Α. ΤΑ ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ -τος

§ 140

Ένα ρηματικό επίθετο σε -τος είναι δυνατόν να δηλώνει:

1. α) Ό,τι και η μετοχή του παθητικού παρακειμένου ή του ενεργητικού ή του μέσου (σπανιότερα παθητικού) ενεστώτα και αορίστου του ρήματος από το οποίο παράγεται το ρηματικό επίθετο:

   ἀθάνατος: ὁ μὴ θνῄσκων	λυτός: ὁ λελυμένος
   ἀνόητος: ὁ μὴ νοῶν	μενετός: ὁ μένων
   ἄπρακτος: ὁ μὴ πράξας / ὁ μὴ πραχθεὶς	ποιητός: ὁ πεποιημένος
   ἀφύλακτος: ὁ μὴ φυλαττόμενος	ῥητός: ὁ ὡρισμένος
   γραπτός: ὁ γεγραμμένος	συναπτός: ὁ συνημμένος
   θνητός: ὁ θνῄσκων	κ.ά.

   Σοφία γὰρ μόνον τῶν κτημάτων ἀθάνατον.
   Ἀνόητον γὰρ καὶ οὐ καλὸν τὸ παρὰ τὴν ἀξίαν τυγχάνειν.
   Καὶ διὰ μὲν τοῦτον πάντα τῇ πόλει ἄπρακτα γέγονεν.
   Οὕτω μὲν δὴ ἀπέπλευσαν ἄπρακτοι ἐκ Μιλήτου οἱ Πέρσαι.
   N.E.: Προσοχή! Αφύλακτη διάβαση.

2. β) Εκείνον που μπορεί να πάθει ό,τι σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγεται το ρηματικό επίθετο (ὁρατός: ὁ δυνάμενος ὁρᾶσθαι). Τέτοια ρηματικά επίθετα είναι τα ακόλουθα:

   ἄβατος	ἄρρητος	ὁρατὸς
   ἀκουστὸς	ἄτρωτος	προσβατὸς / προσιτὸς
   ἀνεκτὸς	(δια)βατὸς	ῥητὸς
   ἀπρόσιτος	διδακτὸς	τρωτὸς
   ἁπτὸς	μαθητὸς	κ.ά.

   Ὁ γὰρ λόγος αἴτιός ἐστι τῆς μαθήσεως ἀκουστὸς ὤν.
   Διδακτὴ ἅπασα ἐπιστήμη δοκεῖ εἶναι.
   N.E.: O κίνδυνος ήταν ορατός.

3. γ) Εκείνον που αξίζει να πάθει ό,τι σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγεται το ρηματικό επίθετο (ἐπαινετός: ὁ ἄξιος ἐπαινεῖσθαι). Μερικά από αυτά τα ρηματικά επίθετα είναι τα παρακάτω:

   ἀγαστὸς (αξιοθαύμαστος)	καταγέλαστος
   ἀβίωτος	μεμπτὸς (αξιόμεμπτος)
   βιωτὸς	μνημονευτὸς (αξιομνημόνευτος)
   ἐπαινετὸς (αξιέπαινος)	περίβλεπτος (αξιοθαύμαστος)
   ζηλωτὸς (αξιοζήλευτος)	πιστὸς (αξιόπιστος)
   θαυμαστὸς (αξιοθαύμαστος)	σεπτὸς (αξιοσέβαστος) κ.ά.

   Οὗτοι δὲ καὶ ζῶντες καὶ ἀποθανόντες ζηλωτοί.
   Τὸ γὰρ ἁμαρτάνειν ἀνθρώπους ὄντας οὐδὲν οἴομαι θαυμαστόν.
   N.E.: Επέδειξε θαυμαστή ψυχραιμία.

§ 141

Τα ρηματικά επίθετα σε -τος σχηματίζουν σύνταξη:

1. α) Προσωπική· λειτουργούν ως κοινά επίθετα:

   Φασὶ τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀθάνατον. [κατηγορούμενο]
   Πάντα μοι φαίνεται μεγάλα καὶ θαυμαστά. [κατηγορούμενο]
   Κάλλιόν ἐστιν ἀντὶ θνητοῦ σώματος ἀθάνατον δόξαν ἀντικαταλλάξασθαι. [επιθετικοί προσδιορισμοί]
   Πρὸ τοῦδε τοῦ πολέμου ὁ δῆμος αὐτῶν ἐξεδίωξε τοὺς δυνατούς. [αντικείμενο]
   Ὁ δὲ κῆρυξ τῶν Ἀθηναίων ἀκούσας ἀπῆλθεν ἄπρακτος. [επιρρ. κατηγορούμενο τρόπου]
   N.E.: Τα θέματα ήταν βατά. [κατηγορούμενο]

2. β) Απρόσωπη· παράγονται κυρίως από αμετάβατα ρήματα, απαντούν στο ουδέτερο γένος ενικού κυρίως αριθμού και συνοδεύονται από το ρήμα ἐστὶ και από δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου (ποιητικό αίτιο), όταν δηλώνεται το πρόσωπο που ενεργεί. Λαμβάνονται ως απρόσωπες εκφράσεις:
   1. Χωρίς υποκείμενο· είναι η πιο συνηθισμένη μορφή. Στην περίπτωση αυτή τα ρηματικά επίθετα σε -τος ισοδυναμούν με το δυνατόν ἐστι, ἄξιόν ἐστι + απαρέμφατο:

      Ἆρ' οὖν βιωτὸν ἡμῖν ἐστιν μετὰ διεφθαρμένου σώματος; [ἄξιόν ἐστι βιοῦν· ἡμῖν: δοτ. προσωπική του ενεργούντος προσώπου]
      Ἐνόμισαν οὕτω μὲν ἀβίωτον εἶναι. [ἀδύνατον/ἀνάξιον εἶναι ζῆν]

   2. Με υποκείμενο απαρέμφατο ή δευτερεύουσα πρόταση:

      Οὐκ ἐδόκει δυνατὸν εἶναι χειμῶνος ὄντος στρατεύειν. [Y: απαρέμφατο]
      Θαυμαστὸν πῶς λανθάνομεν ἔχοντες τὴν κρατίστην τῶν ἐπιστημῶν. [Y: πλάγια ερωτηματική πρόταση]
      Οὐ θαυμαστὸν εἰ μὴ τούτων ἐνεθυμήθησαν. [Y: αιτιολογική πρόταση]
      N.E.: Αδύνατον να ξενυχτήσω.