Διασύνδεση με το Πρόγραμμα Σπουδών
Ο θεματικός φάκελος (Θ.Φ.) λειτουργεί συμπληρωματικά προς το αναλυτικό πρόγραμμα του μαθήματος της Ιστορίας για τη Γ΄ Τάξη του Γυμνασίου. Οι μαθητές/τριες εμβαθύνουν σε συγκεκριμένα ιστορικά θέματα, βάσει δοθέντων ερευνητικών ερωτημάτων, διερευνώντας συστηματικά πρωτογενείς και δευτερογενείς πολυτροπικές πηγές, με σκοπό να εκφράσουν κριτικό ιστορικό λόγο με περιγραφικούς και ερμηνευτικούς συλλογισμούς. Επομένως, ο θεματικός φάκελος έχει σκοπό να βοηθήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες να αποκτήσουν γνώσεις, αλλά κυρίως μεταγνωστικές δεξιότητες στην ιστορική έρευνα, χωρίς να φιλοδοξεί να καλύψει όλες τις διαστάσεις των γνώσεων μας για την πόλη του Ηρακλείου και την πορεία της μέσα στο χρόνο. Έχει σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή και αφετηρία για επιπρόσθετους νέους προβληματισμούς
που θα προκύψουν από την ιστορική διερεύνηση των μαθητών/τριών και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους και να λειτουργήσει ως μοντέλο για ανάλογες ιχνηλατήσεις στο ιστορικό παρελθόν αστικών και ημιαστικών χώρων σε διάφορα σημεία της Ελλάδας.
Ο δημόσιος χώρος, η γνωριμία με την ιστορία του, η λειτουργία του και ο σεβασμός προς αυτόν αποτελούν, επιπλέον, στόχο καλλιέργειας ενεργού πολιτειότητας στους μαθητές.
Ο παρών θεματικός φάκελος προεκτείνει, σε εύρος και σε βάθος, τη διδακτική επεξεργασία των παρακάτω διδακτικών ενοτήτων του προγράμματος σπουδών Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου:
- Κεφάλαιο Α΄: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία (απαρχές – αρχές 19ου αιώνα)
Α. διδακτική ενότητα: «Επισκόπηση ιστορικού πλαισίου: κατάκτηση, επέκταση, συρρίκνωση» σχετικά με τον διδακτικό στόχο της προσέγγισης του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της Αυτοκρατορίας παρακολουθώντας την πολυθρησκευτική-εθνοτική σύνθεση του Ηράκλειου από τον 17ο μέχρι τον 19ο αιώνα.
Β. Διδακτική ενότητα: «Καθημερινή ζωή (θρησκευτικοί θεσμοί, εξισλαμισμός, παιδομάζωμα)» σχετικά με τον κεντρικό ρόλο που διαδραμάτιζε η θρησκεία στη ζωή των κατοίκων της Αυτοκρατορίας, την απουσία εθνικών προσδιορισμών, το φαινόμενο του εξισλαμισμού και κρυπτοχριστιανισμού, τα μνημεία της οθωμανικής εποχής όπως εντοπίζονται στο Ηράκλειο. - Κεφάλαιο Γ: Η απολυταρχική Ευρώπη (16ος-17ος αι.)
Α. διδακτική ενότητα: «Λατινοκρατία στην ανατολική Μεσόγειο» σχετικά με τον ανταγωνισμό και σύγκρουση της Βενετίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τον εντοπισμό της Λατινοκρατίας στην Κρήτη και τις πολιτισμικές και κοινωνικές αλλαγές που εισάγονται στον ελλαδικό χώρο, τα τεκμήρια της λατινικής παρουσίας (αρχιτεκτονική). - Κεφάλαιο Ε΄: Βιομηχανική επανάσταση και αστική τάξη (μέσα 18ου αιώνα - δεκαετία 1870)
Α. διδακτική ενότητα: «Παλιά αριστοκρατία, αστοί και εργάτες» σχετικά με την ανάπτυξη της αστικής τάξης μέσα από την οικονομική και πολιτική άνοδο των χριστιανικών ηγετικών ομάδων του Ηρακλείου στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και την παρακμή της μουσουλμανικής γαιοκτητικής αριστοκρατίας.
- Κεφάλαιο Στ΄: Εθνικισμοί και εθνικά κράτη.
Α. διδακτική ενότητα «Οι εκσυγχρονιστικές απόπειρες (Τανζιμάτ) στην Οθωμανική Αυτοκρατορία σχετικά με τη σχετική φιλελευθεροποίηση και εκδημοκρατισμό της μεταρρύθμισης της Χαλέπας
(1878) και πως αυτή επηρεάζει την καθημερινή ζωή στο Ηράκλειο και την Κρήτη
Β. «Ο εκτός Ελληνικού Κράτους Ελληνισμός» σχετικά με την χριστιανική κοινότητα της Κρήτης και του Ηρακλείου και τις σχέσεις της με το Ελληνικό Κράτος.
- Κεφάλαιο Ζ΄ Το Ελληνικό Κράτος 1830-1881. Α. Διδακτική ενότητα «Η Μεγάλη Ιδέα. Επεκτάσεις των συνόρων 1864, 1881» σχετικά με το κρητικό ζήτημα, τους πολλούς παράγοντες που εμπλέκονται σε αυτό και τη διεκδίκηση των χριστιανών Κρητών για ένωση με το ελληνικό κράτος.
Σκεπτικό - σύντομη περιγραφή
Ο θεματικός φάκελος καλύπτει, από άποψη περιεχομένου, τις αλλαγές που επέφερε στη ζωή των κατοίκων η διαδοχική ανάληψη της εξουσίας και η διοίκηση της πόλης από διάφορους κατακτητές, όπως οι Βενετοί και οι Οθωμανοί. Στόχο έχει κυρίως να διερευνήσει τη συνύπαρξη διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, όπως οι ορθόδοξοι χριστιανοί, οι καθολικοί χριστιανοί, oι Εβραίοι και οι μουσουλμάνοι, μέσα από την καθημερινότητα και τις αλλαγές του αστικού τοπίου: δημόσια κτήρια και χώροι, θρησκευτικά ιδρύματα και τόποι λατρείας, καθημερινές δραστηριότητες, επαγγέλματα. Εισάγει στους μαθητές τις ιστορικές έννοιες της συνέχειας, της μετάβασης και της αλλαγής, σε μια προσπάθεια κατανόησης της πολυπλοκότητας της ιστορίας και της λειτουργίας των ανθρώπινων κοινωνιών μέσα στον χρόνο. Οι προτεινόμενες διδακτικές ασκήσεις/ερωτήσεις προς τους μαθητές/τριες, οι οποίες βοηθούν να προσεγγίσουν και να αναλύσουν πιο σύνθετους προβληματισμούς, είναι ενδεικτικές και αφορούν ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες, μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται η εποικοδομητική μάθηση. Οι ασκήσεις είναι σχεδιασμένες έτσι, ώστε να αξιοποιούν ένα ή περισσότερα εννοιολογικά εργαλεία. Παρατίθενται εναλλακτικές προτάσεις και πληθώρα υλικού, ώστε ο/η εκπαιδευτικός να επιλέγει κάθε φορά διαφορετικές διαδρομές με τους μαθητές/τριες στη διερεύνηση προβληματισμών σε σχέση με τις θεματικές, αναλόγως των ενδιαφερόντων των μαθητών και μαθητριών, της σύνθεσης της τάξης ή των ερωτημάτων που θέτει η επικαιρότητα και η δημόσια ιστορία.
Διασύνδεση με το Πρόγραμμα Σπουδών
Ο θεματικός φάκελος (Θ.Φ.) λειτουργεί συμπληρωματικά προς το αναλυτικό πρόγραμμα του μαθήματος της Ιστορίας για τη Γ΄ Τάξη του Γυμνασίου. Οι μαθητές/τριες εμβαθύνουν σε συγκεκριμένα ιστορικά θέματα, βάσει δοθέντων ερευνητικών ερωτημάτων, διερευνώντας συστηματικά πρωτογενείς και δευτερογενείς πολυτροπικές πηγές, με σκοπό να εκφράσουν κριτικό ιστορικό λόγο με περιγραφικούς και ερμηνευτικούς συλλογισμούς. Επομένως, ο θεματικός φάκελος έχει σκοπό να βοηθήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες να αποκτήσουν γνώσεις, αλλά κυρίως μεταγνωστικές δεξιότητες στην ιστορική έρευνα, χωρίς να φιλοδοξεί να καλύψει όλες τις διαστάσεις των γνώσεων μας για την πόλη του Ηρακλείου και την πορεία της μέσα στο χρόνο. Έχει σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή και αφετηρία για επιπρόσθετους νέους προβληματισμούς
που θα προκύψουν από την ιστορική διερεύνηση των μαθητών/τριών και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους και να λειτουργήσει ως μοντέλο για ανάλογες ιχνηλ...