Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΙΛΙΝΑ
Όταν στη Ρώμη ήταν ύπατοι ο Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος (63 π.Χ.), εκδηλώθηκε μια συνωμοσία για τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας από τον Λεύκιο Κατιλίνα και τους οπαδούς του. Ο Κατιλίνας είχε προσπαθήσει στις εκλογές του 64 π.Χ. να κερδίσει το υπατικό αξίωμα, αλλά δεν τα κατάφερε· έτσι αποφάσισε να προχωρήσει στο σχέδιο που ετοίμαζε από χρόνια συγκεντρώνοντας γύρω του ξεπεσμένους ευγενείς και πνιγμένους στα χρέη νέους. Ο Κικέρων αποκάλυψε τη συνωμοσία και ανάγκασε τον Κατιλίνα να φύγει από τη Ρώμη. Στην ετρουσκική πόλη Pistorium δόθηκε η αποφασιστική μάχη στις αρχές του 62 π.Χ.
Marco Tullio Cicerōne et Gaio Antōnio consulibus, Lucius Sergius Catilīna, nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuārvit. Eum clari quidam sed improbi viri consecūti erant*. Catilīna a Cicerōne ex urbe expulsus est*. Socii eius deprehensi sunt* et in carcere strangulāti sunt*. Ab Antōnio, altero consule, Catilīna ipse cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est*. Gaius Sallustius tradit multos etiam milites Rōmānos in eādem cruentissimā pugnā occīsos esse*, multos autem graviter vulnerātos esse*.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ |
||
Cicerōne et Antōnio consulibus όταν ήταν ύπατοι ο Κικέρωνας και ο Αντώνιος nobilis -is -e ευγενής, αριστοκρατικός· nobilissimus -a genus -eris (ουδ.) ≃ γένος· καταγωγή pravus -a -um διεστραμμένος(1) pravissimus -a -um υπερθ. res publica, rei publicae πολιτεία, κράτος coniūro, 1 συνωμοτώ improbus -a -um (in + probus)αχρείος consequor, -secūtus sum, -sĕqui, αποθ. 3 (cum + sequor) ακολουθώ(2) |
expello, -puli, -pulsum, -pellĕre, 3 (ex + pello) διώχνω(3) deprehendo, -prehendi, -prehensum, -prehendĕre, 3 (de + prehendo) συλλαμβάνω(4) carcer -eris (αρσ.) φυλακή strangulo, 1 ≤ στραγγαλάω = στραγγαλίζω alter -era -erum (αντ. επίθ.) ο άλλος (από δύο άτομα)(5) trado, -didi, -ditum, -dĕre, 3 (trans + do) παραδίδω, αναφέρω etiam (επίρρ.) επιπλέον, ακόμη cruentus -a -um φονικός, αιματηρός(6) autem (σύνδ. αντιθ.) πάλι, εξάλλου graviter (επίρρ.) βαριά gravis -is -e βαρύς vulnero, 1 τραυματίζω(7) |
Ετυμολογικά: 1. πρβ. μπράβος << ιτ. 2. socius, secundus 3. pro-pulso 4. com-prehendo 5. ἕ-τερος 6. < cruor = αίμα· πρβ. κρέας 7. < vulnus
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Οι συντελεσμένοι χρόνοι της παθητικής φωνής όλων των συζυγιών (και των αποθετικών ρημάτων) στην οριστική σχηματίζονται περιφραστικά:
Παρακείμενος: μτχ. του παθ. πρκ. + ενεστ. του sum
amātus -a -um, delētus -a -um sum κτλ.
Υπερσυντέλικος: μτχ. του παθ. πρκ. + παρατ. του sum
amātus -a -um, delētus -a -um eram κτλ.
Συντελ. μέλλοντ: μτχ. του παθ. πρκ. + μελλ. του sum
amātus -a -um, delētus -a -um ero κτλ.
Κλίνουμε το sum στον αντίστοιχο χρόνο, προσέχοντας ώστε η μετοχή να συμφωνεί με το υποκείμενό της στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση. Π.χ.
Catilīna expulsus est (erat, erit)· socii deprehensi sunt (erant, erunt)· nos amāti sumus (erāmus, erimus)· femina amāta est (erat, erit) κτλ.
2. To απαρέμφατο του παθ. παρακειμένου σχηματίζεται ως εξής:
| αιτ. της μτχ. του παθ. παρακ. + esse |
Το απαρέμφατο αυτό, όπως και το απαρέμφατο του ενεργητικού παρακειμένου, είναι πάντοτε ειδικό και το υποκείμενό του βρίσκεται κανονικά σε αιτιατική πτώση, π.χ.
Sallustius tradit milites occīsos esse ο Σαλλούστιος παραδίδει ότι σκοτώθηκαν οι στρατιώτες.
Sallustius tradit Catilīnam occīsum esse ο Σαλλούστιος παραδίδει ότι ο Κατιλίνας σκοτώθηκε. Βλ. όμως το μάθ. XVIII Π2-3.
3. Ο υπερθετικός των επιθέτων σχηματίζεται με την προσθήκη των καταλήξεων -issimus, -issima, -issimum στη ρίζα του επιθέτου. Για να βρούμε τη ρίζα του επιθέτου, αφαιρούμε την κατάληξη -i (δευτερόκλιτα) ή -is (τριτόκλιτα) από τη γενική του ενικού του θετικού βαθμού, π.χ.
| pravus (ρ. prav-): prav-issimus -a -um nobilis (ρ. nobil-): nobil-issimus -a -um |
4. Γενική και αφαιρετική της ιδιότητας (βλ. το μάθ. XIV). Η κοινωνική τάξη εκφράζεται κανονικά μόνο με γενική της ιδιότητας, π.χ. vir nobilissimi generis. Οι χαρακτηριστικές ή πνευματικές ιδιότητες εκφράζονται είτε με γενική είτε με αφαιρετική, π.χ. vir ingenii pravissimi (ingenio pravissimo).
5. Η φράση Cicerōne et Antōnio consulibus είναι απόλυτη αφαιρετική (βλ. το μάθ. XXI).
6. Προσοχή στη διαφορά των ρημάτων cădo (πέφτω) και caedo (κόβω)· τα σύνθετα, ενώ διαφέρουν στη σημασία, συμπίπτουν ως προς τη μορφή και για αυτό το λόγο χρειάζεται προσοχή στον τονισμό, π.χ. occĭdo (πέφτω), occīdo (σκοτώνω).
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική και
να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο:
Antōnius socios Catilīnae deprehendit (πρκ.)
Socii Catillnae.............................
Antōnius Catilīnam proelio vicit
Catilīna.............................
Ego pastōrem improbum vi prohibui
Pastor.............................
Tu bovum mugītum audivisti
Bovum mugītus.............................
Vos boves in spēluncam traxistis
Boves............................
Incolae Herculem honoravērunt
Hercules............................ - Να μετατραπεί η σύνταξη της πρότασης σε απαρεμφατική· ως
ρήμα της εξάρτησης ενν.: (Sallustius)
tradit...
Catilīnam improbi viri consecūti sunt =
Catilīna ex urbe expulsus est =
Socii Catilīnae deprehensi sunt et strangulāti sunt. =
Catilīna ab Antōnio victus est =
Catilīna ab Antōnio interfectus est = - Να σχηματιστούν οι υπερθετικοί των επιθέτων: ingens, timidus, turpis.
- Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:
Οι Ρωμαίοι πολέμησαν (proelior) γενναία (fortiter)
Ο Σαλλούστιος παραδίδει ότι οι συνωμότες (coniurāti) παραδόθηκαν (trador + δοτ.) στους υπάτους.
Πρέπει ν' αλλάξεις κουρέα!
Pars maxillārum tonsa est tibi, pars tibi rasa est, pars volsa est. Unum quis putat esse caput? (Μαρτιάλης 8, 47) Αλλού τα μάγουλά σου είναι κουρεμένα, αλλού ξυρισμένα κι αλλού αποτριχωμένα. Ποιος θα πιστέψει πως πρόκειται για ένα κεφάλι; |