Β. H ΔOTIKH ΠPOΣΩΠIKH

§ 80

Η δοτική προσωπική είναι δοτική ονόματος ή αντωνυμίας, συνήθως προσωπικής, και φανερώνει το πρόσωπο για το οποίο υπάρχει ή γίνεται κάτι. Σε αντίθεση με το αντικείμενο σε δοτική που αναφέρεται μόνο στο ρήμα, η δοτική προσωπική μπορεί να αναφέρεται στο περιεχόμενο ολόκληρης της πρότασης. Αντιστοιχεί στη γενική προσωπική της Ν.Ε. και συνοδεύει απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις (βλ. § 86) ή προσωπικά ρήματα οποιασδήποτε σημασίας και διάθεσης. Στη δεύτερη περίπτωση διακρίνεται σε:

1. α) Δοτική προσωπική κτητική· φανερώνει τον κτήτορα και συντάσσεται με τα ρήματα εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, όταν αυτά έχουν τη σημασία του «έχω»:
   Παῖδες δέ μοι οὔπω εἰσίν. (Παιδιά δεν έχω ακόμα.)
   Τί μοι πλέον ἐστί; (Tι όφελος έχω;)
   Τῷ δικαίῳ παρὰ τῶν θεῶν δῶρα γίγνεται. (Ο δίκαιος έχει δώρα από τους θεούς.)
   Δουλεία ὑπάρχει αὐτοῖς. (Αυτοί έχουν δουλεία / είναι υποδουλωμένοι.)
2. β) Δοτική προσωπική χαριστική· φανερώνει το πρόσωπο που ωφελείται, το πρόσωπο για χάρη του οποίου γίνεται αυτό που δηλώνει η πρόταση:
   Κάλει μοι τοὺς οἰκέτας. (Κάλεσέ μου / κάλεσε για χάρη μου τους υπηρέτες.)
   Ἦλθον Θετταλῶν ἱππεῖς τοῖς Ἀθηναίοις.
   Ἐπριάμην ὑμῖν ἀγαθὰ πλεῖστα. (αγόρασα για σας)
   Πᾶς ἀνὴρ αὑτῷ πονεῖ. (κοπιάζει για τον εαυτό του)
   N.E.: O σκύλος μού φυλάει το σπίτι.
3. γ) Δοτική προσωπική αντιχαριστική· φανερώνει το πρόσωπο που βλάπτεται από κάτι:
   Ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς Ἕλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει. (Η σημερινή ημέρα θα είναι για τους Έλληνες η αρχή μεγάλων
   δεινών.)
   Πάντες πάντα κακὰ νοοῦσι τῷ τυράννῳ. (σκέφτονται για τον τύραννο)
4. δ) Δοτική προσωπική ηθική· φανερώνει το πρόσωπο που χαίρεται ή λυπάται για κάτι. Ως τέτοια χρησιμοποιείται κανονικά η δοτική της προσωπικής αντωνυμίας²:
   Ἡ στρατιὰ σῖτον οὐκ εἶχεν αὐτῷ. [προς λύπη του]
   Ὦ τέκνον, ἦ βέβηκεν ἡμῖν ὁ ξένος; (αλήθεια μας ήρθε...;)
   N.E.: Μη μου στενοχωριέσαι.
5. ε) Δοτική προσωπική της συμπάθειας· φανερώνει το πρόσωπο που συμπάσχει, το πρόσωπο που συμμετέχει συναισθηματικά σε ό,τι εκφράζει το ρήμα της πρότασης:
   Διέφθαρτο τῷ Κροίσῳ ἡ ἐλπίς. (Ο Κροίσος είχε χάσει κάθε ελπίδα.)
   N.E.: Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι.
6. στ) Δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου· φανερώνει το πρόσωπο κατά την κρίση του οποίου ισχύει αυτό που λέγεται στην πρόταση:
   Oὐ γὰρ ὁ θάνατος τοῖς εὖ φρονοῦσιν οἰκτρός.
   Εὐδαίμων μοι ἐφαίνετο ὁ ἀνήρ.
   N.E.: Μου φαίνεσαι άρρωστος.
7. ζ) Δοτική προσωπική της αναφοράς· φανερώνει το πρόσωπο σχετικά με το οποίο ισχύει αυτό που δηλώνει η πρόταση. Συνοδεύεται συχνά από το ὡς ή μετοχή δοτικής πτώσης, η οποία δηλώνει τόπο ή χρόνο:
   Τῷ γὰρ καλῶς πράσσοντι πᾶσα γῆ πατρίς.
   Μακρὰν ὡς γέροντι προὐστάλης ὁδόν. (Έκανες δρόμο μακρύ για γέροντα.)
   Ἦν ἡμέρα πέμπτη ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις. (αφότου οι Αθηναίοι έπλεαν εχθρικά)
   N.E.: Το παντελόνι τού είναι κοντό.
8. η) Δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου (ποιητικό αίτιο)· φανερώνει το πρόσωπο που ενεργεί. Συντάσσεται με παθητικά ρήματα, κυρίως συντελικού χρόνου (παρακειμένου, υπερσυντελίκου, συντελεσμένου μέλλοντα), και με ρηματικά επίθετα σε -τέος ή -τος (βλ. §§ 141β, 143):
   Ἀλέξανδρος, ὡς Ἀριστοβούλῳ λέλεκται, ὑπὸ καμάτου ἐνόσησεν.
   Ὥστε μοι σχεδόν τι πᾶς ὁ λόγος γέγραπται.
   Ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστί. (Πρέπει να ωφελείς την πόλη.)
   Οὐκ ἐξιτόν ἐστι αὐτοῖς. (Δεν είναι δυνατόν σ' αυτούς να βγουν έξω.)

2. Η δοτική ηθική συνοδεύεται συχνά από τις δοτικές ἀσμένῳ, βουλομένῳ, ἡδομένῳ, ἀχθομένῳ, προσδεχομένῳ:
   Εἴ σοι βουλομένῳ ἐστὶν ἀποκρίνεσθαι, σὲ ἐρήσομαι. (αν θέλεις να απαντήσεις)
   Προσδεχομένῳ μοι τὰ τῆς ὀργῆς ὑμῶν ἔς με γεγένηται. (Περίμενα το ξέσπασμα της οργής σας εναντίον μου.)