2. OI ΕΝΔOΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡOΤΑΣΕΙΣ

§ 176

Ενδοιαστικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που δηλώνουν ενδοιασμό, φόβο ή ανησυχία μήπως συμβεί κάτι κακό ή μήπως δεν πραγματοποιηθεί κάτι επιθυμητό. Δέχονται άρνηση οὐ.
N.E.: Φοβάται μήπως αρρωστήσει.

1. Eισαγωγή

Oι ενδοιαστικές προτάσεις εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους:

1. α) μὴ ή ὅπως μή, όταν δηλώνουν φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο·
2. β) μὴ οὐ, όταν δηλώνουν φόβο μήπως δε γίνει κάτι επιθυμητό.
   N.E.: Εισάγονται με τα μη, μήπως, μήπως δεν.

➤ Tο μὴ μπορεί να είναι ενδοιαστικός σύνδεσμος ή αρνητικό μόριο:
Φοβοῦμαι μὴ κακόν τι πάθω. [ενδοιαστικός σύνδεσμος]
Συμβουλεύω ὑμῖν μὴ παραδιδόναι τὰ ὅπλα. [αρνητικό μόριο]

2. Εκφορά

Oι ενδοιαστικές προτάσεις εκφέρονται με:

1. α) Υποτακτική, ύστερα από αρκτικό χρόνο, και δηλώνουν φόβο προσδοκώμενο:
   Oἱ τύραννοι φοβοῦνται μὴ αἱ πόλεις ἐλεύθεραι γένωνται.
2. β) Ευκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν φόβο υποκειμενικό και αβέβαιο στο παρελθόν¹:
   Ἔδεισαν μὴ ἀποθάνοιεν. (Φοβήθηκαν μην πεθάνουν.)

3. Συντακτικός ρόλος

Oι ενδοιαστικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη N.E., ως:

1. α) Αντικείμενα σε ρήματα που δηλώνουν φόβο, δισταγμό, ανησυχία (φοβοῦμαι, δέδοικα, ὀκνῶ, ὁρῶ, προσέχω, ὑποπτεύω κ.τ.ό.):
   Φοβοῦνται μὴ Bοιωτοὶ δῃώσωσι τὴν Ἀττικήν.
   Ὁρᾶτε ὅπως μή τι αἰσχρὸν πράξωμεν. (Προσέξτε να μην κάνουμε κάτι κακό.)
2. β) Υποκείμενα σε απρόσωπες εκφράσεις ανάλογης σημασίας με τα παραπάνω ρήματα (δεινόν ἐστι, δέος ἐστί, κίνδυνός ἐστι, φόβος ἐστί, φοβερόν ἐστι κ.τ.ό.):

   Δέος ἐγένετο μὴ ξὺν ὅπλοις ἔλθωσιν οἱ Λακεδαιμόνιοι. (Υπήρχε φόβος μήπως...)
   Κίνδυνός ἐστι μὴ γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων. (μήπως συνταχθούν με τους εχθρούς)
   Φόβος ἐστί μὴ ἀδικία τις ἡμῖν γένηται.

3. γ) Επεξηγήσεις σε όρο της προηγούμενης πρότασης, κυρίως σε δεικτική αντωνυμία ουδέτερου γένους²:
   Ἐφοβήθη τοῦτο, μὴ οὐκ ἔλθοι ἡ βοήθεια.
   Οὗτος ὁ κίνδυνος, μὴ ὑπὸ ἡδονῆς ἡττηθῶμεν.

4. Iσοδύναμες συντακτικές μορφές

Τα ρήματα που δηλώνουν φόβο συντάσσονται συνήθως και με: α) πλάγια ερωτηματική πρόταση· β) αιτιολογική πρόταση· γ) αναφορική ονοματική πρόταση· δ) τελικό απαρέμφατο· ε) έναρθρο απαρέμφατο· στ) ουσιαστικό.

1. Οι ενδοιαστικές προτάσεις εκφέρονται (σπάνια) και με: α) Aπλή οριστική (φόβος πραγματικός στο παρόν, στο παρελθόν ή στο μέλλον): • Δέδοικα μὴ ἄλλου τινὸς ἢ τοῦ ἀγαθοῦ μεθέξω. • Ὅρα μὴ παίζων ἔλεγεν. β) Δυνητική ευκτική (φόβος πιθανός στο παρόν ή στο μέλλον): Φοβοῦνται μὴ ματαία ἂν γένοιτο αὕτη ἡ κατασκευή, εἰ πόλεμος ἐγερθείη. [ως απόδοση υποθετικού λόγου]
2. Οι ενδοιαστικές προτάσεις εμφανίζονται στον λόγο και σαν ανεξάρτητες. Στην περίπτωση αυτή εννοείται κάποιο από τα ρήματα σκόπει, σκοπεῖτε, ὅρα, ὁρᾶτε:
   Ἀλλὰ μή σε πείσῃ Κρίτων ποιεῖν ταῦτα. → Ἀλλὰ ὅρα μή σε πείσῃ Κρίτων ποιεῖν ταῦτα.