5. H σημασία
των λέξεων
Ομώνυμα ή Ομόηχα
Οµώνυµα ή Οµόηχα λέγονται οι λέξεις που προφέρονται το ίδιο, αλλά έχουν διαφορετική σηµασία. Οι οµόηχες λέξεις έχουν συνήθως και διαφορετική ορθογραφία. Μερικές από τις συχνότερες οµόηχες λέξεις είναι:
| δανεικός (< δανείζω) |
δανικός (από τη Δανία) |
| διάλειµµα (διακοπή) |
διάλυµα (< διαλύω) |
| έκκληση (~ σε βοήθεια) |
έκλυση (~ θερµότητας) |
| εξάρτηση (< εξαρτώµαι) |
εξάρτυση (~ του στρατιώτη) |
| εφορία (οικονοµική υπηρεσία) |
ευφορία ( α) πλούσια παραγωγή,
β) ευεξία) |
| κλίµα (ενός τόπου) |
κλήµα (το αµπέλι) |
| κλείνω (την πόρτα) |
κλίνω (ένα ρήµα) |
| κόµµα (το σηµείο στίξης) |
κώµα (λήθαργος) |
| κριτικός (αυτός που ασκεί κριτική) |
κρητικός (από την Κρήτη) |
| λίρα (το νόµισµα) |
λύρα (το µουσικό όργανο) |
| λιµός (πείνα) |
λοιµός (επιδηµική νόσος) |
| λυτός (αυτός που έχει λυθεί) |
λιτός (αυτός που αρκείται σε λίγα) |
| όρος (συµφωνία) |
όρος (βουνό) |
| σήκω (ρήµα) |
σύκο (το φρούτο) |
| σατιρικός (αυτός που σατιρίζει) |
σατυρικός (ο σχετικός µε το σάτυρο) |
| σκηνή (η) |
σκοινί (το) |
| σωρός (ο) (στοίβα από πράγµατα) |
σορός (η) ( το νεκρό σώµα) |
| τοίχος (ο) |
τείχος (το) |
| ύλη (το υλικό) |
ίλη (µονάδα τεθωρακισµένων) |
| φύλλο (δέντρου) |
φύλο (αρσενικό ή θηλυκό) |
| χήρος (αυτός που έχασε τη γυναίκα του) |
χοίρος (το γουρούνι) |
| ψηλός ( αυτός που έχει ύψος) |
ψιλός (λεπτός) |
Παρώνυμα
Παρώνυµα είναι λέξεις που µοιάζουν κάπως στην προφορά, αλλά έχουν διαφορετική σηµασία. Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που συχνά συγχέουµε τη σηµασία της µιας λέξης µε την άλλη. Πολλές φορές οι λέξεις αυτές ξεχωρίζουν, γιατί τονίζονται σε διαφορετική συλλαβή. Στην περίπτωση αυτή µιλάµε για τονικά παρώνυµα.
Παραδείγµατα παρωνύµων:
| αµαρτωλός (αυτός που έχει αµαρτίες) |
αρµατολός (αυτός που κρατά άρµατα) |
| αµείλικτος (σκληρός) |
αµίλητος (που δε µιλά) |
| αµυγδαλιές (το δέντρο) |
αµυγδαλές (ο αδένας) |
| άπληστος (αχόρταγος) |
άπλυτος (αυτός που δεν έχει πλυθεί) |
| αχόρταγος (λαίµαργος) |
αχόρταστος (αυτός που δε χόρτασε ακόµη) |
| γένεση (δηµιουργία) |
γέννηση (ο τοκετός) |
| γέρνω |
γερνώ |
| γέρος (ηλικιωµένος) |
γερός (δυνατός) |
| εκατόµβη (πολλά θύµατα) |
κατακόµβη (υπόγειο νεκροταφείο) |
| εγκληµατώ (κάνω έγκληµα) |
εγκλιµατίζω (συνηθίζω στο κλίµα) |
| έκθλιψη (στη γραµµατική) |
έκλειψη (~ ηλίου) |
| επιβολή (~ ενός φόρου) |
επιβουλή (κακόβουλο σχέδιο) |
| ηµιτόνιο (στη µουσική) |
ηµίτονο (στα µαθηµατικά) |
| ηπειρωτικός (αυτός που ανήκει σε ήπειρο) |
ηπειρώτικος (από την Ήπειρο) |
| ήµερος |
ήρεµος |
| θόλος |
θολός |
| Ινδός (από την Ινδία) |
Ινδιάνος (ο ιθαγενής της Αµερικής) |
| καλόβολος (βολεύεται εύκολα) |
καλόβουλος (θέλει το καλό) |
| κάµαρα (το δωµάτιο) |
καµάρα (η θολωτή κατασκευή) |
| νόµος |
νοµός |
| οδύνη (ψυχικός πόνος) |
ωδίνες (οι πόνοι της γέννας) |
| παίρνω (κάτι) |
περνώ (το δρόµο) |
| περήφανος |
περίφηµος> |
| πολιτικός (αυτός που έχει σχέση µε την πολιτική) |
πολίτικος (αυτός που έχει σχέση µε την Κωνσταντινούπολη) |
| πρότυπο (υπόδειγµα) |
πρωτότυπο (όχι αντίγραφο) |
| σήραγγα (το τούνελ) |
σύριγγα (το όργανο για την ένεση) |
| στερώ (παίρνω κάτι που ανήκει σε άλλον) |
υστερώ (µένω πίσω) |
| στήλη (επιτύµβια) |
στύλος (η κολόνα) |
| σχολείο |
σχόλιο |
| σφήκα ( το έντοµο) |
σφίγγα (µυθολογικό τέρας) |
| τεχνικός (σε σχέση µε µια τέχνη) |
ο τεχνητός (αυτός που δεν είναι φυσικός) |
Συνώνυµα λέγονται οι λέξεις που είναι διαφορετικές µεταξύ τους, αλλά έχουν περίπου την ίδια σηµασία (π.χ. βλέπω, κοιτάζω, παρατηρώ κ.λπ.).Θα πρέπει να θυµόµαστε ότι η σηµασία τους δεν είναι ακριβώς η ίδια (βλ.παρακάτω ταυτόσηµα), αλλά µας βοηθούν να περιγράφουµε αυτό που θέλουµε κάθε φορά, επιλέγοντας τη λέξη που µας ταιριάζει καλύτερα.
Αντίθετα λέγονται οι λέξεις που έχουν εντελώς διαφορετική σηµασία µεταξύ τους (π.χ. ψηλός - κοντός, όµορφος - άσχηµος).
Σηµ. Συνώνυµες και Αντίθετες λέξεις θα βρούµε στην τρίτη στήλη των ληµµάτων του Λεξικού µας.
Ταυτόσημα
Ταυτόσηµες λέγονται οι λέξεις που η σηµασία τους είναι εντελώς ίδια.
Τέτοιες ταυτόσηµες λέξεις που συναντούµε στη γλώσσα µας είναι:
| αραποσίτι |
καλαµπόκι |
όρνιθα |
κότα |
| αχλάδι |
απίδι |
ορνιθώνας |
κοτέτσι |
| γίδα |
κατσίκα |
πετεινός |
κόκορας |
| γρύλος |
τριζόνι |
στέγη |
σκεπή |
| καταγής |
χάµω |
φλαµούρι |
τίλιο |
| κοκκινογούλια |
παντζάρια |
ψαρόνι |
µαυροπούλι |
| µελισσουργός (το πουλί) |
µελισσοφάγος |
|
|
