνετα, επειδή όλοι έχουμε τα ίδια σημεία αναφοράς, μια εντελώς κωδικοποιημένη γλώσσα, που μας επιτρέπει να μη χρησιμοποιούμε τη γλώσσα των μεγάλων. Θα μας άρεσε να μην υπήρχαν πια τα «εσύ» και τα «εσείς», παρά μονάχα ένα αδελφικό «εσύ», που να το χρησιμοποιούσαμε πάντοτε και που να μην ήταν το συχνά συγκαταβατικό «εσύ» των μεγάλων. Δεν υπάρχει εφηβεία χωρίς προβλήματα, χωρίς πόνο. Είναι ίσως η πιο επώδυνη περίοδος της ζωής. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι είναι και η περίοδος των πιο έντονων αισθημάτων χαράς. Η παγίδα στην οποία κινδυνεύουμε να πέσουμε βρίσκεται στο ότι επιθυμούμε να αποφύγουμε οτιδήποτε είναι δύσκολο. Να ξεφύγουμε από τον εαυτό μας και να ριχτούμε σε αμφίβολες ή επικίνδυνες περιπέτειες, παρασυρμένοι από ανθρώπους που γνωρίζουν τα εύθραυστα σημεία των εφήβων, ή ακόμα να βρούμε καταφύγιο μέσα μας, να οχυρωθούμε πίσω από ένα ψεύτικο κέλυφος. Η εφηβεία είναι πάντα δύσκολη αλλά, εάνοι γονείς και τα παιδιά εμπιστεύονται τη ζωή, τότε όλα στο τέλος κανονίζονται. Φ. Ντολτό – Κ. Ντολτό – Τόλιτς, Έφηβοι. |
 |
 |
Ομαδική εργασία |
Οι παρακάτω μαρτυρίες προέρχονται από συνεντεύξεις με εφήβους που «μιλούν» για διάφορα θέματα, που τους απασχολούν, π.χ. για την εφηβεία, για την εμφάνισή τους, για τη σχέση τους με τους γονείς τους και γενικότερα με τους ενηλίκους. Επιλέξτε ένα θέμα που σας ενδιαφέρει και συζητήστε το σε ομάδες. Μετά, αφού γράψει ο καθένας τη δική του μαρτυρία, η ομάδα θα τις συγκεντρώσει και θα τις παρουσιάσει στην τάξη. Προσέξτε ότι είναι σκόπιμο σε κάθε περίπτωση να διατηρηθεί στην καταγραφή των μαρτυριών το προφορικό ύφος του ομιλητή. Όποια ομάδα θέλει μπορεί επιπλέον να πάρει συνέντευξη και από άλλους συνομηλίκους, για να καταρτίσει μια συλλογή από μαρτυρίες με τον τίτλο «Φωνές των εφήβων». Για την εργασία αυτή μπορείτε, εξάλλου, να συνεργαστείτε, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, και με άλλα σχολεία που ενδιαφέρονται να διερευνήσουν το θέμα της εφηβείας. Αναζητήστε το σχολείο με το οποίο θα συνεργαστείτε από τη διεύθυνση του Πανελληνίου Σχολικού Δικτύου http://www.sch.gr/. |
Εφηβεία είvαι η ηλικία που τρέμεις να ζήσεις την κάθε αποτυχία. Κι αυτό είναι Η εφηβεία είναι μεγάλη ευτυχία. Υπάρχουν μερικοί που μπλοκάρονται. Εγώ το βρίσκω υπέροχο να μπορούμε να κάνουμε ένα σωρό πράγματα, όπως οι μεγάλοι. Δεν έχουμε όμως καμία ευθύνη. Πρέπει να πω ότι οι γονείς μου είναι άνετοι και θα ήθελα να κρατήσει αυτό. Απαίσιος, νιώθω απαίσιος, με σπυράκια, φρίκη. Μου φαίνεται πως όλοι με κοιτούν. Δεν ξέρω πια τι στιλ να βρω, για να είμαι καλύτερος ή για να κρυφτώ. Δεν ξέρω, ελπίζω ότι όλα θα περάσουν και γρήγορα, γιατί φτάνει... Οι γονείς λένε –τέλος πάντων, η μητέρα μου– όλα θα περάσουν, περιμένοντας όμως κάτι τέτοιο, εκεί να δεις άγχος! Θα 'θελα οι γονείς μου να ήταν πιο συχνά στο σπίτι, για να συζητούσαν μαζί μου και να ενδιαφέρονταν περισσότερο για μένα. Αντί γι' αυτό, εδώ και χρόνια, ο πατέρας μου γυρίζει το βράδυ, διαβάζει την εφημερίδα του, τρώει με τη μητέρα μου κι εμένα, και συζητά μαζί της (όταν συζητά μαζί της...) χωρίς ν' ασχολείται μεμένα. Και τους λέτε αυτούς γονείς; Εγώ πάντως όχι. Εάν τουλάχιστον με βρίζανε... |
Οι ενήλικοι... Τα όνειρά τους είναι σβησμένα ή δεν έχουν τη δύναμη να τα πραγματοποιήσουν. Τα λόγια τους με φοβίζουν, γιατί πολύ συχνά μιλούν μόνο με το μυαλό τους και όχι με την καρδιά τους. Όταν όμως ξεσπούν, δεν ξέρουν από μέτρο... Κι εμείς, οι έφηβοι, αγωνιζόμαστε με λύσσα, παρά την αδυναμία μας, ν' αλλάξουμε κάτι σ' αυτό τον πλανήτη, που σιγά σιγά φθίνει. Μερικούς ενηλίκους τους βλέπω σαν φίλους, σαν ανθρώπους στους οποίους μπορείς να πεις τα μυστικά σου, να ζητήσεις συμβουλές. Άλλοι είναι πιο απόμακροι, μένουν στον κλειστό για τον έφηβο κόσμο τους. Η πρώτη κατηγορία ενηλίκων θα 'θελα να μείνει όπως είναι, όλο κατανόηση κι επιθυμία για επικοινωνία. Η δεύτερη θα 'θελα να εξελισσόταν προς την καλή
|
Nα συζητήσετε τις απόψεις του ποιητή Χαλίλ Γκιμπράν για τη σχέση των γονέων με τα παιδιά τους στο παρακάτω απόσπασμα:
... Τα παιδιά σου δεν είναι παιδιά σου. Είναι οι γιοι Για τη ζωή τους είσαι το μέσο και όχι η αρχή, Μπορείς να τους δώσεις την αγάπη σου, Μπορείς να δώσεις μια στέγη στο σώμα τους, Χαλίλ Γκιμπράν, Ο προφήτης |
Ατομική εργασία
Επιλέξτε μία από τις παρακάτω ασκήσεις:
– Γράψε ένα γράμμα που αρχίζει με τη φράση: «Αν θέλεις να με γνωρίσεις πραγματικά, διάβασε αυτό το γράμμα.» Το γράμμα σου μπορείς να το απευθύνεις στους γονείς σου, στον/ στην καθηγητή/ καθηγήτριά σου ή σε ένα φίλο.
– «Καλό μου ημερολόγιο, κάθε μέρα παρατηρώ τον εαυτό μου να αλλάζει...». (Συνέχισε).
Συζητήστε σε ομάδες, με βάση την εμπειρία σας, το θέμα: «Αναζητώντας ένα πρότυπο ή ένα είδωλο στην περίοδο της εφηβείας». Προτείνονται ενδεικτικά οι παρακάτω ερωτήσεις για τη διερεύνηση του θέματος :
Η κάθε ομάδα, με βάση τις απόψεις που ακούστηκαν, θα καταλήξει σε κάποια γενικά συμπεράσματα σχετικά με την τάση των νέων να αναζητούν ένα πρότυπο ή ένα είδωλο και θα τα παρουσιάσει σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο.
Σχετικά με τα είδωλα του κινηματογράφου μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες στις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
|
|
|
Να γράψεις μια υποθετική συνέντευξη, που θα επιθυμούσες να πάρεις από κάποιο πρόσωπο που θαυμάζεις. Σκέψου: ποιες ερωτήσεις θα του έκανες; ποιες απαντήσεις θα σου έδινε;
Έρευνα: Να κάνετε μια έρευνα, για να διαπιστώσετε αν οι έφηβοι και οι ενήλικοι έχουν πράγματι διαφορετικές αντιλήψεις. Να καταρτίσετε ένα ερωτηματολόγιο πάνω σε διάφορα θέματα όπως: π.χ. θρησκεία, γάμος, κάπνισμα, ποτό, τηλεόραση, βία, εργασία, πόλεμος, αθλητισμός, μόδα κτλ.. Να απευθύνετε τις ερωτήσεις σε εφήβους και σε ενηλίκους, να καταγράψετε τις απόψεις και τα επιχειρήματά τους και να συγκρίνετε τις απαντήσεις τους.
Μπορείτε να στείλετε τα πορίσματα της έρευνας, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, σε διάφορα σχολεία της Ελλάδας, για να εξακριβώσετε σε ποιο βαθμό οι ιδιαίτερες συνθήκες κάθε τόπου επηρεάζουν τις αντιλήψεις.
Να γράψετε ένα κείμενο με θέμα: «Το χάσμα των γενεών». Να προσδιορίσετε τον όρο, να περιγράψετε τις μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται το φαινόμενο, να εντοπίσετε τις αιτίες που το προκαλούν και να προτείνετε τρόπους για την αντιμετώπισή του.
Να συζητήσετε το θέμα: «Ο ελεύθερος χρόνος των νέων και η συμβολή του σχολείου και της πολιτείας στην αξιοποίησή του». Τις προτάσεις στις οποίες θα καταλήξετε να τις υποβάλετε στους αρμόδιους φορείς.
Μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες σχετικά με διάφορα θέματα που αφορούν τους νέους στις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
 |
|
Τι είναι αγάπη; Το ερώτημα αυτό απασχολεί όλους τους νέους. Χωριστείτε σε ομάδες, για να κάνετε μια άσκηση «καταιγισμού ιδεών». Κάθε ομάδα θα καταγράψει σε ένα μεγάλο χαρτόνι τις αυθόρμητες απαντήσεις των μελών της στο παραπάνω ερώτημα. Ύστερα θα διαβαστούν όλες οι απαντήσεις και θα ακολουθήσει συζήτηση.
Διαβάστε τώρα το παρακάτω απόσπασμα από την Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς τους Κορινθίους και συζητήστε: Ποια είναι η σημασία της αγάπης για τον άνθρωπο; Ποια είναι τα γνωρίσματα της αγάπης;
|
Αν μπορώ να λαλώ σε όλες τις γλώσσες των ανθρώπων, ακόμα και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη για τους άλλους, οι λόγοι μου ακούγονται σαν ήχος χάλκινης καμπάνας ή σαν κυμβάλου αλαλαγμός. Κι αν έχω της προφητείας το χάρισμα κι όλα κατέχω τα μυστήρια κι όλη τη γνώση, κι αν έχω ακόμα όλη την πίστη, έτσι που να μετακινώ βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, είμαι ένα τίποτα. Κι αν ακόμα μοιράσω στους φτωχούς όλα μου τα υπάρχοντα, κι αν παραδώσω στη φωτιά το σώμα μου, για να καεί, αλλά δεν έχω αγάπη, σε τίποτα δε με ωφελεί. Εκείνος που αγαπάει έχει μακροθυμία, έχει καλοσύνη. Εκείνος που αγαπάει δε ζηλοφθονεί. Εκείνος που αγαπάει δεν κομπάζει ούτε περηφανεύεται. Είναι ευπρεπής, δεν είναι εγωιστής ούτε ευερέθιστος, ξεχνάει το κακό που του έχουν κάνει. Δε χαίρεται για το στραβό που γίνεται, αλλά μετέχει στη χαρά για το σωστό. Εκείνος που αγαπάει όλα τα ανέχεται, σε όλα εμπιστεύεται, για όλα ελπίζει, όλα τα υπομένει. |
Τα παρακάτω αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο του γνωστού ψυχολόγου Έριχ Φρομ «Η τέχνη της αγάπης». Πώς αντιλαμβάνεστε την άποψη του Φρομ ότι « η ώριμη αγάπη είναι ένωση, με τον όρο ότι ο άνθρωπος διατηρεί ταυτόχρονα την ακεραιότητά του»; Βρίσκετε κοινά ανάμεσα στα γνωρίσματα της αγάπης, όπως τα περιγράφει ο Παύλος, και στα βασικά στοιχεία της αγάπης που προτείνει ο Φρομ;
Η αγάπη είναι ενεργητική δύναμη μέσα στον άνθρωπο. Είναι μια δύναμη που γκρεμίζει τους τοίχους που χωρίζουν τον άνθρωπο από τον συνάνθρωπο και τον ενώνει με τους άλλους. Η αγάπη τού δίνει τη δύναμη να ξεπεράσει το συναίσθημα της απομόνωσης και του χωρισμού, κι ωστόσο του επιτρέπει να είναι ο εαυτός του, να διατηρεί την ατομικότητά του. Η αγάπη είναι δράση και όχι παθητικό συναίσθημα. Ο ενεργητικός χαρακτήρας της αγάπης μπορεί να καθοριστεί, αν πούμε ότι αγάπη πρωταρχικά σημαίνει δόσιμο και όχι απολαβή…Αλλά πέρα από το στοιχείο της προσφοράς, ο ενεργητικός χαρακτήρας της αγάπης γίνεται φανερός, γιατί πάντα περιέχει τα παρακάτω βασικά στοιχεία που είναι κοινά σε όλες τις μορφές της αγάπης: τη φροντίδα, την ευθύνη, το σεβασμό και τη γνώση. |
 |
Ξαναδιαβάστε αυτά που γράψατε στην άσκηση του «καταιγισμού ιδεών». Διατηρείτε τις απόψεις που εκφράσατε στην αρχή ή, μετά από τη συζήτηση που έγινε με βάση τα παραπάνω κείμενα , θέλετε να αναιρέσετε κάποιες από αυτές ή να τις τροποποιήσετε;
Ας διερευνήσουμε τώρα μια από τις μορφές της αγάπης, την ερωτική. Το παρακάτω κείμενο έχει συντεθεί με βάση τις απαντήσεις μαθητών της Α΄ λυκείου που συμπλήρωσαν τη φράση: «ερωτεύομαι σημαίνει…». Ποια απάντηση από αυτές σας εκφράζει; Ποια άλλη απάντηση θα προτείνατε;
Ερωτεύομαι σημαίνει
Να είμαι αφηρημένη, να σκέφτομαι μόνο αυτόν.
Να χτυπάει το κινητό και η καρδιά μου να πάει να σπάσει.
Να ακούω μουσική και να θέλω να κλαίω.
Ερωτεύομαι σημαίνει
Αφοσιώνομαι ολοκληρωτικά.
Ζω , υπάρχω, αναπνέω, χαίρομαι, λυπάμαι, φοβάμαι, ζηλεύω, ποθώ πληγώνω και πληγώνομαι.
Ερωτεύομαι σημαίνει
Να έχουν όλες μου οι σκέψεις τη μορφή του.
Να κρέμομαι από μια κλωστή.
Να χαίρομαι όταν χαίρεται, να λυπάμαι όταν λυπάται.
Ερωτεύομαι σημαίνει
Να νιώθω ξεχωριστή.
Ερωτεύομαι σημαίνει
Ζω για αυτόν που αγαπώ.
Πεθαίνω για αυτόν .
Ερωτεύομαι σημαίνει
Νιώθω μιαν απερίγραπτη χαρά.
Νιώθω σαν πουλί, πετώ στα ουράνια.
Ερωτεύομαι σημαίνει
Αγαπώ όλους τους ανθρώπους
Διαβάστε τώρα και τα παρακάτω αποσπάσματα από την αρχαία ελληνική ποίηση και συζητήστε σχετικά με τα γνωρίσματα της ερωτικής αγάπης.
Σοφοκλής, Αντιγόνη, στ. 781 κ.ε.Έρωτα ανίκητε |
 |
Σαπφώ, μετ. Ο. ΕλύτηςΓρήγορα η ώρα πέρασε * μεσάνυχτα κοντεύουν
|
Η ερωτική αγάπη υπήρξε σε όλες τις εποχές σημαντική πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης. Διαβάστε κάποια από τα λογοτεχνικά κείμενα που υμνούν τον έρωτα και περιλαμβάνονται στα Κ.Ν.Λ. της Α΄ Λυκείου πχ. «Καταλόγια» σ. 80, «Πάγω..» (Κυπριακό δημοτικό) σ. 82, «Ερωφίλη» σ. 94, «Ερωτόκριτος» σ.109, «Έρωτος αποτελέσματα» σ.168, «Σαν πεταλούδα στη φωτιά…» σ. 173, «Σονέτο» του Πετράρχη για τη Λάουρα σ. 365, «Δον Κιχώτης» σ. 376, καθώς επίσης και τα σατιρικά κείμενα «Μονόλογος ευαισθήτου» σ. 345 και «Ο πολυπαθής» σ. 307, στα οποία οι συγγραφείς περιγράφουν με ειρωνεία τον έρωτα.
Εργαστείτε σε ομάδες και συγκεντρώστε τραγούδια που μιλούν για τον έρωτα ή την αγάπη.
Συνθέστε, αν θέλετε, ένα δικό σας ποίημα ή ένα τραγούδι για τον έρωτα ή την αγάπη.
Εργαστείτε σε ομάδες, για να διερευνήσετε μιαν άλλη μορφή αγάπης, πχ. την αδελφική αγάπη, τη φιλική, τη μητρική, την αγάπη προς το Θεό, την αγάπη προς τον εαυτό μας. Σκεφτείτε και συζητήστε , με βάση την εμπειρία σας, ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Παρουσιάστε τα συμπεράσματά σας σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο.
Εργαστείτε ατομικά ή ομαδικά. Σκεφτείτε ποιοι άνθρωποι από το περιβάλλον σας (οικογενειακό, σχολικό, εξωσχολικό) έχουν ανάγκη από ένα μήνυμα αγάπης και γράψτε τους ένα γράμμα ή εκδηλώστε ενεργά το ενδιαφέρον σας με την κατάλληλη πράξη αγάπης.
