Αντίσταση Ναουσαίων (1705) [...]Με την παρούσα υψηλή μου διαταγή, σας κάνω γνωστό ότι.διορίσαμε και αποστείλαμε αμέσως τον σιλιχτάρη Αχμέτ Τσελεμπή, με την εντολή να ενεργήσει την επιλογή και τη στρατολόγηση πενήντα νέων γενιτσάρων, σύμφωνα με το παλαιό έθιμο [...]. Οι άπιστοι κάτοικοι της παραπάνω πόλης (Νάουσας), αφού επαναστάτησαν και δήλωσαν εμείς δεν παραδίνουμε τους γιους μας στους μουσουλμάνους, τόλμησαν να σκοτώσουν δημόσια και στη μέση του δρόμου το σιλιχτάρη με τους δύο συνοδούς του μουσουλμάνους. Στη συνέχεια, οι άπιστοι αυτοί φονιάδες με επικεφαλής τον αρματολό Ζήση Καραδήμο και τους δύο γιους του, αφού σχημάτισαν συμμορία από εκατό και πλέον κακούργους, ύψωσαν τη σημαία της ανταρσίας και [...] εξακολουθούν να διαπράττουν κακουργήματα, δηλ. φόνους και ληστείες σε βάρος των μουσουλμάνων πιστών του Ισλάμ. Απόσπασμα από διαταγή του Μπεηλέρμπεη της Ρούμελης στους ιεροδικαστές Βέροιας και Νάουσας (25 Απριλίου 1705) στο : Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, Πηγές της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού, τ. 1, 1204-1669, Θεσσαλονίκη 1665, 251-52 (60).
Η οθωμανική κατάκτηση προκάλεσε πολλές ανακατατάξεις, περιορισμούς, και καταπιέσεις στους υπόδουλους πληθυσμούς ή ραγιάδες*. Ο |
Ελληνισμός, όμως, ανέπτυξε δυνάμεις που του επέτρεψαν όχι μόνο να ξεπεράσει την αρχική κρίση, αλλά και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την αναγέννησή του.
Η Εκκλησία και τα προνόμια Μετά την Άλωση ο Μωάμεθ Β΄ παραχώρησε στον πατριάρχη Γεννάδιο Β΄ μια σειρά προνομίων με τα οποία αναγνωριζόταν όχι μόνο ως πνευματικός αλλά και ως πολιτικός ηγέτης, ως εθνάρχης (millet basi). Με τη διπλή αυτή ιδιότητα ο πατριάρχης αποκτούσε το δικαίωμα να παρεμβαίνει στην Υψηλή Πύλη για θέματα που αφορούσαν τους ορθόδοξους χριστιανούς. Ειδικότερα, ο σουλτάνος χορηγούσε στον πατριάρχη, εκτός από το ανώτατο θρησκευτικό αξίωμα, κοσμικές εξουσίες, όπως το δικαίωμα να ιδρύει εκκλησιαστικά δικαστήρια για την εκδίκαση υποθέσεων αστικού δικαίου (διαζυγίων, κληρονομιών κ.ά.) και να επιβάλλει φορολογία στους πιστούς για τις ανάγκες της Εκκλησίας ή για λογαριασμό της οθωμανικής διοίκησης. Η παραχώρηση των προνομίων αυτών δεν υπαγορευόταν μόνο από το ισλαμικό δίκαιο. Έδινε στους Οθωμανούς τη δυνατότητα να διοικούν μέσω της Εκκλησίας εκατομμύρια χριστιανούς σε ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επιπλέον, η Εκκλησία, |
καθώς διέθετε οργανωμένο διοικητικό δίκτυο (μητροπόλεις, επισκοπές, ενορίες, μοναστήρια) αποτελούσε ιδανικό μηχανισμό για τη διοίκηση των υποδούλων. Έτσι, η Εκκλησία ανέλαβε, εκτός από εκκλησιαστικές αρμοδιότητες, και κοσμικές δικαιοδοσίες και καθήκοντα. Πρακτικό εκλογής κοινοτικών αρχόντων(1.4.1667)) Επειδή και ο πολλά έκλαμπρος αφέντης Πιέρος Σκούταρης επίτροπος και κριτής τούτης της κοινότητος της νήσου Μυκόνου, ψηφισμένος και βαλμένος από τους 1665 Ιουνίου 5 στο άνωθεν αξίωμα, ο οποίος εδούλεψε εντίμως και θεαρέστως κατά το πρέπον και αρμόδιο [...] και επειδή το νησί μας χρειάζεται άρχοντες διαλεκτούς, τίμιους και άξιους να κυβερνούν και να επιτηρούν τα πάντα προς ωφέλεια και διόρθωση. δια τούτο λοιπόν, αφού συγκεντρωθήκαμε όλοι μαζί στο ναό της Υπεράγνου Θεοτόκου οι αιδεσιμότατοι ιερείς και οι εντιμότατοι άρχοντες και όλο το ποίμνιο [...] και μην ευρίσκοντας άλλον αξιότερον εις τους καιρούς τούτους, επανεκλέγουμε τον άνωθεν αφέντη Σκούταρη [...] (με ελαφρά γλωσσική προσαρμογή). Εκλογή κοινοτικών αρχόντων στη Μύκονο, στο: Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, ό. π.. 308
Συνάντηση Πατριάρχη και Μωάμεθ [...] Ο Μωάμεθ προσκάλεσε τον πατριάρχη για να δειπνήσουν μαζί και να συζητήσουν. Και σαν έφτασε, ο τύραννος τον δέχτηκε με μεγάλες τιμές. [...] Όταν ήρθε η ώρα να φύγει ο πατριάρχης από το παλάτι, ο Μωάμεθ του έδωσε ως δώρο το πολύτιμο δεκανίκιο (πατριαρχικό σύμβολο) και τον παρακάλεσε το δεχθεί. Και κατέβηκε μαζί του τις σκάλες μέχρι κάτω στην αυλή [...] Έδωσε μάλιστα και προνόμια εγγράφως στον πατριάρχη με την υπογραφή του, για να μην τον ενοχλήσει κανένας ή να τα αμφισβητήσει [...]. Από το Μέγα Χρονικόν του Γ. Φραντζή, στο: Ο θεσμός της κοινότητας Ο γνωστός από την Αρχαιότητα θεσμός της κοινότητας αποτελούσε ένα είδος τοπικής αυτοδιοίκησης (οι Έλληνες κάθε χωριού ή πόλης αποτελούσαν μια κοινότητα) που προσαρμόστηκε στις απαιτήσεις της οθωμανικής πολιτικής. Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας του οθωμανικού κράτους έδωσε στην κοινότητα κύρος και δικαιοδοσίες, φορολογικές, εκπαιδευτικές και άλλες. Η δυνατότητα εκλογής των κοινοτικών αρχόντων ή προκρίτων* και ο συλλογικός τρόπος αντιμετώπισης |
των προβλημάτων έκαναν το θεσμό αυτό πόλο εθνικής συσπείρωσης και εστία καλλιέργειας του δημοκρατικού πνεύματος. Κοινότητα και κατανομή των φόρων Η οθωμανική διοίκηση δεν καθόριζε (με εξαίρεση τον κεφαλικό φόρο και τη δεκάτη επί της παραγωγής) το ποσό που θα καταβάλει ως φόρο ο κάθε υπόχρεος, αλλά τη συνολική φορολογική επιβάρυνση κάθε περιοχής. Στη συνέχεια το ποσό του φόρου μοιραζόταν μεταξύ των κοινοτήτων με τη συνεργασία των κοινοτικών αρχόντων, οι οποίοι το επιμέριζαν στα μέλη της κοινότητάς τους.
Οι Φαναριώτες Γύρω από το Πατριαρχείο, τη συνοικία Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, διαμορφώθηκε μια ομάδα λαϊκών αξιωματούχων, που είναι γνωστή με την προσωνυμία Φαναριώτες. Με τη μόρφωση και της γλωσσομάθειά τους έγιναν απαραίτητοι στην οθωμανική διοίκηση και κατέλαβαν υψηλά αξιώματα, όπως του Δραγομάνου (διερμηνέα) της Υψηλής Πύλης, του Δραγομάνου του Στόλου και του Ηγεμόνα των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών. Έτσι, απόκτησαν κύρος και εξελίχθηκαν σε κοινωνική ομάδα με μεγάλη οικονομική δύναμη και επιρροή. Νάμουν.... Νάμουν το Μάη πιστικός, τον Αύγουστο δραγάτης Κλέφτικο δημοτικό τραγούδι, Ανθολογία, Περάνθη, χ. χ., τ. Γ.,546 πιστικός: μισθωτός βοσκός, δραγάτης:αγροφύλακας.
Αρματολοί και κλέφτες Τα σώματα των αρματολών και των κλεφτών σχηματίστηκαν κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Η οθωμανική διοίκηση, προκειμένου να εξασφαλίσει τη φύλαξη ορισμένων περιοχών, οργάνωσε ένοπλα σώματα από Έλληνες, τους αρματολούς. Αντίθετα, |
Τα Αμπελάκια Τα Αμπελάκια με την δραστηριότητά τους μοιάζουν μάλλον με κωμόπολη της Ολλανδίας παρά με χωριό της Τουρκίας. Το χωριό αυτό σκορπίζει, με τη βιοτεχνία του, την κίνηση και τη ζωή σε όλη τη γύρω χώρα και δημιουργεί ένα απέραντο εμπόριο, που συνδέει τη Γερμανία με την Ελλάδα με χίλια νήματα [...] Όσο για μένα, ποτέ δε θα ξεχάσω αυτά που είδα στα Αμπελάκια [...] Όλες οι μεγάλες ιδέες να φυτρώνουν σε ένα χώμα βουτηγμένο επί είκοσι αιώνες στη σκλαβιά. Ο αρχαίος ελληνικός χαρακτήρας να ξαναγεννιέται, με την πρώτη ενεργητικότητα, ανάμεσα στους καταρράκτες και τα σπήλαια του Πηλίου. Και, για να τελειώνουμε, όλα, όλα τα ταλέντα και όλες οι αρετές της αρχαίας Ελλάδας, να ξαναγεννιούνται στη γωνιά αυτή της σύγχρονης Ελλάδας. Φελίξ Μπωζούρ, Πίνακας του εμπορίου της Ελλάδας στην Τουρκοκρατία, Παρίσι VIII (1800), εκδ. Τολίδη, Αθήνα 1974, 142, 146-147..
|
το σώμα των κλεφτών δημιουργήθηκε από ένοπλους Έλληνες που κατέφευγαν στα βουνά για να αποφύγουν την τυραννία των κατακτητών και ζούσαν κάνοντας κλοπές και ληστείες. Συχνά υπήρχε εναλλαγή μεταξύ των δύο ρόλων, ώστε με την πάροδο του χρόνου στη συνείδηση του Ελληνισμού οι δύο έννοιες ταυτίστηκαν. Οι αρματολοί και οι κλέφτες υπήρξαν οι κύριοι εκφραστές της ένοπλης αντίστασης των Ελλήνων εναντίον των κατακτητών και έγιναν συνώνυμοι της ανδρείας και του αγώνα για ελευθερία. Από τις ένοπλες αυτές ομάδες προήλθε ο πυρήνας των αγωνιστών, η μαγιά της λευτεριάς, σύμφωνα με τον Μακρυγιάννη. Οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές Κατά τους δύο πρώτους αιώνες μετά την Άλωση οι δυσμενείς συνθήκες δεν επέτρεψαν την οικονομική πρόοδο. Από το 17ο αι. παρατηρείται σταδιακή βελτίωση της οικονομίας, που οφείλεται στη σύναψη εμπορικών σχέσεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. |
Ερωτήσεις
|
|