Έκφραση Έκθεση (Β΄ Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  |
|||||||||||||||||||
Συντακτικά στοιχεία στην είδηση α) Η σειρά των λεκτικών συνόλων στην είδηση
Παραιτήθηκαν ομαδικώς χθες το βράδυ οι δώδεκα σύμβουλοι του αθλητικού συλλόγου «Ορμή» Καλλιθέας, ύστερα από διαφωνία με τον πρόεδρο για το θέμα των μεταγραφών.
Η «κανονική» σειρά των όρων σε μια ανεξάρτητη πρόταση κρίσης δίνεται από τα εξής πρότυπα:
(Υ = υποκείμενο, Ρ = ρήμα, Κ = κατηγορούμενο και Α = αντικείμενο). Δηλαδή προηγείται το Υποκείμενο και ακολουθούν: Ρήμα + Αντικείμενο ή Συνδετικό + Κατηγορούμενο. Οι προσδιορισμοί των όρων της πρότασης παίρνουν τη θέση τους πλάι στους όρους που προσδιορίζουν. Ωστόσο συχνά η «κανονική» σειρά αλλάζει, όταν οι όροι εκφέρονται με έμφαση. Ένας όρος που τονίζεται ιδιαιτέρως παίρνει συνήθως θέση στην αρχή της πρότασης. Αυτό συμβαίνει και σε μια περίοδο. Προηγούνται οι προτάσεις στις οποίες θέλουμε να δώσουμε έμφαση. (βλ. και ΝΕΣ, σελ. 165-167)
Το ίδιο παρατηρείται και στην ειδησεογραφία. Ο δημοσιογράφος προτάσσει συνήθως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της είδησης, το οποίο, ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να είναι: μια πράξη, το αποτέλεσμα της πράξης, το πρόσωπο που δρα ή που παθαίνει κάτι, ο τόπος, ο χρόνος, η αιτία, ο τρόπος κτλ. Έτσι μια είδηση μπορεί να αρχίζει, ανάλογα με την περίπτωση, με το ΟΣ - Υποκείμενο, το ΟΣ - Αντικείμενο, το ΟΣ-Κατηγορούμενο, το ΡΣ, το ΕΣ κτλ.
β) Ενεργητική και παθητική σύνταξη στην είδηση
Ένα μοναδικό στο είδος του υπαίθριο μουσείο εγκαινιάστηκε χθες το μεσημέρι από την Υπουργό Πολιτισμού και Επιστημών.
Με την ενεργητική σύνταξη δίνουμε έμφαση μάλλον στο υποκείμενο που ενεργεί, ενώ με την παθητική σύνταξη τονίζουμε κυρίως την πράξη του υποκειμένου. Λένε ότι ο καλός δημοσιογράφος διαλέγει «ρωμαλέα» ρήματα και χρησιμοποιεί κυρίως την ενεργητική φωνή. Ωστόσο και η παθητική σύνταξη χρησιμοποιείται συχνά στις ειδήσεις, όταν δε θέλουμε να πούμε ή δεν ξέρουμε ή όταν δεν έχει σημασία ποιος έκανε την πράξη. Π.χ.
γ) Η χρήση των ονοματικών προσδιορισμών στην είδηση
Χαρακτηριστική για την ειδησεογραφική γλώσσα είναι η χρήση των ονοματικών προσδιορισμών (κυρίως παραθέσεων και επεξηγήσεων), με σκοπό να αποδοθούν με συντομία τα βασικά χαρακτηριστικά (όνομα, καταγωγή, επάγγελμα, κτλ.) των προσώπων που συμμετέχουν στα γεγονότα τα οποία αναφέρει ο δημοσιογράφος.
δ) Ο προσδιορισμός του χρόνου στην είδηση
Σε μια αφήγηση ιδιαίτερη σημασία έχει να προσδιορίσουμε τα γεγονότα από την άποψη του χρόνου. Να δηλώσουμε δηλαδή: α) Τη χρονική βαθμίδα: το παρελθόν (Το κύμα τον έσπρωχνε προς τα έξω σιγά σιγά)· το παρόν (Το κύμα τον σπρώχνει προς τα έξω σιγά σιγά)· το μέλλον (Το κύμα σε λίγο θα τον σπρώξει προς τα έξω σιγά σιγά). β) Τον τρόπο ο οποίος μπορεί να είναι: εξακολουθητικός (Η γη γυρίζει)· συνοπτικός (Γύρισε όλο τον κόσμο)· συντελεσμένος (Είχε γυρίσει από το ταξίδι του, όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος). γ) Τη χρονική στιγμή: γ1) Είδαν τότε τα σύννεφα να πυκνώνουν. γ2) Γύρισε στο σπίτι χαράματα, γ3) Μας ήρθε πρωινός. δ) Το βαθμό της χρονικής διάρκειας: δ1) Για πολλή ώρα ακούγαμε σιωπηλοί. δ2) Εδώ και δυο βδομάδες έχω να τον δω. ε) Το χρόνο κατά τον οποίο αρχίζει κάτι (χρονική αφετηρία): Βρισκόμαστε εδώ από το μεσημέρι. στ) Το χρόνο κατά τον οποίο τελειώνει κάτι (χρονικό τέρμα): Έμεινε μαζί μας ως το μεσημέρι. ζ) Το χρόνο κατά τον οποίο επαναλαμβάνεται κάτι (χρονική επανάληψη): Τον βλέπω κάθε μέρα. η) Τη χρονική σχέση των γεγονότων: το σύγχρονο (Όταν εργάζεται, ακούει μουσική)· το προτερόχρονο (Όταν τα έμαθε, στενοχωρήθηκε)· το υστερόχρονο (Θα δουλέψει, έως ότου τελειώσει το έργο). Τα κυριότερα μέσα με τα οποία δηλώνουμε τα γεγονότα από την άποψη του χρόνου είναι οι χρόνοι του ρήματος (παρ. α, β) και οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που εκφράζουν χρόνο: τα χρονικά επιρρήματα (παρ. γ1), οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί (παρ. δ1, ε, στ), οι πτωτικοί προσδιορισμοί (παρ. γ2), οι χρονικές επιρρηματικές εκφράσεις (παρ. δ2, ζ), το επιρρηματικό κατηγορούμενο (παρ. γ3), οι χρονικές προτάσεις (παρ. η) και οι χρονικές μετοχές: Ακούγοντας (= όταν άκουσαν) το νέο βουβάθηκαν. Πρέπει να σημειώσουμε ότι, εκτός από τους χρονικούς συνδέσμους, και ο παρατακτικός σύνδεσμος και μερικές φορές συνδέει προτάσεις που έχουν μεταξύ τους κάποια χρονική σχέση: έβγαλε μια φωνή και λιγοθύμησε.
|
![Μπορείτε να αναζητήσετε περισσότερα στοιχεία για την ενεργητική και την παθητική διάθεση/σύνταξη του ρήματος στην υποενότητα: 3.2. Το ρήμα και τα παρεπόμενά του: α. Διαθέσεις και φωνές [πηγή: Γραμματική Νέας Ελληνικής Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου, κεφ. Σύνταξη]](extras/images/link_int.png){kind=small}