ΦΟΒΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ
Οι στρατιώτες του Καίσαρα στη Γαλατία, πριν έρθουν σε επαφή με τους Γερμανούς, άκουσαν από Γαλάτες και εμπόρους πολλές τερατολογίες για τη σωματική διάπλαση και τη δύναμη των Γερμανών. Η ταραχή και ο τρόμος τους μπροστά στο άγνωστο ήταν τόσος, ώστε πολλοί από τους απόλεμους ευγενείς της Ρώμης που συνόδευαν τον Καίσαρα ζητούσαν με διάφορες προφάσεις 'άδεια' να φύγουν. Μα και αυτοί που έμεναν στο στρατόπεδο δεν ήταν λιγότερο ταραγμένοι. Μόνο όταν αργότερα αντιμετώπισαν στη μάχη τους Γερμανούς, κατάλαβαν την πλάνη τους. Στο παρακάτω απόσπασμα ο Καίσαρας με κάποια ειρωνεία περιγράφει την κατάστασή τους.
Magnus timor exercitum occupāvit ex vocibus Gallōrum ac mercatōrum, qui Germānos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtūte esse praedicābant. Alius aliā de causā discedere cupiēbat. Nonnulli pudōre adducti* remanēbant. Hi neque vultum fingere neque lacrimas tenēre poterant; abditi* in tabernaculis aut suum fatum querebantur* aut cum familiaribus suis commūne periculum miserabantur*. Totis castris testamenta obsignabantur*. Horum vocibus ac timōre paulātim etiam ii, qui rei miliātris perīti habebantur*, perturbabantur*.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ |
||
occupo, 1 (ob + capio) καταλαμβάνω, πιάνω vox, vocis (θ.) φωνή, διάδοση(1) incredibilis -is -e απίστευτος virtus-ūtis( θ.) ανδρεία(2) praedĭco, 1 διακηρύσσω(3) causa-ae αιτία alius -a -ud ≃άλ-λος (από πολλούς)· alius aliā de causāπροβάλλοντας ο καθένας και μια δικαιολογία nonnulli -ae -a (αντων. επίθ.) μερικοί pudor -ōris (αρσ.) ντροπή addūco, -dūxi, -ductum, -ducĕre, 3 (ad + duco) neque ούτε vultus -us (αρσ.) πρόσωπο fingo, finxi, fictum, fingĕre, 3 πλάθω, κατασκευάζω(4)· vultum fingo προσποιούμαι |
abdo, -didi, -ditum,-dĕre, 3 (ab + do) κρύβω tabernaculum -i σκηνή(5) aut ή· aut... aut είτε... είτε fatum -i μοίρα, πεπρωμένο queror, questus sum, queri, αποθ. 3 παραπονιέμαι(6) familiāris -is (αρσ.) φίλος, γνωστός commūnis -is -e κοινός(7) miseror, αποθ. 1 οικτείρω, κλαίω, θρηνώ(8) testamentum -i διαθήκη obsigno, 1 υπογράφω και σφραγίζω(9) totus -a -um όλος· totis castris σε όλο το στρατόπεδο paulatim (επίρρ.) λίγο-λίγο paulus -a -um λίγος(10) etiam (επίρρ.) ακόμη και perītus -a -um (+γεν.) ≃ έμπειρος(11) perturbo, 1 (per+turbo) ταράζω |
Ετυμολογικά: 1. ὄπα <Foπa = φωνή· ἔπος < Feπoς 2 . < vir 3. ≠ praedīco = προλέγω 4. ef-figies· figura = σχήμα· πρβ. φιγούρα << ιτ. 5. υποκορ. του taberna > ταβέρνα 6. > querēla 7. πρβ. κομμουνισμός << γαλλ. 8. miseria 9. signum 10. πρβ. paucus, parvus, παῦρος 11. πείρα, periculum.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Η οριστική του παθητικού παρατατικού της α' και β' συζυγίας σχηματίζεται ως εξής:
| ενεστωτικό θέμα + ba + βασικές καταλ. της παθητ. φωνής |
Στην γ' και δ' συζυγία παρεμβάλλεται το φωνήεν -ē- ανάμεσα στο ενεστωτικό θέμα και στο πρόσφυμα -ba-
| Α' συζυγία | Β' συζυγία | Γ' συζυγία | Δ'συζυγία |
| amāba-r amabā-ris amabā-tur amabā-mur amaba-mini amaba-ntur |
delēba-r delebā-ris delebā-tur dele-bāmur deleba-mini deleba-ntur |
legēba-r legebā-ris legebā-tur legebā-mur legeba-mini legeba-ntur |
audiēba-r audiebā-ris audiebā-tur audiebā-mur audieba-mini audieba-ntur |
Όμοια σχηματίζεται και ο παρατατικός των αποθετικών ρημάτων. Τα ρήματα της κατηγορίας του capio σχηματίζονται όπως το audiēbar, και το fero κάνει ferēbar.
2. Η μετοχή του παθητικού παρακειμένου (βλ. και τα μαθ. XX και XXI) σχηματίζεται από το θέμα του σουπίνου και έχει τη μορφή δευτερόκλιτου επιθέτου amātum: amātus -a -um· delētum: delētus -a -um· lectum : lectus -a -um· audītum : audītus -a -um. Έχει παθητική σημασία (με κυριότερη εξαίρεση την παθητική μετοχή των α π ο θ ε τ ι κ ώ ν ρημάτων που έχει ενεργητική σημασία) [Ιστορικά αντιστοιχεί στα ρηματικά επίθετα σε -τος της ελληνικής (πρβ. θετός = τεθειμένος· ἄπρακτος, ἀστράτευτος κτλ.)]. Μεταφράζουμε:
| pudōre adducti | σπρωγμένοι από ντροπή |
| abditi in tabernaculis | κρυμμένοι στις σκηνές |
| auxilium pollicitus | έχοντας υποσχεθεί (αφού υποσχέθηκε) βοήθεια |
3. Το ρήμα do (της α' συζυγίας· βλ. το μάθ. XII) όταν είναι σύνθετο με μονοσύλλαβες προθέσεις, ακολουθεί την γ' συζυγία· όταν το α' συνθετικό είναι δισύλλαβο (π.χ. circumdo), τότε ακολουθεί κανονικά την α' συζυγία.
4. Συντακτικά. Είδαμε (μάθ. XIII) ότι το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο εκφέρεται με τις προθέσεις ob, per, propter + αιτιατική (propter frumenti inopiam· ob monstrum repentīnum). Όταν όμως το αίτιο είναι εσωτερικό, δηλαδή όταν εκφράζει ψυχική αντίδραση, τότε χρησιμοποιείται η απλή αφαιρετική. Χρησιμοποιείται προκειμένου για λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος (dolōre, timōre, spe, metu, pudōre κτλ.) και συχνά συνοδεύεται από μετοχή του παθητικού παρακειμένου που σημαίνει «παρακινημένος, σπρωγμένος» κτλ., όπως adductus, permōtus (permoveo), incensus (incendo) κτλ. Π.χ.
| pudōre
adductus dolōre permōtus irā incensus |
σπρωγμένος
από ντροπή παρακινημένος από λύπη ξαναμμένος από οργή |
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Να συμπληρωθούν οι σωστοί παθητικοί τύποι της οριστικής
του παρατατικού. Προσοχή στον τονισμό!
Nos commūne periculum......................... (miseror)
Tu tuum fatum............................ (queror)
Vos rei militāris perīti............................ (habeo)
Ille vocibus Gallōrum........................... (perturbo)
Ego vivus in fugā.......................... (comprehendo)
Signa miliratia ad Caesarem........................ (refero)
Magnus numerus hostium......................... (capio) - Να σχηματιστεί η παθητική μετοχή όλων των ρημάτων του κειμένου.
- Να υποδειχτούν οι μετοχές που έχουν παθητική σημασία
και αυτές που έχουν ενεργητική:
Fatum suum questus testamenta obsignābat.
Timōre adductus discedēbat.
Commūne periculum miserāti testamenta obsignābant.
Legāti ad Caesarem missi arma tradēbant. - Να αναγνωριστούν συντακτικά οι τύποι ingenti magnitudine, incredibili virtūte.
- Να συμπληρωθούν τα κενά με την αφαιρετική της σωστής λέξης:
ira, laetitia (χαρά),
misericordia (οίκτος),
dolor, terror.
.................................... incensus filium punīvit.
.....................................permōtus Lucrtēiam deflēvit (έκλαψε).
.................................... adducti fiduciam amisērunt.
.................................... permotus patri osculum dedit.
.................................... adductus hostem servāvit (χάρισε τη ζωή). - Να μεταφραστεί στα λατινικά η πρόταση:
Σπρωγμένοι από το φόβο οι Ρωμαίοι τράπηκαν σε φυγή.
Το παράκανε!
dixit: «Tum ergo cum una proeliabāmur non eras natus!» (Κοϊντιλιανός 6,3,73) Ο Κικέρωνας είπε στο Βίβιο Κούριο που έκρυβε μπόλικα απ' τα χρόνια του: «Την εποχή λοιπόν που πολεμούσαμε μαζί δεν είχες ακόμα γεννηθεί!» |