Δαγκώνω & [προφ.] δαγκάνω -ομαι: (μτβ.) 1 (& με παράλ. αντικ.) πιέζω κτ ανάμεσα στα δόντια μου: ~ το μολύβι. Προσοχή, ο σκύλος ~! Με δάγκωσε στο χέρι. 2 παθ., συνήθ. αόρ. αισθάνομαι άσχημα για κτ δυσάρεστο που έκανα: Δαγκώθηκε, όταν κατάλαβε την γκάφα της. δάγκωμα το: το να δαγκώνει κανείς κτ. δαγκωματιά η: 1 το να δαγκώνει κανείς κτ και (συνεκδ.) το σημάδι που κάνει: Ποιος σου έκανε αυτή τη ~ στο μάγουλο; 2 μικρό κομμάτι τροφής που κόβει κπ με τα δόντια του. δαγκωνιά η=δαγκωματιά (σημ. 1).

δάκρυ το: σταγόνα διάφανου αλμυρού υγρού που κυλάει από τα μάτια λόγω έντονου συναισθήματος ή ερεθισμού: Ξέσπασε σε δάκρυα χαράς / λύπης. κροκοδείλια δάκρυα: ψεύτικο κλάμα. δακρύζω (αμτβ.).

δακτύλιος ο: 1 κτ που έχει το σχήμα δαχτυλιδιού και βρίσκεται γύρω από κτ άλλο. κυκλοφοριακός ~: περιοχή της πόλης, συνήθ. στο κέντρο, όπου δεν επιτρέπεται η κυκλοφορία όλων των οχημάτων. 2 ΑΣΤΡΟΝ φωτεινή ζώνη που βρίσκεται γύρω από κάποιους πλανήτες: ο ~ του Κρόνου. 3 ΑΝΑΤ τμήμα του σώματος των σκουληκιών και των εντόμων που έχει το σχήμα δαχτυλιδιού.

δάκτυλος ο: 1 (μτφ.) πρόσωπο ή ομάδα προσώπων που ενεργούν μυστικά με σκοπό να προκαλέσουν κακό: Ξένος ~ κρύβεται πίσω από τις πρόσφατες αναταραχές. 2 ΦΙΛΟΛ στη μετρική, τρισύλλαβη μετρική μονάδα. δακτυλικός¹ -ή -ό: ΦΙΛΟΛ αυτός που αποτελείται από δακτύλους ( σημ. 2): ~ εξάμετρο.

δαμάζω -ομαι: (μτβ.) 1 εκπαιδεύω άγριο ζώο, ώστε να υπακούει στις εντολές μου. 2 (μτφ.) θέτω υπό τον έλεγχό μου κπ ή κτ που είναι επικίνδυνο(ς) ή δύσκολο(ς) να ελεγχθεί: Ο άνθρωπος προσπαθεί να δαμάσει τα στοιχεία της φύσης.

δάνειο το: 1 χρηματικό ποσό που δίνεται με τον όρο να επιστραφεί σε ορισμένο χρόνο, συνήθως αυξημένο με τόκους: Δίνω /παίρνω ~. 2 πνευματικό αγαθό που χρησιμοποιεί κανείς ως δικό του: Η βασική ιδέα του έργου είναι ~ από τον Bιζυηνό. λεξιλογικό / μεταφραστικό ~: ΓΛΩΣΣ λέξη που δημιουργείται σε μία γλώσσα μεταφράζοντας τη λέξη άλλης γλώσσας: Η λέξη «ουρανοξύστης» είναι ~ της αγγλικής «sky-scraper». δανείζω -ομαι: (μτβ.) δίνω σε κπ κτ προσωρινά, με τον όρο να το επιστρέψει: Του δάνεισα το αυτοκίνητό μου, γιατί το δικό του χάλασε. δανεισμός ο. δανεικός -ή -ό: αυτός που δίνεται ως δάνειο. δανεικά τα: χρήματα που δίνονται ως δάνειο. δανειστής ο, δανείστρια η: πρόσωπο που δανείζει σε κπ κτ=πιστωτής. δανειακός -ή -ό: αυτός που είναι σχετικός με το δάνειο: ~ πολιτική της τράπεζας. δανειστικός -ή -ό: αυτός που είναι σχετικός με τον δανειστή ή τον δανεισμό: ~ βιβλιοθήκη. δανειστικά (επίρρ.).

δαπανώ & -άω -ιέμαι & -ώμαι: (μτβ.)=[οικ.] ξοδεύω 1 δίνω χρήματα για να αποκτήσω αγαθό ή υπηρεσία=χαλάω. 2 (μτφ.) χρησιμοποιώ κτ χωρίς μέτρο, με αποτέλεσμα να το αχρηστεύσω ή να το εξαντλήσω=καταναλώνω: Δαπάνησα πολύ χρόνο στη μετάφραση του κειμένου.=σπαταλώ. δαπάνη η: το να δαπανά κανείς κτ, καθώς και αυτό που δαπανά. δαπανηρός -ή -ό: αυτός που απαιτεί πολλά χρήματα για να γίνει.

δάσκαλος ο, -άλα η: 1 πρόσωπο που διδάσκει κτ: ~ χορού /μουσικής /οδήγησης. 2 πρόσωπο που διδάσκει στο δημοτικό σχολείο. δασκαλεύω -ομαι: [μειωτ.] (μτβ.) λέω σε κπ τι να κάνει ή πώς να το κάνει, συνήθως για κτ κακό. δασκάλεμα το. δασκαλίκι το: [προφ.] το έργο ή η δουλειά του δασκάλου=διδασκαλία.

δάσος το: 1 έκταση γης που καλύπτεται από πυκνά άγρια δέντρα. 2 (μτφ.) σύνολο από πολλά και πυκνά τοποθετημένα στενόμακρα αντικείμενα: ~ από κεραίες. δασικός -ή -ό. δασικός ο, η: υπάλληλος της δασικής υπηρεσίας. δασώδης -ης -ες: αυτός που καλύπτεται από δάση.   σχ. αγενής.

δάχτυλο & [επίσ. στη σημ. 1] δάκτυλο το: 1 ΑΝΑΤ καθένα από τα πέντε μακριά λεπτά μέρη στα οποία καταλήγει το κάθε χέρι και πόδι του ανθρώπου και ορισμένων ζώων. 2 μονάδα μέτρησης ίση με το πάχος ενός δαχτύλου: Δε θέλω να πιω πολύ, βάλε μου μόνο ένα ~ ουίσκι! δακτυλικός² & (σπάν.) δαχτυλικός -ή -ό: αυτός που ανήκει στο δάχτυλο ή που γίνεται με το δάχτυλο: ~ αποτυπώματα.

δε¹ (σύνδ.): 1 (συνήθ. μαζί με το μεν) συνδέει δύο αντίθετες προτάσεις ή φράσεις: Τα μεν αγόρια κάθονται αριστερά, τα ~ κορίτσια δεξιά. Αφενός μεν διαφωνώ με την ιδέα, αφετέρου ~, δεν μπορώ να αναλάβω την εργασία που απαιτεί. 2 δηλώνει αλλαγή θέματος: Στη συνέχεια ~, θα αναλύσουμε…

δεδομένος -η -ο: αυτός που έχει καθοριστεί, είναι γνωστός ή θεωρείται αληθινός ή αποδεκτός=συγκεκριμένος: Η κατάσταση είναι ~ δυστυχώς, δεν αλλάζει τίποτα. δεδομένου ότι (ως σύνδ.): εισάγει πρόταση που δηλώνει αιτία=επειδή, αφού, καθώς: ~ δεν έχει πολύ χρόνο στη διάθεσή του, θα είμαστε σύντομοι. δεδομένο το: 1 στοιχείο που θεωρείται γνωστό, αποδεκτό ή αναμφισβήτητο και χρησιμοποιείται ως βάση για περαιτέρω έρευνα, συζήτηση κτλ.: Η συζήτηση θα πρέπει να βασιστεί στα ~ αυτά. 2 πληθ. ΠΛΗΡΟΦ στοιχεία που εισάγονται για επεξεργασία σε ηλεκτρονικό υπολογιστή: βάση δεδομένων: σύνολο στοιχείων οργανωμένων και αποθηκευμένων με τρόπο που να επιτρέπει την εύκολη επεξεργασία τους.

δείγμα το: μικρή ποσότητα ή μέρος ενός συνόλου που επιτρέπει να βγάλουμε συμπεράσματα για το σύνολο: Έστειλε ~ του μολυσμένου νερού στο χημείο.

δειλός -ή -ό: αυτός που φοβάται εύκολα ή δεν είναι τολμηρός, καθώς και η αντίστοιχη συμπεριφορά: Εγκατέλειψε τη μάχη, γιατί ήταν ~.=φοβητσιάρης ≠ γενναίος, θαρραλέος. Είναι τόσο ~, που ντρέπεται να μιλήσει.=άτολμος. ~ ματιά/πράξη.  σχ. δεινός. δειλά (επίρρ.). δειλία η: η στάση του δειλού ≠ τόλμη. δειλιάζω (αμτβ.).

δείνα (αντων. αόρ.) • άκλ.: συνήθ. εν. (συνήθ. μετά τη λ. τάδε) αναφέρεται αόριστα σε κπ ή κτ που δεν κατονομάζεται: Δεν μ’ ενδιαφέρει το τάδε ή το ~ κείμενο.   αντωνυμία - Πίνακα χρήσης αντωνυμιών.

δεινός -ή -ό: 1 (για πρόσ.) αυτός που είναι πολύ ικανός σε κτ: ~ κολυμβητής. 2 (για καταστάσεις) αυτός που είναι πολύ δυσάρεστος: ~ οικονομική κατάσταση. δεινά τα: δυσάρεστα γεγονότα ή καταστάσεις=δυστυχίες, συμφορές: τα ~ του πολέμου. δεινότητα η: ιδιαίτερη ικανότητα σε κτ.

δείχνω -ομαι: 1 (μτβ.) χρησιμοποιώ το δάχτυλο ή το χέρι μου για να κατευθύνω το βλέμμα, την προσοχή κτλ. κπ σε κτ: Μας έδειξε το σπίτι που ψάχναμε. 2 (μτβ.) παρουσιάζω κτ σε κπ για να το δει: Έδειξε το δώρο του σε όλους. 3 (μτβ.) εξηγώ σε κπ πώς γίνεται κτ=διδάσκω, μαθαίνω: Του έδειξε πώς να δένει τα κορδόνια. 4 (μτβ.) κάνω φανερό κτ: Η έρευνα έδειξε το μέγεθος της καταστροφής.=αποδεικνύω. Δεν ήθελε να δείξει τη λύπη του.=εκφράζω, εκδηλώνω. 5 (μτβ.+ να ή αμτβ.+ κατηγ.) δίνω την εντύπωση=φαίνομαι: ~ να μετάνιωσε. ~ γερασμένος. 6 (μτβ.) προσδιορίζω μία ορισμένη τιμή ή βαθμό: Το θερμόμετρο ~ 39^οC. δείχνει: απρόσ. (αμτβ.) υπάρχουν σημάδια ότι κτ έγινε ή θα γίνει=φαίνεται: ~ να έβρεξε /ότι θα βρέξει. δείκτης & (σημ. 1 και 2) δείχτης ο: 1 καθετί που δείχνει κτ, όπως η βελόνα σε όργανο μέτρησης: ~ ρολογιού / ζυγαριάς. 2 το δεύτερο δάχτυλο του χεριού, με το οποίο συνήθως δείχνουμε. 3 αριθμός που δείχνει μέγεθος, βαθμό κτλ.: ~ νοημοσύνης / ανεργίας. 4 ΜΑΘ α. ο αριθμός που γράφεται αριστερά του ριζικού και δηλώνει την τάξη της ρίζας. β. σύμβολο που γράφεται δεξιά και λίγο πιο κάτω από ένα άλλο. δεικτικός -ή -ό. δεικτικά (επίρρ.).

δέλτα το: 1 το τέταρτο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου.   Παράρτημα. 2 τριγωνική έκταση γης στις εκβολές ποταμού: το ~ του Αξιού.

δελτίο το: 1 έντυπο όπου αναγράφονται επίσημα στοιχεία: ~ ταυτότητας. 2 ενημερωτική ανακοίνωση από επίσημη αρχή ή υπηρεσία: ~ ειδήσεων /καιρού /τύπου. ιατρικό ~. 3 ενημερωτική έκδοση συλλόγου ή οργάνωσης: Ενημερωτικό ~ Συλλόγου Μηχανικών.

δεν & δε² (επίρρ.): 1 (με ρ. στην οριστ.) σχηματίζει άρνηση: ~ θέλω να έρθεις μαζί μας. Είπε ότι ~ θα μας βοηθήσει. Μήπως ~ ήταν σωστό αυτό που έκανες; 2 (με επανάληψη του ρ., χωρίς και με το δεν) α. δηλώνει ότι κτ γίνεται με μεγάλη δυσκολία: Προλαβαίνω ~ προλαβαίνω να ετοιμάσω τη βαλίτσα για το ταξίδι. β. τονίζει ότι κτ ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις: Θέλει ~ θέλει, εγώ θα πάω εκδρομή!

δένω -ομαι: 1 (μτβ.) α. βάζω μαζί τις δύο άκρες συνδετικού υλικού ή δύο συνδετικά υλικά και σχηματίζω κόμπο ≠ λύνω: Έδεσε το σκοινί/την κορδέλα /τη γραβάτα. β. βάζω γύρω από όμοια πράγματα κπ συνδετικό υλικό: Έδεσε όλα τα βιβλία μαζί, για να μην της πέσουν. γ. συγκρατώ κπ ή κτ σε σταθερό σημείο με σκοινί, αλυσίδα κτλ: Έδεσε τον σκύλο στα κάγκελα. 2 α. (μτβ.) ενώνω με σχέση συναισθηματική: Τους ~ μακρόχρονη φιλία. β. παθ. ενώνομαι ψυχικά με κπ: Δέθηκαν μετά την περιπέτειά τους. 3 (αμτβ.) α. (για άνθη και φυτά) ωριμάζω: Έδεσαν τα στάχυα. β. (για σώμα) γίνομαι πιο δυνατός=μεστώνω, ωριμάζω: Με τη γυμναστική έδεσε το σώμα του. 4 (αμτβ., για υγρά) γίνομαι πυκνότερος=πήζω: Έδεσε η σάλτσα. 5 (μτβ.) καλύπτω κτ με κομμάτι ύφασμα: Έδεσε το τραύμα. 6 (αμτβ., για πλεούμενα) αγκυροβολώ=αράζω: Το πλοίο έδεσε στο λιμάνι. δέσιμο το: η πράξη που κάνει κανείς όταν δένει κτ με κτ άλλο, καθώς και το αποτέλεσμα της πράξης αυτής. δέμα το: πράγματα που έχουν τοποθετηθεί μαζί και έχουν τυλιχτεί: ~ με εμπορεύματα. δετός -ή -ό ≠ λυτός.

δεξιός -ά -ό & [λαϊκ.] (σημ. 1) δεξής -ιά -ί: ≠ αριστερός 1 α. αυτός που βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά από αυτήν της καρδιάς: ~ χέρι /πόδι /μάτι. β. αυτός που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά σε σχέση με κπ σημείο αναφοράς: η ~ πλευρά του δωματίου. το δεξί χέρι κάποιου: έμπιστος και στενός συνεργάτης κάποιου, το πρόσωπο που τον βοηθάει περισσότερο: Είναι το δεξί της χέρι - χωρίς αυτόν δεν κάνει τίποτα. 2 αυτός που υποστηρίζει την πολιτική της δεξιάς: ~ ψηφοφόρος. δεξιά (επίρρ.): 1 προς τη δεξιά πλευρά ≠ αριστερά: Στρίψε εδώ ~! 2 (μτφ.) καλά, με τρόπο που μας ωφελεί=ευνοϊκά ≠ ανάποδα: Του ήρθαν όλα ~. δεξιός ο, -ιά η: οπαδός της δεξιάς: Οι ~ ανέβηκαν στην εξουσία. δεξιά & Δεξιά η: τα συντηρητικά πολιτικά κόμματα ≠ αριστερά: κυβέρνηση της ~.

δέος το • χωρίς πληθ.: συναίσθημα θαυμασμού, σεβασμού, συχνά και φόβου: Ένιωσαν ~ μέσα στον μεγαλοπρεπή ναό. αντίπαλον ~: φόβος και σεβασμός που προκαλεί ένας ισάξιος αντίπαλος.

δέρμα το: 1 το φυσικό κάλυμμα του σώματος του ανθρώπου και των ζώων: κρέμα για ξηρό ~. Το φίδι αλλάζει ~ κάθε χρόνο. 2 το γδαρμένο δέρμα που χρησιμοποιείται μετά από επεξεργασία, για την κατασκευή ρούχων, παπουτσιών κτλ.: παπούτσια από ~ κροκοδείλου. δερματικός -ή -ό: αυτός που είναι σχετικός με το δέρμα (σημ. 1): ~ πάθηση. δερμάτινος -η -ο: αυτός που είναι κατασκευασμένος από δέρμα (σημ. 2): ~ φούστα. δερμάτινο το: δερμάτινο μπουφάν.

δέρνω -ομαι • αόρ. έδειρα, παθ. αόρ. δάρθηκα, μππ. δαρμένος: (μτβ.) 1 χτυπώ πολύ και δυνατά κπ με το χέρι ή με κπ αντικείμενο=[οικ] βαράω, ξυλοκοπώ: Τον έδειρε τόσο πολύ, που δεν μπορούσε να περπατήσει! 2 (μτφ.) α. πέφτω πάνω σε κπ ή κτ πολλές φορές και δυνατά: Το κύμα έδερνε τα βράχια. β. βασανίζω, ταλαιπωρώ: Τον ~ η ατυχία. δάρσιμο το.

δεσμεύω -ομαι: (μτβ.) 1 α. υποχρεώνω κπ (με υπόσχεση, συμβόλαιο κτλ.) να κάνει ή να μην κάνει κτ: Τον δέσμευσε να μην αποκαλύψει τίποτε σε κανέναν. β. παθ. αναλαμβάνω την υποχρέωση να κάνω ή να μην κάνω κτ: Δεσμεύτηκε να μας βοηθήσει. 2 περιορίζω ή απαγορεύω τη χρήση: Δέσμευσαν τις καταθέσεις του. δέσμευση η. δεσμά τα: οτιδήποτε περιορίζει την ελευθερία κάποιου: τα ~ του γάμου. δεσμός ο: 1 σχέση που συνδέει κπ με κπ ή κτ: Έκοψε τους δεσμούς με το παρελθόν της. 2 ερωτική σχέση: Έχουν ~ εδώ και τρία χρόνια. 3 ΧΗΜ αλληλεπίδραση ατόμων που προκαλεί τη δημιουργία χημικών ενώσεων. δεσμευτικός -ή -ό. δεσμευτικά (επίρρ.). δέσμιος -α -ο=αιχμάλωτος.  σχ. δένω.

δέσμη η: σύνολο παρόμοιων πραγμάτων ή στοιχείων που ενώνονται, εμφανίζονται ή γίνονται μαζί: ~ φωτός /μέτρων.  σχ. δένω.

δεσπόζω: (αμτβ.) 1 κυριαρχώ στον χώρο: Ένα άγαλμα δέσποζε στην πλατεία. 2 (μτφ.) είμαι ο πιο σημαντικός σε έναν τομέα=κυριαρχώ: Ο συνθέτης αυτός ~ στη σύγχρονη μουσική σκηνή. δεσπόζων -ουσα -ον: αυτός που δεσπόζει.

δεσπότης & [οικ., στη σημ. 1] δέσποτας ο • κλητ. εν. δέσποτα, πληθ. (σημ. 1) & δεσποτάδες: 1 ΕΚΚΛ επίσκοπος=μητροπολίτης. 2 ηγεμόνας με απόλυτη εξουσία. 3 ΙΣΤ αρχηγός δεσποτάτου. δεσποτικός -ή -ό. δεσποτάτο το: ΙΣΤ περιοχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με ανεξάρτητο άρχοντα, συνήθ. μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας: ~ του Μυστρά / της Ηπείρου.

δευτερεύων -ουσα -ον: αυτός που είναι λιγότερο σημαντικός από κπ άλλο ≠ πρωτεύων: Δεν ασχολείται με δευτερεύοντα ζητήματα. δευτερεύουσα πρόταση: ΓΛΩΣΣ πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στον λόγο ≠ κύρια πρόταση. δευτερευόντως (επίρρ.).

δέχομαι • αόρ. δέχθηκα & -τηκα: (μτβ.) 1 απαντώ θετικά σε κτ που μου προσφέρουν=αποδέχομαι ≠ αρνούμαι, απορρίπτω: ~ την πρόταση. 2 συμφωνώ να κάνω ή να γίνει κτ: ~ να τον βοηθήσω. 3 συμφωνώ ότι κτ είναι αληθές ή σωστό=αναγνωρίζω, αποδέχομαι ≠ αρνούμαι: Δέχτηκε ότι αυτός έφταιγε για το ατύχημα. 4 γίνομαι αποδέκτης ή υφίσταμαι κτ από άλλον: ~ συγχαρητήρια. Δέχτηκε μια μαχαιριά στο στήθος. 5 (& με παράλ. αντικ.) είμαι διαθέσιμος: Ο γιατρός ~ Δευτέρα και Πέμπτη. 6 υποδέχομαι κπ: Μας δέχτηκε με ανοιχτές αγκάλες. δεκτός -ή -ό: αυτός που κπ τον δέχεται ή μπορεί να τον δεχτεί: Δε θα γίνονται δεκτές οι αιτήσεις μετά τις 12. Ο πρωθυπουργός έκανε ~ την παραίτηση του υπουργού. δεκτικός -ή -ό: αυτός που μπορεί να δεχτεί κάτι, κυρίως ιδέες. δεκτικότητα η. δέκτης ο: 1 ΤΕΧΝΟΛ συσκευή που δέχεται σήματα και τα μετατρέπει σε ήχο ή/και εικόνα ≠ πομπός: τηλεοπτικός / ραδιοφωνικός~. 2 πρόσωπο που λαμβάνει μηνύματα, εντολές κτλ.: Έγινε ~ πολλών σχολίων.

δήγμα το: [επίσ.] 1 δάγκωμα. 2 τσίμπημα εντόμου. δηκτικός -ή -ό: αυτός που είναι οξύς, προσβλητικός: ~ ύφος. δηκτικά (επίρρ.). δηκτικότητα η.

Από το AE ρ. δάκνω «δαγκώνω». Προσοχή στη διαφορά γραφής και σημασίας του ομόηχου δείγμα ( λ.).

δήθεν (επίρρ.): 1 για να δηλώσουμε ότι κτ είναι ψεύτικο ή προσποιητό=τάχα: Ήρθε ~ να μας βοηθήσει. 2 (& ως επίθ.): ~ φίλος ≠ πραγματικός.

δηλαδή (σύνδ.): χρησιμοποιείται 1 για να δώσουμε κπ εξήγηση σε κτ που έχει προαναφερθεί: Δεν έφαγε καλά, ~ έφαγε μόνο το μισό. 2 (σε ερώτ.) για να εκφράσουμε απορία, δυσαρέσκεια, να ζητήσουμε εξηγήσεις ή να αναφέρουμε ό,τι καταλάβαμε από κτ που προαναφέρθηκε: ~, τι εννοείς; ~, αν κατάλαβα καλά, εγώ θα πρέπει να φύγω τώρα;

δηλητήριο το:=[λαϊκ.] φαρμάκι 1 ουσία που βλάπτει ή σκοτώνει: Τον σκότωσε με ~. Το τσιγάρο είναι ~ για τον οργανισμό. 2 (μτφ.) ουσία με πολύ πικρή γεύση: ~ τον έκανες τον καφέ! 3 (μτφ.) κτ που προκαλεί θλίψη, στενοχώρια κτλ.: το ~ της ζήλιας. 4 (μτφ.) μίσος, κακία: Έσταζε ~ το στόμα του. δηλητηριάζω -ομαι: (μτβ.) 1 δίνω σε κπ δηλητήριο για να τον σκοτώσω=φαρμακώνω: Δηλητηρίασε τρεις ανθρώπους. 2 βάζω σε κτ δηλητήριο: Το βέλος ήταν δηλητηριασμένο. 3 (μτφ.) επιδρώ αρνητικά πάνω σε κπ ή κτ: Η ζήλια του δηλητηριάζει τη σχέση μας. δηλητηρίαση η. δηλητηριώδης -ης -ες=φαρμακερός.  σχ. αγενής.

δηλώνω -ομαι: 1 (μτβ.) κάνω κτ γνωστό με σαφή ή επίσημο τρόπο: Ο πρόεδρος δήλωσε ότι θα δοθούν αποζημιώσεις. 2 α. (αμτβ.) ισχυρίζομαι ότι έχω κπ ιδιότητα: ~ αθώος/ένοχος. β. (μτβ.) ισχυρίζομαι κτ: ~ άγνοια. 3 (μτβ.) φανερώνω, σημαίνω: Η άρνησή του ~ έλλειψη εμπιστοσύνης. 4 (μτβ.) κάνω κτ γνωστό στην αρμόδια αρχή: ~ τον γάμο μου /τα εισοδήματά μου. δήλωση η: 1 η πράξη που κάνει κπ όταν δηλώνει κτ, καθώς και το σχετικό κείμενο: Ο πρωθυπουργός έκανε δηλώσεις. 2 έγγραφο με το οποίο δηλώνουμε κτ σε αρμόδια αρχή: φορολογική ~. δηλωτικός -ή -ό: αυτός που φανερώνει κτ: ενέργεια ~ της άποψής του. δηλωτικά (επίρρ.).

δημαγωγία η: προσπάθεια απόσπασης της θετικής γνώμης του κοινού με κολακείες, υποσχέσεις κτλ. και (συνεκδ.) ο λόγος που αποσκοπεί στη χειραγώγηση του λαού: Κατέφυγε σε δημαγωγίες για να πετύχει την επανεκλογή του. δημαγωγός ο, η: πρόσωπο που χρησιμοποιεί τη δημαγωγία. δημαγωγικός -ή -ό. δημαγωγικά (επίρρ.). δημαγωγώ (αμτβ.) ασκώ δημαγωγία.

δήμαρχος ο, η & [λαϊκ.] δημαρχίνα η: 1 πρόσωπο που ασκεί καθήκοντα εξουσίας στον δήμο: Ο ~ εκλέγεται για τέσσερα χρόνια. 2 δημαρχίνα η: [λαϊκ.] & με τη σημ. της συζύγου του δημάρχου. δημαρχία η: το αξίωμα του δημάρχου και η χρονική περίοδος που αυτό ασκείται. δημαρχιακός -ή -ό. δημαρχείο το: το κτίριο όπου στεγάζονται οι δημοτικές αρχές και υπηρεσίες.

δημητριακά τα: είδος φυτών των οποίων οι σπόροι σε αλεσμένη μορφή χρησιμοποιούνται ως τροφή για τον άνθρωπο: Το σιτάρι και το κριθάρι είναι ~.

δήμιος ο: πρόσωπο που εκτελεί θανατικές ποινές: Ο ~ αποκεφάλισε τον κατάδικο.

δημιουργώ -ούμαι: (μτβ.) 1 κάνω κτ να υπάρξει: Δημιούργησε μεγάλη περιουσία. 2 παράγω κτ, συνήθως έργο τέχνης: Ο συγγραφέας δημιούργησε αληθινούς χαρακτήρες.=πλάθω. 3 γίνομαι η αιτία μιας κατάστασης (συνήθως για κτ αρνητικό)=προκαλώ, προξενώ: Ο ερχομός του δημιούργησε αναστάτωση. δημιουργία η: 1 το να δημιουργεί κπ κτ και αυτό που δημιουργείται: Στόχος του είναι η ~ ενός δικτύου επιχειρήσεων. Παρουσιάστηκαν οι τελευταίες δημιουργίες του οίκου. 2 Δημιουργία η: ΘΡΗΣΚ η κτίση του κόσμου από τον Θεό: οι επτά ημέρες της Δημιουργίας. δημιούργημα το: το αποτέλεσμα της δημιουργίας: Η ιστορία αυτή είναι ~ της φαντασίας σου. δημιουργός ο, η: 1 πρόσωπο που δημιουργεί, συνήθως έργα τέχνης. 2 Δημιουργός ο: ΘΡΗΣΚ ο Θεός. δημιουργικός -ή -ό: 1 αυτός που έχει την ικανότητα να επινοεί ή να υλοποιεί κτ πρωτότυπο: Οι καλλιτέχνες είναι ~ όντα. 2 αυτός που έχει σχέση με την παραγωγή ή τη δημιουργία: ~ περίοδος. δημιουργικά (επίρρ.). δημιουργικότητα η.

δημοκρατία η: 1 ΠΟΛ πολιτικό σύστημα στο οποίο η εξουσία προέρχεται από τον λαό: άμεση / έμμεση / προεδρευομένη ~. 2 κράτος με δημοκρατικό πολίτευμα: Ελληνική Δημοκρατία. δημοκράτης ο, -ισσα η: 1 οπαδός της δημοκρατίας. 2 πρόσωπο με δημοκρατικές αντιλήψεις. δημοκρατικός -ή -ό. δημοκρατικά (επίρρ.).

δήμος ο: διοικητική περιφέρεια με τοπική αυτοδιοίκηση που ασκείται από τον δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο: ~ Θεσσαλονίκης / Αθηναίων / Πατρέων. τα εν οίκω μη εν δήμω: 1 προσωπικά ή οικογενειακά θέματα δεν πρέπει να δημοσιοποιούνται. 2 (συνεκδ.) ο πληθυσμός που κατοικεί στον δήμο και η διοικητική του αρχή (δήμαρχος και διοικητικό συμβούλιο): οι αρμοδιότητες του Δήμου. δημότης ο, -ισσα η: πολίτης ή κάτοικος δήμου.

δημοσιεύω -ομαι: (μτβ.) 1 γνωστοποιώ κτ καταχωρίζοντάς το στον τύπο: Αύριο δημοσιεύονται τα αποτελέσματα των εξετάσεων. 2 καταχωρίζω κείμενο σε περιοδικό, έντυπο κτλ.: Δημοσίευσε ένα άρθρο για τα ναρκωτικά στην τοπική εφημερίδα. δημοσίευση η: 1 η ενέργεια της καταχώρισης στον τύπο και το σχετικό κείμενο: Η ~ των φωτογραφιών προκάλεσε σκάνδαλο. Βγήκε η ~ στις εφημερίδες;2 επιστημονική μελέτη που δημοσιεύεται σε ειδικό περιοδικό: Έχει πολλές δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά. δημοσίευμα το: το κείμενο της δημοσίευσης.

δημοσιογραφία η: η έρευνα, σύνταξη και δημοσίευση ειδήσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και το σχετικό επάγγελμα: έντυπη / ηλεκτρονική ~. δημοσιογράφος ο, η: πρόσωπο που ασχολείται επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία. δημοσιογραφώ: (αμτβ.) εργάζομαι ως δημοσιογράφος. δημοσιογραφικός -ή -ό. δημοσιογραφικά (επίρρ.).

δημόσιος -α -ο: 1 αυτός που ανήκει, έχει σχέση ή αναφέρεται στο κράτος ≠ ιδιωτικός: ~ έκταση /έγγραφο/τομέας /σχολείο. 2 α. αυτός που αναφέρεται στον λαό ενός κράτους: ~ ασφάλεια / υγεία. β. αυτός που διεξάγεται ενώπιον του λαού: ~ διάλογος. γ. αυτός που έχει σχέση με την πολιτική και κοινωνική ζωή: ~ βίος. δημόσια & [επίσ.] -ίως (επίρρ.): Τον επέπληξε ~. Δημόσιο το: το κράτος ως νομικό πρόσωπο, με τα όργανα και τις υπηρεσίες του: Θέλει να διοριστεί στο ~.

δημοσιότητα η: το να γίνεται κτ ευρέως γνωστό: Η υπόθεση είδε το φως της δημοσιότητας.

δημοσκόπηση η: έρευνα που αποτυπώνει τη στάση της κοινής γνώμης σε συγκεκριμένο θέμα=γκάλοπ: Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν αύξηση της δημοτικότητάς του.

δημοτικός -ή -ό: 1 αυτός που έχει σχέση με ή ανήκει στον δήμο: ~ σύμβουλος / Αστυνομία / βιβλιοθήκη / γυμναστήριο. 2 αυτός που προέρχεται από τον λαό: ~ γλώσσα /μουσική /τραγούδια. 3 αυτός που έχει σχέση με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση: ~ σχολείο. δημοτική η: ΓΛΩΣΣ η γλώσσα του νέου ελληνικού κράτους, όπως διαμορφώθηκε ιδίως τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια από τον προφορικό λόγο του Nεοέλληνα και όπως καλλιεργήθηκε στη λογοτεχνία. δημοτικό το: οι πρώτες έξι τάξεις του σχολείου, όπου παρέχεται πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

δημοτικότητα η: το να είναι κανείς αγαπητός στον λαό: Η ~ του αυξήθηκε.

δημοφιλής -ής -ές: αυτός που είναι αγαπητός στον λαό: ~ ηθοποιός.  σχ. αγενής.

δημοψήφισμα το: θεσμός κατά τον οποίο ο λαός αποφασίζει για σημαντικό εθνικό ζήτημα με την ψήφο του.

διά (πρόθ.): εισάγει τον αριθμό με τον οποίο διαιρούμε έναν άλλο αριθμό: Εννέα ~ τρία ίσον τρία.  πρόθεση - Λόγια σύνταξη προθέσεων. διά το: λεκτική απόδοση για το σύμβολο της διαίρεσης.

δια- δι- & διά-: πρόθημα που δηλώνει 1 κίνηση διά μέσου ή προς όλες τις κατευθύνσεις: διαγώνιος, διέρχομαι, διαπερνώ. 2 συναλλαγή μεταξύ προσώπων ή ομάδων: διακομματικός. 3 χρονική διάρκεια: διανυκτερεύω. 4 μοιρασιά: διαιρώ, διανέμω.

διαβάζω -ομαι: (μτβ.) 1 βλέπω και αναγνωρίζω τις λέξεις ενός κειμένου, για να κατανοήσω το περιεχόμενό του: ~ ένα ωραίο βιβλίο. 2 (& με παράλ. αντικ.) μελετώ: Διάβασα φυσική. Διάβασες για αύριο; 3 βοηθώ κπ να μελετήσει: Έχω να διαβάσω τα παιδιά για το σχολείο. 4 (μτφ.) αντιλαμβάνομαι, καταλαβαίνω κτ που δεν είναι άμεσα ή εύκολα αντιληπτό: Διάβαζες την αγωνία στα μάτια της. 5 (για ιερέα) απαγγέλλω ευχή: Φωνάξανε παπά να τον διαβάσει. διάβασμα το.

διαβαίνω • αόρ. διάβηκα, απαρ. διαβεί: (μτβ.) περνώ, διασχίζω: Η ομάδα διάβηκε τον ποταμό. διάβαση η: το να περνά κπ, να διασχίζει έναν τόπο και (συνεκδ.) το μέρος από όπου περνά: Η ~ του ποταμού είναι επικίνδυνη τον χειμώνα.=διέλευση, πέρασμα. ~ πεζών.  σχ. βαίνω.

διαβεβαιώνω -ομαι & [επίσ.] διαβεβαιώ -ούμαι: (μτβ.) δηλώνω ρητά ότι κτ είναι βέβαιο ή αληθινό ή ότι θα γίνει=βεβαιώνω: Με διαβεβαίωσε ότι θα το ερευνούσε. Σας ~ ότι όλα είναι υπό έλεγχο. διαβεβαίωση η.

διάβημα το: 1 επίσημη ενέργεια (κυρίως διπλωματική) για την ικανοποίηση αιτήματος: Με ~ της η κυβέρνηση ζήτησε την άρση του εμπάργκο. 2 απονενοημένο ~: πράξη που γίνεται σε στιγμή απόγνωσης (συνήθως για αυτοκτονία).

διαβίωση η: ο τρόπος με τον οποίο ζει κπ: Οι συνθήκες ~ στους προσφυγικούς καταυλισμούς είναι άθλιες. διαβιώνω & [επίσ.] διαβιώ (αμτβ.).

διαβόητος -η -ο: αυτός που έχει γίνει γνωστός για κτ αρνητικό: Συνελήφθη ο ~ εγκληματίας.

διαβρώνω -ομαι: (μτβ.) 1 (για μέταλλα, επιφάνειες κτλ.) καταστρέφω, αλλοιώνω κτ βαθμιαία: Το μέταλλο διαβρώθηκε από το νερό. 2 (μτφ.) κάνω κτ χειρότερο (ηθικά): Το σύστημα αξιών της κοινωνίας μας έχει διαβρωθεί. διάβρωση η. διαβρωτικός -ή -ό. διαβρωτικά (επίρρ.).

διάγνωση η: 1 ΙΑΤΡ αναγνώριση ασθένειας με βάση τα συμπτώματά της ή / και τα αποτελέσματα εξετάσεων: Ο γιατρός έκανε έγκαιρα ~ γρίπης. 2 (μτφ.) αναγνώριση μιας κατάστασης: Οι εργασίες είχαν στόχο τη ~ βλαβών στο δίκτυο επικοινωνιών. διέγνωσα • εύχρηστο μόνο στο αορ. θέμα: (μτβ.) κάνω διάγνωση: Ο γιατρός διέγνωσε πνευμονία. διαγνωστικός -ή -ό.

διαγράφω -ομαι • αόρ. διέγραψα, παθ. αόρ. διαγράφηκα & διαγράφτηκα, μππ. διαγραμμένος& [επίσ.] διαγεγραμμένος: (μτβ.) 1 σβήνω κτ, κυρίως από γραπτό κείμενο: Η φράση διαγράφηκε από το κείμενο. 2 (για πρόσ.) διώχνω κπ από οργανωμένο σύνολο: Διαγράφηκαν τα κομματικά στελέχη που διαφώνησαν. 3 παθ. σχηματίζομαι, φαίνομαι: Στον ορίζοντα διαγράφεται η οροσειρά. 4 παθ. (μτφ.) φαίνομαι ότι θα συμβώ ή θα εξελιχθώ: Οι προοπτικές διαγράφονται ευνοϊκές. διαγραφή η (κυρ. στις σημ. 1 & 2).

διαγωνίζομαι: (αμτβ.) συμμετέχω, συνήθως με άλλους, σε δοκιμασία: Σήμερα οι υποψήφιοι διαγωνίζονται στα μαθηματικά. διαγωνισμός ο: δοκιμασία στην οποία υποβάλλονται κάποιοι για να κερδίσουν κτ, όπως βραβείο, θέση κτλ. διαγώνισμα το: γραπτή εξέταση στο σχολείο. διαγωνιστικός -ή -ό.

διαγώνιος -α & -ος -ο: 1 αυτός που ενώνει δύο απέναντι γωνίες. 2 αυτός που κινείται πλάγια σε σχέση με μία ευθεία. διαγώνια & -ίως (επίρρ.): Το σπίτι του βρίσκεται ~ απέναντι από το δικό μου. διαγώνιος η: ΓΕΩΜ η διαγώνιος ευθεία.

διαδέχομαι • αόρ. διαδέχθηκα: (μτβ.) 1 (για γεγονότα, καταστάσεις) γίνομαι, συμβαίνω μετά από κτ άλλο=ακολουθώ: Την καταιγίδα διαδέχθηκε η ηρεμία. 2 (για πρόσ.) παίρνω επίσημη θέση, αξίωμα μετά από κπ άλλο: Άγνωστο είναι ποιος θα τον διαδεχθεί στην εξουσία. διαδοχή η. διάδοχος -η -ο: αυτός που διαδέχεται κπ ή κτ άλλο=ακόλουθος, επόμενος. διάδοχος ο, η: 1 πρόσωπο που διαδέχεται κπ σε αξίωμα ή θέση, που συνεχίζει το έργο κπ. 2 συνήθ. αρσ. το παιδί κπ, κυρίως το πρωτότοκο. διαδοχικός -ή -ό: αυτός που γίνεται σε σειρά, μετά από κπ άλλο: Διαδοχικές εικόνες μάς δίνουν την αίσθηση της κίνησης. διαδοχικά (επίρρ.).

διαδηλώνω -ομαι: 1 (αμτβ.) συμμετέχω σε πορεία διαμαρτυρίας για συγκεκριμένο ζήτημα: Χιλιάδες πολίτες διαδήλωσαν εναντίον του πολέμου. 2 (μτβ.) εκφράζω δημόσια: ~ την αντίθεσή της στην επίσημη γραμμή του κόμματος. διαδήλωση η: μαζική πορεία διαμαρτυρίας. διαδηλωτής ο, -ώτρια η.

διαδίδω -ομαι • αόρ. διέδωσα, παθ. αόρ. διαδόθηκα, μππ. διαδεδομένος: (μτβ.) 1 κάνω κτ γνωστό ή ενεργώ ώστε να γίνει γνωστό σε πολλούς: Διέδωσαν τα νέα παντού. Οι μαθητές του διέδωσαν τη θεωρία του. 2 κάνω κτ να πάρει έκταση, να εξαπλωθεί: Η φωτιά διαδόθηκε γρήγορα σε όλο το κτίριο. διάδοση η: 1 το να διαδίδει κπ κτ: ~ ιδεών /νόσου. 2 πληθ. πληροφορία που δεν είναι εξακριβωμένη=φήμη: Κυκλοφορούν διαδόσεις ότι θα γίνουν απολύσεις.

διαδικασία η: 1 εκτέλεση μίας ενέργειας με συγκεκριμένα βήματα ή κανόνες: Η ~ έκδοσης του πιστοποιητικού είναι απλή. 2 (μτφ.) κτ που απαιτεί πολύ κόπο ή χρόνο: Η θεώρηση των πιστοποιητικών είναι ολόκληρη ~. διαδικαστικός -ή -ό. διαδικαστικά (επίρρ.).

διαδίκτυο το: διεθνές δίκτυο υπολογιστικών συστημάτων που διευκολύνει την επικοινωνία και παροχή ποικίλων υπηρεσιών=ίντερνετ. διαδικτυακός -ή -ό. διαδικτυακά (επίρρ.).

διαδρομή η: 1 η πορεία που κάνει κπ για να πάει από ένα σημείο σε ένα άλλο, καθώς και η απόσταση μεταξύ τους: Ακολουθήσαμε τη ~ δίπλα στο ποτάμι. Ήταν μεγάλη ~ και κουραστήκαμε. 2 (μτφ.) πορεία, εξέλιξη κπ: Η ~ σας στο θέατρο είναι αξιοζήλευτη.

διαθέτω -τίθεμαι • αόρ. διέθεσα: (μτβ.) 1 έχω κτ και μπορώ να το χρησιμοποιώ όπως θέλω: ~ χρήματα / χρόνο / ικανότητες. 2 έχω κτ και το δίνω σε άλλους για πάντα ή για να το χρησιμοποιήσουν προσωρινά=παραχωρώ: Διέθεσε στους φίλους του το σπίτι του για την εκδήλωση. 3 πουλώ: Διέθεσαν στην αγορά προϊόντα σε χαμηλές τιμές. 4 παθ. είμαι στην κατάλληλη ψυχική κατάσταση για να κάνω κτ: Δε ~ να βοηθήσω κανέναν. σχ. θέτω. διάθεση η: 1 α. ψυχική κατάσταση: καλή /κακή ~. β. (ειδικ.) καλή ψυχική κατάσταση=[οικ.] κέφι: Δεν έχω ~ να βγούμε απόψε. 2 πώληση: Άρχισε η ~ των εισιτηρίων για τη συναυλία. 3 το να έχει κπ κτ και να μπορεί να το κάνει ό,τι θέλει: ~ χρόνου /χώρου /κερδών. διατεθειμένος -η -ο: 1 αυτός που είναι πρόθυμος να κάνει κτ: Είναι ~ να μας βοηθήσει. 2 αυτός που τηρεί ορισμένη στάση απέναντι σε κπ: Είναι αρνητικά ~ απέναντί μας. διαθέσιμος -η -ο: αυτός που είναι στη διάθεση κπ. διαθεσιμότητα η: το να είναι κπ ή κτ διαθέσιμο(ς).

διάθλαση η: ΦΥΣ αλλαγή της κατεύθυνσης ενός κύματος ή μίας ακτίνας φωτός, όταν περνά από ένα μέσο σε άλλο με διαφορετική πυκνότητα. διαθλαστικός -ή -ό.

διαιρώ -ούμαι: (μτβ.) 1 χωρίζω σε μέρη ή ομάδες: Το βιβλίο διαιρείται σε δύο μέρη. 2 ΜΑΘ υπολογίζω πόσες φορές χωράει ένας αριθμός σε έναν άλλο: Το 9 διαιρείται ακριβώς διά του 3. 3 (μτφ.) κάνω κάποιους να διαφωνήσουν έντονα μεταξύ τους=διχάζω: Είχαν τέτοια ομοψυχία, που δεν μπόρεσε να τους διαιρέσει τίποτα. διαίρεση η. διαιρετικός -ή -ό: αυτός που διαιρεί (κυρ. στη σημ. 3). διαιρετικά (επίρρ.). διαιρετός -ή -ό. διαιρετέος ο: ΜΑΘ αριθμός που διαιρείται. διαιρέτης ο: ΜΑΘ αριθμός με τον οποίο διαιρούμε έναν άλλο.

διαισθάνομαι: (μτβ.) αντιλαμβάνομαι κτ χωρίς να μπορώ να το στηρίξω λογικά ή να το αποδείξω: ~ ότι θα γίνει κτ κακό. διαίσθηση η. διαισθητικός -ή -ό. διαισθητικά (επίρρ.).

δίαιτα η • γεν. & [λόγ.] διαίτης: τρόπος διατροφής (κυρίως για λόγους θεραπείας, αδυνατίσματος, υγιεινής ζωής κτλ.): Κάνει ~ για να αδυνατίσει. διαιτητικός¹ -ή -ό. διαιτητικά (επίρρ.).   σχ. διαιτητής.

διαιτητής ο: 1 ΑΘΛ πρόσωπο που επιβλέπει την ορθή τήρηση των κανόνων στη διάρκεια αγώνα. 2 πρόσωπο που έχει ως καθήκον να λύσει τις διαφορές δύο πλευρών=μεσολαβητής. διαιτησία η: 1 ΑΘΛ ο τρόπος εκτέλεσης των καθηκόντων του διαιτητή και το ίδιο το πρόσωπο που διαιτητεύει: Οι παίκτες τα έβαλαν με τη ~. 2 επίλυση διαφορών δύο πλευρών (κυρίως επίσημων αρχών) από κπ τρίτο: Τα κράτη προσέφυγαν σε διεθνή ~. διαιτητικός² -ή -ό.

διακινδυνεύω -ομαι: 1 (μτβ.) εκθέτω κτ σε κίνδυνο=διακυβεύω, ριψοκινδυνεύω, ρισκάρω: ~ πολλά χρήματα. 2 (μτβ.) τολμώ να κάνω (πρόβλεψη, σχόλιο κτλ.)=αποτολμώ: Θα διακινδυνέψω μια πρόβλεψη, κι ας μην είμαι σίγουρη. 3 (αμτβ.) εκτίθεμαι σε κίνδυνο: Του αρέσει η δράση, τολμά να διακινδυνεύει.

διακινώ -ούμαι: (μτβ.) 1 μεταφέρω αγαθά ή ανθρώπους: Τα τρένα διακινούν χιλιάδες επιβάτες. 2 θέτω κτ σε κυκλοφορία: Διακινούσε παράνομα φάρμακα από το εξωτερικό. 3 κάνω κτ (ιδέες κτλ.) να γίνει ευρέως γνωστό=διαδίδω. διακίνηση η.

διακόπτω -ομαι • μππ. διακεκομμένος: (μτβ.) 1 σταματώ (συνήθως προσωρινά) κτ που γίνεται: Ο διαιτητής διέκοψε τον αγώνα. Διέκοψε τις σπουδές του για να εργαστεί. 2 (& με παράλ. αντικ.) κάνω κπ που μιλάει να σταματήσει: Διέκοπτε συνέχεια τον μάρτυρα. Μη διακόπτεις!   σχ. αναβάλλω. διακοπή η: 1 το να διακόπτει κανείς κπ ή κτ: ~ ρεύματος /του φαρμάκου. 2 πληθ. περίοδος που δε λειτουργούν σχολεία, υπηρεσίες κτλ.: καλοκαιρινές διακοπές. διακόπτης ο: εξάρτημα συσκευής ή μηχανής για την έναρξη και λήξη της λειτουργίας της.

διακοσμώ -ούμαι: (μτβ.) κάνω έναν χώρο ή ένα αντικείμενο πιο όμορφο, το στολίζω. διακόσμηση η: διαμόρφωση χώρου ή αντικειμένου με σκοπό την αισθητική απόλαυση: ~ εσωτερικών/εξωτερικών χώρων. διακοσμητής ο, -ήτρια η: πρόσωπο που ασχολείται επαγγελματικά με τη διακόσμηση. διακοσμητικός -ή -ό. διακοσμητικά (επίρρ.). διακοσμητικό το: αντικείμενο που χρησιμοποιείται για διακόσμηση.

διακρίνω -ομαι • αόρ. διέκρινα, παθ. αόρ. διακρίθηκα (μτβ.) 1 α. αναγνωρίζω κτ ως διαφορετικό σε σχέση με κτ άλλο=ξεχωρίζω: ~ τη διαφορά μεταξύ καλού και κακού. β. χωρίζω σε ομάδες ή είδη: Τα σώματα διακρίνονται σε στερεά, υγρά και αέρια. 2 αντιλαμβάνομαι, αναγνωρίζω κτ που δε γίνεται εύκολα αντιληπτό: Με δυσκολία ~ τη μορφή της στο σκοτάδι. ~ μια ειρωνεία στο ύφος σας; 3 (για ιδιότητες) αποτελώ χαρακτηριστικό κπ: Τον διακρίνει η ευγένεια. 4 παθ. α. είμαι πολύ καλός σε κτ=διαπρέπω, ξεχωρίζω: Διακρίνεται στα μαθηματικά. β. ξεχωρίζω για κτ: Διακρίνεται για το ήθος της. διακεκριμένος -η -ο (μππ. ως επίθ.): αυτός που διακρίνεται σε κτ (σημ. 4α): ~ επιστήμονας. διάκριση η: 1 το να διακρίνει κανείς κτ (σημ. 1). 2 πληθ. το να διακρίνει κανείς κπ άλλο από ένα σύνολο: φυλετικές /κοινωνικές / ταξικές διακρίσεις. 3 βραβείο, τίτλος, τιμές κτλ. που δίνονται ως αναγνώριση της αξίας κπ: Έχει πάρει διακρίσεις σε διεθνείς διοργανώσεις. διακριτικός -ή -ό: 1 α. αυτός που προσπαθεί να μην ενοχλεί, καθώς και η αντίστοιχη συμπεριφορά ≠ αδιάκριτος: Είναι ~, πάντοτε έρχεται ώρες που ξέρει ότι δε θα ενοχλήσει. β. αυτός που δεν τραβάει άμεσα την προσοχή κπ, δεν προκαλεί εντύπωση: Κάνε μου ένα ~ νεύμα όταν θέλεις να φύγουμε. 2 αυτός που χαρακτηρίζει κπ ή κτ, επιτρέποντας τη διάκρισή του=χαρακτηριστικός: ~ σημάδι / γνώρισμα. διακριτικά (επίρρ. στη σημ. 1). διακριτικότητα η: η ιδιότητα του διακριτικού (σημ. 1). διακριτός -ή -ό: αυτός που μπορεί να διακριθεί (σημ. 1).

διαλέγω -ομαι • προφέρεται δια-λέγω, αόρ. διάλεξα, μππ. διαλεγμένος: (μτβ.) αποφασίζω ποιο(ν) προτιμώ από σύνολο προσώπων, πραγμάτων, ενεργειών κτλ. με βάση ορισμένα κριτήρια=επιλέγω. διάλεγμα το=επιλογή. διαλεχτός -ή -ό: αυτός που ξεχωρίζει λόγω της καλής ποιότητας ή αξίας του=ξεχωριστός, εκλεκτός. διαλογή η: επιλογή, ξεδιάλεγμα με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: προϊόντα άλφα / βήτα διαλογής.

διάλειμμα το: παύση συνήθως από εργασία για μικρό χρονικό διάστημα.

διάλεκτος η: ΓΛΩΣΣ τοπική γλωσσική παραλλαγή μιας γλώσσας, με μικρές αποκλίσεις από την κοινή γλώσσα, ιδίωμα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: ποντιακή / κρητική ~. διαλεκτικός -ή -ό.

διάλεξη η: ομιλία μπροστά σε κοινό, με θέμα από τον χώρο της επιστήμης ή της τέχνης.

διαλλακτικός -ή -ό: αυτός που είναι πρόθυμος να κάνει συμβιβασμό, καθώς και η σχετική συμπεριφορά=συμβιβαστικός, συμφιλιωτικός, μετριοπαθής ≠ αδιάλλακτος: Κατέληξαν σε συμφωνία, γιατί και οι δύο πλευρές ήταν διαλλακτικές. διαλλακτικά (επίρρ.). διαλλακτικότητα η ≠ αδιαλλαξία.

διάλογος ο: συνομιλία μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων=συζήτηση ≠ μονόλογος: Κρυφάκουσε τον μεταξύ τους ~. Θα γίνει δημόσιος ~ για την Παιδεία. διαλέγομαι • προφέρεται δι-α-λέγομαι, αόρ. διαλέχθηκα: [επίσ.] (αμτβ.) κάνω διάλογο=συνομιλώ, συζητώ, συνδιαλέγομαι: Η ταινία του διαλέγεται με προηγούμενες πάνω στο ίδιο θέμα. διαλογικός -ή -ό: αυτός που έχει μορφή διαλόγου.

διαλύω -ομαι: (μτβ.) 1 χωρίζω κτ στα μέρη από τα οποία αποτελείται ≠ συναρμολογώ: Διέλυσε τον μηχανισμό για να δει πώς λειτουργεί. 2 κάνω ένα ενιαίο σύνολο να χωριστεί ή να διασπαστεί: Η αστυνομία διέλυσε το πλήθος. Ο θάνατος του πατέρα διέλυσε την οικογένεια. 3 κάνω να μην υπάρχει πια κτ=απομακρύνω, εξαφανίζω: Ο αέρας διέλυσε τα σύννεφα. Διέλυσε τις υποψίες μου. 4 αναμειγνύω κπ ουσία με υγρό, ώστε να γίνουν ένα ενιαίο σύνολο: Διέλυσε το συμπυκνωμένο γάλα σε νερό. 5 θέτω τέλος (σε δεσμό, ένωση κτλ.): Διαλύσανε τον αρραβώνα / την επιχείρηση. διάλυση η. διάλυμα το: ΧΗΜ ομοιογενές υγρό που σχηματίζεται από την ανάμειξη δύο ή περισσότερων ουσιών. διαλυτικός -ή -ό. διαλυτικά (επίρρ.). διαλυτικό το: υγρό που χρησιμοποιείται για τη διάλυση ή αραίωση χρωμάτων ή διαλυμάτων.

διαμαρτύρομαι • αόρ. διαμαρτυρήθηκα: (μτβ. & αμτβ.) εκφράζω με έντονο τρόπο την αντίθεσή μου σε κτ: Διαμαρτυρόταν ότι δεν είχε πει ψέματα. Διαμαρτύρονται για τη διαιτησία του αγώνα. διαμαρτυρία η. διαμαρτυρόμενος -η -ο: αυτός που διαμαρτύρεται για κτ.

διαμαρτυρόμενος ο, -η η: ΘΡΗΣΚ χριστιανός που ανήκει στην προτεσταντική εκκλησία, η οποία προήλθε από απόσχιση από την καθολική εκκλησία τον 16ο αιώνα=προτεστάντης.

διαμένω • πρτ. διέμενα, αόρ. διέμεινα: [επίσ.] (αμτβ.) κατοικώ κάπου: Διαμένουν στο εξωτερικό. διαμονή η.

διαμέρισμα το: 1 σύνολο δωματίων που αποτελεί ενιαίο χώρο κατοικίας σε μία πολυκατοικία: Μένουμε σε ~ τεσσάρων δωματίων στον τρίτο όροφο. 2 αυτόνομο τμήμα χώρας ή πόλης: Η Ελλάδα χωρίζεται σε εφτά γεωγραφικά διαμερίσματα. δημοτικό ~.

διάμετρος η: ΓΕΩΜ ευθύγραμμο τμήμα που περνά από το κέντρο κύκλου ή σφαίρας, ενώνοντας δύο σημεία της περιφέρειάς τους. εκ διαμέτρου αντίθετος: εντελώς αντίθετος. διαμετρικός -ή -ό. διαμετρικά (επίρρ.).

διαμορφώνω -ομαι: (μτβ.) 1 δίνω μορφή, σχήμα σε κτ: Διαμόρφωσαν έναν χώρο για να παίζουν τα παιδιά. 2 επιδρώ στην ανάπτυξη, εξέλιξη κπ: Το σχολείο ~ χαρακτήρες. διαμόρφωση η.

διανέμω -ομαι • αόρ. διένειμα, μππ. διανεμημένος: (μτβ.) δίνω κτ σε πολλούς=μοιράζω: Οι προσκλήσεις διανέμονται δωρεάν. διανομή η. διανομέας ο.

διανοούμαι: 1 (μτβ.) έχω στο μυαλό ως σκέψη: Ούτε να το διανοηθείς κάτι τέτοιο! 2 (αμτβ.) συλλογίζομαι σε βάθος. διανοούμενος ο, -η η: πρόσωπο ιδιαιτέρως μορφωμένο και καλλιεργημένο, με πνευματική ενασχόληση. διανόηση η: 1 ανώτερη πνευματική λειτουργία που οδηγεί στη γνώση και την κριτική σκέψη. 2 το σύνολο των διανοουμένων: ο κόσμος της ~. διάνοια η: 1 πνεύμα, νους. 2 ιδιαίτερα ευφυής άνθρωπος.=μεγαλοφυΐα. διανοητικός -ή -ό: αυτός που γίνεται ή έχει σχέση με τη σκέψη. διανοητικά & [επίσ.] -ώς (επίρρ.).

διάνυσμα το: ΜΑΘ ευθύγραμμο τμήμα που χαρακτηρίζεται από τη διεύθυνση, τη φορά και το μήκος του. διανυσματικός -ή -ό.

διανύω -ομαι: (μτβ.) 1 καλύπτω απόσταση: Μπορεί να διανύσει πολλά χιλιόμετρα. 2 [επίσ.] (για χρόνο) βρίσκομαι: Διανύει το τριακοστό έτος της ηλικίας του. διάνυση η.

διαπασών η • άκλ.: 1 ΜΟΥΣ το διάστημα μίας κλίμακας=οκτάβα. 2 πολύ υψηλή ένταση ήχου: Βάζαμε τη μουσική στη διαπασών.

διαπερνώ & -άω -ιέμαι: (μτβ.) 1 περνάω μέσα από κτ άλλο: Το φως του ήλιου ~ την κουρτίνα. 2 (μτφ.) επιδρώ σε κπ ή κτ: Τον διαπέρασε ένα ρίγος. διαπεραστικός -ή -ό. διαπεραστικά (επίρρ.).

διαπιστώνω -ομαι: (μτβ.) ανακαλύπτω ή συμπεραίνω κτ μετά από έλεγχο: Διαπιστώσαμε αμέσως την απουσία του φύλακα. διαπίστωση η.

διαπολιτισμικός -ή -ό: αυτός που χαρακτηρίζει ή αναφέρεται σε δύο ή περισσότερους πολιτισμούς: ~ εκπαίδευση. διαπολιτισμικά (επίρρ.).

διαπραγματεύομαι: (μτβ.) συνεννοούμαι για την επίτευξη συμφωνίας: ~ την αγορά μιας εταιρείας. διαπραγμάτευση η: 1 το να διαπραγματεύεται κπ κτ. 2 συνήθ. πληθ. σύνολο συζητήσεων για ένα θέμα: Έληξαν οι διαπραγματεύσεις. διαπραγματευτικός -ή -ό. διαπραγματευτικά (επίρρ.). διαπραγματευτής ο, -εύτρια η.

διάρκεια η • γεν. & [λόγ.] διαρκείας: 1 χρονικό διάστημα κατά το οποίο συμβαίνει κτ. 2 ανθεκτικότητα, αντοχή στον χρόνο: Η σχέση αυτή δεν είχε ~. στιλό / εισιτήριο / απεργία διαρκείας: που έχουν μεγάλη διάρκεια. διαρκώ: (αμτβ.) 1 έχω ορισμένη διάρκεια: Το έργο ~ 2 ώρες. 2 συνεχίζω χρονικά: Η ειρήνη δεν διήρκεσε πολύ. διαρκής -ής -ές=συνεχής.    σχ. αγενής. διαρκώς (επίρρ.).

διαρρέω • αόρ. διέρρευσα: 1 (αμτβ., για υγρά ή αέρια) ξεφεύγω. 2 (μτφ., αμτβ.) κυκλοφορώ ως φήμη: Από το υπουργείο διέρρευσε η πληροφορία. 3 (μτβ.) ρέω, κυλώ μέσα από κπ χώρο: Ο ποταμός διαρρέει μία καταπράσινη κοιλάδα. διαρροή η: ~ στο σύστημα αποχέτευσης /~ ρεύματος.

διάρρηξη η: 1 παράνομη είσοδος σε χώρο ή όχημα (συνήθως με σκοπό την κλοπή): Κατηγορείται για ~ αυτοκινήτου. 2 [επίσ.] (μτφ.) απότομη διακοπή: Η έντονη διαφωνία προκάλεσε την οριστική ~ των σχέσεων. διαρρήκτης ο: σεσημασμένος ~.

διάσειση η: ΙΑΤΡ λειτουργική διαταραχή των νευρικών κέντρων του εγκεφάλου μετά από χτύπημα: Μετά το πέσιμο, έπαθε ~.

διασκεδάζω -ομαι: 1 ενεργ. α. (αμτβ.) περνάω καλά, ευχαριστιέμαι=ψυχαγωγούμαι: Διασκεδάσαμε πολύ στο πάρτι. β. (μτβ.) κάνω κπ να περνάει καλά: Τα απλά παιχνίδια ~ τα μικρά παιδιά. 2 (μτβ.) διώχνω κτ (συνήθως δυσάρεστο) μακριά=διασκορπίζω: Με τις δηλώσεις του διασκεδάστηκαν οι ανησυχίες μας.  σχ. ψυχαγωγία. διασκέδαση η. διασκεδαστικός -ή -ό. διασκεδαστικά (επίρρ.).

διασκευή η: η τροποποίηση σε βασικά σημεία ενός καλλιτεχνικού έργου: Η ταινία είναι ~ του ομώνυμου θεατρικού έργου. διασκευάζω -ομαι (μτβ.).

διάσκεψη η: συνάντηση, συνεδρίαση επισήμων ή πολιτικών προσώπων για τη λήψη αποφάσεων: ~ για την προστασία του περιβάλλοντος. ~ κορυφής: διάσκεψη αρχηγών κρατών. διασκέπτομαι (αμτβ.).

διασπορά η: 1 σκόρπισμα σε διαφορετικά σημεία: βόμβες διασποράς. 2 διάδοση: ~ ψευδών ειδήσεων. 3 (μτφ.) το να ζει κάποια εθνότητα σε ξένο μέρος και (συνεκδ.) ο πληθυσμός αυτός: ο Ελληνισμός της διασποράς. διασπείρω -ομαι: (μτβ.) διαδίδω (φήμες, ειδήσεις κτλ.).

διασπώ -ώμαι: (μτβ.) 1 χωρίζω ένα σύνολο σε κομμάτια=κατακερματίζω: Το κόμμα διασπάστηκε. 2 διακόπτω: Η προσοχή των μαθητών διασπάται κάθε φορά που ακούγεται θόρυβος. διάσπαση η. διασπαστικός -ή -ό. διασπαστικά (επίρρ.).

διάσταση η: 1 μέγεθος που δηλώνει ύψος, πλάτος, μήκος: οι διαστάσεις του τραπεζιού. 2πληθ. έκταση ή σοβαρότητα ενός θέματος: Η υπόθεση πήρε τεράστιες διαστάσεις. 3 (μτφ.) πλευρά ενός θέματος: Ανέδειξε μία νέα ~ του θέματος. 4 διαφορά, απόκλιση: ~ απόψεων. 5 το να ζει χωριστά ένα παντρεμένο ζευγάρι: Βρίσκονται σε ~.

Από το AE ρ. διίσταμαι ( λ.).

διασταυρώνω -ομαι: (μτβ.) 1 ελέγχω την ορθότητα πληροφορίας ή είδησης: Οι πληροφορίες που μας έδινε ήταν διασταυρωμένες. 2 βάζω δύο πράγματα σταυρωτά. 3 δημιουργώ νέα ποικιλία ζώου ή φυτού συνδυάζοντας διαφορετικά είδη. 4 παθ. συναντιέμαι: Στο σημείο αυτό διασταυρώνονται δύο κεντρικοί δρόμοι. Διασταυρώθηκαν τα βλέμματά μας αρκετές φορές. διασταύρωση η.

διαστέλλω -ομαι • αόρ. διέστειλα, παθ. αόρ. διαστάλθηκα & [επίσ.] διεστάλην, μππ. διεσταλμένος: (μτβ.) 1 ΦΥΣ προκαλώ αύξηση του όγκου ενός σώματος ≠ συστέλλω: Η θερμότητα κάνει τα σώματα να διαστέλλονται. 2 μεγαλώνω τις διαστάσεις κπ πράγματος: Με κοίταζε με διεσταλμένα μάτια. διαστολή η: ΦΥΣ αύξηση των διαστάσεων ενός σώματος ≠ συστολή: Η ζημιά οφείλεται στην απότομη ~ των καλωδίων.

διάστημα το: 1 απόσταση στον χώρο: Μην αφήνεις μεγάλο ~ ανάμεσα στις δύο γραμμές!2 χρονική περίοδος, απόσταση: ~ δύο ημερών. 3 ΑΣΤΡΟΝ τα ουράνια σώματα και ό,τι υπάρχει έξω από την ατμόσφαιρα της γης: η εξερεύνηση του διαστήματος. διαστημικός -ή -ό (στη σημ. 3).

διασύνδεση η: 1 σύνδεση, συσχέτιση γεγονότων ή καταστάσεων. 2 συνήθ. πληθ. γνωριμία με ανθρώπους που κατέχουν δύναμη ή εξουσία: Η επιτυχία του οφείλεται στις διασυνδέσεις του. διασυνδέω -ομαι (μτβ.).

διασύρω -ομαι: (μτβ.) διαδίδω αρνητικά πράγματα για κπ=δυσφημώ: Το όνομά του διασύρθηκε. διασυρμός ο.

διασχίζω -ομαι: (μτβ.) περνώ από τη μία άκρη μιας έκτασης ως την άλλη: Το ποτάμι διέσχιζε την πεδιάδα. Διέσχισε τον δρόμο περνώντας μέσα από αυτοκίνητα.

διασώζω -ομαι: (μτβ.) 1 σώζω: Οι εγκλωβισμένοι διασώθηκαν από την Πυροσβεστική. 2 (μτβ.) γλιτώνω από τη φθορά του χρόνου: Μεγάλο μέρος των παπύρων διασώθηκε από τους μοναχούς. διάσωση η. διασώστης ο, -ώστρια η.

διατάζω -ομαι: (μτβ. & με παράλ. αντικ.) δίνω σε κπ εντολή=προστάζω: Ο στρατηγός διέταξε τους στρατιώτες του να επιτεθούν. Πάψε να διατάζεις και κάνε κι εσύ καμιά δουλειά!διαταγή η=προσταγή. διάταγμα το: γραπτή διατύπωση απόφασης από ανώτερη αρχή.

διάταξη η: 1 ο τρόπος που κτ είναι τοποθετημένο: Η ~ των επίπλων είναι καλή. 2 ό,τι ορίζεται από ένα νομοθετικό κείμενο: διατάξεις του ποινικού κώδικα. ημερήσια ~: κατάλογος θεμάτων για συζήτηση σε συνέλευση, συνεδρίαση: Εγκρίνεται η ~ και αρχίζει η συνεδρίαση. στην ημερήσια ~: πολύ συχνά: Τα σκάνδαλα είναι πια ~. διατάσσω -ομαι (μτβ.).

διαταράσσω -ομαι: (μτβ.) προκαλώ αναταραχή: Με τις αντιπαραθέσεις διαταράσσεται το ήρεμο κλίμα της τάξης. διατάραξη η: ~ κοινής ησυχίας. διαταραχή η: ΙΑΤΡ ΨΥΧΟΛ οργανική ή ψυχική ανωμαλία: στομαχική ~.

διατελώ: [επίσ.] (αμτβ.) κατέχω αξίωμα: Διετέλεσε υπουργός.

διατηρώ -ούμαι: (μτβ.) 1 φροντίζω να υπάρχει κτ χωρίς αλλαγές, αναλλοίωτο: Διατηρούσε τη φόρμα της με δίαιτα. Το κρέας διατηρείται στην κατάψυξη. 2 εξακολουθώ να έχω: ~ κάποιες επιφυλάξεις. διατήρηση η. διατηρητέος -α -ο: αυτός που έχει αποφασιστεί ότι πρέπει να διατηρηθεί.

διατροφή η: 1 τρόπος να τρέφεται κπ: Παρατηρείται στροφή στην υγιεινή ~. 2 ΝΟΜ ποσό που καταβάλλεται από τον έναν από τους πρώην συζύγους στον άλλο μετά το διαζύγιο. διατρέφω -ομαι (μτβ., σημ. 1). διατροφικός -ή -ό (σημ. 1).   σχ. αλείφω.

διατυπώνω -ομαι: (μτβ.) εκφράζω σκέψη, άποψη, κρίση ή ερώτηση σε γραπτό ή προφορικό λόγο: Διατύπωσε την ερώτησή της με σαφήνεια. διατύπωση η.

διαυγής -ής -ές: 1 αυτός μέσα από τον οποίο μπορεί κπ να δει=διαφανής: Ήταν ένα ~, υποκίτρινο υγρό. 2 (μτφ.) αυτός που είναι σαφής, ακριβής: ~ και ξεκάθαρη σκέψη. σχ. αγενής. διαύγεια η. διαυγώς (επίρρ.).

διαφανής -ής -ές & διάφανος -η -ο: ≠ αδιαφανής 1 αυτός που επιτρέπει να διακρίνεται ό,τι υπάρχει πίσω του: ~ υγρό / ύφασμα / χαρτί. 2 (μτφ.) αυτός που επιτρέπει να φανεί η αλήθεια: διαφανείς διαδικασίες.  σχ. αγενής. διαφανώς (επίρρ.). διαφάνεια η: ≠ αδιαφάνεια: Ζητούσαν ~ στη διαχείριση των οικονομικών του Δήμου.

διαφέρω (αμτβ.) δε μοιάζω με κπ ή κτ: Διαφέρουν στην εμφάνιση. διαφορά η: 1 το να διαφέρει κπ ή κτ από κπ άλλο: Το ζευγάρι έχει μεγάλη ~ ηλικίας. 2 ΜΑΘ το αποτέλεσμα της αφαίρεσης δύο αριθμών. 3 διαφωνία για κτ: οικονομικές διαφορές. διάφορος -η -ο: 1 [επίσ.] αυτός που δεν είναι ίδιος ή ίσος με κπ ή κτ άλλο ≠ ίδιος, ίσος: ~ του μηδενός. 2πληθ. α. αυτοί που είναι διαφορετικού είδους: Το έκανε για πολλούς και διάφορους λόγους. β. για αόριστη αναφορά σε κτ: Μας είπε ~ πράγματα. διαφορετικός -ή -ό=αλλιώτικος ≠ όμοιος, ίδιος. διαφορετικά (επίρρ.)=αλλιώς. διαφορετικότητα η.    σχ. αλείφω.

διαφεύγω: [επίσ.] 1 (αμτβ.) απομακρύνομαι κρυφά=ξεφεύγω: Ο δράστης διέφυγε στο εξωτερικό. 2 (μτβ.) αποφεύγω, γλιτώνω από κτ δυσάρεστο: Ο ασθενής έχει διαφύγει τον κίνδυνο. 3 (αμτβ.) διαρρέω: Διέφυγε ποσότητα τοξικών αερίων. 4 (μτβ.) δεν έχω κτ στη μνήμη μου: Το όνομά της μου ~. διαφυγή η.

διαφημίζω -ομαι: (μτβ.) 1 κάνω γνωστό στο ευρύ κοινό προϊόν ή υπηρεσία: Η εταιρεία ~ ένα νέο αυτοκίνητο. 2 προβάλλω κτ: ~ τα προσόντα της. διαφήμιση η. διαφημιστής ο, -ίστρια η. διαφημιστικός -ή -ό. διαφημιστικά (επίρρ.).

διαφθείρω -ομαι: (μτβ.) επιδρώ αρνητικά, κάνω τον χαρακτήρα κπ να αλλάξει προς το χειρότερο: Κατηγορούσαν τον Σωκράτη ότι ~ τους νέους. διαφθορά η: 1 ξεπεσμός των ηθών. 2 κατάσταση ή συμπεριφορά κατά την οποία κπ ενεργεί παράνομα για το κέρδος: Υπήρχαν πολλές καταγγελίες για ~ στον δημόσιο τομέα. διαφθορέας ο.   σχ. αλείφω.

διαφωνώ: (αμτβ.) έχω διαφορετική άποψη από κπ: Διαφωνήσαμε μεταξύ μας. διαφωνία η: διαφορά γνωμών=ασυμφωνία ≠ συμφωνία, ομοφωνία.

διαφωτίζω -ομαι: (μτβ.) παρέχω ενημέρωση σε κπ, επεξηγώ κτ: Δε μας διαφώτισε καθόλου η ομιλία του για το τι πρόκειται να γίνει. διαφωτιστικός -ή -ό: αυτός που διαφωτίζει: ~ συζήτηση. διαφωτιστικά (επίρρ.). Διαφωτισμός ο: πνευματικό κίνημα στην Ευρώπη τον 18ο αιώνα, σύμφωνα με το οποίο η χρήση του ορθού λόγου και η γνώση μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στην αποδέσμευση από προλήψεις και αυθεντίες. διαφωτιστής ο: εκπρόσωπος του Διαφωτισμού.

διαχειρίζομαι: (μτβ.) 1 ρυθμίζω κπ υπόθεση: Διαχειρίστηκε με εξαιρετική ικανότητα την κρίση. 2 διευθύνω, διοικώ κτ: Διαχειρίστηκαν για μεγάλο διάστημα την περιουσία. διαχείριση η. διαχειριστής ο, -ίστρια η. διαχειριστικός -ή -ό. διαχειριστικά (επίρρ.).

διαχέω -ομαι • αόρ. διέχυσα: σκορπίζω, μεταδίδω κτ προς όλες τις κατευθύνσεις: Με τον ψεκασμό το φάρμακο διαχέεται στην ατμόσφαιρα. Το περιοδικό μας διαχέει τα αποτελέσματα των ερευνών του Ινστιτούτου. διάχυση η: 1 το να διαχέει κπ κτ: Από την έκρηξη προκλήθηκε ~ αερίων.=έκλυση. Απαιτείται ~ των αποτελεσμάτων της έρευνας. 2πληθ. θερμές εκδηλώσεις συναισθημάτων συμπάθειας. διάχυτος -η -ο: αυτός που διαχέεται, είναι σκορπισμένος παντού. διαχυτικός -ή -ό: αυτός που έχει σχέση με τις διαχύσεις=εκδηλωτικός. διαχυτικά (επίρρ.). διαχυτικότητα η.

διαχωρίζω -ομαι: (μτβ.) κάνω κτ να διαφέρει ή να ξεχωρίζει από άλλα παρόμοια: Διαχωρίσαμε τη θέση μας από τους άλλους. διαχωρισμός ο. διαχωριστικός -ή -ό. διαχωριστικό το.

διαψεύδω -ομαι: (μτβ.) 1 ισχυρίζομαι ή αποδεικνύω ότι κτ είναι ψέμα ≠ επιβεβαιώνω: Διέψευσε τα λεγόμενα του μάρτυρα. 2 αποδεικνύω ότι κτ είναι αβάσιμο ≠ επαληθεύω, επιβεβαιώνω: Οι ελπίδες μας / Τα προγνωστικά διαψεύσθηκαν. διάψευση η.

διδάκτορας ο, η: τίτλος που απονέμεται σε κπ που έχει ολοκληρώσει ανώτατες μεταπτυχιακές σπουδές κάνοντας πρωτότυπη ερευνητική εργασία (διατριβή): ~ μηχανικός / φιλοσοφίας / του Πανεπιστημίου Αθηνών. διδακτορικός -ή -ό. διδακτορικό το: διδακτορικό δίπλωμα.

διδάσκω -ομαι: 1 α. (μτβ.) μεταφέρω γνώσεις σε κπ, συνήθως μέσα σε σχολείο: Μας δίδασκε Μαθηματικά. β. (αμτβ.) ασκώ το επάγγελμα του εκπαιδευτικού: Έχω πολλούς φοιτητές στη Σχολή όπου ~. 2 (μτβ.) κάνω κπ να μάθει, συνετίζω: Ίσως τώρα έχει πράγματι διδαχθεί από τα σφάλματά της. διδασκαλία η. διδακτικός -ή -ό. διδακτικά (επίρρ.). διδακτέος -α -ο.

δίδυμος -η -ο: 1 αυτός που έχει γεννηθεί μαζί με άλλον από την ίδια μήτρα και στον ίδιο τοκετό: Είναι δίδυμα αδέρφια - είδες πώς μοιάζουν; 2 (μτφ.) αυτός που συνδυάζεται ή έχει ταίρι κπ άλλο ίδιο, ο διπλός: οι δίδυμοι πύργοι του Μανχάταν. Δίδυμοι οι: 1 ΑΣΤΡΟΝ αστερισμός του βορείου ημισφαιρίου. 2 ΑΣΤΡΟΛ το τρίτο ζώδιο του ζωδιακού κύκλου, καθώς και το πρόσωπο που ανήκει σε αυτό.

διεγείρω -ομαι: (μτβ.) προκαλώ έξαψη, ερεθίζω: Με τις ζωντανές περιγραφές του διεγείρει τη φαντασία μας.=εξάπτω ≠ κατευνάζω, ηρεμώ. διέγερση η. διεγερτικός -ή -ό. διεγερτικό το. διεγερτικά (επίρρ.).

διεθνής -ής -ές: 1 αυτός που αναφέρεται σε ή προέρχεται από πολλές χώρες: Με το θέμα ασχολήθηκε τόσο ο ελληνικός όσο και ο ~ τύπος. 2 αυτός στον οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι από πολλές χώρες: Συμμετέχει στη ~ Διάσκεψη για το περιβάλλον.   σχ. αγενής. διεθνώς (επίρρ.).

διεισδύω: (αμτβ.) 1 περνώ μέσα σε σώμα, αντικείμενο κτλ., εισχωρώ σ' αυτό: Τα υπολείμματα του ουρανίου διεισδύουν στην τροφική αλυσίδα. 2 (μτφ.) περνώ μέσα χωρίς να γίνω αντιληπτός: Κατάφερε να διεισδύσει σε κυκλώματα υψηλά. 3 (μτφ.) μπαίνω στην ουσία, εμβαθύνω: Το κείμενό του ~ στο βάθος της σκέψης του Αριστοτέλη. διείσδυση η: η ~ ξένων όρων στη γλώσσα μας. διεισδυτικός -ή -ό (κυρ. στη σημ. 3). διεισδυτικά (επίρρ.).

διεκδικώ -ούμαι: (μτβ.) 1 απαιτώ και προσπαθώ να πετύχω, να διατηρήσω ή να αποκτήσω κτ: Αγωνίζομαι, ~ μια θέση στον ήλιο. 2 προσπαθώ να πετύχω κτ στα πλαίσια ανταγωνισμού: Τρεις είναι οι ταινίες που ~ το βραβείο. διεκδίκηση η. διεκδικητής ο, -ήτρια η. διεκδικητικός -ή -ό. διεκδικητικά (επίρρ.).

διένεξη η: έντονη διαφωνία, αντιπαράθεση ατόμων, ομάδων ή κρατών=σύγκρουση: Η μεταξύ τους ~ οδήγησε στην οριστική ρήξη των σχέσεων.

διενεργώ -ούμαι: (μτβ.) οργανώνω και εκτελώ ένα έργο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου=κάνω, διεξάγω, πραγματοποιώ: H αστυνομία διενεργεί έρευνα για την ανακάλυψη των δραστών. διενέργεια η.

διεξάγω -ομαι • πρτ. διεξήγα, αόρ. διεξήγαγα, παθ. αόρ. (σπάν.) διεξάχθηκα & [επίσ.] διεξήχθην: (μτβ.) 1 [επίσ.] ολοκληρώνω, πραγματοποιώ έργο=διενεργώ, επιτελώ: Διεξάγονται έρευνες για την ανακάλυψη των δραστών. 2 παθ. λαμβάνω χώρα, συμβαίνω ή πραγματοποιούμαι: Ο αγώνας θα διεξαχθεί την Κυριακή. διεξαγωγή η: πραγματοποίηση έργου ή διαδικασίας: Ορίστηκε η ημερομηνία διεξαγωγής των εξετάσεων.

διέξοδος η: 1 πέρασμα ή σημείο από το οποίο κπ μπορεί να βγει=δίοδος ≠ αδιέξοδο. 2 (μτφ.) μέσο ή τρόπος με τον οποίο μπορεί κπ να ξεπεράσει μια δύσκολη κατάσταση ή ένα πρόβλημα=λύση, διαφυγή: Αναζητήθηκε ~ στην οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα.

διερευνώ -ώμαι: (μτβ.) εξετάζω, μελετώ κτ σε βάθος=ερευνώ: Οι αρμόδιοι θα διερευνήσουν τα αίτια του προβλήματος. διερεύνηση η. διερευνητικός -ή -ό. διερευνητικά (επίρρ.).

διερμηνέας ο, η: πρόσωπο που μεταφράζει προφορικές (συν)ομιλίες ανθρώπων που δε μιλούν την ίδια γλώσσα. διερμηνεία η. διερμηνεύω -ομαι (μτβ.).

διέρχομαι • αόρ. διήλθα: [επίσ.] (μτβ.) 1 περνώ μέσα από κάπου=διασχίζω, διαβαίνω: Η εθνική οδός διέρχεται από τη βόρεια πλευρά της πόλης. 2 (μτφ.) περνώ, υφίσταμαι: H εκπαίδευση διέρχεται περίοδο κρίσης.    σχ. έρχομαι. διερχόμενος -η -ο: αυτός που διέρχεται έναν χώρο: Μοιράζουν ενημερωτικά φυλλάδια στα διερχόμενα αυτοκίνητα. κέντρο διερχομένων: χώρος στον οποίο πηγαινοέρχεται ασυνήθιστα πολύς κόσμος. διέλευση η: [επίσ.] πέρασμα, μετάβαση από ένα σημείο σε άλλο: Απαγορεύεται η ~ τροχοφόρων από τον πεζόδρομο.

διευθετώ -ούμαι: (μτβ.) ρυθμίζω, βάζω σε τάξη=κανονίζω, επιλύω, τακτοποιώ: Αφού δόθηκαν οι απαραίτητες εξηγήσεις, διευθετήθηκε το θέμα. διευθέτηση η.

διευθύνω -ομαι • πρτ. & αόρ. διηύθυνα & (σπάν.) διεύθυνα: (μτβ.) 1 είμαι υπεύθυνος για τη λειτουργία, δίνω τις κατευθύνσεις, οργανώνω έργο ή υπηρεσία=διοικώ, κυβερνώ: Διευθύνει την εταιρεία εδώ και δέκα χρόνια με μεγάλη επιτυχία. 2 ενεργώ ως συντονιστής=συντονίζω: Ποιος θα διευθύνει τη συζήτηση. διεύθυνση η: 1 οργάνωση και καθοδήγηση έργου, επιχείρησης ή υπηρεσίας: Από τότε που ανέλαβε τη ~ της επιχείρησης, οι πωλήσεις αυξήθηκαν. H ορχήστρα έπαιξε υπό τη ~ του Μίκη Θεοδωράκη. 2 ο διευθυντής, επικεφαλής ή υπεύθυνος υπηρεσίας: Θα διαμαρτυρηθώ στη ~. 3 τόπος διαμονής κπ: Σε ποια ~ να στείλω την επιστολή; διευθυντής ο, -ύντρια η: πρόσωπο που διευθύνει υπηρεσία, έργο κτλ. διευθυντικός -ή -ό.

διευκολύνω -ομαι: (μτβ.) 1 κάνω μια διαδικασία πιο εύκολη=βοηθώ ≠ δυσχεραίνω: Τα φανάρια ~ την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. 2 προσφέρω οικονομική βοήθεια ή ενίσχυση: Θα με διευκόλυνες, αν μου δάνειζες αυτό το ποσό. διευκολύνει: απρόσ. (μτβ.) είναι βολικό, με εξυπηρετεί: Με ~ να συναντηθούμε έξω. διευκόλυνση η. διευκολυντικός -ή -ό.

διευκρινίζω -ομαι: (μτβ.) δίνω εξηγήσεις κάνοντας κτ σαφές και κατανοητό: Μπορείτε να μου διευκρινίσετε τι εννοείτε;=εξηγώ, αποσαφηνίζω. διευκρίνιση η. διευκρινιστικός -ή -ό. διευκρινιστικά (επίρρ.).

διευρύνω -ομαι: (μτβ.) 1 κάνω κτ να αποκτήσει πλάτος και εύρος ≠ στενεύω, περιορίζω: Προτείνει να διευρυνθούν τα όρια του Δήμου μας. 2 (μτφ.) επεκτείνω, μεγαλώνω κτ, έτσι ώστε να περιλάβει περισσότερα πρόσωπα ή πράγματα: Τα ταξίδια διευρύνουν τους ορίζοντες.=πλαταίνω. διεύρυνση η: Πραγματοποιήθηκε η ~ της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την ένταξη νέων κρατών-μελών.

διηγούμαι: (μτβ.) περιγράφω κτ σε προφορικό ή γραπτό λόγο=αφηγούμαι, εξιστορώ: Μας διηγήθηκε μια περιπέτεια. διήγηση η: το να διηγείται κανείς κτ και αυτό που κπ διηγείται: Η ~ της ιστορίας μάς συγκίνησε. διήγημα το.

διίσταμαι • κυρ. στο γ΄ πρόσ. ενστ. και πρτ.: [επίσ.] (αμτβ.) διαφέρω, αποκλίνω: Oι γνώμες των ειδικών διίστανται.   σχ. ενίσταμαι.

δικάζω -ομαι: (μτβ.) 1 α. εφαρμόζω τον νόμο ως δικαστής: Υποστηρίζει ότι δεν τον δίκασαν δίκαια. β. επιβάλλω ποινή=καταδικάζω: Δικάστηκε σε ισόβια. 2 κρίνω σαν να είμαι δικαστής. δικαστήριο το: 1 φορέας της δικαστικής εξουσίας: το Διεθνές ~ της Χάγης. 2 οι άνθρωποι που ασκούν τη δικαστική εξουσία ή οι δικαστές, ένορκοι κτλ. που συμμετέχουν σε μια δίκη: Το ~ αποφάσισε την αθώωσή του. 3 δικαστική υπόθεση=δίκη: Έχω ~ αύριο. 4 το κτίριο όπου γίνονται δίκες. δίκη η: διαδικασία που γίνεται σε δικαστήριο, με σκοπό την απονομή δικαιοσύνης. δικαστής ο, η & [λαϊκ.] δικαστίνα η: δημόσιος λειτουργός υπεύθυνος για την απονομή δικαιοσύνης. δικαστικός -ή -ό: αυτός που έχει σχέση με τον δικαστή, τη δίκη ή το δικαστήριο. δικαστικός ο, η: δικαστής ή εισαγγελέας. δικαστικά & -ώς (επίρρ.).

δικαιολογώ -ούμαι: (μτβ.) 1 θεωρώ κτ σωστό: ~ τη στάση της. 2 επικαλούμαι στοιχεία για να αποδείξω την αλήθεια: Οι απουσίες δικαιολογούνται με ιατρική βεβαίωση. 3 παθ. προβάλλω προφάσεις: Όταν αργεί, δικαιολογείται λέγοντας ότι βρήκε κίνηση. 4 θεωρώ λογική τη στάση ή την ενέργεια κπ: Τη ~ που ήταν εχθρική. 5 αποτελώ την αιτία: Η αδιαφορία τους ~ την αποτυχία τους.   σχ. αιτιολογώ & δικάζω. δικαιολογία η. δικαιολόγηση η. δικαιολογητικός -ή -ό: αυτός που χρησιμεύει για να δικαιολογήσει ή να αποδείξει κτ. δικαιολογητικά (επίρρ.). δικαιολογητικό το: αποδεικτικό έγγραφο. δικαιολογημένα (επίρρ.).

δίκαιος -η & -α -ο: ≠ άδικος 1 (για πρόσ. ή ενέργειες) αυτός που είναι σύμφωνος με τους νόμους ή τους κανόνες: ~ απόφαση/δικαστής=αδέκαστος. 2 αυτός που είναι αντικειμενικός: ~ διαγωνισμός. 3 αυτός που έχει λόγους να συμβεί=δικαιολογημένος: ~ παράπονο.   σχ. δικαστής. δίκαια & [επίσ.] δικαίως (επίρρ.): ≠ άδικα 1 με δίκαιο τρόπο. 2 δικαιωματικά ή δικαιολογημένα. δίκαιο το: 1α. η ηθική αρχή της ισότιμης αντιμετώπισης των μελών μιας κοινωνίας ≠ άδικο. β. το σύνολο των σχετικών κανόνων: γραπτό/άγραφο ~ 2 πληθ. δικαιώματα που πηγάζουν από το δίκαιο: Υπερασπίζεται τα δίκαιά του. δικαιώνω -ομαι: (μτβ.) 1 απαλλάσσω κπ από κατηγορία. 2 αποδεικνύω κτ ως σωστό ή δίκαιο: Oι αγώνες τους θα δικαιωθούν. δικαίωση η: αναγνώριση του δίκιου ή της αξίας κπ. δικαιοσύνη η: 1 τήρηση των νόμων. 2 θεσμός της πολιτείας για την επιβολή των νόμων. 3 το σύνολο των δικαστικών αρχών.

δικαίωμα το: 1 ελευθερία που αναγνωρίζεται από τους νόμους: ανθρώπινα δικαιώματα. 2 άδεια που δίνεται σε κπ να πράξει κάτι: Δεν έχετε το ~ να…  σχ. δικαστής. δικαιούμαι• πρτ. δικαιούμουν: (μτβ.) έχω το δικαίωμα. δικαιωματικός -ή -ό. δικαιωματικά (επίρρ.). δικαιούχος -ος -ο: αυτός που δικαιούται κτ.   σχ. έχω.

δικηγόρος ο, η & [λαϊκ.] δικηγορίνα η: νομικός που παρέχει νομική υποστήριξη ή υπηρεσίες σε πρόσωπα ή οργανισμούς.   σχ. δικαστής. δικηγορικός -ή -ό.

δίκιο το: ό,τι θεωρείται σωστό ή δίκαιο ≠ άδικο: Δεν έχεις ~ να λες ότι φταίω εγώ! Ψάχνει να βρει το ~ του στα δικαστήρια.

δικός -ή & -ιά -ό: (+ αδύν. τ. γεν. της προσωπ. αντων., ως κτητ. αντων.) δηλώνει αυτόν στον οποίο ανήκει κτ ή με τον οποίο σχετίζεται κπ: τα ~ μου (τα) βιβλία. Δεν έχει ~ του σπίτι. οι ~ μας συμμαθητές. και στα δικά σου /σας: ευχή για γάμο, που δίνεται σε άγαμους.  σχ. αντωνυμία - Πίνακα χρήσης αντωνυμιών. δικός ο, -ή & -ιά η: συνήθ. πληθ. (+ αδύν. τ. γεν. της προσωπ. αντων.) μέλος ενός οικείου συνόλου, κυρίως στενός συγγενής, φίλος ή οπαδός: Είναι δεμένη με τους ~ της - η οικογένειά της πάνω απ' όλους!

δικτάτορας ο: 1 ηγέτης που κατέλαβε την εξουσία με βία και κυβερνά αυταρχικά. 2 (μτφ.) πρόσωπο που φέρεται αυταρχικά. σχ. διδάκτορας. δικτατορία η: 1 το καθεστώς μιας χώρας την οποία κυβερνά δικτάτορας, καθώς και το χρονικό διάστημα που κυβερνά. 2 (μτφ.) αυταρχική συμπεριφορά. δικτατορικός -ή -ό. δικτατορικά (επίρρ.).

δίκτυο το: 1 κύκλωμα σαν δίχτυ: οδικό ~. ~ υπολογιστών. 2 σύνολο παράνομων ατόμων: ~ λαθρεμπόρων. δικτυώνω -ομαι (μτβ.). δικτύωση η. δικτυακός -ή -ό.  σχ. δίχτυ.

δίλημμα το: δυσκολία επιλογής ανάμεσα σε δύο λύσεις.

δίνη η: 1 γρήγορη περιστροφική κίνηση νερού ή ανέμου: Η ~ ρούφηξε τη βάρκα. 2 (μτφ.) κατάσταση που μεταβάλλεται ραγδαία: Η ~ των εξελίξεων δε μου επέτρεψε να δω καθαρά τι έπρεπε να κάνω.

δίνω -ομαι • αόρ. έδωσα, παθ. αόρ. δόθηκα, μππ. δοσμένος: (μτβ.) 1 μεταφέρω κτ με το χέρι μου σε κπ άλλο: Μου δίνεις την μπάλα; 2 παραχωρώ κτ δικό μου σε άλλον: Tους έδωσα την κάμερα για αύριο. 3 προσφέρω χωρίς αντάλλαγμα: Δίνω και τη ζωή μου για την πατρίδα μου. 4 παρέχω: Η μόρφωση ~ πολλές δυνατότητες. 5 διαθέτω ποσό για κτ: Είναι ακριβό, δε ~ τόσα λεφτά. 6 πουλώ κτ: Πόσο το δίνεις; 7 παθ. (μτφ.) αφιερώνομαι ολοκληρωτικά: Δόθηκε ολόψυχα στην οικογένειά του.=αφοσιώνομαι. δόσιμο το. δότης ο, δότρια η.

διοίκηση η: διεύθυνση ενός οργανισμού, καθώς και τα πρόσωπα που την ασκούν και ο χώρος όπου στεγάζονται. διοικώ -ούμαι: (μτβ.) ασκώ διοίκηση. διοικητής ο. διοικητικός -ή -ό. διοικητικά (επίρρ.).

διοξείδιο το: ΧΗΜ ένωση στοιχείου με δύο άτομα οξυγόνου: ~ του άνθρακα.

διοργανώνω -ομαι: (μτβ.) φροντίζω για την οργάνωση εκδήλωσης. διοργάνωση η. διοργανωτής ο, -ώτρια η.

διορθώνω -ομαι: (μτβ.) 1 αντικαθιστώ λάθος με το σωστό: Διόρθωσε το κείμενο και στείλε το. 2 βελτιώνω: Να διορθώσεις τη συμπεριφορά σου. διόρθωση η. διόρθωμα το. διορθωτής ο, -ώτρια η. διορθωτικός -ή -ό. διορθωτικά (επίρρ.).

διότι (σύνδ.): [επίσ.] εισάγει πρόταση που δηλώνει την αιτία για κτ=επειδή, γιατί: Η συνάντηση ανεβλήθη, ~ απουσίαζε ο κύριος ομιλητής.

διοχετεύω -ομαι: (μτβ.) 1 μεταφέρω μέσω αγωγού. 2 διακινώ προϊόν: Διοχετεύθηκαν στην αγορά σάπια τρόφιμα. 3 (μτφ.) διαδίδω με έμμεσο τρόπο: Διοχετεύουν φήμες στον τύπο. διοχέτευση η.

δίπλα (επίρρ.): 1 πολύ κοντά σε κπ ή κτ, στο πλάι=πλάι: Μένουν ~ ~. Κάθισε ~ μου /στον οδηγό. (& ως άκλ. επίθ.) το ~ θρανίο=διπλανός. 2 συγκριτικά με κπ ή κτ άλλο: Φαίνεται πολύ κακός ~ του. δίπλα1 ο: συνήθ. πληθ. πρόσωπο που μένει ή βρίσκεται δίπλα: Πήρα καφέ από τους ~. διπλανός -ή -ό=πλαϊνός. διπλανός ο, -ή η: 1 πρόσωπο που μένει ή βρίσκεται δίπλα. 2 ο συνάνθρωπος: Πρέπει να βοηθάμε τον ~ μας.

δίπλωμα¹ το: επίσημο έγγραφο με το οποίο βεβαιώνεται από επίσημη αρχή η ολοκλήρωση σπουδών, μία ορισμένη ικανότητα κτλ: ~ οδήγησης/αγγλικών/πιάνου.

διπλωμάτης ο, η & -τισσα η: 1 επίσημος αντιπρόσωπος μιας χώρας σε μία άλλη. 2 (μτφ.) πρόσωπο ικανό να χειρίζεται δύσκολες καταστάσεις: Θα καταφέρει να τη μεταπείσει, γιατί είναι μεγάλος ~. 3 [μειωτ.] διπρόσωπο άτομο. διπλωματία η: 1 το έργο του διπλωμάτη, καθώς και το σύνολο των διπλωματών: Η ελληνική ~ αναχώρησε για να συμμετάσχει στη διάσκεψη. 2 (μτφ.) επιδεξιότητα σε διαπραγματεύσεις. διπλωματικός -ή -ό: αυτός που έχει σχέση με τη διπλωματία: ~ σώμα /συμπεριφορά. διπλωματικά (επίρρ.).

διπλώνω -ομαι: 1 (μτβ.) τσακίζω κτ σε δύο ή περισσότερα μέρη. 2 παθ. (αμτβ.) μαζεύω το σώμα μου προς τα εμπρός: Διπλώθηκε στα δύο από τον πόνο. δίπλα² η: 1 [οικ.] πτυχή υφάσματος. 2 είδος γλυκού με μέλι και καρύδια. δίπλωμα² το: το να διπλώνει κανείς κτ και το σημείο όπου διπλώνεται.

δίσεκτος & [λαϊκ.] δίσεχτος -η -ο: 1 χρόνος που έχει 366 αντί 365 μέρες. 2 (μτφ.) εποχή με δυσκολίες και συμφορές: Τα ~ χρόνια της κατοχής.

δισκοβολία η: ΑΘΛ άθλημα ρίψης δίσκου. δισκοβόλος ο, η: ΑΘΛ αθλητής που αγωνίζεται στο άθλημα της δισκοβολίας.

δίσκος ο: 1 κυκλικό επίπεδο αντικείμενο με μικρό πάχος και βάθος: ασημένιος ~ σερβιρίσματος. ιπτάμενος ~: αντικείμενο που πιστεύεται ότι προέρχεται από το διάστημα. 2 ΑΘΛ δίσκος που χρησιμοποιείται στη δισκοβολία και (συνεκδ.) το αντίστοιχο άθλημα. 3 στρογγυλή πλάκα στην οποία έχει εγγραφεί ηχητικό υλικό: ~ 45 στροφών/ψηφιακός ~. 4 ΠΛΗΡΟΦ σκληρός ~: υλικό μέσο για την αποθήκευση πληροφοριών σε ψηφιακή μορφή, μόνιμα προσαρμοσμένο στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

διστάζω: (μτβ.) από αβεβαιότητα ή φόβο καθυστερώ να ενεργήσω ή να πάρω μία απόφαση: Δίστασα να μιλήσω, γιατί δεν τον ήξερα καλά. δισταγμός ο. διστακτικός & -χτικός -ή -ό. διστακτικά & -χτικά (επίρρ.).

διχάζω -ομαι: (μτφ., μτβ.) χωρίζω ένα σύνολο σε δύο μέρη=διαιρώ ≠ ενώνω: H απόφασή του δίχασε την παρέα. διχασμός ο.

διχόνοια η: εχθρότητα μεταξύ ατόμων ή ομάδων ≠ ομόνοια.

διχοτόμος η: ΓΕΩΜ η ημιευθεία που χωρίζει μία γωνία σε δύο ίσα μέρη. διχοτομώ -ούμαι: (μτβ.) 1 ΓΕΩΜ χωρίζω σε δύο ίσα μέρη. 2 (μτφ.) χωρίζω κτ σε δύο μέρη: O κυπριακός λαός δε δέχτηκε να διχοτομηθεί το νησί. διχοτόμηση η.

δίχτυ το: 1 πλέγμα από σχοινιά ή σύρματα κυρίως για ψάρεμα. 2 (μτφ.) συνήθ. πληθ. παγίδα: Οι έμποροι ναρκωτικών έχουν απλώσει τα δίχτυα τους παντού. 3 ΑΘΛ πλέγμα που χωρίζει στα δύο τον αγωνιστικό χώρο (τένις, βόλεϊ κτλ.) ή που συγκρατεί την μπάλα (ποδόσφαιρο κτλ.). διχτυωτός & δικτυωτός -ή -ό.

δίχως (πρόθ.): (+ αιτ. / να) δηλώνει έλλειψη, απουσία προσώπου, πράγματος ή παράλειψη ενέργειας, κατάστασης κτλ.=χωρίς ≠ με: Έφυγε ~ να κοιτάξει πίσω του. ~ ζάχαρη δε φτιάχνεται το γλυκό.

δίψα η: 1 η επιθυμία ανθρώπου ή ζώου να πιει (κυρίως) νερό. 2 (μτφ.) μεγάλη επιθυμία για κτ: ~ για περιπέτειες. διψώ & -άω • μππ. διψασμένος: (αμτβ.) 1 νιώθω το αίσθημα της δίψας ≠ ξεδιψώ. 2 (μτφ.) έχω έντονη επιθυμία για κάτι: Διψά για δόξα και τιμές.

διώκω -ομαι • αόρ. δίωξα: [επίσ.] (μτβ.) 1 ΝΟΜ οδηγώ σε δίκη: Η κλοπή διώκεται ποινικά. 2 ενεργώ εναντίον κπ με διαφορετικές απόψεις: Οι δικτατορίες πάντοτε διώκουν τους δημοκράτες πολίτες. δίωξη η: 1 ενέργεια για τη σύλληψη ατόμου που έχει διαπράξει αδίκημα, καθώς και η σχετική υπηρεσία: ~ εγκλήματος. 2 συνήθ. πληθ. εξόντωση=διωγμός: Πολλοί άνθρωποι υφίστανται διώξεις λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων. διώκτης ο, διώκτρια η. διωκτικός -ή -ό. διωκτικά (επίρρ.). διώχνω -ομαι • αόρ. έδιωξα, μππ. διωγμένος: (μτβ.) 1 απομακρύνω κπ με τη βία. 2 απομακρύνω κπ από τη θέση του=απολύω: Τον έδιωξαν από τη δουλειά του. 3 απομακρύνω κτ από τη σκέψη ή την ψυχή μου: Διώξε τη λύπη. διωγμός ο: συνήθ. πληθ. 1 εξόντωση ατόμων με διαφορετικές αντιλήψεις: Οι διωγμοί των πρώτων χριστιανών από τους Ρωμαίους. 2 βίαιη απομάκρυνση κπ από έναν τόπο.

διώρυγα η: τεχνητή κατασκευή, βαθύ άνοιγμα που συνδέει δύο θάλασσες ή λίμνες: η διώρυγα της Κορίνθου.

δόγμα το: 1 ΘΕΟΛ ΦΙΛΟΣ αρχή που γίνεται αποδεκτή χωρίς έλεγχο ή κριτική. 2 άποψη χωρίς επαρκή απόδειξη. δογματικός -ή -ό. δογματικά (επίρρ.). δογματικότητα η. δογματισμός ο.

δοκιμάζω -ομαι: (μτβ.) 1 ελέγχω την ποιότητα ή τις ιδιότητες ενός πράγματος. 2 προσπαθώ να πετύχω κτ=επιχειρώ. 3 παθ. (μτφ.) ταλαιπωρούμαι. δοκιμή η: 1 το να δοκιμάζει κπ κτ, με τις σημ. 1 & 2. 2 ΜΑΘ επαλήθευση πράξης: η ~ της διαίρεσης. 3 συνήθ. πληθ. προετοιμασία παράστασης=πρόβα. δοκιμασία η. δοκιμαστής ο. δοκιμαστικός -ή -ό. δοκιμαστικά (επίρρ.). δοκιμαστήριο το.

δοκίμιο το: ΦΙΛΟΛ κείμενο με περιορισμένη έκταση, που πραγματεύεται συγκεκριμένο θέμα από την επιστήμη, την τέχνη, την κοινωνία κτλ. και παρουσιάζει με σαφήνεια τις απόψεις του συντάκτη του: Δημοσιεύτηκαν τα ~ στοχασμού του μεγάλου Έλληνα συνθέτη. δοκιμιακός -ή -ό. δοκιμιογράφος ο, η: πρόσωπο που γράφει δοκίμια.

δόλιος¹ -α -ο: (συνήθ. σε επιφ. προτάσεις) αυτός που είναι κακομοίρης, ταλαίπωρος: Τι έπαθα, ο ~!  σχ. δόλος.

δόλος ο: πρόθεση εξαπάτησης ή παραπλάνησης, κακόβουλη και προμελετημένη διάθεση εναντίον κπ. δόλιος² -α -ο: αυτός που έχει ή γίνεται με δόλο=δολερός ≠ άδολος. δόλια (επίρρ.). δολερός -ή -ό. δολερά (επίρρ.).

δολοφονώ -ούμαι: (μτβ.) στερώ τη ζωή από κπ με προσχεδιασμένο τρόπο=σκοτώνω, φονεύω: Κατηγορείται ότι δολοφόνησε τον άνδρα της. δολοφονία η. δολοφόνος ο, η. δολοφονικός -ή -ό. δολοφονικά (επίρρ.).

δόλωμα το: 1 κομμάτι τροφής για την προσέλκυση και παγίδευση ζώων ή ψαριών. 2 (μτφ.) πρόσωπο, μέσο ή τρόπος που χρησιμοποιείται για την προσέλκυση και παγίδευση κπ: Του έριξαν για ~ μια ωραία γυναίκα και του έφαγαν όλη την περιουσία.=[επίσ.] δέλεαρ. δολώνω -ομαι (μτβ.).

δομώ -ούμαι: (μτβ.) 1 [επίσ.] χτίζω: Tο νέο αθλητικό κέντρο έχει δομηθεί με βάση σύγχρονες προδιαγραφές. 2 (μτφ.) οργανώνω, διαρθρώνω διάφορα στοιχεία, ώστε να αποτελέσουν ένα ενιαίο σύνολο: Το κείμενο δομείται σε τρεις άξονες. δομή η: ο τρόπος οργάνωσης ενός συνόλου στοιχείων ή ο τρόπος που έχει φτιαχτεί ή κατασκευαστεί κτ: η ~ του κυττάρου / της γλώσσας / ενός κειμένου. δόμηση η: 1 χτίσιμο, οικοδόμηση: Η περιοχή έχει πυκνή ~. 2 (μτφ.) ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται κτ: Η ~ του κειμένου είναι προβληματική. δομικός -ή -ό. δομικά (επίρρ.).

δονώ -ούμαι (μτβ.): 1 προκαλώ έντονες κινήσεις σε κτ=πάλλω: Η περιοχή δονήθηκε από μια μεγάλη έκρηξη. 2 (μτφ.) προκαλώ πολύ έντονη συγκίνηση: Οι ψυχές τους δονούνται από τη συγκίνηση. δόνηση η.

δόξα η: 1 καλή φήμη: Απέκτησε ~ και πλούτη. 2 πρόσωπο που έχει αποκτήσει φήμη: Η Μερκούρη ήταν μια μεγάλη ~ του ελληνικού κινηματογράφου. δοξάζω -ομαι: (μτβ.) 1 τιμώ ή ευχαριστώ κπ (κυρίως τον Θεό): ~ τον Θεό που σας βρήκα! 2 κάνω κπ ή κτ να αποκτήσει δόξα: Δόξασε τη χώρα με τις επιτυχίες του. δοξαστικός -ή -ό. δοξαστικά (επίρρ.).

δοξασία η: πίστη, άποψη που έχει κπ χωρίς να στηρίζεται σε αποδείξεις: λαϊκές δοξασίες.

δορυφόρος ο: 1 ΑΣΤΡΟΝ ουράνιο σώμα που κινείται γύρω από έναν πλανήτη. 2 ΤΕΧΝΟΛ τεχνητό σώμα που στέλνεται στο διάστημα με στόχο τη συλλογή πληροφοριών ή την εξυπηρέτηση των τηλεπικοινωνιών. 3 (μτφ.) κράτος ή περιοχή που ελέγχεται από άλλο: οι ~ των μεγάλων δυνάμεων. δορυφορικός -ή -ό: αυτός που έχει σχέση με τους δορυφόρους, κυρ. στη σημ. 2: ~ τηλεόραση / κεραία. δορυφορικά (επίρρ.).

δόση η: 1 ορισμένη μετρήσιμη ποσότητα από κτ: Πέθανε από υπερβολική ~ ναρκωτικών. 2 συνήθ. πληθ. τμήμα χρηματικού ποσού που διαιρέθηκε σε ίσα μέρη, καθένα από τα οποία πληρώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα: Πλήρωσε το αυτοκίνητο με δόσεις. ≠ τοις μετρητοίς. 3 (μτφ.) ποσότητα ή τμήμα από κτ: Μου μίλησε με μια ~ ειρωνείας. σχ. δίνω.

δουλεύω -ομαι: 1 (αμτβ.) ασκώ σωματική ή πνευματική δραστηριότητα, με οικονομικό αντίτιμο, για να ζήσω=εργάζομαι. 2 (αμτβ.) βρίσκομαι σε λειτουργία=λειτουργώ: Δε ~ το ρολόι. 3 (μτβ.) επεξεργάζομαι ή κατεργάζομαι υλικό: ~ τον πηλό. 4 [προφ.] (μτβ.) κοροϊδεύω, προσπαθώ να πείσω κπ για κτ που δεν είναι αλήθεια=κοροϊδεύω, εξαπατώ: Τους δούλευε ότι δήθεν θα τους βοηθήσει. δουλειά η: 1 δραστηριότητα που κάνει κπ για να εξοικονομήσει χρήματα=εργασία, επάγγελμα. 2 χώρος εργασίας: Πάει στη ~ του. 3 υπόθεση που απασχολεί κπ: Έχει βγει εκτός γραφείου για δουλειές. 4 το αποτέλεσμα ή το έργο που παράγει κπ όταν δουλεύει: Είναι εξαιρετικής ποιότητας ~. δούλεμα το: 1 συστηματική ή εξαντλητική επεξεργασία: Το κείμενο θέλει αρκετό ~ ακόμα για να βελτιωθεί. 2 κοροϊδία, απάτη: Τους έριξε ένα ~!δούλεψη η: στην έκφρ. στη ~ κπ: στην υπηρεσία κπ: Είναι πολλά χρόνια στη ~ μας. δουλευταράς ο, -ού η: πρόσωπο πολύ εργατικό.

δούλος ο, δούλα & [επίσ., μόνο στη σημ. 3] δούλη η: 1 α. πρόσωπο που έχει στερηθεί την προσωπική του ελευθερία και βρίσκεται υπό την εξουσία άλλου=σκλάβος ≠ ελεύθερος. β.συνήθ. αρσ. (μτφ.) πρόσωπο που βρίσκεται υπό τον έλεγχο αρνητικής επιρροής, σε σημείο που δεν μπορεί να ενεργήσει μόνος του: ~ του ποτού. 2 [παρωχ., μειωτ.] υπηρέτης. 3 πιστός χριστιανός: ~ του θεού. δουλεία η: η κατάσταση του δούλου με τη σημ. 1=σκλαβιά ≠ ελευθερία: Η ~ έχει καταργηθεί. δουλικός -ή -ό: αυτός που είναι σχετικός με τον δούλο ή τη δουλεία, καθώς και αυτός που συμπεριφέρεται σαν δούλος. δουλικά (επίρρ.). δουλικότητα η: η συμπεριφορά αυτού που φέρεται σαν δούλος.

δράμα το: 1 ΦΙΛΟΛ α. ένα από τα τρία είδη της αρχαίας ελληνικής ποίησης, το οποίο εξελίχθηκε σε θεατρικό είδος, καθώς και κάθε έργο που ανήκει στο συγκεκριμένο είδος: Τα τρία είδη της αρχαίας ελληνικής ποίησης ήταν το έπος, η λυρική ποίηση και το ~. β. θεατρικό είδος στο οποίο κυριαρχούν οι έντονες και δυσάρεστες καταστάσεις, καθώς και κάθε έργο που ανήκει σε αυτό: Φέτος το Εθνικό ανέβασε ένα ~ και δύο κωμωδίες. 2 (μτφ.) πολύ δυσάρεστη κατάσταση ή γεγονός=τραγωδία: Ζει ένα ~ μακριά από τους δικούς του. δραματικός -ή -ό: 1 αυτός που είναι σχετικός με το δράμα στη σημ. 1: ~ ποίηση /έργο. 2 αυτός που έχει σχέση με το θέατρο: ~ τέχνη /σχολή. 3 (μτφ.) αυτός που είναι πολύ δυσάρεστος ή σχετικός με δυσάρεστη κατάσταση ή γεγονός: ~ ώρες περνά η χώρα μετά τον σεισμό. δραματικά (επίρρ.). δραματικότητα η.

δραπετεύω: (αμτβ.) 1 φεύγω κρυφά από χώρο όπου ήμουν κλεισμένος ή περιορισμένος: Δραπέτευσε από τη φυλακή. 2 (μτφ.) ξεφεύγω από κατάσταση στην οποία αισθάνομαι περιορισμένος: Όποτε μπορώ, ~ στην εξοχή, μακριά από το άγχος της καθημερινότητας. δραπέτης ο, [επίσ.] δραπέτις η.

δράση η: 1 το σύνολο των πράξεων που κάνει κπ για να πετύχει κτ: Ανέλαβε ο ίδιος ~, ώστε να σώσει την επιχείρησή του. 2 επίδραση: η ~ του φαρμάκου. 3 α. η σειρά των γεγονότων σε λογοτεχνικό, θεατρικό ή κινηματογραφικό έργο: Η ~ του έργου εξελίσσεται στο Βυζάντιο. β. επικίνδυνα και εντυπωσιακά γεγονότα που συμβαίνουν στη διάρκεια κινηματογραφικού κυρίως έργου: ταινία δράσης. σχ. δράμα. δρω • αόρ. έδρασα: (αμτβ.) 1 αναπτύσσω δράση ή δραστηριότητα: Επαναστάτες έδρασαν ενάντια στο καθεστώς. 2 έχω επίδραση πάνω σε κτ=επενεργώ: Το υπνωτικό έδρασε αμέσως. δράστης ο, [επίσ.] δράστις& (σπάν.) δράστρια η: πρόσωπο που έκανε αξιόποινη ή γενικότερα αθέμιτη πράξη: ο ~ του φόνου /της ληστείας /της φάρσας. δραστικός -ή -ό: αυτός που δρα πολύ αποτελεσματικά: ~ φάρμακο. δραστικά (επίρρ.).

δραστήριος -α -ο: αυτός που αναπτύσσει έντονη δράση, συνήθως σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς: Πρόκειται για ένα ~ άτομο με πολλά ενδιαφέροντα. δραστήρια (επίρρ.). δραστηριότητα η: 1 σύνολο ενεργειών, πράξεων ή γεγονότων, συχνά με περιοδικότητα ή συστηματικότητα: έντονη διπλωματική / σεισμική ~. 2 συνήθ. πληθ. ό,τι κάνει κπ για να περάσει την ώρα του: Έχει πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες.=ασχολία. 3 η ιδιότητα του δραστήριου.

δραχμή η: 1 η νομισματική μονάδα και το αντίστοιχο νόμισμα της νεότερης Ελλάδας πριν από το ευρώ. 2 ΙΣΤ νόμισμα σε διάφορες πόλεις της ΑΕ Ελλάδας. 3 μικρό ή ευτελές χρηματικό ποσό: Δε δίνω ~. δραχμικός -ή -ό.

δριμύς -εία -ύ • γεν. δριμέος & δριμύ, πληθ. δριμείς, δριμέα, γεν. δριμέων, συγκρ. δριμύτερος, υπερθ. δριμύτατος: [επίσ.] έντονος: ~ ψύχος. ~ κριτική.=οξύς. δριμύτητα η.

δρομολόγιο το: 1 η πορεία που ακολουθείται για να φτάσει κπ στον προορισμό του: Το λεωφορείο κάνει το ~ Αθήνα-Πάτρα. 2 η πορεία που εκτελεί συγκοινωνιακό μέσο σε συγκεκριμένο χρόνο: Έβαλαν έκτακτα ~ για να εξυπηρετήσουν την αυξημένη κίνηση. δρομολογώ -ούμαι (μτβ.) 1 θέτω σε κυκλοφορία συγκοινωνιακό μέσο: Τον επόμενο μήνα θα δρομολογηθούν δέκα νέα λεωφορεία. 2 (μτφ.) κάνω μια διαδικασία, εξέλιξη να ξεκινήσει: Η συζήτηση για το ασφαλιστικό δρομολογήθηκε. δρομολόγηση η.

δρόμος ο: 1 φυσική ή διαμορφωμένη επιφάνεια γης για τη μετακίνηση ανθρώπων και οχημάτων: στενός / επαρχιακός / ασφαλτοστρωμένος ~. 2 α. η απόσταση μεταξύ δύο σημείων: Τρεις ώρες ~ είναι μέχρι το επόμενο χωριό. β. η διαδρομή: Σε όλο τον ~ γελούσαν. 3 ΑΘΛ αγώνισμα τρεξίματος, ταχύτητας ή αντοχής.

δροσερός -ή -ό: 1 αυτός που είναι λίγο και ευχάριστα κρύος. 2 (μτφ.) αυτός που έχει ζωντάνια, φρεσκάδα: ~ λουλούδι / πρόσωπο. δροσερά (επίρρ.). δροσιά η: 1 η ιδιότητα του δροσερού. 2 η πρωινή υγρασία πάνω σε φύλλα κτλ. δροσίζω -ομαι: 1 α. (αμτβ.) γίνομαι δροσερός: Ο καιρός δρόσισε. β. (μτβ.) κάνω κτ δροσερό: Δρόσισα το χώμα με το λάστιχο. 2 (μτβ.) προκαλώ σε κπ το αίσθημα της δροσιάς: Το κρύο νερό μάς δρόσισε. δροσάτος -η -ο: [λογοτ.] δροσερός. δροσιστικός -ή -ό: αυτός που δροσίζει. δροσιστικά (επίρρ.).

δρυμός ο: [επίσ.] πυκνό δάσος με μεγάλα δέντρα. εθνικός ~: δασώδης περιοχή για την προστασία της οποίας ισχύει ειδικό νομικό καθεστώς.

δρυς η • δρυός, δρυ, δρύες, δρυών, δρυς: η βελανιδιά και κυρίως το ξύλο της. δρύινος -η -ο: ~ πάτωμα.

δύναμη η: 1 η ικανότητα να ενεργεί κπ ή κτ ≠ αδυναμία: σωματική / πνευματική / ψυχική ~. 2α. η δυνατότητα επιρροής, ελέγχου και το πρόσωπο που την ασκεί=ισχύς, κύρος: η ~ της εξουσίας. σκοτεινές δυνάμεις. 3 αιτία που προκαλεί κίνηση, μεταβολή κτλ.: φυγόκεντρος ~. 4 μεγάλο και ισχυρό κράτος. 5πληθ. στρατιωτικά μέσα ή μέσα καταστολής: ένοπλες δυνάμεις / δυνάμεις κατοχής. 6 ΜΑΘ αριθμός της μορφής αβ, όπου ο α πολλαπλασιάζεται με τον εαυτό του όσες φορές ορίζει ο β. δυνατός -ή -ό: 1 αυτός που έχει μεγάλη σωματική δύναμη ή πνευματικές ικανότητες ≠ αδύναμος. 2 αυτός που ασκεί μεγάλη επιρροή. 3 αυτός που χαρακτηρίζεται από μεγάλη ένταση ή δύναμη=έντονος: ~ συναίσθημα/χαστούκι. 4 (για ποτά) αυτός που περιέχει μεγάλη ποσότητα από το κύριο συστατικό του: Του αρέσει ο ~ καφές. 5 αυτός που μπορεί να πραγματοποιηθεί=εφικτός, πραγματοποιήσιμος ≠ αδύνατος: Η εξεύρεση πόρων δεν ήταν ~ υπό αυτές τις συνθήκες. δυνατά (επίρρ. στη σημ. 3). δυνατότητα η: 1 η ιδιότητα του δυνατού (σημ. 5). 2 ένας από τους τρόπους που μπορεί να γίνει κάτι: Έλεγξαν όλες τις ~ επίλυσης του προβλήματος. 3 μέσα που μπορεί να χρησιμοποιήσει κπ για να κάνει κτ: Δεν είχε την οικονομική ~ να σπουδάσει. 4 η ικανότητα να κάνει κπ κτ: μαθητής μέτριων δυνατοτήτων. δυνητικός -ή -ό: αυτός που μπορεί να γίνει. δυνητικά & [επίσ.] -ώς (επίρρ.).

δυναμικός -ή -ό: 1 αυτός που χαρακτηρίζεται από μεγάλη ζωτικότητα ή αποφασιστικότητα: Είναι πολύ ~, παίρνει γρήγορα αποφάσεις και τις πραγματοποιεί. Μόνο με ~ ενέργειες θα πετύχουμε. 2 αυτός που αναφέρεται στην εξέλιξη ≠ στατικός: Η οικονομία στηρίζεται σε χώρες με ~ αγορά. δυναμικά (επίρρ.). δυναμικότητα η: 1 η ιδιότητα του δυναμικού (σημ. 1). 2 ικανότητα παραγωγής έργου: μικρή εταιρεία, αλλά με μεγάλη ~. δυναμισμός ο: δυναμικότητα (σημ. 1).

δυσ- & δύσ-: πρόθημα που δηλώνει 1 δυσκολία: δύσβατος. 2 αρνητική ιδιότητα: δύστυχος, δυσάρεστος.

δυσανασχετώ: (αμτβ.) νιώθω πολύ δυσάρεστα, έντονη ενόχληση για κτ: Δυσανασχέτησε για την πολύωρη αναμονή. δυσανασχέτηση η.

δυσάρεστος -η -ο: αυτός που προκαλεί λύπη, ενόχληση ή απώθηση ≠ ευχάριστος. δυσάρεστα (επίρρ.) ≠ ευχάριστα. δυσαρεστώ -ούμαι: (μτβ.) προκαλώ δυσαρέσκεια ≠ ευχαριστώ: Τον δυσαρέστησε η αποτυχία του σχεδίου του. δυσαρέσκεια η: δυσάρεστο συναίσθημα, ενόχληση ≠ ευαρέσκεια, ευχαρίστηση.

δύσβατος -η -ο: (για τόπο) αυτός που δύσκολα μπορεί κπ να τον διαβεί: ~ βουνό / μονοπάτι.

δύσκολος -η -ο: ≠ εύκολος 1 αυτός που απαιτεί πολύ κόπο ή ιδιαίτερες ικανότητες: Η κατασκευή της γέφυρας ήταν ~. Πήρε μια ~ απόφαση. 2 (για πρόσ.) α. αυτός που δεν μπορεί κανείς να τον χειριστεί εύκολα: Είναι ~ παιδί, μόνο ο πατέρας του τον καταφέρνει. β. αυτός που δεν ικανοποιείται με τίποτα: Είναι ~ στο φαγητό της. δύσκολα (επίρρ. στη σημ. 1) ≠ εύκολα. δυσκολία η: 1 η ιδιότητα του δύσκολου ≠ ευκολία. 2 εμπόδιο, πρόβλημα: Έχει οικονομικές δυσκολίες. 3 μειωμένη ικανότητα για κτ=δυσχέρεια ≠ ευκολία, ευχέρεια: Έχει ~ στην ομιλία. δυσκολεύω -ομαι:1 α. (μτβ.) κάνω κτ (πιο) δύσκολο ή δημιουργώ δυσκολίες σε κπ ≠ διευκολύνω, ευκολύνω: Οι νέοι κανόνες δυσκόλεψαν το παιχνίδι / τους παίκτες. β. (αμτβ.) γίνομαι (πιο) δύσκολος: Δυσκόλεψαν τα πράγματα από τότε που ήρθε νέος διευθυντής. 2 παθ. κάνω κτ με δυσκολία ή δεν μπορώ να το κάνω: Δυσκολεύομαι να σας απαντήσω τώρα.

δυσμενής -ής -ές: αυτός που χαρακτηρίζεται από αρνητική διάθεση απέναντι σε κπ ή κτ ≠ ευμενής, ευνοϊκός: Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες προξένησαν ζημιές.   σχ. αγενής. δυσμενώς (επίρρ.). δυσμένεια η.

δύσπεπτος -η -ο: 1 αυτός που δύσκολα χωνεύεται ≠ εύπεπτος: Ο μουσακάς είναι ~ φαγητό. 2 (μτφ.) αυτός που δύσκολα γίνεται κατανοητός=δυσνόητος: Η γραφή του είναι ~. δυσπεψία η: διαταραχή του πεπτικού συστήματος.

δυστυχία η: 1 κατάσταση βαθιάς λύπης και πόνου ≠ ευτυχία. 2 δυσάρεστο, οδυνηρό γεγονός=συμφορά: Τον βρήκαν πολλές ~. δυστυχισμένος -η -ο: ≠ ευτυχισμένος, ευτυχής 1 (για πρόσ.) αυτός που αισθάνεται δυστυχία. 2 αυτός που εκφράζει ή χαρακτηρίζεται από δυστυχία: ~ βλέμμα/ζωή. 3 (για πρόσ.) αυτός που δείχνει δυστυχισμένος (σημ. 1), προκαλώντας τον οίκτο: ~ ύπαρξη, ζει μέσα στην κακομοιριά. δυστυχισμένα (επίρρ.). δύστυχος -η -ο: (κυρ. σε επιφ. προτάσεις, & ως ουσ.) δυστυχισμένος με τις σημ. 1 ή 3: Τι του έτυχε, του δύστυχου! δυστυχής -ής -ές: δυστυχισμένος (σημ. 1).    σχ. αγενής. δυστυχώς (επίρρ.): έκφραση λύπης για κτ δυσάρεστο που έγινε ή κτ καλό που δεν έγινε ≠ ευτυχώς: ~, δεν πέρασε στο πανεπιστήμιο. δυστυχώ (αμτβ.). δυστύχημα το: 1 ατύχημα με σοβαρό τραυματισμό ή θάνατο. 2 δυσάρεστο και συνήθως ξαφνικό γεγονός ≠ ευτύχημα: Το ~ είναι ότι έμεινε μόνος του.

δυσφημώ -ούμαι & δυσφημίζω -ομαι: (μτβ.) λέω ή κάνω κτ, κυρίως δημόσια, που βλάπτει τη φήμη προσώπου ή πράγματος. δυσφήμηση &δυσφήμιση η. δυσφημιστικός -ή -ό. δυσφημιστικά (επίρρ.).

δυσφορία η: 1 δυσάρεστο συναίσθημα όταν δεν μπορούμε να υποφέρουμε κτ: Εξέφρασε ~ για τη στάση τους. 2 ΙΑΤΡ αδιαθεσία του οργανισμού με συμπτώματα δύσπνοιας και ταραχής. δυσφορώ (αμτβ.).

δύω: (αμτβ.) 1 (για ουράνια σώματα, κυρ. τον ήλιο) κατεβαίνω προς τον ορίζοντα και παύω να είμαι ορατός=βασιλεύω ≠ ανατέλλω. 2 (μτφ.) παρακμάζω και χάνομαι: Έδυσε το άστρο του από το μουσικό στερέωμα. δύση η: ≠ ανατολή 1 η πορεία ενός ουράνιου σώματος όταν δύει, καθώς και η στιγμή αυτή=βασίλεμα: Η ~ του ήλιου διαρκεί λίγα λεπτά. 2 το σημείο του ορίζοντα όπου δύει ο ήλιος. 3 (μτφ.) το τελευταίο στάδιο ύπαρξης προσώπου, πολιτισμού, διαδικασίας κτλ.: Βρίσκεται στη ~ της καριέρας του. 4 Δύση η: α. τα κράτη της Δυτ. Ευρώπης και της Βόρ. Αμερικής, οι λαοί και ο πολιτισμός τους, σε αντιδιαστολή προς τα πρώην σοσιαλιστικά κράτη της Ανατ. Ευρώπης. β. η Ευρώπη σε αντιδιαστολή προς την Ασία, καθώς και ο αντίστοιχος πολιτισμός. 5 το δυτικό τμήμα ενός τόπου. δυτικός -ή -ό: 1 αυτός που βρίσκεται ή είναι προσανατολισμένος προς τη δύση ή προέρχεται από τη δύση: ~ Ελλάδα /άνεμος. 2 αυτός που έχει σχέση με τη Δύση ~ πολιτισμός. δυτικά & [επίσ.] -ώς (επίρρ.): Βρίσκεται ~ του χωριού. δυτικά τα: το δυτικό μέρος.

δωμάτιο το: 1 καθένας από τους κύριους χώρους στους οποίους χωρίζεται με τοίχους ένα οίκημα: διαμέρισμα τριών δωματίων. 2 (ειδικ.) χώρος σε ξενοδοχείο, νοσοκομείο κτλ., όπου μπορεί να κοιμηθεί κπ: δίκλινο ~.

δωρεά η: 1 α. προσφορά χρημάτων ή περιουσιακών στοιχείων σε πρόσωπο, ίδρυμα κτλ. χωρίς αξίωση ανταπόδοσης: Έκαναν ~ σε ένα ίδρυμα. β. ΝΟΜ παροχή σε κπ, με συμβόλαιο, περιουσιακού στοιχείου χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. 2 ΙΑΤΡ προσφορά σώματος, οργάνων κτλ. δωρητής ο, -ήτρια η. δωρίζω¹ -ομαι: (μτβ.) κάνω δωρεά.  σχ. δίνω.

δωρεάν (επίρρ.):=τζάμπα 1 χωρίς αντάλλαγμα: Μοίραζαν ~ το περιοδικό για διαφημιστικούς σκοπούς. 2 (& ως επίθ.) Βρήκα δυο ~ εισιτήρια.  σχ. δώρο.

δωρικός -ή -ό: 1 αυτός που είναι σχετικός με τους Δωριείς: ~ φύλα /ιδίωμα. ~ ρυθμός: αρχιτεκτονικός ρυθμός της ΑΕ Ελλάδας που χαρακτηρίζεται από λιτές και αυστηρές γραμμές. 2 (μτφ.) αυτός που τον χαρακτηρίζει λιτότητα: ~ μορφή / λόγος.

δώρο το: 1 α. ό,τι δίνεται χωρίς αντάλλαγμα, συνήθως σε γιορτές ή ως βραβείο σε παιχνίδια, κληρώσεις κτλ.: Της έκανε ~ ένα βραχιόλι. β. ~ Χριστουγέννων /Πάσχα /καλοκαιριού: χρηματικό ποσό που δίνεται στους μισθωτούς επιπλέον του μισθού τους. 2 (μτφ.) αγαθό, δεξιότητα κτλ. που παρουσιάζεται ως κτ που δόθηκε από τον Θεό ή τη φύση χωρίς αντάλλαγμα=χάρισμα: Το ταλέντο του είναι θείο ~. δωρίζω² -ομαι: (μτβ.) δίνω κτ ως δώρο=χαρίζω.   σχ. δίνω.

δωροδοκώ -ούμαι: (μτβ.) προσφέρω σε κπ χρήματα ή κτ πολύτιμο, για να τον πείσω να μου κάνει κτ (συνήθως παράνομο)=[οικ.] λαδώνω: Δωροδόκησε τον υπάλληλο, για να βγάλει την άδεια οικοδομής. δωροδοκία η.