24ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΟΛΗΚΤΩΝ
ΡΗΜΑΤΩΝ Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑΣ

1. Ενεστώτας και παρατατικός ενεργητ. και μέσης φωνής

301. Από τα ενρινόληκτακαι υγρόληκτα ρήματα (δηλ. όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα μ, ν, λ,ρ) πολύ λίγα σχηματίζουν τον ενεστώτα (και τον παρατατικό) από το ρηματικόθέμα αμετάβλητο: γέμ-ω, νέμ-ω, τρέμ-ω· μέν-ω, πέν-ομαι,σθέν-ω (= έχω δύναμη), στέν-ω (= στενάζω), ὠδίν-ω (= κοιλοπονώ)·(ἐ)θέλ-ω, ἐπιμέλ-ομαι, μέλ-ει (απρόσωπο = υπάρχει φροντίδα·βλ. § 361, 1), βούλ-ομαι· δέρ-ω, στέρ-ομαι, φέρ-ω κ.ά.

Τα περισσότερα όμως ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουντον ενεστώτα και τον παρατατικό από το ρηματικό θέμα, αφού τούτο πάρει στο τέλοςτου το χρονικό πρόσφυμα j. Και:

1.   Αν ο χαρακτήρας του ρηματικού θέματος είναι λ,τότε το πρόσφυμα j αφομοιώνεταιπρος αυτό, και έτσι τα ρήματα αυτά στον ενεστώτα και τον παρατατικό έχουν λλ(βλ. § 68, 4, α):

έτσικαι τα ρ. ἀγάλλομαι, ἅλλομαι (= πηδώ), ἀσχάλλω (= αγανακτώ),βάλλω, θάλλω, πάλλω, ψάλλω· ἀνατέλλω, ἐντέλλομαι,μέλλω (= έχω σκοπό, αναβάλλω), ὀκέλλω (= ρίχνω το πλοίο στην ξηρά,πέφτω στην ξηρά), στέλλω· ποικίλλω, τίλλω (= μαδώ)· εξαιρούνταιτα ρ. βούλ-ομαι, ἐθέλ-ω ή θέλ-ω, ἐπιμέλ-ομαι, ὀφείλ-ω και τοαπρόσωπο μέλ-ει που έχουν ένα λ, γιατί δεν παίρνουν πρόσφυμα j.

2.   Αν ο χαρακτήρας του ρηματικού θέματος είναι νή ρ και υπάρχει φωνήεν α πριν απ' αυτόν, τότε το πρόσφυμα j υπερπηδά το χαρακτήραν ή ρ και αποτελεί με το φωνήεν α το δίφθογγο αι (βλ.§ 66)· έτσι τα ρήματα αυτά λήγουν σε -αίνω ή -αίρω:

έτσικαι τα ρ. βαίνω, ἰσχναίνω, κερδαίνω, κοιλαίνω, κυμαίνω,λυμαίνομαι, λιπαίνω, μαίνομαι, μαραίνω, μελαίνω,μιαίνω, περαίνω, ποιμαίνω, ῥαίνω, σημαίνω, ύγιαίνω,ὑφαίνω· ἀσπαίρω (= σπαρταρώ), καθαιρῶ (= καθαρίζω), τεκμαίρομαι(= συμπεραίνω), χαίρω κ.ά.

3. Αν ο χαρακτήρας του ρηματικού θέματος είναι νή ρ και υπάρχουν πριν απ' αυτόν τα φωνήεντα ε ή ῐ ή ῠ,τότε το πρόσφυμα j αφομοιώνεταιπρος το χαρακτήρα ν ή ρ, έπειτα το διπλό ν ή ρ απλοποιείταικαι το προηγούμενο φωνήεν εκτείνεται αναπληρωτικά, δηλ. το ε σε ει,το ῐ σε ῑ και το ῠ σε ῡ (βλ. § 68, 4, β)· έτσι τα ρήματααυτά στον ενεστώτα λήγουν σε -είνω, -είρω, - ῑ΄νω, -ῑ΄ρω,-ῡ΄νω, -ῡ΄ρω:

έτσικαι τα ρ. τείνω· ἐγείρω, σπείρω· κλῑ΄νω· ἀμῡ΄νω,ἡδῡ΄νω, ὁμαλῡ΄νω, ὀξῡ΄νω, ταχῡ΄νω· ὀδῡ΄ρομαι,ὀλοφῡ΄ρομαι κ.ά.

2. Οι άλλοι χρόνοι

302. Ενεργητ. και μέσος μέλλοντας. Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα κανονικά σχηματίζουντον ενεργητ. και μέσο μέλλοντα από το ρηματικό θέμα και με τις καταλήξεις -ῶκαι -οῦμαι (κλίνονται δηλ. κατά τον ενεστώτα των συνηρημένων ρημάτων σε-έω· πβ. § 323, β): ἀμύνω, ενεργ. μέλλ. ἀμυνῶ, -εῖς,-εῖ κτλ. - μέσ. μέλλ. ἀμυνοῦμαι, -εῖ, -εῖται κτλ. Έτσικαι σφάλλω - σφαλῶ, στέλλω - στελῶ, νέμω - νεμῶ, ὑγιαίνω- ὑγιανῶ, σημαίνω - σημανῶ, καθαίρω - καθαρῶ,κτείνω - κτενῶ, τείνω - τενῶ, σπείρω - σπερῶ,φθείρω - φθερῶ, κρίνω - κρινῶ, ἀμβλύνω - ἀμβλυνῶ,ὀδύρομαι - ὀδυροῦμαι κ.ά.

303. Ενεργητικός και μέσος αόρ. α΄. Αρχικά ο ενεργητ. και μέσος αόρ. α΄ στα ενρινόληκτα καιυγρόληκτα ρήματα σχηματίστηκε σε -σα και -σάμην, όπως στα φωνηεντόληκτα·αλλά ο χρονικός χαρακτήρας σ αφομοιώθηκε με το προηγούμενο του ένρινο ή υγρόκαι έπειτα έγινε απλοποίηση των δύο όμοιων συμφώνων και αναπληρωτική έκταση τουπροηγούμενου φωνήεντος, δηλ. του ᾰ σε η (ή σε ᾱ, αν προηγείταιε ή ι ή ρ), του ε σε ει, του ῐ σε ῑκαι του ῠ σε ῡ (βλ. § 62, 7, β). Π.χ.

Έτσι ο ενεργητ. και μέσος αόρ. α΄ στα ενρινόληκτα και υγρόληκταρήματα κανονικά σχηματίζεται σε όλες τις εγκλίσεις (και στο απαρέμφατο και τη μετοχή)με το θέμα μετασχηματισμένο, όπως φαίνεται παραπάνω, και με τις ίδιες καταλήξειςπου έχουν τα φωνηεντόληκτα (λύω - ἔλυσα, ἐλυσάμην), αλλά χωρίςτο χρονικό χαρακτήρα σ.

304. Παράδειγμα

(ρ. νέμ-ω, θ. νεμ-, αόρ. ἔ-νειμ-α,ἐ-νειμ-άμην)

305. Παρακείμενος και υπερσυντέλικος της ενεργητικής φωνής. Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον παρακείμενοκαι τον υπερσυντέλικο της ενεργητ. φωνής με το χρον. χαρακτήρα κ, όπως ταφωνηεντόληκτα (παρακείμ. σε -κα και υπερσυντέλ. σε -κειν). Το λκαι το ρ εμπρός από το χρονικό χαρακτήρα κ μένουν αμετάβλητα, ενώτο ν γίνεται γ (βλ. § 70, 5):

306. Ο παθητ. μέλλοντας α΄ και ο παθητ. αόρ. α΄ στα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζονται κανονικάσε -θήσομαι και -θην, όπως στα φωνηεντόληκτα, χωρίς μεταβολή του ρηματικούχαρακτήρα:

307. α) Οπαρακείμενος και ο υπερσυντέλικος της μέσης φωνής στα υγρόληκτα ρήματασχηματίζονται κανονικά σε -μαι (-σαι, -ται κτλ.) και -μην(-σο, -το κτλ.), όπως στα φωνηεντόληκτα· οι ρηματ. χαρακτήρες λκαι ρ εμπρός από τις καταλήξεις μένουν αμετάβλητοι: ἤγγελ-μαι, ἠγγέλ-μην·κε-κάθαρ-μαι, ἐ-κε-καθάρ-μην.

β) Ο παρακείμενος και ο υπερσυντέλικος της μέσης φωνήςστα ενρινόληκτα ρήματα σχηματίζονται επίσης σε -μαι (-σαι, -ταικτλ.) και -μην (-σο, -το κτλ.)· ο ρηματ. χαρακτήρας όμως νεμπρός από το μ των καταλήξεων σε άλλα ρήματα αφομοιώνεται (κανονικά) μεαυτό και σε άλλα τρέπεται σε σ: παρ-οξύν-ομαι (θ. παρ-οξυν-),παρακείμενος παρ-ώξυν-μαι = παρώξυμμαι, υπερσ. παρ-ωξύν-μην= παρωξύμμην· αλλά φαίν-ομαι (θ. φαν-), παρακείμ. πέ-φαν-μαι= πέφασμαι, υπερσ. ἐπεφάσμην (βλ. § 68, 5).