17.2 Σύνθεση

17.2 Σύνθεση

'Οταν συνδυάζουμε μια λέξη με μια άλλη λέξη για να φτιάξουμε μια καινούρια λέξη, έχουμε
σύνθεση.

άγριο	+	λουλούδι	=	αγριολούλουδο
ανεβαίνω	+	κατεβαίνω	=	ανεβοκατεβαίνω
Α' συνθετικό		Β' συνθετικό		Σύνθετη λέξη

Στη γλώσσα μας υπάρχουν πολλές σύνθετες λεξεις (σύνθετα).
Με βάση τη σημασία τους, τα σύνθετα χωρίζονται σε:

Παρατακτικά σύνθετα: Αυτά σημαίνουν
ό,τι και τα συνθετικά τους ενωμένα με τον
σύνδεσμο και:
ανεβοκατεβαίνω – ανεβαίνω και κατεβαίνω
μαχαιροπίρουνα – μαχαίρια και πιρούνια
κοντόχοντρος – κοντός και χοντρός

Κτητικά σύνθετα: Αυτά σημαίνουν ότι
κάποιος έχει κάτι δικό του.
μεγαλόκαρδος – αυτός που έχει μεγάλη
καρδιά
μαυρομάτα – αυτή που έχει μαύρα μάτια
γλυκόφωνος – αυτός που έχει γλυκιά φωνή

Προσδιοριστικά σύνθετα: Σε αυτά το
πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο:
αγριολούλουδο – άγριο λουλούδι
ηλιοβασίλεμα – βασίλεμα του ήλιου
ξαναθυμάμαι – θυμάμαι ξανά

Αντικειμενικά σύνθετα: Σ' αυτά το ένα
συνθετικό είναι ρήμα και το άλλο είναι το
αντικείμενο του ρήματος αυτού.
θηριοδαμαστής – αυτός που δαμάζει θηρία
ζαχαροπλάστης – αυτός που πλάθει
ζαχαρωτά
γλωσσοδέτης – αυτό που δένει τη γλώσσα

Πώς σχηματίζω σύνθετα;
Μπορώ να σχηματίσω σύνθετα λέξεων σχεδόν με τα περισσότερα μέρη του λόγου.
Το Α' συνθετικό μπορεί να είναι:
	ουσιαστικό (ποδόσφαιρο) επίθετο (αγριογούρουνο) αριθμητικό (πεντάμορφη) ρήμα (ανεβοκατεβαίνω) επίρρημα (πισωγυρίζω)
Το B' συνθετικό μπορεί να είναι:
	ουσιαστικό (εξώφυλλο) επίθετο (βαθυγάλανος) ρήμα (νομοθετώ) κλιτή μετοχή (κοσμογυρισμένος)

Άρα, μπορώ να φτιάξω σύνθετες λέξεις με ένα σωρό τρόπους!

Όταν το Α' συνθετικό είναι κλιτή λέξη, ενώνω τα δύο συν-
θετικά με το συνδετικό φωνήεν -ο-, το οποίο δεν προέρχεται
από κανένα από τα δύο συνθετικά.

γυναίκες + παιδιά → γυναικ-ό-παιδα
νύχτα + πουλί → νυχτ-ο-πούλι
ανάβω + σβήνω → αναβ-ο-σβήνω
πικρή + δάφνη → πικρ-ο-δάφνη

Μερικές φορές, όμως, το συν-
δετικό φωνήεν χάνεται.

άγριος + άνθρωπος → αγριάνθρωπος

Μερικές προθέσεις της γλώσσας μας συνδυάζονται με ουσια-
στικά, επίθετα, ρήματα και επιρρήματα, και σχηματίζουν νέες
λέξεις: π.χ. αντιπρόεδρος, κατακόκκινος, συνυπάρχω, προ-
χτές. Οι λέξεις αυτές άλλοτε μοιάζουν με παράγωγα και άλ-
λοτε με σύνθετα.

Στη γλώσσα μας υπάρχουν και σύνθετα τα οποία μοιάζουν με
ολόκληρες ονοματικές φράσεις. Αυτά ονομάζονται πολυλεκτι-
κά σύνθετα.
Π.χ. παιδική χαρά, λαϊκή αγορά, τρίτη ηλικία, ζώνη ασφαλείας