Νεοελληνική Γλώσσα (Γ΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

YΠΩNYMA – OPIΣMOΣ Γ
Εικόνα

Γ1   Υπώνυμα

Ακούω και μιλώ

  1. Διαγράψτε το στοιχείο που δεν ταιριάζει με τα υπόλοιπα:
    Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Διεθνής Αμνηστία, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ερυθρός Σταυρός
    • Bρείτε έναν όρο που περιέχει όλα τα στοιχεία που απέμειναν.
  2. Αντιστοιχίστε κάθε στοιχείο σε έναν κύκλο.
    Εικόνα

    ΑctionAid

    Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις

    ActionAid Ελλάς


    Mαθαίνω ότι:

    • Υπάρχουν λέξεις ή φράσεις των οποίων η σημασία συμπεριλαμβάνεται μέσα στην έννοια μιας άλλης λέξης ή φράσης. Αυτές οι λέξεις λέγονται υπώνυμά της.
      Π.χ. γιατρός – παιδίατρος

  3. Βέβαια, μία λέξη μπορεί να έχει πολλά υπώνυμα. Βρείτε υπώνυμα της λέξης έγχορδα.

Διαβάζω και γράφω

  1. Στο κείμενο 4 βρήκαμε τις λέξεις: τρόφιμα, ασθένειες, λαών. Γράψτε όσα περισσότερα υπώνυμα αυτών των λέξεων μπορείτε.
  2. Στο ίδιο κείμενο βρήκαμε τις λέξεις: ασθένειες, πείνα, αμάθεια, παιδική εργασία. Ποιας λέξης υπώνυμα μπορείτε να τις θεωρήσετε όλες αυτές;

Γ2   Oρισμός

Ακούω και μιλώ

  1. Αναφέρετε και γράψτε στον πίνακα όλες τις περιπτώσεις εθελοντικής δράσης που γνωρίζετε στην Ελλάδα και στον κόσμο.
  2. Συζητήστε ποια είναι τα κοινά γνωρίσματα όλων αυτών των εθελοντών και των δράσεων που αναπτύσσουν.
  3. Διαβάστε παρακάτω πώς ορίζει το λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γιώργου Μπαμπινιώτη τη λέξη εθελοντισμός και σκεφτείτε: όλες οι δράσεις που αναφέρατε προηγουμένως μπορούν να περιληφθούν στην περιγραφή της έννοιας που δίνει το λεξικό και γιατί; • Ποιες προϋποθέσεις εκπληρώνουν;
    εθελοντισμός (ο) η οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο χωρίς την απαίτηση ανταλλάγματος.

    Εθελοντισμός

  4. Έχοντας υπόψη σας τον ορισμό της λέξης εθελοντισμός που διαβάσατε προηγουμένως, σκεφτείτε αν οι παρακάτω περιπτώσεις μπορούν να ενταχθούν στην έννοιά του.
    1. Ένας νεαρός βοηθάει έναν ηλικιωμένο που δυσκολεύεται να επιβιβαστεί στο λεωφορείο.
    2. Μια ομάδα συγχωριανών έρχεται να μας βοηθήσει στον τρύγο. Την άλλη βδομάδα θα πάμε εμείς στα δικά τους αμπέλια.
    3. Ένας διάσημος γιατρός εργάζεται στο νοσοκομείο της πόλης μας και έχει θεραπεύσει εκατοντάδες ασθενείς.
  5. Ποιες από τις προϋποθέσεις που θέτει ο ορισμός δεν εκπληρώνονται σε καθεμία από τις παραπάνω περιπτώσεις;

Mαθαίνω ότι:

  • O ορισμός μιας λέξης-έννοιας είναι η ακριβής και σαφής περιγραφή της σημασίας ή των σημασιών της, έτσι ώστε να ξεχωρίζει από κάθε άλλη λέξη-έννοια.

  • Oρίζοντας μια έννοια, δεν την ξεχωρίζουμε μόνο, αλλά ταυτόχρονα και τη συνδέουμε με κάποιες άλλες έννοιες, π.χ. Για να οριστεί ο εθελοντισμός:
    α. χρησιμοποιήθηκε η έννοια / λέξη υπηρεσία, της οποίας ο εθελοντισμός είναι υπώνυμη και
    β. χρειάστηκε να προσθέσουμε τη φράση «χωρίς απαίτηση ανταλλάγματος», για να την ξεχωρίσουμε από άλλα είδη υπηρεσιών και για να συμπληρωθεί ο ορισμός.

  • O ορισμός μάς βοηθάει:

    1. να ταξινομήσουμε, να συσχετίσουμε μια λέξη με άλλες λέξεις,
    2. να συνειδητοποιήσουμε το σύνολο των πραγμάτων που περιλαμβάνονται στην έννοια της λέξης,
    3. να χρησιμοποιήσουμε σωστά τη λέξη.

Εικόνα Kείμενο 7 [Mη Kυβερνητικές Oργανώσεις]

Κατηγορούμε συχνά την ανθρωπότητα πως, ενώ τον τελευταίο αιώνα έχει επιτελέσει τεράστια επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, στον τομέα της ηθικής έχει μείνει πίσω.

Υπάρχει κάτι που αντικρούει αυτή την άποψη: η δημιουργία και παρουσία, στο δεύτερο του αιώνα μας, των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (NGOs – Non Government Organizations). Πίσω από αυτά τα αρχικά κρύβονται πασίγνωστες κινήσεις όπως η Γκρην Πις, η Διεθνής Αμνηστία, οι Γιατροί χωρίς Σύνορα και οι Γιατροί του Κόσμου, το Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, η Ομάδα για την Προστασία των Μειονοτήτων κ.ά. […]

Οι οργανώσεις αυτές λέγονται μη κυβερνητικές, γιατί δεν εξαρτώνται από κυβερνήσεις (ευτυχώς – η ανεξαρτησία είναι προϋπόθεση για τη σωστή λειτουργία τους). Οι πόροι είναι από εισφορές μελών, δωρεές, ιδρύματα και διεθνείς οργανώσεις. Η συνολική προσφορά τους είναι εντυπωσιακή: έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές, έχουν προστατέψει πολλές χιλιάδες ανθρώπων από βασανιστήρια και καταπίεση, έχουν βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής.

Εδώ στην Ελλάδα τις αντιμετωπίζουμε περίεργα: Όταν η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο του Ελσίνκι καταγγέλλουν παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Τουρκία, γράφουμε την είδηση στην πρώτη σελίδα. Όταν οι ίδιες οργανώσεις διαμαρτύρονται για καταπίεση των Μαρτύρων του Ιεχωβά, των Σλαβόφωνων ή των Μουσουλμάνων στην Ελλάδα, είναι ανθελληνικές και πληρωμένες από ξένα κέντρα. Ουσιαστικά μας ενοχλεί η ανεξαρτησία τους: θα τις θέλαμε με το μέρος μας (όπως και όλες τις άλλες εξουσίες) και ξεχνάμε ότι αυτό θα καταργούσε αυτόματα το διεθνές τους κύρος.

Είμαι υπερήφανος που ανήκω στις περισσότερες από αυτές τις οργανώσεις. Πιστεύω πως ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, ενιαία και αδιαπραγμάτευτα, είναι η μόνη ιδεολογία που μας απέμεινε – αλλά και η μόνη που μας χρειάζεται.

Φιλικά, Νίκος Δήμου

www.ndimou.gr

Διαβάζω και γράφω

  1. Από τις παρακάτω ομάδες διαγράψτε το στοιχείο που δεν ταιριάζει:

    τρένο, αεροπλάνο, καράβι, ταξίδι

     

    φόβος, χαρά, δικαιώματα, θυμός

    Δώστε έναν τίτλο σε κάθε ομάδα λέξεων. • Προσπαθήστε να ορίσετε με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ακρίβεια καθεμιά από τις λέξεις της κάθε ομάδας. • Στους ορισμούς των λέξεων της κάθε ομάδας υπάρχει κάποια κοινή λέξη; • Ποια είναι και γιατί;

  2. Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο 7 γράψτε έναν ορισμό για τις ΜΚΟ που θα μπορούσε να περιληφθεί σε ένα ερμηνευτικό λεξικό.
  3. Ο συγγραφέας του κειμένου 7 αναφέρεται στα ανθρώπινα δικαιώματα. Προσπαθήστε να γράψετε έναν ορισμό για την έννοια αυτή. • Χρησιμοποιήστε τις σχετικές σας γνώσεις από τα μαθήματα της Ιστορίας και της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής.

Εικόνα Kείμενο 8 [Δεν τη βλέπεις…]

Ενημερωτικό φυλλάδιο της Actionaid Eλλάς, Oκτώβριος-Δεκέμβριος 2003

Ενημερωτικό φυλλάδιο της Actionaid Eλλάς, Oκτώβριος-Δεκέμβριος 2003

Ακούω και μιλώ

  1. Tι είδους κείμενο είναι το 8 και ποιος είναι ο σκοπός του;
  2. Υπάρχουν στο κείμενο 8 φράσεις που φαίνονται εκ πρώτης όψεως σαν ορισμοί; Ποιες;
  3. Γιατί δεν αποτελούν ορισμούς οι φράσεις αυτές; • Ποιες προδιαγραφές των ορισμών δεν εκπληρώνουν;

Διαβάζω και γράφω

  1. Προσπαθήστε να γράψετε έναν ορισμό για τη λέξη φτώχεια. Ο ορισμός σας να περιλαμβάνει όλα τα αναγκαία στοιχεία για να περιγραφεί η σημασία της λέξης και μόνο αυτή.
  2. Bρείτε από τρία διαφορετικά μαθήματα που διδάσκεστε ορισμούς λέξεων και γράψτε τους στο τετράδιό σας.
  3. Μελετήστε τους ορισμούς αυτούς και αναζητήστε:
    1. τη γενικότερη έννοια στην οποία εντάσσεται η κάθε λέξη που ορίζεται
    2. με τη βοήθεια ποιων άλλων εννοιών ορίζεται σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο.