B. ΤΑ ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ -τέος

§ 142

Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος δηλώνουν ότι πρέπει ή είναι ανάγκη να γίνει αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται:
Οὐ κατηγορητέον τῶν πραγμάτων τούτων ἐστίν.
Ἴσως οὖν ἡμῖν γε ἀρκτέον ἀπὸ τῶν ἡμῖν γνωρίμων. (πρέπει να αρχίσουμε)

§ 143

Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος σχηματίζουν σύνταξη:

1. α) Προσωπική· έτσι συντάσσονται όσα ρηματικά επίθετα σε -τέος παράγονται από μεταβατικά ρήματα που δέχονται αντικείμενο σε αιτιατική. Στη σύνταξη αυτή εξαίρεται το υποκείμενο που πρέπει να πάθει ό,τι δηλώνει το οικείο ρήμα, γι' αυτό και το ρηματικό επίθετο έχει παθητική σημασία:
   Ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστί. [Δεῖ ὠφελεῖσθαι τὴν πόλιν ὑπὸ σοῦ.] (H πόλη πρέπει να ωφελείται από σένα.)

   ➤ Η προσωπική σύνταξη έχει την εξής μορφή: ονομαστική ρηματικού επιθέτου (σε θέση κατηγορουμένου)¹ + τύπος του ρ. εἰμὶ + Υ σε ονομαστική + δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου· το ἐστὶ και η δοτική προσωπική μπορεί να παραλείπονται. Σε ονομαστική τίθεται το ρηματικό επίθετο όταν έχουμε ταυτοπροσωπία, ενώ στην ετεροπροσωπία τίθεται κανονικά σε αιτιατική. Στη μετάφραση αποδίδουμε:

   • το υποκείμενο κανονικά με ονομαστική·
   • το ρηματικό επίθετο + ἐστὶ με το «πρέπει να» + το οικείο ρήμα·
   • τη δοτική προσωπική με ποιητικό αίτιο:

   Γυναῖκες αἱ τοιαῦται τοῖς τοιούτοις ἀνδράσιν ἐκλεκτέαι συνοικεῖν. (Oι γυναίκες αυτού του είδους πρέπει να επιλέγονται από τέτοιους άνδρες για συμβίωση.)
   Ἐὰν δέ τις κατά τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστί. (πρέπει να τιμωρείται)
   Καί μοι ἔδοξεν ἤδη ἐνταῦθα κινητέος εἶναι ὁ φιλογυμναστής. [ταυτοπροσωπία]
   Πολιορκητέους φημὶ εἶναι τοὺς ἄνδρας. [ετεροπροσωπία]
   N.E.: H πράξη σου αυτή είναι καταδικαστέα.

2. β) Απρόσωπη· έτσι συντάσσονται τα ρηματικά επίθετα που προέρχονται είτε από μεταβατικά είτε από αμετάβατα ρήματα. Στην απρόσωπη σύνταξη το ρηματικό επίθετο τίθεται σε ουδέτερο γένος ενικού (σπανίως πληθυντικού) αριθμού και έχει ενεργητική σημασία. Στη σύνταξη αυτή εξαίρεται η πράξη που πρέπει να γίνει:
   Ἡμῖν ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας ἀγωνιστέον. [Δεῖ ἡμᾶς ἀγωνίζεσθαι ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας.]
   Οὐ πάνυ ἡμῖν φροντιστέον τί ἐροῦσιν οἱ πολλοί. [Οὐ πάνυ δεῖ ἡμᾶς φροντίζειν τί ἐροῦσιν οἱ πολλοί.]

   ➤ H απρόσωπη σύνταξη έχει την εξής μορφή: ουδέτερο ρηματικού επιθέτου + ρ. ἐστὶ + δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου² + αντικείμενο (κατά τη σύνταξη του οικείου ρήματος, εφόσον αυτό είναι μεταβατικό)· το ἐστὶ και η δοτική προσωπική μπορεί να παραλείπονται. Στην απρόσωπη σύνταξη των ρηματικών επιθέτων σε -τέος δεν υπάρχει υποκείμενο. Στη μετάφραση αποδίδουμε:

   • τη δοτική προσωπική με υποκείμενο·
   • το ρηματικό επίθετο + ἐστὶ με το «πρέπει να» + το οικείο ρήμα·
   • το αντικείμενο σύμφωνα με τη σύνταξη του ρήματος στη Ν.Ε.:

   Καὶ ταύτας τὰς συμφορὰς ὑπομενετέον ἡμῖν ἐστιν. [ὑπομενετέον ἐστίν: ρήμα, ἡμῖν : δοτ. προσωπική του ενεργούντος προσώπου, τὰς συμφοράς: αντικείμενο] (Εμείς πρέπει να υπομένουμε και αυτές τις συμφορές.)
   Πρῶτον σκεπτέον τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ ἀκούσιον.
   Τοῦτο δ' ἔτι μᾶλλον διασαφῆσαι πειρατέον.
   Ἰστέον δὲ ὅτι Παρίων κτίσμα ἡ Θάσος.
   N.E.: Σημειωτέον ότι δουλεύει αμισθί.

1. Mερικές φορές τα ρηματικά επίθετα σε -τέος έχουν άλλη λειτουργία στον λόγο:
   Oἱ δὲ Bοιωτοὶ ἀπεκρίναντο αὐτοὺς γιγνώσκειν τὸ ποιητέον. [αντικείμενο]
   N.E.: Χρησιμοποιούνται συχνά ως επιθετικοί προσδιορισμοί:
   Αυτή είναι η διδακτέα ύλη.
2. Ενδέχεται η δοτική που βρίσκεται κοντά σε ρηματικό επίθετο σε -τέος να εκφράζει κάποια επιρρηματική σχέση:
   Οὐκ ἀθυμητέον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῖς παροῦσι πράγμασι. [δοτ. αιτίας]