Ιστορία (Β΄ Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
7. Η πνευματική ζωή κατά το 17ο και 18ο αιώνα 1. Η ανάπτυξη των επιστημών και της φιλοσοφίας Η Φιλοσοφία. Κατά το 17ο αιώνα επικρατούν ο εμπειρισμός, όπως διατυπώθηκε από τον Φραγκίσκο Βάκωνα στο Νέο Όργανο (1620) και ο ορθολογισμός*, που θεμελίωσε ο γάλλος Καρτεσιος (1596-1650), στο έργο του Λόγος για τη μέθοδο. Ο άγγλος Τζον Λόκ (1632-1704) συνδυάζει τον εμπειρισμό με τον ορθολογισμό και θεωρείται πρόδρομος του Διαφωτισμού με τις ιδέες του για τις ατομικές ελευθερίες. Ο ολλανδοεβραίος Μπαρούχ Σπινόζα είναι πανθεϊστής* και ταυτίζει τον Θεό με τη φύση στο βιβλίο του Ηθική, ενώ ο γερμανός Λάιμπνιτς (1646-1716) διατύπωσε μια ιδεαλιστική θεωρία, σύμφωνα με την οποία όλα τα όντα αποτελούνται από μονάδες, μεταξύ των οποίων υφίσταται μια προκατασκευασμένη αρμονία.
Κατά το 18ο αιώνα οι περισσότεροι φιλόσοφοι υιοθετούν τον εμπειρισμό και τη γνωσιολογία, ενώ σημαντικός είναι ο αριθμός των υλιστών φιλοσόφων. Ο γερμανός φιλόσοφος Εμμανουήλ Καντ (1724-1804) στο περίφημο έργο του Κριτική του καθαρού λόγου αμφισβητεί την ορθότητα της ερμηνείας του κόσμου με βάση τον ορθό λόγο και την άποψή του θα ασπαστούν και άλλοι γερμανοί φιλόσοφοι. Ωστόσο, οι περισσότεροι φιλόσοφοι είναι Γάλλοι, που η συγγραφική τους δραστηριότητα επεκτείνεται και σε άλλα θέματα, πέραν της φιλοσοφίας. Εγινε ήδη λόγος για τον Βολταίρο, τον Μοντεσκιέ και τον Ρουσσό. Οι γάλλοι φιλόσοφοι υπήρξαν και συνεργάτες στη συγγραφή της περίφημης Γαλλικής Εγκυκλοπαίδειας, που εξέδωσε ο Ντιντερό. |
Η μετακομιδή των λειψάνων του Βολταίρου Το πρωί λοιπόν εξήλθεν η άμαξα συρομένη από δώδεκα λευκούς ωραίους ίππους. Από το έν μέρος της αμάξης ήτον γεγραμμένον: "Αν ο άνθρωπος εγεννήθη αυτεξούσιος, πρέπει να κυβερνάται και να δεσπόζεται μόνος του", από το άλλο:" Ο άνθρωπος έχει την εξουσίαν και το δικαίωμα να κολάζει τους τυράννους του". Επάνω εις την θήκην του λειψάνου του ήτον το άγαλμα του Βολταίρου απαραλλάκτως όμοιον, κείμενον εις την κλίνην ύπτιον, σκεπασμένον με πάπλωμα πλην του προσώπου. Εις την θήκην ήτον η παρούσα επιγραφή: "Ποιητής, φιλόσοφος, ιστορικός, εφώτισε το ανθρώπινον πνεύμα, και μας προητοίμασεν εις την υποδοχήν της ελευθερίας". Εις κάθε άλογον ήτον ένας ιπποκόμος ενδεδυμένος ρωμαϊκήν στολήν, προ της αμάξης ήτον και άλλο άγαλμα του Βολταίρου, καθήμενον εις θρόνον, και τριγύρω του αι εικόνες όλων των μεγάλων ανθρώπων φερόμενοι επάνω εις κοντάρια, οίον του Ρουσσό, του Μιραβό και των τοιούτων. Κατόπιν αυτού του καθημένου αγάλματος, εις μίαν μικράν βιβλιοθήκην, όλα του τα συγγράμματα εις εβδομήκοντα τόμους χρυσοδεμένους (επειδή ηξεύρεις ότι αυτός ήρχισε να γράφει από των 17 ετών της ηλικίας του, και έγραφεν έως του ογδοηκοστού τρίτου έτους. Το πρώτον του σύγγραμμα ήτον μία τραγωδία, Οιδίπους λεγομένη, την οποίαν έγραψεν προ του Βολταίρου και ο ημέτερος Σοφοκλής). Την βιβλιοθήκην αυτήν περιεκύκλωναν όλοι οι σπουδαίοι και Ακαδημαϊκοί του Παρισιού. Δεν σε λέγω τα μουσικά όργανα, το άπειρον πλήθος όσον προηγείτο και ηκολούθει αυτήν την παράδοξον λιτανείαν, όσον ήτον διεσπαρμένον εις τους τόπους όλους της πόλεως, όθεν είχε περάσει η πομπή, το πλήθος των ξένων, όσοι ήλθον από όλα τα ξένα μέρη της Ευρώπης -Πάρθοι, Μήδοι και Ελαμίται- επειδή είχον την είδησιν προ ενός σχεδόν μηνός. Τούτο μόνον σε λέγω: ότι είδον προ τούτου και την κηδείαν του Μιραβό, αλλά δεν ηξεύρω ποίαν να ονομάσω λαμπροτέραν. Το λείψανον εξήλθε εις τας εννέα ώρας το πρωί από την Βαστιλίαν και μόλις έφθασεν εις την εκκλησίαν το μεσονύκτιον. Αδ. Κοραής, Επιστολαί προς Πρωτοφάλτην, Εισαγωγή, σημειώσεις και επιμέλεια Λ.I. Βρανούση, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 1959, σελ.60-61. Χαρακτηρισμός τον Ζαν Ζακ Ρουσσό Παρά τα ελαττώματα που είχε σαν άνθρωπος (κι ήταν ολοφάνερα αυτά σ' όλους εκείνους που προσπάθησαν να γίνουν φίλοι του), ο Ρουσσό ήταν μεγαλοφυία: ένα από τα πιο πρωτότυπα πνεύματα όλων των εποχών και δημιουργός ασύγκριτης πρόζας. Ο μοναχικός και φιλύποπτος χαρακτήρας του είχε ένα πλεονέκτημα: τον έκανε ανεξάρτητοπάντα έλεγε ό,τι ήθελε να πει δίχως να σκοτίζεται. Το αποτέλεσμα ήταν ότι καταδιώχτηκε άγρια. Τη μισή ζωή του τον κυνηγούσαν από χώρα σε χώρα. Το 1765 νόμισε πως βρήκε ασφάλεια και εγκαταστάθηκε στη μικρή κωμόπολη Μοτιέ, αλλά ο ντόπιος εφημέριος ξεσήκωσε τους ανθρώπους εναντίον του και εκείνοι τον λιθοβόλησαν- του έσπασαν τα τζάμια. Κέννεθ Κλαρκ, Ιστορία του Δυτικού Πολιτισμού. σελ. 271-272 Οι φυσικές επιστήμες. Κατά το 17ο αιώνα, η πρόοδος σε όλους τους τομείς είναι εντυπωσιακή. Οι θεωρίες του Κέπλερ και του Γαλιλαίου γίνονται ευρύτερα γνωστές. Ο άγγλος Νεύτων (1643-1727) διατύπωσε τους νόμους της παγκόσμιας έλξης, Ο Καρτέσιος εισήγαγε την αναλυτική γεωμετρία και ο Λάιμπνιτς (1646-1716) τον απειροστικό λογισμό*, ενώ ο γάλλος Πασκάλ (1623-1662) διατύπωσε τους νόμους της ατμοσφαιρικής πίεσης, της ισορροπίας των υγρών κ.ά. Οι θετικές επιστήμες γνώρισαν ιδιαίτερη ανάπτυξη κατά το 18ο αιώνα, οι εφαρμογές τους υποστηρίχθηκαν από τις κυβερνήσεις αρκετών κρατών και άνοιξαν νέους ορίζοντες στην ανθρώπινη σκέψη, βελτιώνοντας ταυτόχρονα τη ζωή σε πρακτικό επίπεδο, Σημαντικές υπήρξαν οι έρευνες στον ηλεκτρισμό από τον αμερικανό Βενιαμίν Φραγκλίνο (1706-1790), ο οποίος κατασκεύασε το αλεξικέραυνο, ενώ ο ιταλός Βόλτα (1745-1827) κατασκεύασε την πρώτη γαλβανική στήλη. Νόμος, Ελευθερία και Ισότητα Όλοι οι νόμοι που δεν εγκρίθηκαν από τον λαό είναι άχρηστοι...Για να είναι ισχυροί οι νόμοι χρειάζεται μια κυβέρνηση, όμως κυρίαρχος είναι ο υπουργός του λαού. Αν αναζητήσουμε σε τι συνίσταται το μεγαλύτερο αγαθό όλων, που οφείλει να είναι ο σκοπός κάθε νόμου, θα βρούμε ότι αυτό συνοψίζεται σε δύο πρωταρχικά αντικείμενα: την ελευθερία και την ισότητα. Ζ.Ζ. Ρουσσό, Το Κοινωνικό Συμβόλαιο Η πολιτική εξουσία και η ελευθερία των πολιτών Κανένας άνθρωπος δεν έχει από τη φύση το δικαίωμα να διατάζει τους άλλους. Η ελευθερία είναι ένα δώρο του ουρανού και κάθε άτομο έχει δικαίωμα να την απολαμβάνει... Η δύναμη που αποκτιέται με τη βία είναι σφετερισμός. Το να υποκλίνεσαι μπροστά σε έναν άνθρωπο ή μπροστά σε μία εικόνα δεν είναι παρά μια εξωτερική τελετή, για την οποία ο αληθινός θεός, που εξετάζει την καρδιά και το πνεύμα, δεν ενδιαφέρεται καθόλου. Ο ηγεμόνας, λοιπόν, δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τη δύναμη και τους υπηκόους του χωρίς τη συναίνεση του έθνους. Ντιντερό, από το λήμμα Πολιτική Εξουσία στην Εγκυκλοπαίδεια. Ο αγγλικός κοινοβουλευτισμός Το αγγλικό έθνος είναι το μόνο πάνω στη γη που κατόρθωσε να ρυθμίσει τη δύναμη του βασιλιά αντιστεκόμενο σ' αυτή και με συνεχείς προσπάθειες εγκαθίδρυσε αυτό το σοφό σύστημα όπου ο ηγεμόνας, παντοδύναμος για το καλό, με δεμένα τα χέρια, για το κακό, όπου οι αριστοκράτες είναι μεγάλοι χωρίς ιταμότητα και χωρίς υποτελείς και όπου ο λαός κατανέμει την εξουσία χωρίς σύγχυση. Η Βουλή των Λόρδων και η Βουλή των Κοινοτήτων είναι διαιτητές του έθνους, ο βασιλιάς είναι επιδιαιτητής. Βολταίρος, Φιλοσοφικές Επιστολές, 1734.
Το αερόστατο των αδελφών Μογκολφιέ (1783). Ο σκώτος Τζέιμς Βατ (1736-1819) τελειοποίησε την ατμομηχανή και οι αδελφοί Μογκολφιέ κατασκεύασαν το πρώτο αερόστατο. Ο γάλλος Λαβουαζιέ (1743-1794) διατύπωσε την αρχή της αφθαρσίας της ύλης, ο φυσιογνώστης Λαμάρκ συνέλαβε τη θεωρία της εξέλιξης των ειδών καιο φυσιοδίφης Μπυφόν τη θεωρία της γεωλογικής εξέλιξης. Τέλος, ο πρώσσος Φαρενάιτ, ο σουηδός Κέλσιος και ο γάλλος Ρεωμύρ κατασκεύασαν τα πρώτα θερμόμετρα. Η Ιστορία. Οι μεγαλύτεροι ιστορικοί του 18ου αιώνα είναι ο ιταλός Βίκο (1668-1744) και ο άγγλος Εδουάρδος Γίββων (1737-1794). Ο πρώτος διακρίνει στην ιστορία όλων των λαών τρεις φάσεις: τη θεϊκή, την ηρωική και την ανθρώπινη. Ο Γίββων στο έργο του Παρακμή και πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας παρακολουθεί τη γενική κατεύθυνση της ιστορίας και όχι μόνο τα πρόσωπα και τα γεγονότα, όπως συνηθιζόταν μέχρι τότε, εντούτοις είναι υπερβολικός στις δυσμενείς κρίσεις του για το βυζαντινό πολιτισμό.
Χημείο του 18ου αι, χαρακτικό εποχής. |
Η Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία Οπως η καλή λογοτεχνία όλων των εποχών, η λογοτεχνία του 1500 -1775 έδωσε έκφραση σε πανανθρώπινα ενδιαφέροντα, αξίες και προβλήματα. Ο έρωτας σε όλες του τις αποχρώσεις, από το χυδαιότερο πάθος ως το αίσθημα της μυστηριακής ένωσης με τον κόσμο, ο πόλεμος με την ωμή του φρίκη και τις ηρωικές θυσίες, ο θάνατος και οι αρρώστιες με τους αναπόφευκτους φόβους τους, η ομορφιά είτε της γυναικείας μορφής είτε του ηλιοβασιλέματος, η απελπισία, η οδύνη και ο πόνος, η αγανάκτηση για την αδικία και η δίψα για το δίκιο, η ελπίδα, η χαρά, το γέλιο και η διασκέδαση, η κολακεία, η περιφρόνηση και η σάτιρα- όλες οι πολύπλοκες στάσεις εμπειρίας και πόθου του ανθρώπου βρήκαν απλή και συγκινητική έκφραση στην ποίηση, το δράμα και την πεζογραφία της εποχής. Αυτό άρχισε με τον ουμανισμό της Αναγέννησης που οι επιφανέστεροι εκπρόσωποι του υπήρξαν ο Ερασμος, ο Ραμπελαί, και ο Μακιαβέλλι και συνεχίστηκε στην κλασική περίοδο πολλών εθνικών λογοτεχνιών με απαράμιλλους δασκάλους, όπως ο Τάσσο, ο Θερβάντες, ο Σαίξπηρ και ο Ρακίνας, στον ουμανισμό του Διαφωτισμού, που τον εκπροσωπούσαν τα ώριμα έργα των Λομονόσωφ, Ρουσσό και Βολταίρου και τα πρώιμα έργα του Γκαίτε. Παράλληλα η λογοτεχνία αυτή φανέρωσε επίσης, στο περιεχόμενο της, τα θέματα και τη νοοτροπία της, τις χαρακτηριστικές ιδιομορφίες της εποχής της. Από την Ιστορία της Ανθρωπότητας Ουνέσκο, τόμ. Δ', σελ. 522. Ο καλλιτέχνης και η ηθική Πώς, λοιπόν, ο καλλιτέχνης να προστατέψει τον εαυτό του από τη διαφθορά της εποχής του, που τον πολιορκεί από όλες τις μεριές; Περιφρονώντας απλώς τη γνώμη της. Με το βλέμμα ψηλά, ατενίζοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του και τον νόμο της φύσης, όχι με το βλέμμα κατεβασμένο στο επίπεδο της ευτυχίας και των αναγκών της ζωής. Φρήντριχ Σίλλερ, Επιστολή Ενάτη, στο: Για την Αισθητική Παιδεία του Ανθρώπου, μτφρ. Κλεοπάτρα Λεονταρίτου, σ. 101. 2. Γράμματα και Τέχνες α. Η Λογοτεχνία Ο 17ος αιώνας ονομάζεται και αιώνας του Λουδοβίκου ΙΔ', ο οποίος ενθάρρυνε την ενασχόληση με τα γράμματα και τις τέχνες όσο ελάχιστοι ηγεμόνες. Η γαλλική λογοτεχνία ακολούθησε το γενικότερο κλασικιστικό πνεύμα που κυριάρχησε την εποχή αυτή και στις εικαστικές τέχνες. Τα πρωτεία έχει το θέατρο με τους τρεις κορυφαίους δραματουργούς: Μολιέρο, Ρακίνα και Κορνέιγ. Ο Μολιέρος (1622-1673) στις κωμωδίες του καταδικάζει την ανοησία και υποκρισία της εποχής του, διακωμωδεί την ανερχόμενη αστική τάξη και περιγράφει διαχρονικούς ανθρώπινους χαρακτήρες (Αρχοντοχωριάτης, Φιλάργυρος, Μισάνθρωπος, Κατά φαντασίαν ασθενής κ.ά.). Ο Πιερ Κορνέιγ (1606-1684) αντλεί τα θέματά του από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα (Πολύευκτος, Οράτιος, Σίννας κ.ά.), αλλά το αριστούργημά του είναι το ιπποτικό δράμα Σιντ. Ο Ρακίνας (1639-1699) εμπνέεται από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα μιμούμενος τον Ευριπίδη (Ανδρομάχη, Φαίδρα, Ιφιγένεια, Βρετανικός κ. ά.) και εμβαθύνει στο δράμα της ανθρώπινης ψυχής. Στους γάλλους εκπροσώπους του λογοτεχνικού Κλασικισμού ανήκουν επίσης ο Μπουαλό (1636-1711), που αφιερώθηκε στην ηθικοπλαστική και σατιρική ποίηση και μιμείται το λατίνο λυρικό Οράτιο, ο Λα Φονταίν (1621-1695), που μιμείται τον Αίσωπο στο έργο του Μύθοι και ο Φενελόν (1651-1715), που με υπόδειγμα την Οδύσσεια έγραψε τις Περιπέτειες του Τηλέμαχου, έργο παιδαγωγικό. Κατά το 18ο αιώνα, στη Γαλλία, εκτός από τους μεγάλους εκπροσώπους του Διαφωτισμού, που υπήρξαν ταυτόχρονα σημαντικοί λογοτέχνες, διακρίθηκαν ο Μπομαρσέ (1732-1799) και ο Μαριβώ (1688-1763) για τις κωμωδίες τους. Πρός το τέλος του 18ου αιώνα εμφανίζεται το νέο πνευματικό και καλλιτεχνικό κίνημα του Ρομαντισμού*. Στην Αγγλική λογοτεχνία παρατηρούνται τάσεις ρεαλιστικές και ανθρωποκεντρικές. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι είναι ο Ντανιέλ Ντεφόε (1660-1731), συγγραφέας του πασίγνωστου Ροβινσώνα Κρούσου και ο ιρλανδός Τζόναθαν Σουίφτ (1667- |
1745), σατιρικός των ηθών και του πολιτισμού της εποχής του, με το έργο του Ταξίδια του Γκιούλιβερ. Στη Γερμανία αναπτύσσεται το πνευματικό κίνημα Θύελλα και Ορμή που αγνοεί τον κλασικισμό και τον ορθολογισμό και στρέφεται προς το συναίσθημα και τη γερμανική παράδοση. Ο Βίνκελμαν (1717-1768) δίνει διαφορετικό περιεχόμενο στην αρχαιολατρία με το έργο του Ιστορία της τέχνης κατά την αρχαιότητα και γίνεται ο θεωρητικός του νεοκλασικισμού. Ο κορυφαίος γερμανός συγγραφέας και πραγματική μεγαλοφυία είναι ο Γκαίτε (1749-1832), που το ρομαντικό μυθιστόρημά του Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου άσκησε σημαντική επιρροή στους νέους της Ευρώπης, ενώ το ποιητικό θεατρικό αριστούργημά του Φάουστ θεωρείται από τα σημαντικότερα ποιητικά έργα όλων των εποχών. Ο Σίλλερ (1759-1805) είναι επίσης μεγάλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, επηρεασμένος βαθιά από τις ιδέες του διαφωτισμού. Τα θεατρικά έργα του αποτελούν κράμα της κλασικής τραγωδίας και του σαιξπηρικού θεάτρου. β. Οι εικαστικές τέχνες Κατά το 17ο αιώνα κυριαρχεί η τεχνοτροπία μπαρόκ (από την πορτογαλική λέξη baruca=ακανόνιστο κόσμημα). Μολονότι το μπαρόκ προήλθε από την τελευταία φάση της αναγεννησιακής τέχνης, έχει πολλές διαφορές από αυτή: προτιμά τις καμπύλες, την πολυχρωμία και το διακοσμητικό φόρτο. Το μπαρόκ είναι η τέχνη των ηγεμόνων και της καθολικής εκκλησίας. Επιδιώκει να προκαλέσει τον εντυπωσιασμό και τη συγκίνηση, να εξυμνήσει το μεγαλείο των ηγεμόνων και το κύρος της καθολικής εκκλησίας απέναντι στους προτεστάντες. Παρόλο που ξεκίνησε από την Ιταλία, με κύριους εκπροσώπους τον Καραβάτζιο και τον Καράτσι, το μπαρόκ αναπτύχθηκε περισσότερο στις Κάτω Χώρες. Ο φλαμανδός Ρούμπενς (1577-1640) θεωρείται ο μεγαλύτερος ζωγράφος μπαρόκ. Οι συνθέσεις του είναι δυναμικές, τολμηρές, με πλούσια και έντονα χρώματα. Η φήμη του ξεπέρασε τα όρια της χώρας του και, χάρη σ αυτόν, το μπαρόκ διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη, ακόμα και τη μη καθολική. Σύγχρονος του είναι ο ολλανδός Ρέμπραντ (1606-1669), το έργο του οποίου διακρίνεται για τον πλούτο των χρωμάτων, τη γνώση του σκιοφωτισμού, τη ζωντάνια και την έκφραση των ψυχικών Η αισθητική παιδεία του λαού Η διαπίστωση ότι κάθε σχεδόν ιστορική περίοδο που άνθησαν οι τέχνες και αναπτύχθηκε ευρύτατα η αισθητική ευαισθησία παρατηρείται παράλληλα και παρακμή του ανθρώπινου ιδεώδους, σε βάζει σε σκέψεις. Αλλά και τούτο ακόμα: δεν έχουμε ούτε ένα παράδειγμα, που να δείχνει ότι η υψηλή στάθμη της αισθητικής παιδείας ενός λαού συμβαδίζει με την πολιτική ελευθερία και την αρετή, τα εκλεπτυσμένα ήθη με την ειλικρίνεια και την ευγένεια, με το υψηλό ήθος. Φρ. Σίλλερ, Επιστολή Δεκάτη, σ. 104. Μπερνίνι, Το όραμα της Αγίας Θηρεσίας, γλυπτό, 1644-1647, Ρώμη, Santa Maria delta Vittoria. Από τα πιο χαρακτηριστικά και δυνατά έργα γλυπτικής του μπαρόκ. |
Π.Π. Ρούμπενς, Παράδοση της αντιβασιλείας από τον Ερρίκο Δ' στη Μαρία των Μεδίκων, 1622-1625, λάδι σε μουσαμά. Ένας από τους 21 πίνακες της σειράς "Η ζωή των Μεδίκων" που παράγγειλε η βασίλισσα στον Ρούμπενς για τη διακόσμηση του ανακτόρου του Λουξεμβούργου στο Παρίσι, Λούβρο.
Βελάσκεθ, Ο Βαλτάσαρ Κάρλος και ο νάνος τον, 1631, λάδι σε μουσαμά, Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών.
Ρέμπραντ, Μάθημα ανατομίας τον δρ. Tulp, 1632, λάδι σε μουσαμά, Χάγη, Μέγαρο Μαυρικίου καταστάσεων των προσώπων. Ο φλαμανδός Βαν Ντάικ (1599-1641) υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους προσωπογράφους. Ο ολλανδός Γιαν Βερμέερ (1632-1675) αγνοήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, εντούτοις σήμερα θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους. Στην Ισπανία ο Βελάσκεθ (1599-1660) αναδείχθηκε αριστοτέχνης στη χρήση των φωτεινών χρωμάτων και θεωρείται πρόδρομος του ιμπρεσιονισμού. Ο Μουρίλλο (1617-1682) είναι ζωγράφος θρησκευτικών θεμάτων. Στη Γαλλία υιοθετήθηκε ο κλασικισμός*, που έδωσε σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα, κυρίως στην εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ', όπως για παράδειγμα τα ανάκτορα των Βερσαλλιών, που έγιναν πρότυπο για πολλά άλλα ανάκτορα στην Ευρώπη. Στη ζωγραφική αξιολογότερος είναι ο Πουσσέν (1594-1665), που με το δυνατό λυρισμό του και την αγάπη του για τα αρχαία θέματα επηρέασε πολύ την κλασική ζωγραφική του αιώνα. Από το 1730 έως το 1780 περίπου κυριαρχεί στην Ευρώπη ο ρυθμός ροκοκό (rocaille = όστρακο). Το ροκοκό είναι η τέχνη των πλουσίων εμπόρων και των τραπεζιτών, των εκπροσώπων της αστικής τάξης, που αποτελούν και τους χρηματοδότες των έργων. Το ενδιαφέρον τώρα στρέφεται από τον εξωτερικό στον εσωτερικό χώρο και η διακόσμηση δεν είναι πομπώδης, αλλά ευχάριστη. Ακόμη και τα θρησκευτικά θέματα αποδίδονται με χάρη και κομψότητα. |
Το θερινό ανάκτορο του Μ. Πέτρου στην Αγία Πετρούπολη, 1715-1728, σχεδιασμένο από ξένους αρχιτέκτονες. Το 1746- 1755 ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε από τον Ιταλό Β. F. Rastelli.
Γιαν Βερμέερ, Η μαγείρισσα, περ. 1660, ελαιογραφία σε μουσαμά, Άμστερνταμ, Βασιλικό Μουσείο.
|
Νταβίντ, Ο όρκος των Ορατίων, 1785, ελαιογραφία, Παρίσι, Λούβρο. Ο πίνακας θεωρείται ως το μανιφέστο τον γαλλικού νεοκλασικισμού, ως "ο ωραιότερος πίνακας του αιώνα" και ως επαναστατικό έργο ανταποκρινόμενο στις ηθικές και πολιτικές προσδοκίες της αστικής τάξης.
Γκόγια (1746-1828). Η εκτέλεση των εξεγερμένων της 3ης Μαΐου 1808 στη Μαδρίτη, 1814, ελαιογραφία σε μουσαμά, Μαδρίτη, Πράδο. Η εξέγερση Ισπανών πατριωτών εναντίον της γαλλικής κατοχής αποδίδεται με συγκλονιστικό τρόπο. Το έργο αποτελεί ύμνο στην αντίσταση και διαμαρτυρία εναντίον της βίας και της βαρβαρότητας. Ο κυριότερος εκπρόσωπος του γαλλικού ροκοκό είναι ο Ζαν Αντουάν Βατό (1648-1721). Το 1780 στη Γαλλία υποχωρεί το ροκοκό και εμφανίζεται ένα νέο ρεύμα, ο νεοκλασικισμός, που υιοθέτησε και η γαλλική επανάσταση για την καλλιτεχνική της έκφραση, με κυριότερο εκπρόσωπο τον Νταβίντ (1748-1825). Στην Ιταλία σπουδαιότερος νεοκλασικιστής είναι ο γλύπτης Κανόβα (1757-1822). Στην Ισπανία ο μεγάλος Γκόγια (1746-1828) με πρωτοτυπία και δύναμη, χιούμορ, μυστικισμό και ρεαλισμό γίνεται ένας από τους μεγαλύτερους πρόδρομους του ρομαντισμού. γ. Η μουσική Η Εκκλησία και οι ηγεμόνες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της μουσικής κατά το 18ο αιώνα. Ο Βιβάλντι (1678-1741), ο Μπαχ (1685-1750), ο Χαίντελ (1685-1759) και ο Χάυδν γράφουν θρησκευτική μουσική, μελοδράματα, σονάτες, ορατόρια και συμφωνίες. Ο αυστριακός Μότσαρτ (1756-1791) θεωρείται ο κορυφαίος του μουσικού λυρικού θεάτρου. Εκτός από μελοδράματα έγραψε συμφωνίες, σονάτες, θρησκευτική μουσική και μουσική δωματίου. Είναι αριστοτέχνης στις μελωδίες και συνδυάζει το μεγαλείο, την απλότητα και τη χάρη. Τέλος, το έργο του Μπετόβεν (1770-1827), που υπήρξε μαθητής του Μότσαρτ, διακρίνεται για το βάθος των αισθημάτων και την ασύγκριτη εκφραστική δύναμη. |
Ερωτήσεις 1. Ποιοι οι κυριότεροι φιλόσοφοι του 17ου αι. και ποιο το έργο τους; 2. Ποιο το περιεχόμενο των θεατρικών έργων τα οποία έγραφε ο Μολιέρος; 3. Να δώσετε τον ορισμό του Μπαρόκ και να αναφέρετε σε ποιές χώρες διαδόθηκε ιδιαίτερα. 4. Τι εκφράζει ο ρυθμός ροκοκό; 5. Ποια φιλοσοφικά ρεύματα κυριαρχούν το 18ο αιώνα και ποιοι ήταν οι κυριότερα εκπρόσωποί τους; |
