Σ

σάτιρα (η) (Ουσιαστικό, Ο22) (σά-τι-ρα) [σάτιρα < λατιν. Satira < satura (=ποικιλία)]	ποιητικό ή πεζό λογοτεχνικό είδος που διακωμωδεί με ειρωνικό τρόπο ελαττώματα και καταστάσεις: ►Παρακολούθησα στο θέατρο μία ενδιαφέρουσα πολιτική σάτιρα.	Σύνθ.: σατιρογράφος Οικογ. Λέξ.: σατιρίζω, σατιρικός
σαφήνεια (η) (Ουσιαστικό, Ο20) (σα-φή-νει-α, γεν. -ας, πληθ. - ) [αρχ. σαφήνεια < σαφηνὴς < σαφὴς]	η διατύπωση των σκέψεων, των ιδεών και των συναισθημάτων με απόλυτα κατανοητό τρόπο: ►Οι σκέψεις του διακρίνονται για τη σαφήνεια και την καθαρότητά τους.	Αντίθ.: ασάφεια, αοριστία Συνών.: καθαρότητα, διαύγεια Οικογ. Λέξ.: σαφής, (δια)σαφηνίζω
σέβομαι (Ρήμα, Ρ2) (ενεστ. σέ-βο-μαι, παθ. αόρ. σεβάστηκα) [λόγ. < αρχ. σέβοµαι]	*1. (μτβ.)* εκτιμώ ιδιαίτερα κάποιον ή κάτι:** ►Ακούει με προσοχή και σέβεται τις απόψεις των άλλων. 2. (μτβ.) τηρώ, υπακούω: ►Οι παίκτες πρέπει να σέβονται τους κανόνες του παιχνιδιού.	Αντίθ.: περιφρονώ (1, 2), αψηφώ (2) Συνών.: τιμώ, υπολήπτομαι (1) Οικογ. Λέξ.: σέβας, σεβασμός, σεβάσμιος, Σεβασμιότατος, σεβαστός Φράσεις: ►Σέβομαι τον εαυτό μου (= έχω σωστή συμπεριφορά, είμαι αξιοπρεπής)
σειρά (η) (Ουσιαστικό, Ο18) (σει-ρά) [λόγ. < ελνστ. σειρὰ (= γραµµή, ακολουθία)]	1. πρόσωπα, πράγματα ή άλλα στοιχεία που τοποθετούνται το ένα δίπλα στο άλλο ή το ένα μετά το άλλο: ►Τοποθετήσαμε τις καρέκλες στη σειρά για τη γιορτή του σχολείου. *2. (για κείμενο)* γραμμή, στίχος:** ►Το κεντρικό άρθρο της σχολικής εφημερίδας αποτελείται από είκοσι σειρές.	Συνών.: αράδα (2) Σύνθ.: οροσειρά Προσδιορ.: αλφαβητική, αριθμητική, συντακτική (1) Φράσεις: ►Βγαίνω από τη σειρά μου (= βγαίνω από τον κανονικό ρυθμό της ζωής μου)
σεισμός (ο) (Ουσιαστικό, Ο13) (σει-σμός) [αρχ. σεισµὸς < σείω]	1. δόνηση του στερεού φλοιού της γης, που προκαλεί συνήθως καταστροφές: ►Το επίκεντρο του σεισμού εντοπίστηκε στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου. 2. (μτφ.) αναταραχή, μεγάλη φασαρία: ►Έγινε πραγματικός σεισμός, μόλις μαθεύτηκε ότι η ομάδα τους κέρδισε τον ποδοσφαιρικό αγώνα.	Συνών.: εγκέλαδος (1), χαμός (2) Σύνθ.: σεισμογενής, σεισμολόγος, σεισμόπληκτος, σεισμοπαθής, σεισμογράφος, μετασεισμός Οικογ. Λέξ.: σεισμικός, σεισμικότητα Προσδιορ.: εκτεταμένος, ηφαιστειογενής, τεκτονικός (1)
σελήνη (η) (Ουσιαστικό, Ο25) (σε-λή-νη, γεν. -ης, πληθ. - ) [αρχ. σελήνη < σέλας (= φως)]	το κοντινότερο προς τη γη ουράνιο σώμα που περιστρέφεται γύρω από αυτήν και αποτελεί το φυσικό της δορυφόρο: ►Η σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη σε είκοσι επτά ημέρες, επτά ώρες και σαράντα τρία λεπτά.	Συνών.: φεγγάρι Σύνθ: πανσέληνος, σεληνάκατος, σεληνόφως Οικογ. Λέξ.: σεληνιακός Φράσεις: ►Η σκοτεινή πλευρά της σελήνης (= η άγνωστη πλευρά ενός ζητήματος) ►Σεληνιακό τοπίο (= ερημωμένος τόπος)
σεμνός, -ή, -ό (Επίθετο, Ε1, έμψυχα και άψυχα) (σε-μνός) [λόγ. < αρχ. σεµνὸς (= σεβαστός, µεγαλόπρεπος)]	1. σοβαρός, ευγενικός, αξιοπρεπής: ►Ο φίλος σου είναι ιδιαίτερα σεμνός στη συμπεριφορά του προς τους άλλους. 2. ντροπαλός, συνεσταλμένος: ►Είναι τόσο σεμνός, που κοκκινίζει αμέσως μόλις του μιλήσεις.	Αντίθ.: άσεμνος (1), αναιδής, θρασύς (2) Σύνθ: σεμνοπρεπής Οικογ. Λέξ.: σεμνά (επίρρ.), σεμνότητα Προσδιοριζ.: επιστήμονας, ομιλητής, νέος, κορίτσι (1, 2)
σηκώνω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. ση-κώ-νω, αόρ. σήκωσα, παθ. αόρ. σηκώθηκα, παθ. μτχ. σηκωμένος) [µεσν. σηκώνω < µτγν. σηκῶ (= ζυγίζω, ισορροπώ) < σηκὸς (= ζύγι)]	1. (μτβ.) μετακινώ κάτι από κάτω προς τα πάνω, υψώνω: ►Σήκωσε το βιβλίο που είχε πέσει στο πάτωμα και το έβαλε στη θέση του. 2. (μτβ.) ξυπνώ κάποιον από τον ύπνο, αφυπνίζω: ►Αύριο να με σηκώσεις στις έξι το πρωί. 3. *(μτβ.)* βαστώ ή μεταφέρω βάρος: ►Ο αθλητής της άρσης βαρών σήκωσε στο σύνολο τριακόσια κιλά.	Αντίθ.: κατεβάζω (1) Σύνθ: ανασηκώνω, ξεσηκώνω Οικογ. Λέξ.: σήκωμα, σηκωμός, σηκωτός Φράσεις: ►Σηκώνω κεφάλι, μπαϊράκι (= απειθαρχώ) ►Σηκώνω χέρι (= χτυπώ κάποιον) ►Σηκώνω ψηλά τα χέρια (= σταματώ κάθε προσπάθεια) ►Δε σηκώνω τέτοια (= δεν ανέχομαι προσβολές) ►Σηκώνω στο πόδι (= αναστατώνω) ►Δε σηκώνω κεφάλι (= εργάζομαι συνέχεια) ►Σηκώνω στο μάθημα (= εξετάζω)
σημαίνω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. ση-μαί-νω, αόρ. σήμανα, παθ. αόρ. σημάνθηκα, παθ. μτχ. σεσημασμένος) [αρχ. σηµαίνω <σῆµα]	*1. (μτβ.)* δηλώνω κάτι:** ►Το ρήμα «παλιννοστώ» σημαίνει «επιστρέφω στην πατρίδα». 2. (μτβ.) είμαι σημαντικός, σπουδαίος: ►Αυτός ο άνθρωπος σημαίνει πολλά για την οικογένειά μας. 3. *(αμτβ.)* βγάζω ήχο, ηχώ: ►Το ρολόι της πλατείας σήμανε μεσάνυχτα.	Συνών.: χτυπώ (3) Σύνθ: επισημαίνω Οικογ. Λέξ.: σήμα, σημαντικός, σήμαντρο, σήμανση Φράσεις: ►Σήμανε η ώρα (= ήρθε η κατάλληλη στιγμή)
σιγά (Επίρρημα) (σι-γά) [µεσν. σιγά < αρχ. επίρρ. σιγῆ ]	1. χαμηλόφωνα, όχι δυνατά: ►Μιλούσε σιγά, για να μην ενοχλεί τους διπλανούς του. 2. χωρίς βιασύνη, αργά: ►Το λεωφορείο πήγαινε πολύ σιγά, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στον προορισμό μας με καθυστέρηση.	Αντίθ.: δυνατά, μεγαλόφωνα (1), γρήγορα (2) Συνών.: σιγανά (1) Σύνθ: σιγοτραγουδώ Οικογ. Λέξ.: σιγανά (επίρρ.), σιγανός, σιγαλιά Φράσεις: ►Σιγά-σιγά (=σταδιακά, λίγο-λίγο) ►Σιγά τον πολυέλαιο / τα λάχανα(= για κάτι ασήμαντο)
σιδηρόδρομος (ο) (Ουσιαστικό, Ο15) (σι-δη-ρό-δρο-μος) [λόγ. σιδηρόδρο-µος < µεταφρ. δάν. γαλλ. chemin defer]	συγκοινωνιακό και μεταφορικό μέσο της ξηράς που αποτελείται από βαγόνια και κινείται πάνω σε σιδερένιες ράγες, το τρένο: ►Ταξίδεψα για τα Καλάβρυτα με τον οδοντωτό σιδηρόδρομο.	Συνών.: αμαξοστοιχία,συρμός Οικογ. Λέξ.: σιδηροδρομικός Προσδιορ.: αστικός, υπόγειος, υπεραστικός, εναέριος, ηλεκτρικός
σιτάρι και στάρι (το) (Ουσιαστικό, Ο36) (σι-τά-ρι, γεν. -ιού, πληθ. -ια) [αρχ. σιτάριον < υποκορ. αρχ. σῖτος)]	το ποώδες φυτό που ανήκει στα δημητριακά, καθώς και ο καρπός του, που αποτελεί την πρώτη ύλη για το ψωμί: ►Το σιτάρι είναι ένα από τα πρώτα φυτά που καλλιέργησε ο άνθρωπος.	Συνών.: σίτος Σύνθ: σιταρόσπορος Οικογ. Λέξ.: σιταρένιος Προσδιορ.: μαλακό, σκληρό Φράσεις: ►Ξεχώρισε η ήρα απ’ το σιτάρι (= ξεχώρισε το καλό απ’ το κακό)
σκάβω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. σκά-βω, αόρ. έσκαψα, παθ. αόρ. σκάφτηκα, παθ. μτχ. σκαμμένος) [αρχ. σκάπτω]	(μτβ.) χτυπάω το έδαφος με ειδικό εργαλείο και αναποδογυρίζω το χώμα, για να ανοίξω λάκκο ή αυλάκι ή για να καλλιεργήσω τη γη: ►Έσκαψε καλά τον κήπο και στη συνέχεια φύτεψε διάφορα λαχανικά.	Σύνθ: υποσκάπτω Οικογ. Λέξ.: σκάψιμο, σκάμμα, σκαπτικός Φράσεις: ►Σκάβω το λάκκο κάποιου (= προσπαθώ να κάνω κακό σε κάποιον)
σκέψη (η) (Ουσιαστικό, Ο27) (σκέ-ψη, γεν. -ης, -εως, πληθ. -εις, γεν. -εων) [αρχ. σκέψις < σκέπτοµαι]	1. η επεξεργασία στοιχείων που γίνεται στο μυαλό μας, για να καταλήξουμε σε κάποιο συμπέρασμα, κρίση, απόφαση κ.λπ.: ►Ύστερα από πολλή σκέψη αποφάσισε να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές. 2. φροντίδα, έγνοια: ►Η σκέψη μου βρίσκεται συνεχώς στα παιδιά μου.	Συνών.: στοχασμός (1) Σύνθ: διάσκεψη, επίσκεψη, περίσκεψη, σύσκεψη Οικογ. Λέξ.: σκέφτομαι, σκεφτικός Προσδιορ.: βασανιστική, έμμονη, λαθεμένη, ελεύθερη, φιλοσοφική (1) Φράσεις: ►Βάζω σε σκέψεις / μπαίνω σε σκέψεις (= προβληματίζω κάποιον, προβληματίζομαι)
σκηνή (η) (Ουσιαστικό, Ο24) (σκη-νή) [λόγ. < αρχ. σκηνὴ ]	1. πρόχειρη κατασκευή από αδιάβροχο ύφασμα για προσωρινή διαμονή: ►Μοιράστηκαν σκηνές και τρόφιμα στους σεισμοπαθείς. 2. το μέρος του θεάτρου που παίζουν οι ηθοποιοί: ►Όλοι οι ηθοποιοί βγήκαν στη σκηνή για το τελευταίο χειροκρότημα. 3. κάθε ξεχωριστό επεισόδιο σε ένα θεατρικό ή κινηματογραφικό έργο: ►Παρακολουθήσαμε μερικές σκηνές από την «Ειρήνη» του Αριστοφάνη. 4. *(μτφ.)* επεισόδιο, λογομαχία: ►Μπροστά στα μάτια του κόσμου εξελίχτηκε μια κωμικοτραγική σκηνή.	Συνών.: αντίσκηνο, τέντα (1) Σύνθ: σκηνοθεσία, σκηνογραφία, αντίσκηνο Οικογ. Λέξ.: σκηνικός, σκηνίτης Προσδιορ.: στρατιωτική (1), λυρική (2), δραματική, κωμική, απίστευτη (3, 4) Φράσεις: ►Βγαίνω στη σκηνή (= γίνομαι ηθοποιός) ►Κάνω σκηνή σε κάποιον(= λογομαχώ, καβγαδίζω) ►Σκηνές απείρου κάλλους (= για καταστάσεις όπου επικρατεί μεγάλη αναστάτωση)
σκιά (η) (Ουσιαστικό, Ο23) (σκι-ά) [αρχ. σκιὰ]	1. μέρος στο οποίο δε φτάνει το φως: ►Κάθισε στη σκιά του πεύκου, για να ξεκουραστεί. 2. σκοτεινή περιοχή που σχηματίζεται σε μια επιφάνεια, όταν ένα αντικείμενο βρίσκεται ανάμεσα στη συγκεκριμένη επιφάνεια και σε μια φωτεινή πηγή: ►Το κάθε δέντρο έχει και τη δική του σκιά.	Συνών.: ίσκιος (1) Σύνθ: σκιαγραφώ, σκιαμαχώ Οικογ. Λέξ.: σκιώδης, σκιερός, σκίαση Φράσεις: ►Γίνομαι σκιά κάποιου (= είμαι αχώριστος σύντροφος κάποιου) ►Ζω στη σκιά του (= ζω υπό την επιρροή του) ►Φοβάται και τη σκιά του (= είναι πολύ δειλός) ►Θέατρο σκιών (= λαϊκό θέατρο που παρουσιάζει παραστάσεις Καραγκιόζη)
σκίζω και σχίζω (Ρήμα, Ρ4) (ενεστ. σκί-ζω, αόρ. έσκισα, παθ. αόρ. σκίστηκα, παθ. μτχ. σκισμένος) [µεσν. σκίζω < αρχ. σχίζω]	1. *(μτβ.)* κόβω κάτι σε δύο ή περισσότερα κομμάτια: ►Έσκισε και έριξε στο καλάθι τα άχρηστα χαρτιά. 2. *(μτβ.)* περνώ με μεγάλη ταχύτητα μέσα από τον αέρα, το νερό κ.λπ.: ►Το καράβι έσκιζε με ορμή τα νερά της θάλασσας.	Συνών.: διασχίζω (2) Σύνθ: διασχίζω, ξεσχίζω Οικογ. Λέξ.: σκίσιμο, σκιστός, σχίσμα, σχισμή Φράσεις: ►Σκίστηκε να με εξυπηρετήσει (= έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον)
σκοινί και σχοινί (το) (Ουσιαστικό, Ο35) (σκοι-νί, γεν. –ιού, πληθ. -ιά) [αρχ. σχοινίον < υποκορ. του αρχ. σχοῖνος]	μακρύ κορδόνι από φυτικές ίνες ή άλλο υλικό, που χρησιμοποιείται για δέσιμο, κρέμασμα κ.λπ.: ►Έδεσε σφιχτά το δέμα μ’ένα χοντρό σχοινί.	Σύνθ: σχοινοβάτης Οικογ. Λέξ.: σκοινάκι Φράσεις: ►Τραβάω / Τεντώνω το σχοινί (= οδηγώ μια κατάσταση στα άκρα) ►Το έδεσε σχοινί κορδόνι (= εμμένει σε κάτι με ενοχλητικό τρόπο) Παροιμ.: ►Στο σπίτι του κρεμασμένου δε μιλάνε για σχοινί
σκοπός (ο) (Ουσιαστικό, Ο13) (σκο-πός) [αρχ. σκοπὸς (= παρατηρητής)]	1. αυτό που θέτει κανείς ως τελική επιδίωξη: ►Ο σκοπός της ζωής του ήταν να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο. 2. πρόσωπο που αναλαμβάνει τη φύλαξη κάποιου συγκεκριμένου χώρου, φρουρός: ►Στην κεντρική είσοδο του στρατοπέδου υπάρχει πάντοτε ένας σκοπός.	Συνών.: στόχος (1) Σύνθ: άσκοπος, σκοποβολή, αυτοσκοπός Οικογ. Λέξ.: σκοπιά, σκοπεύω, σκόπευση, σκόπιμος, σκοπιμότητα Φράσεις: ►Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα (= επιτρέπονται και αντικανονικά μέσα για ένα θεμιτό σκοπό)
σκοτεινός, -ή, -ό (Επίθετο, Ε1, έμψυχα και άψυχα) (σκο-τει-νός) [αρχ. σκοτεινὸς < σκότος]	1. που βρίσκεται στο σκοτάδι: ►Ήταν μια σκοτεινή νύχτα χωρίς φεγγάρι. 2. (μτφ.) δυσνόητος, ασαφής: ►Το νόημα του κειμένου είναι σκοτεινό και ακατανόητο. 3. (μτφ.) αυτός που κρύβει κάποιο μυστήριο, ο μυστηριώδης: ►Αυτός ο άνθρωπος είναι μια σκοτεινή προσωπικότητα.	Αντίθ.: φωτεινός (1), καθαρός, σαφής (2) Συνών.: περίπλοκος (3) Σύνθ: θεοσκότεινος, κατασκότεινος Οικογ. Λέξ.: σκοτεινά (επίρρ.) Προσδιοριζ.: περίοδος (1), υπόθεση (1, 3), πρόσωπο (3)
σκύβω (Ρήμα, Ρ2) (ενεστ. σκύ-βω, αόρ. έσκυψα, παθ. μτχ. σκυμμένος) [µεσν. σκύπτω <αρχ. κύπτω]	1. *(μτβ.)* γέρνω το σώμα ή το κεφάλι προς τα εμπρός και κάτω: ►Έσκυψε να κόψει ένα λουλούδι. 2. (μτβ.) (μτφ.) νοιάζομαι, ενδιαφέρομαι για κάποιον ή για κάτι: ►Οι εκπαιδευτικοί σκύβουν με ενδιαφέρον στα προβλήματα των μαθητών.	Συνών.: χαμηλώνω (1) Οικογ. Λέξ.: σκυφτός, σκυφτά (επίρρ.), σκύψιμο Φράσεις: ►Σκύβω το κεφάλι (= υποτάσσομαι)
σκυθρωπός, -ή, -ό (Επίθετο, Ε1, έμψυχα) (σκυ-θρω-πός) [αρχ. σκυθρωπὸς< σκυθρὸς (= οργισµένος) + ὁρῶ ]	αυτός που έχει λυπημένη έκφραση, που είναι άκεφος: ►Παρακολουθούσε την αποχαιρετιστήρια τελετή σιωπηλός και σκυθρωπός.	Αντίθ.: ευδιάθετος, εύθυμος Συνών.: κατηφής, κατσούφης Οικογ. Λέξ.: σκυθρωπότητα Προσδιοριζ.: όψη, πρόσωπο
σμήνος (το) (Ουσιαστικό, Ο37) (σμή-νος, γεν. -ους, πληθ. -η) [αρχ. σµῆνος]	1. ομάδα εντόμων ή πουλιών σε κίνηση: ►Σμήνη από ακρίδες σκέπασαν τον ουρανό. 2. (μτφ.) ομάδα αεροπλάνων της πολεμικής αεροπορίας υπό την ίδια διοίκηση: ►Ένα σμήνος αεροπλάνων πετούσε πάνω από το χώρο της παρέλασης.	Συνών.: σμάρι, πλήθος (1) Σύνθ: σμηναγός, σμήναρχος Οικογ. Λέξ.: σμηνίας, σμηνίτης
σοφία (η) (Ουσιαστικό, Ο19) (σο-φί-α, γεν. -ας, πληθ. - ) [αρχ. σοφία < σοφὸς]	1. η ικανότητα να χρησιμοποιεί κανείς τις γνώσεις που απόκτησε κατά τέτοιον τρόπο ώστε να οδηγείται σε σωστές κρίσεις και αποφάσεις: ►Αντιμετωπίζει τις δύσκολες καταστάσεις με σοφία και σύνεση. 2. η κατοχή πολλών γνώσεων, πολυμάθεια, πολυγνωσία: ►Εντυπωσιάστηκε από τη σοφία του καθηγητή του.	Σύνθ: φιλοσοφία Οικογ. Λέξ.: σοφός, σοφίζομαι, σόφισμα, σοφιστής, σοφιστική Προσδιορ.: λαϊκή (1)
σπέρνω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. σπέρ-νω, αόρ. έσπειρα, παθ. αόρ. σπάρθηκα, παθ. μτχ. σπαρμένος) [µεσν. σπέρνω < αρχ. σπείρω]	1. (μτβ.) ρίχνω σπόρους στη γη, για να φυτρώσουν: ►Το φθινόπωρο οι αγρότες σπέρνουν το σιτάρι. 2. (μτβ.) (μτφ.) διαδίδω κάτι σε κάποιον: ►Ο Ρήγας Φεραίος έσπειρε επαναστατικές ιδέες στους υπόδουλους λαούς της Βαλκανικής.	Οικογ. Λέξ.: σπόρος, σπορά, σπορέας, σποραδικός, σπέρμα Φράσεις: ►Σπέρνει ζιζάνια (= δημιουργεί αφορμές για διχόνοια) ►Φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν (= ανακατεύεται σε ξένες υποθέσεις) Παροιμ.: ►Όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες
σπήλαιο (το) (Ουσιαστικό, Ο34) (σπή-λαι-ο, γεν. -αίου, πληθ. -αια) [αρχ. σπήλαιον]	φυσικό βαθύ κοίλωμα κάτω από το έδαφος ή μέσα σε βράχια: ►Το σπήλαιο του Δυρού στη Μάνη είναι ένα από τα ωραιότερα στην Ελλάδα.	Συνών.: σπηλιά Σύνθ: σπηλαιολόγος Οικογ. Λέξ.: σπηλιά Προσδιορ.: ανεξερεύνητο, παλαιολιθικό Φράσεις: ►Οι άνθρωποι των σπηλαίων (= οι πρωτόγονοι άνθρωποι)
σταθμός (ο) (Ουσιαστικό, Ο13) (σταθ-μός) [λόγ. < αρχ. σταθ-µὸς < ἵστηµι]	1. ο τόπος στον οποίο σταθμεύουν τα συγκοινωνιακά μέσα: ►Ορισμένοι επιβάτες του τρένου κατέβηκαν στο Σταθμό Λαρίσης. 2. το κτίριο και οι ειδικές εγκαταστάσεις όπου στεγάζονται διάφορες υπηρεσίες: ►Ο Σταθμός Πρώτων Βοηθειών βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. 3. (μτφ.) σημαντικό γεγονός που αποτελεί την αρχή νέας περιόδου: ►Η Γαλλική επανάσταση αποτέλεσε σταθμό στην ευρωπαϊκή ιστορία.	Σύνθ.: σταθμάρχης, σταθμαρχείο, ναύσταθμος Οικογ. Λέξ.: σταθμεύω, στάθμευση Προσδιορ.: ηλεκτρικός, πυρηνικός, υδροηλεκτρικός, διαστημικός, ειδησεογραφικός, αστυνομικός, βρεφονηπιακός (2)
σταματώ (Ρήμα, Ρ5) (ενεστ. στα-μα-τώ, αόρ. σταμάτησα, παθ. μτχ. σταματημένος) [µεσν. σταµατῶ < αρχ. ἳσταµαι (=στέκοµαι)]	1. (αμτβ.) παύω να κινούμαι ή να λειτουργώ, στέκομαι: ►Το τρένο σταμάτησε στο σταθμό Θεσσαλονίκης. 2. *(μτβ.)* κάνω κάποιον ή κάτι να διακόψει την πορεία του: ►Ο τροχονόμος σταμάτησε την κυκλοφορία των αυτοκινήτων.	Αντίθ: συνεχίζω, εξακολουθώ (1, 2) Συνών: ακινητοποιώ (2) Φράσεις: ►Σταματά το βλέμμα μου σε κάτι (= κάτι μου τραβάει την προσοχή)
στάση (η) (Ουσιαστικό, Ο27) (στά-ση, γεν. -ης, -εως, πληθ. -εις) [λόγ. < αρχ. στάσις < ἳστηµι]	1. το προσωρινό σταμάτημα και ο τόπος που σταματούν για λίγο τα μεταφορικά μέσα, για την αποβίβαση ή επιβίβαση επιβατών: ►Το αστικό λεωφορείο κάνει στάση μπροστά στο Δημαρχείο. 2. η θέση του σώματος: ►Οι στρατιώτες στέκονται σε στάση προσοχής, όταν χαιρετούν τους αξιωματικούς. 3. *(μτφ.)* ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεται κάποιος: ►Η στάση του απέναντί μου ήταν πάντοτε φιλική. *4. (μτφ.)* εξέγερση, ανταρσία, κίνημα:** ►Έγινε στάση στις φυλακές των κρατουμένων.	Σύνθ: κατάσταση, ένσταση, ανάσταση, διάσταση, παράσταση, αντίσταση, περίσταση, σύσταση Οικογ. Λέξ.: στασιάζω, στασιαστής, στάσιμος, στασιμότητα Προσδιορ.: αποφασιστική, ιπποτική, αμυντική, ενδεδειγμένη, υπεύθυνη (3) Φράσεις: ►Στάση του Νίκα (= επανάσταση με σκοπό την ανατροπή του Ιουστινιανού)
σταυρός (ο) (Ουσιαστικό, Ο13) (σταυ-ρός) [ελνστ. σταυρὸς <αρχ. ἳσταµαι]	1. δύο δοκάρια κάθετα μεταξύ τους, πάνω στα οποία σταυρώθηκε ο Χριστός και που από τότε αποτελεί το ιερό σύμβολο της χριστιανικής θρησκείας: ►Ο Χριστός ανέβηκε στο Γολγοθά, μεταφέροντας στους ώμους του το σταυρό του μαρτυρίου. 2. το σχήμα του σταυρού που γίνεται με τα τρία δάκτυλα του δεξιού χεριού: ►Κατά τη Θεία Λειτουργία οι πιστοί κάνουν πολλές φορές το σταυρό τους.	Σύνθ: σταυροδρόμι, σταυρόλεξο, σταυροπόδι, σταυροφόρος, σταυροκοπιέμαι, σταυραετός Οικογ. Λέξ.: σταυρώνω, σταύρωμα, σταύρωση, σταυρωτός, σταυρουδάκι Προσδιορ.: τίμιος, κεντητός, χρυσός (1) Φράσεις: ►Με το σταυρό στο χέρι (= τίμια, χωρίς αδικίες) ►Ερυθρός Σταυρός (=διεθνής ανθρωπιστικός οργανισμός) ►Σταυρός προτίμησης (= το σημάδι που σημειώνει ο ψηφοφόρος στο ψηφοδέλτιο δίπλα από το όνομα του υποψηφίου που προτιμάει)
σταφύλι (το) (Ουσιαστικό, Ο36) (στα-φύ-λι, γεν. –ιού, πληθ. -ια) [ελνστ. σταφύλιον < αρχ. σταφυλὴ ]	ο καρπός του κλήματος που τρώγεται ως φρούτο και χρησιμοποιείται για την παραγωγή κρασιού ή σταφίδας: ►Έκοψε τα ώριμα σταφύλια από το αμπέλι του, για να τα βγάλει κρασί.	Σύνθ: σταφυλόκοκκος Οικογ. Λέξ.: σταφυλή Προσδιορ.: κόκκινο, μοσχάτο, λευκό
στάχυ (το) (Ουσιαστικό) (στά-χυ, γεν. –ιού, πληθ. -ια) [ελνστ. στάχυον <αρχ. στάχυ]	το πάνω μέρος κυρίως του σιταριού, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται ο καρπός και το άγανο: ►Για πολλές ημέρες οι αγρότες θέριζαν τα κίτρινα στάχυα στα χωράφια τους.	Σύνθ: σταχυολογώ Οικογ. Λέξ.: σταχυάζω, στάχυασμα
στέκω και στέκομαι (Ρήμα, Ρ1 (ενεστ. στέκομαι, *παθ. αόρ.* στάθηκα) [µεσν. < µτγν. ἑστήκω < ἳστηµι]	1. *(αμτβ.)* είμαι όρθιος: ►Ο μαθητής στάθηκε για αρκετή ώρα μπροστά στον πίνακα. 2. *(αμτβ.)* σταματώ, παύω να βαδίζω ή να λειτουργώ: ►Στάθηκε στην άκρη του δρόμου, για να ξεκουραστεί. *3. (αμτβ.) (απρόσ.)* είναι σωστό, ταιριάζει, ευσταθεί:** ►Νομίζω ότι δε στέκει να λες τέτοια πράγματα.	Αντίθ.: κάθομαι (1) Σύνθ.: αντιστέκομαι, κοντοστέκομαι, συμπαραστέκομαι Φράσεις: ►Στέκομαι δίπλα σε κάποιον (= συμπαραστέκομαι) ►Στέκομαι στα νύχια (= είμαι έτοιμος για καβγά)
στέλνω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. στέλ-νω, αόρ. έστειλα, παθ. αόρ. στάλθηκα, παθ. μτχ. σταλμένος) [αρχ. στέλλω]	(μτβ.) φροντίζω ώστε να φτάσει κάτι σε κάποιον ή να φτάσει κάποιος σε άλλο μέρος: ►Του στείλαμε ένα δέμα με το ταχυδρομείο. ►Τον έστειλαν να σπουδάσει στη Ρόδο.	Συνών: αποστέλλω Σύνθ: ξαποστέλνω Οικογ. Λέξ.: στολή, στόλος
στερώ (Ρήμα, Ρ7) (ενεστ. στε-ρώ, αόρ. στέρησα, παθ. αόρ.στερήθηκα, παθ. μτχ. στερημένος) [αρχ. στερῶ]	*1. (μτβ.)* αφαιρώ κάτι από κάποιον που το έχει ανάγκη:** ►Το δικαστήριο του στέρησε τη δυνατότητα εξόδου από τη χώρα. 2. (μτβ.) (μέσ.) στερούμαι, μου λείπει κάποιος ή κάτι αναγκαίο: ►Στερήθηκε το χωριό του, επειδή έπρεπε να ζήσει στην Αθήνα.	Αντίθ.: παρέχω, χορηγώ (1), διαθέτω, έχω (2) Συνών.: αποστερώ (1) Σύνθ.: αποστερούμαι Οικογ. Λέξ.: στέρηση, στερητικός, στέρημα
στήλη (η) (Ουσιαστικό, Ο25) (στή-λη) [αρχ. στήλη]	1. μακρόστενη όρθια πλάκα από μάρμαρο ή άλλο υλικό, όπου είναι χαραγμένες επιγραφές ή άλλα στοιχεία: ►Στην ανασκαφή βρέθηκαν πολλές αρχαίες στήλες με επιγραφές και παραστάσεις. 2. τμήμα σελίδας σε βιβλίο, περιοδικό ή εφημερίδα: ►Η δεξιά στήλη της σχολικής εφημερίδας περιλαμβάνει θέματα περιβάλλοντος.	Συνών.: κολώνα (1) Σύνθ.: δίστηλος, τρίστηλος Προσδιορ.: αναμνηστική, επιτύμβια, τιμητική (1) Φράσεις: ►Έμεινε στήλη άλατος (= έμεινε ακίνητος και αμίλητος από έκπληξη)
στηρίζω (Ρήμα, Ρ4) (ενεστ. στη-ρί-ζω, αόρ. στήριξα, παθ. αόρ. στηρίχτηκα, παθ. μτχ. στηριγμένος) [αρχ. στηρίζω]	*1. (μτβ.)* κρατάω κάποιον ή κάτι σταθερό ή όρθιο, στερεώνω:** ►Στήριξαν τη γέφυρα με μεγάλες κολόνες. 2. (μτβ.) (μτφ.) ενισχύω, υποστηρίζω κάποιον ή κάτι: ►Οι γονείς στήριξαν ηθικά και οικονομικά το παιδί τους.	Συνών.: υποστυλώνω, υποβαστάζω (1), βοηθώ (2) Σύνθ.: υποστηρίζω Οικογ. Λέξ.: στήριξη, στήριγμα Φράσεις: ►Στηρίξου πάνω μου (= να μου έχεις εμπιστοσύνη)
στίβος (ο) (Ουσιαστικό, Ο14) (στί-βος) [λόγ. < αρχ. στίβος < αρχ. στείβω (=καταπατώ)]	1. μέρος σταδίου κατάλληλο για τη διεξαγωγή αθλητικών αγώνων: ►Όλες οι ομάδες παρέλασαν στο στίβο του σταδίου. 2. τα αγωνίσματα του κλασικού αθλητισμού: ►Το τριπλούν είναι αγώνισμα του στίβου. 3. *(μτφ.)* πολιτικό ή πνευματικό πεδίο δράσης και συναγωνισμού: ►Ρίχτηκε με επιτυχία στον πολιτικό στίβο.	Συνών.: κονίστρα (2) Προσδιορ.: ανοιχτός, κλειστός, υγρός (1)
στιγμή (η) (Ουσιαστικό, Ο24) (στιγ-μή) [λόγ. < αρχ. στιγµὴ < αρχ. στίζω (= σηµειώνω µε οξύ εργαλείο)]	1. ελάχιστο διάστημα χρόνου: ►Η αστραπή διαρκεί μόνο μια στιγμή. 2. κατάλληλος χρόνος, ευκαιρία: ►Το καλοκαίρι ήταν η κατάλληλη στιγμή, για να επισκεφτούμε την Πόλη.	Σύνθ.: στιγμιότυπο Οικογ. Λέξ.: στιγμιαίος,στιγμιαία (επίρρ.) Προσδιορ.: αλησμόνητη, κρίσιμη, τραγική, αποφασιστική (2) Φράσεις: ►Από στιγμή σε στιγμή (= σε λίγο) ►Στη στιγμή (= αμέσως) ►Μέχρι στιγμής (= μέχρι τώρα) ►Για μια στιγμή (= για ορισμένο χρονικό διάστημα)
στίχος (ο) (Ουσιαστικό, Ο14) (στί-χος) [αρχ. στῖχος < στείχω (= βαδίζω σε παράταξη)]	1. καθεμιά από τις σειρές ενός ποιήματος: ►Κάθε στροφή του Εθνικού Ύμνου αποτελείται από τέσσερις στίχους. 2. καθεμιά από τις σειρές ενός κειμένου: ►Μετέφρασε από τα αρχαία ελληνικά ένα κείμενο δεκαπέντε στίχων.	Συνών.: αράδα (2) Σύνθ.: στιχουργός, στιχογράφος, στιχομυθία, στιχοπλόκος, δίστιχο, τρίστιχο Προσδιορ.: δεκαπεντασύλλαβος, ομοιοκατάληκτος, ιαμβικός, τροχαϊκός, λυρικός, ομηρικός (1)
στοιχείο (το) (Ουσιαστικό, Ο32) (στοι-χεί-ο) [αρχ. στοιχεῖον < στοῖχος (= διάταξη, παράταξη)]	1. καθένα από τα απλά μέρη από τα οποία αποτελείται ένα πράγμα: ►Ο τόπος γέννησης είναι ένα από τα στοιχεία της ταυτότητας. 2. *(χημ.)* κάθε σώμα που δεν μπορεί να διασπαστεί περαιτέρω με χημικά μέσα: ►Το οξυγόνο και το υδρογόνο είναι χημικά στοιχεία. 3. ανεξέλεγκτες δυνάμεις της φύσης, όπως ο κεραυνός, η θύελλα κ.λπ.: ►Τα στοιχεία της φύσης κρύβουν συχνά μεγάλους κινδύνους. 4. τυπογραφικός χαρακτήρας, γράμμα: ►Έγραψα την πρόσκληση για τα γενέθλιά μου με πλάγια τυπογραφικά στοιχεία. *5. (πληθ.)* ονοματεπώνυμο και διεύθυνση κάποιου:** ►Έγραψε όλα τα στοιχεία του στην αίτηση που υπέβαλε στη Νομαρχία.	Σύνθ.: στοιχειοθετώ, στοιχειοθεσία, στοιχειοθέτηση Οικογ. Λέξ.: στοιχειώδης, στοίχιση Προσδιορ.: αποδεικτικό, αποκαλυπτικό, γλωσσικό, περιουσιακό, χαρακτηριστικό (1) Φράσεις: ►Βρίσκεται στο στοιχείο του (= τον ευνοούν οι συνθήκες)
στολίζω (Ρήμα, Ρ4) (ενεστ. στο-λί-ζω, αόρ. στόλισα, παθ. αόρ. στολίστηκα, παθ. μτχ. στολισμένος) [ελνστ. < αρχ. στολίζω < στολὴ ]	(μτβ.) διακοσμώ ένα χώρο ή ένα αντικείμενο: ► Στόλισαν το σχολείο για τη χριστουγεννιάτικη γιορτή.	Συνών.: καλλωπίζω, εξωραΐζω Σύνθ.: σημαιοστολίζω Οικογ. Λέξ.: στόλισμα, στολισμός
στρατός (ο) (Ουσιαστικό, Ο13) (στρα-τός) [αρχ. στρατὸς]	οργανωμένο σύνολο οπλισμένων ανθρώπων μιας χώρας, που φροντίζει για την άμυνά της και συμμετέχει σε πολεμικές επιχειρήσεις: ►Το 1940 ο ελληνικός στρατός υπερασπίστηκε με γενναιότητα το έδαφος της πατρίδας.	Συνών.: στράτευμα Σύνθ.: στρατάρχης, στρατηγός, στρατηλάτης, στρατοδικείο, στρατολογία, στρατόπεδο, στρατονομία Οικογ. Λέξ.: στρατεύομαι, στράτευση, στρατεύσιμος, στρατιά, στρατώνας, στρατιώτης, στρατιωτικός Προσδιορ.: απελευθερωτικός, εθνικός, εχθρικός, συμμαχικός, μισθοφορικός, τακτικός
στρογγυλός, -ή, -ό και στρόγγυλος (Επίθετο, Ε1, άψυχα) (στρογ-γυ-λός) [µεσν. στρογγυλὸς < αρχ. στρογγύλος]	1. που έχει σχήμα κυκλικό ή σφαιρικό: ►Η ρόδα του αυτοκινήτου είναι στρογγυλή. 2. ακέραιος αριθμός, χωρίς δεκαδικούς ή κλάσματα: ►Πλήρωσε στρογγυλά εκατό ευρώ.	Σύνθ.: ολοστρόγγυλος, στρογγυλοποίηση, στρογγυλοπρόσωπος Οικογ. Λέξ.: στρογγυλά (επίρρ.), στρογγύλεμα,στρογγυλεύω Φράσεις: ►Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης (=συζήτηση στην οποία εκφράζονται ισότιμα διάφορες απόψεις) Προσδιοριζ.: ποσό, λογαριασμός (2)
στροφή (η) (Ουσιαστικό, Ο24) (στρο-φή) [αρχ. στροφὴ < στρέφω]	1. ολοκληρωμένη περιστροφική κίνηση: ►Έκανε μια στροφή γύρω από τον εαυτό του. 2. αλλαγή κατεύθυνσης, γύρισμα, καμπή: ►Το λεωφορείο έκανε στροφή και γύρισε στο πρακτορείο. 3. ομάδα από δύο ή περισσότερους στίχους: ►Ο Εθνικός μας Ύμνος αποτελείται από 158 στροφές.	Συνών.: περιστροφή, βόλτα (1), στρίψιμο (2) Σύνθ.: αποστροφή, επιστροφή, στροφόμετρο Οικογ. Λέξ.: στρέφω, στρέψη Προσδιορ.: απότομη, επικίνδυνη (2) Φράσεις: ►Παίρνει στροφές (= είναι έξυπνος)
στρώνω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. στρώ-νω, αόρ. έστρωσα, παθ. αόρ. στρώθηκα, παθ. μτχ. στρωμένος) [µεσν. < αόρ. ἒστρωσα του αρχ. στόρνυµι, στρώννυµι (=στρώνω)]	1. *(μτβ.)* καλύπτω μια επιφάνεια με κάτι: ►Έστρωσαν την κουζίνα του σπιτιού με πλακάκια. 2. *(αμτβ.)* γίνομαι καλύτερος, βελτιώνομαι: ►Το τελευταίο διάστημα έστρωσε η δουλειά του. 3. (μτβ.) (μέσ.) αφοσιώνομαι, ασχολούμαι με ζήλο: ►Κατά την περίοδο των εξετάσεων στρώθηκε στο διάβασμα.	Συνών.: ξεστρώνω (1) Σύνθ.: ασφαλτοστρώνω, καταστρώνω, ξεστρώνω Οικογ. Λέξ.: στρώμα, στρώση, στρώσιμο, στρωσίδι, στρωτά (επίρρ.) Παροιμ.: ►Όπως στρώσεις, θα κοιμηθείς
στύλος (ο) (Ουσιαστικό, Ο14) (στύ-λος) [αρχ. στῦλος]	κολόνα: ►Η Δ.Ε.Η. χρησιμοποιεί και ξύλινους στύλους για τη μεταφορά του ηλεκτρικού ρεύματος.	Συνών.: κίονας Σύνθ.: στυλοβάτης Οικογ. Λέξ.: στυλώνω, στύλωμα, στύλωση Προσδιορ.: μαρμάρινος, πέτρινος, τηλεγραφικός
συγγραφέας (ο, η) (Ουσιαστικό, Ο17) (συγ-γρα-φέ-ας) [αρχ. συγγραφεὺς < συγγράφω]	αυτός που έγραψε ένα λογοτεχνικό ή επιστημονικό έργο σε πεζό λόγο: ►Ο Παπαδιαμάντης είναι ένας πολύ γνωστός συγγραφέας.	Οικογ. Λέξ.: συγγράφω, συγγραφή, συγγραφικός, σύγγραμμα Προσδιορ.: ανώνυμος, δόκιμος, θεατρικός, διάσημος, βραβευμένος
συγκεκριμένος, -η, -ο (Επίθετο, Ε2, έμψυχα και άψυχα) (συ-γκε-κρι-μέ-νος) [αρχ. συγκρίνοµαι]	σαφής, ακριβής, ξεκάθαρος: ►Η Τροχαία έκανε συγκεκριμένες προτάσεις, για να αντιμετωπιστεί το κυκλοφοριακό πρόβλημα της Θεσσαλονίκης.	Αντίθ.: γενικός, αόριστος, ασαφής, αφηρημένος Οικογ. Λέξ.: συγκεκριμένα (επίρρ.) Προσδιοριζ.: παράδειγμα, ενέργεια, προθεσμία
συγκεντρώνω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. συ-γκε-ντρώ-νω, αόρ. συγκέντρωσα, παθ. αόρ. συγκεντρώθηκα, παθ. μτχ. συγκεντρωμένος) [µτγν. συγκεντρόω-ῶ < σὺν + κέντρον, µεταφρ. δάν. γαλλ. concentrer]	1. (μτβ.) μαζεύω πολλά πρόσωπα ή πράγματα σε ορισμένο σημείο, συναθροίζω: ►Η διευθύντρια συγκέντρωσε τους μαθητές και τους μίλησε για το πρόγραμμα της εκδρομής. 2. (μτβ.) (μέσ.) αφοσιώνομαι απερίσπαστος σε κάτι: ►Συγκεντρώσου στο στόχο σου και σίγουρα θα τα καταφέρεις.	Αντίθ.: σκορπίζω (1), αφαιρούμαι (2) Οικογ. Λέξ.: συγκέντρωση, συγκεντρωτικός Φράσεις: ►Συγκεντρώσου (= πρόσεξε)
συγκοινωνία (η) (Ουσιαστικό, Ο19) (συ-γκοι-νω-νί-α) [λόγ. < µεσν. συγκοινωνία < αρχ. συγκοινωνῶ ]	η μεταφορά ανθρώπων και πραγμάτων από τόπο σε τόπο, καθώς και τα μέσα μεταφοράς: ►Πολλά ορεινά χωριά δεν έχουν τακτική συγκοινωνία.	Σύνθ.: συγκοινωνιολόγος Οικογ. Λέξ.: συγκοινωνώ, συγκοινωνιακός Προσδιορ.: αεροπορική, θαλάσσια, αστική, υπεραστική, χερσαία, εναέρια
συγχαρητήρια (τα) (Ουσιαστικό, Ο34) (συγ-χα-ρη-τή-ρι-α, γεν. -ίων) [αρχ. συγχαίρω]	γραπτή ή προφορική έκφραση χαράς σε κάποιον για κάτι ευχάριστο που του συνέβη: ►Τα θερμά μου συγχαρητήρια για την επιτυχία σου στο Πανεπιστήμιο.	Αντίθ.: συλλυπητήρια Οικογ. Λέξ.: συγχαίρω, συγχαρητήριος Προσδιορ.: ειλικρινή, θερμά, εγκάρδια
σύγχυση (η) (Ουσιαστικό, Ο28) (σύγ-χυ-ση) [αρχ. σύγχυσις < συγχέω]	1. ανακάτεμα, μπέρδεμα: ►Κάποιες φορές οι κανόνες των παιχνιδιών δημιουργούν σύγχυση στα παιδιά. 2. ψυχική αναστάτωση, στενοχώρια:►Βρισκόταν σε σύγχυση και δεν ήξερε τι έλεγε.	Οικογ. Λέξ.: συγχύζω Προσδιορ.: διανοητική (2), πλήρης, πρωτοφανής (1, 2)
συζήτηση (η) (Ουσιαστικό, Ο28) (συ-ζή-τη-ση) [συζήτησις < αρχ. συζητῶ]	ανταλλαγή απόψεων για ένα συγκεκριμένο θέμα με σκοπό την επίλυσή του, διάλογος: ►Οργανώθηκε μια δημόσια συζήτηση με θέμα το περιβάλλον.	Οικογ. Λέξ.: συζητώ, συζητητής, συζητήσιμος Προσδιορ.: ανοιχτή, τηλεοπτική, πολιτική, έντονη, ενδιαφέρουσα, επεισοδιακή Φράσεις: ►Δε σηκώνω συζήτηση (= είμαι απόλυτος στις απόψεις μου) ►Είναι υπό συζήτηση (= για κάτι που το εξετάζουμε ακόμη)
συλλογή (η) (Ουσιαστικό, Ο24) (συλ-λο-γή) [λόγ. < αρχ. συλλογὴ < συλλέγω]	1. συγκέντρωση πραγμάτων, μάζεμα: ►Η συλλογή των καρπών της γης είναι κοπιαστική. 2. ομοειδή αντικείμενα που έχουν συγκεντρωθεί: ►Κάποιοι άνθρωποι κάνουν συλλογή γραμματοσήμων. 3. (μτφ.) το να βυθίζεται κάποιος σε σκέψεις: ►Έπεσε σε βαθιά συλλογή, μόλις πληροφορήθηκε τα δυσάρεστα νέα για την υγεία του φίλου του.	Συνών.: σύναξη (1), συλλογισμός, περίσκεψη, περισυλλογή (3) Οικογ. Λέξ.: συλλέγω, σύλλογος, συλλέκτης Προσδιορ.: ανεκτίμητη, ποιητική, λογοτεχνική (2)
συλλογίζομαι (Ρήμα, Ρ4) (ενεστ. συλ-λο-γί-ζο-μαι, παθ. αόρ. συλλογίστηκα, παθ. μτχ. συλλογισμένος) [αρχ. συλλογίζοµαι (= υπολογίζω προσεκτικά)]	1. *(μτβ.)* σκέφτομαι, φέρνω στο νου μου: ►Κάθεται και συλλογίζεται τα χρόνια που πέρασε στην ξενιτιά. 2. *(μτβ.)* παίρνω υπόψη μου κάποιον ή κάτι, υπολογίζω: ►Δε συλλογίστηκε καθόλου τα έξοδα που έκανε για το ταξίδι του, αφού πέρασε τόσο ωραία.	Συνών.: αναλογίζομαι, σκέφτομαι (1, 2) Οικογ. Λέξ.: συλλογισμός
σύλλογος (ο) (Ουσιαστικό, Ο16) (σύλ-λο-γος) [αρχ. σύλλογος < συλλέγω]	οργανωμένη ομάδα ανθρώπων με νομική αναγνώριση, που επιδιώκει έναν ορισμένο σκοπό: ►Είναι μέλος του Συλλόγου δασκάλων και νηπιαγωγών Νομού Ροδόπης.	Συνών.: σωματείο Οικογ. Λέξ.: συλλέγω, συλλογή Προσδιορ.: αθλητικός, πολιτιστικός, εξωραϊστικός, φιλανθρωπικός, εμπορικός
συλλυπητήρια (τα) (Ουσιαστικό, Ο34) (συλ-λυ-πη-τή-ρια) [λόγ. < αρχ. συλλυπούµαι]	γραπτή ή προφορική έκφραση λύπης σε κάποιον για το πένθος του: ►Σας εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια.	Αντίθ.: συγχαρητήρια Οικογ. Λέξ.: συλλυπούμαι, συλλυπητήριος Προσδιορ.: θερμά, ειλικρινή, εγκάρδια
συμβόλαιο (το) (Ουσιαστικό, Ο34) (συμ-βό-λαι-ο) [αρχ. συµβόλαιον < συµβάλλω]	γραπτό συμφωνητικό με υπογραφές που συντάχτηκε σε συμβολαιογραφείο: ►Έκανε συμβόλαιο για το σπίτι που αγόρασε.	Σύνθ.: συμβολαιογράφος, συμβολαιογραφείο Προσδιορ.: οριστικό, προσωρινό, ιδιωτικό, κοινωνικό Φράσεις: ►Ο λόγος του είναι συμβόλαιο (= μπορείς να βασιστείς σ' αυτά που λέει)
συμμαχία (η) (Ουσιαστικό, Ο19) (συμ-μα-χί-α) [λόγ. < αρχ. συµµαχία < σύµµαχος]	1. συμφωνία δύο ή περισσότερων κρατών για κοινή πολιτική και στρατιωτική δράση: ►Διάφορες χώρες υπογράφουν μεταξύ τους αμυντικές συμμαχίες. 2. (μτφ.) κάθε συνεργασία δύο ή περισσότερων ατόμων ή ομάδων για κοινά συμφέροντα: ►Αποφασίστηκε η συμμαχία όλων των μικρών κομμάτων κατά τις επόμενες βουλευτικές εκλογές.	Οικογ. Λέξ.: συμμαχώ, σύμμαχος, συμμαχικός Προσδιορ.: αμυντική, αθηναϊκή (1), ιερή, ανίερη (1, 2)
συμπληρώνω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. συ-μπλη-ρώ-νω, αόρ. συμπλήρωσα, παθ. αόρ. συμπληρώθηκα, παθ. μτχ. συμπληρωμένος) [αρχ. συµπληρόω-ῶ < συν + πληρῶ (=γεµίζω)]	1. (μτβ.) προσθέτω αυτό που λείπει: ►Συμπλήρωσε την αίτηση με τα στοιχεία της ταυτότητάς του. 2. (μτβ.) ολοκληρώνω, αποπερατώνω κάτι που έχει αρχίσει: ►Πήγε στη Γαλλία, για να συμπληρώσει τις σπουδές του στην Πληροφορική.	Συνών.: τελειώνω (2) Οικογ. Λέξ.: συμπλήρωμα, συμπληρωματικός, συμπλήρωση
σύμπτωμα (το) (Ουσιαστικό, Ο40) (σύμ-πτω-μα, γεν. -ώματος, πληθ. -ώματα) [αρχ. συµπίπτω]	1. καθετί που δηλώνει συνήθως μια αρνητική κατάσταση: ►Η επιχείρηση εμφανίζει συμπτώματα οικονομικής παρακμής. 2. (ιατρ.) χαρακτηριστικό σημάδι μιας αρρώστιας: ►Ένα από τα συμπτώματα της γρίπης είναι ο υψηλός πυρετός.	Οικογ. Λέξ.: σύμπτωση, συμπτωματικός, συμπτωματικά (επίρρ.) Προσδιορ.: ανησυχητικό, ιδιαίτερο (1, 2)
συναίσθημα (το) (Ουσιαστικό, Ο40) (συ-ναί-σθη-μα, γεν. -ήματος, πληθ. -ήματα) [µτγν. συναίσθηµα< συναισθάνοµαι]	ψυχική κατάσταση που οφείλεται σε ευχάριστα ή δυσάρεστα γεγονότα ή σκέψεις: ►Η χαρά και η λύπη είναι δύο αντίθετα συναισθήματα.	Οικογ. Λέξ.: συναισθάνομαι, συναίσθηση, συναισθηματικός Προσδιορ.: έντονο, θρησκευτικό, πατριωτικό
συνάλλαγμα (το) (Ουσιαστικό, Ο40) (συ-νάλ-λαγ-μα, γεν. -άγματος, πληθ.-) [αρχ. συνάλλαγµα< συναλλάσσω]	πληρωμή χρηματικού ποσού σε νόμισμα ξένης χώρας: ►Η Ελλάδα έχει σημαντικά έσοδα από το τουριστικό συνάλλαγμα.	Οικογ. Λέξ.: συναλλάσσομαι, συναλλαγή, συναλλαγματικός, συναλλαγματική (η) Προσδιορ.: απεριόριστο, τουριστικό, σπουδαστικό
συναντώ (Ρήμα, Ρ5) (ενεστ. συ-να-ντώ, αόρ. συνάντησα, παθ. αόρ. συναντήθηκα) [αρχ. συναντῶ]	1. *(μτβ.)* βρίσκω, ανταμώνω κάποιον τυχαία ή ύστερα από συνεννόηση: ►Χθες το απόγευμα συνάντησα την Ελένη στην αγορά. 2. *(μτβ.)* αντιμετωπίζω αντίπαλο, βρίσκομαι σε δύσκολη κατάσταση: ►Η ομάδα της Γερμανίας θα συναντηθεί την Κυριακή με την πρωταθλήτρια Ευρώπης. ►Συνάντησα πολλές δυσκολίες στη λύση του προβλήματος των Μαθηματικών.	Συνών.: απαντώ (1) Οικογ. Λέξ.: συνάντηση Φράσεις: ►Τα μεγάλα πνεύματα συναντώνται (=για κάποιους που ταυτίζονται οι σκέψεις τους, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση)
συνδυάζω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. συν-δυ-άζω, αόρ. συνδύασα, παθ. αόρ. συνδυάστηκα, παθ. μτχ. συνδυασμένος) [λόγ. < αρχ. συνδυάζω]	1. *(μτβ.)* βάζω μαζί δύο πράγματα που είναι ή φαίνονται διαφορετικά: ►Στις διακοπές που κάναμε εφέτος συνδυάσαμε το βουνό με τη θάλασσα. 2. *(μτβ.)* τακτοποιώ κατάλληλα διάφορα πράγματα, για να πετύχω ένα αρμονικό ή σωστό αποτέλεσμα: ►Αγόρασε ένα άσπρο πουκάμισο, για να το συνδυάσει με το μαύρο παντελόνι. 3. (μτβ.) συσχετίζω: ►Συνδύασε τα δεδομένα του προβλήματος και οδηγήθηκε στην λύση του.	Αντίθ.: αποσυνδέω (3) Συνών.: ταιριάζω, συνταιριάζω, εναρμονίζω (2)
συνείδηση (η) (Ουσιαστικό, Ο28) (συ-νεί-δη-ση, γεν. -ης, -ήσεως, πληθ. -ήσεις) [αρχ. συνείδησις < σύνοιδα (= γνωρίζω καλά)]	1. η ξεκάθαρη γνώση που έχει κάποιος για τη σοβαρότητα ενός θέματος: ►Είναι ακόμη μικρό παιδί και δεν έχει συνείδηση των πράξεών του. 2. η ικανότητα να διακρίνει κάποιος το καλό από το κακό και να ενεργεί σύμφωνα με τους ηθικούς νόμους: ►Έχει ήσυχη τη συνείδησή του, αφού δεν έβλαψε το φίλο του με την απόφαση που πήρε.	Αντίθ.: άγνοια (1) Συνών.: επίγνωση, συναίσθηση (1), αυτοέλεγχος (2) Προσδιορ.: οικολογική, ταξική, κριτική (2) Φράσεις: ►Αντιρρησίας συνείδησης (= αυτός που για ιδεολογικούς ή θρησκευτικούς λόγους αρνείται τη στράτευση)
συνεννοούμαι (Ρήμα, Ρ7) (ενεστ. συ-νεν-νο-ού-μαι, παθ. αόρ. συνεννοήθηκα, παθ. μτχ. συνεννοημένος) [µεσν. συνεννοοῦµαι]	1. *(μτβ.)* μπορώ να επικοινωνώ με κάποιον, τον καταλαβαίνω και με καταλαβαίνει: ►Συνεννοείται άριστα με τους συμμαθητές του. 2. (μτβ.) συμφωνώ με κάποιον μετά από συζήτηση:►Συνεννοηθήκαμε να βρεθούμε αύριο το βράδυ.	Οικογ. Λέξ.: συνεννόηση Φράσεις: ►Συνεννοηθήκαμε; (= κατάλαβες τι σου είπα;) ►Είναι συνεννοημένοι (= έχουν συμφωνήσει για κάτι κρυφά εκ των προτέρων)
συνεχής, -ής, -ές (Επίθετο, Ε9, άψυχα) (συ-νε-χής, γεν. -ούς, πληθ. -είς, -είς, -ή) [αρχ. συνεχὴς < συνέχω]	που γίνεται δίχως διακοπές, αδιάκοπος: ► Κάποια καταστήματα λειτουργούν με συνεχές ωράριο.	Αντίθ.: διακεκομμένος Συνών.: διαρκής Οικογ. Λέξ.: συνεχώς (επίρρ.), συνέχεια, συνεχίζω, συνεχιστής Φράσεις: ►Συνεχώς και αδιαλείπτως (= χωρίς διακοπές) Προσδιοριζ.: παρουσία, λειτουργία
συνήθεια (η) (Ουσιαστικό, Ο20) (συ-νή-θει-α) [αρχ. συνήθεια < συνήθης]	1. συμπεριφορά που επαναλαμβάνεται πάντα με τον ίδιο τρόπο: ►Του έγινε συνήθεια να ξυπνάει καθημερινά τόσο πρωί. 2. έθιμο, παράδοση: ►Είναι συνήθεια να πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα.	Συνών.: έξη (1), έθος (2) Οικογ. Λέξ.: συνήθως, συνήθης, συνήθειο, συνηθίζω, συνηθισμένος Προσδιορ.: πατροπαράδοτη, μακρόχρονη, παλιά (2)
συνοικία (η) (Ουσιαστικό, Ο19) (συ-νοι-κί-α) [λόγ. < αρχ. συνοικία < συνοικῶ ]	τμήμα πόλης ή χωριού που έχει δικό του όνομα και καθορισμένα όρια: ►Μένει σε μια παραδοσιακή συνοικία με πλακόστρωτα δρομάκια.	Συνών.: συνοικισμός Οικογ. Λέξ.: σύνοικος, συνοικιακός, συνοικισμός Προσδιορ.: απόκεντρη, αριστοκρατική, λαϊκή, φτωχή
σύνολο (το) (Ουσιαστικό, Ο34) (σύ-νο-λο) [λόγ. < αρχ. σύνο-λος, -η, -ο]	1. πλήθος προσώπων ή πραγμάτων: ►Το σύνολο των κατοίκων της Ελλάδας είναι περίπου ένδεκα εκατομμύρια. *2. (μαθημ.)* ομάδα στοιχείων με ορισμένο ή άπειρο αριθμό, τα οποία έχουν κάποια κοινή ιδιότητα:** ►Το σύνολο των αριθμών που διαιρούνται με το δύο είναι άπειρο.	Συνών.: ολότητα, το όλον Σύνθ.: υποσύνολο Προσδιορ.: αρμονικό, γενικό, ισοδύναμο, κοινωνικό, ονοματικό, ρηματικό, λεκτικό (1) Φράσεις: ►Ένα σύνολο (=πετυχημένος συνδυασμός ρούχων)
συνταγή (η) (Ουσιαστικό, Ο24) (συ-ντα-γή) [µτγν. συνταγὴ < αρχ. συντάσσω]	1. οδηγία για την παρασκευή ενός φαγητού ή γλυκού: ►Αγόρασα ένα βιβλίο με συνταγές μαγειρικής. 2. ιατρικό σημείωμα στο οποίο ο γιατρός γράφει τα φάρμακα που χορηγεί στον ασθενή: ►Η ιατρική συνταγή είναι απαραίτητη για την αγορά πολλών φαρμάκων.	Σύνθ.: συνταγολόγιο Φράσεις: ►Εκτελώ συνταγή (= δίνω ή παίρνω τα φάρμακα που έγραψε ο γιατρός ή ακολουθώ τις οδηγίες για να μαγειρέψω κάτι κ.λπ.) Προσδιορ.: παραδοσιακή, έτοιμη (2), ιατρική (1)
σύνταξη (η) (Ουσιαστικό, Ο28) (σύ-ντα-ξη, γεν. -ης, -άξεως, πληθ. -άξεις) [αρχ. σύνταξις < συντάσσω]	1. το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται κάθε μήνα σε ασφαλισμένο εργαζόμενο, όταν αποχωρήσει νόμιμα από την υπηρεσία του: ►Πήρε σύνταξη από τον Ο.Γ.Α., μόλις συμπλήρωσε το όριο ηλικίας. 2. η συγγραφή κάθε είδους γραπτού κειμένου: ►Ανέλαβε τη σύνταξη μιας επιστολής προς όλους τους γονείς και τους κηδεμόνες των μαθητών. 3. (γραμμ.) η οργάνωση των λέξεων στον προφορικό ή στο γραπτό λόγο: ►Η σύνταξη των ρημάτων της γλώσσας μας εμφανίζει αρκετές δυσκολίες.	Συνών.: γράψιμο (2) Σύνθ: συνταξιοδοτώ, συνταξιοδότηση, ανασύνταξη Οικογ. Λέξ.: συντάξιμος, συνταξιούχος Προσδιορ.: ισόβια, τιμητική, στρατιωτική (1)
συντηρώ (Ρήμα, Ρ7) (ενεστ. συ-ντη-ρώ, αόρ. συντήρησα, παθ. αόρ. συντηρήθηκα, παθ. μτχ. συντηρημένος) [αρχ. συντηρῶ ]	1. (μτβ.) διατηρώ κάτι στην κατάσταση που βρίσκεται: ►Η Αρχαιολογική Υπηρεσία συντηρεί τα αρχαία μνημεία. 2. *(μτβ.)* εξασφαλίζω σε κάποιον τα αναγκαία μέσα για να ζήσει:►Συντηρεί την πολυμελή οικογένειά του μόνο με το μισθό του.	Αντίθ: αλλοιώνω, φθείρω, καταστρέφω (1) Οικογ. Λέξ.: συντήρηση, συντηρητής, συντηρητικός, συντηρητικότητα, συντηρητισμός
σφαίρα (η) (Ουσιαστικό, Ο19) (σφαί-ρα) [λόγ. < µεσν. σφαιρίδιον < αρχ. σφαῖρα]	1. (γεωμ.) κυκλικό στερεό σώμα στο οποίο όλα τα σημεία της επιφάνειάς του απέχουν εξίσου από το κέντρο: ►Οι μπάλες έχουν σχήμα σφαίρας. 2. βλήμα όπλου, βόλι: ►Στον πόλεμο οι σφαίρες πέφτουν σα βροχή.	Σύνθ: σφαιροβολία, ατμόσφαιρα, καλαθόσφαιρα Οικογ. Λέξ.: σφαιρικός, σφαιρικά (επίρρ.), σφαιρικότητα, σφαιρίδιο, σφαιριστήριο Προσδιορ.: κρυστάλλινη, γήινη, ουράνια (1) Φράσεις: ► Υδρόγειος σφαίρα (= η σφαίρα που έχει στην επιφάνειά της το χάρτη της γης)
σχέδιο (το) (Ουσιαστικό, Ο34) (σχέ-δι-ο, γεν. -ίου, πληθ. -ια) [λόγ. < ελνστ. σχέδιον < αρχ. σχέδιος (= προσωρινός)]	1. απεικόνιση με γραμμές ενός προσώπου ή πράγματος πάνω σε μια επιφάνεια συνήθως χαρτιού: ►Ζωγράφισε με μεγάλη ακρίβεια το σχέδιο της γέφυρας. 2. διακόσμηση πάνω σε μια επιφάνεια: ►Αγόρασε ένα φόρεμα με πολύ ωραία σχέδια. *3. (μτφ.)* ο τρόπος με τον οποίο ενεργεί κάποιος, για να πετύχει το σκοπό του:** ►Ετοιμάστηκε ένα σχέδιο για τη μείωση της ρύπανσης στην περιοχή μας.	Συνών.: σκίτσο (1), πρόγραμμα (3) Σύνθ: σχεδιάγραμμα, προσχέδιο, νομοσχέδιο Οικογ. Λέξ.: σχεδία, σχεδιάζω, σχεδίαση, σχεδίασμα, σχεδιασμός, σχεδιαστής, σχεδιαστήριο Προσδιορ.: αρχιτεκτονικό, ελεύθερο, γραμμικό, πολεοδομικό, ρυμοτομικό (1, 2), μεγαλεπήβολο, πολιτικό, τολμηρό (3)
σχήμα (το) (Ουσιαστικό, Ο39) (σχή-μα, γεν. -ήματος, πληθ. -ήματα) [αρχ. σχῆµα< ἒσχον < αόρ. ἒχω]	1. εξωτερική όψη ενός πράγματος: ►Το σχήμα του προσώπου του είναι ωοειδές. 2. (τυπογρ.) οι διαστάσεις των σελίδων βιβλίου ή εντύπου: ►«Το Λεξικό μας» είναι μικρού σχήματος.	Συνών.: μορφή, φιγούρα (1) Σύνθ: πρόσχημα Οικογ. Λέξ.: σχηματίζω, σχηματισμός, σχηματικός Προσδιορ.: ακαθόριστο, γραμμικό, επίπεδο, σφαιρικό, συμμετρικό (1) Φράσεις: ►Σχήμα λόγου (= τρόπος διατύπωσης)
σώζω (Ρήμα, Ρ1) (ενεστ. σώζω και σώνω, αόρ. έσωσα, παθ. αόρ. σώθηκα, σώζω παθ. μτχ. σωσμένος) [αρχ. σώζω]	1. (μτβ.) γλιτώνω κάποιον ή κάτι από κίνδυνο: ►Οι πυροσβέστες έσωσαν το δάσος από την πυρκαγιά. 2. (αμτβ.) (μέσ.) εξακολουθώ να υπάρχω, διατηρούμαι: ►Μέσα στη γη σώζονται ακόμα υπολείμματα αρχαίων πολιτισμών.	Αντίθ.: καταστρέφω (1) Συνών.: διασώζω (1) Σύνθ.: διασώζω, περισώζω Φράσεις: ►Σώνει και καλά(= με το ζόρι)
σώμα (το) (Ουσιαστικό, Ο39) (σώ-μα, γεν. -ώματος, πληθ. -ώματα) [αρχ. σῶµα]	1. το σύνολο των οργάνων που αποτελούν ένα ζωντανό οργανισμό, το κορμί: ►Η γυμναστική δυναμώνει το σώμα. 2. κάθε υλικό αντικείμενο σε στερεή, υγρή ή αέρια κατάσταση: ►Ο κύβος είναι ένα στερεό γεωμετρικό σώμα. 3. σύνολο προσώπων που ανήκουν στην ίδια κοινωνική ή επαγγελματική ομάδα: ►Ο φίλος μου υπηρετεί στο Λιμενικό Σώμα.	Σύνθ.: σωματοφύλακας, μικρόσωμος, ολόσωμος Οικογ. Λέξ.: σωματικός, σωματικά (επίρρ.), σωματίδιο, σωματώδης, σωματείο Προσδιορ.: σκληραγωγημένο, καλλίγραμμο (1), αναλλοίωτο, ραδιενεργό, αυτόφωτο, ετερόφωτο (2) Φράσεις: ►Σώμα με σώμα(= μάχη από πολύ κοντά) ►Ψυχῇ τε καὶ σώµατι (=ολόψυχα) ►Το εκλογικό σώμα (= όλοι όσοι έχουν δικαίωμα ψήφου)

Εικόνα