Γλώσσα Γ΄ Δημοτικού -Ήτανε μια φορά…

. . . . . . . Ήτανε μια φορά… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Τα ταξίδια του παππού μου
Τα ταξίδια του παππού μου (συνέχεια)
Μια αληθινή ιστορία
Στο νησί του Aιόλου
Γεια σου χαρά σου Bενετιά

Γνωρίζουμε το φανταστικό κόσμο των παραμυθιών, ακολουθούμε τα βήματα του Οδυσσέα, αρμενίζουμε στη Μεσόγειο θάλασσα. Από τη γη ως τη σελήνη τα ταξίδια είναι μια θαυμάσια περιπέτεια.

. . . . . . . Τα ταξίδια του παππού μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Και τι δε μου έλεγε εμένα ο παππούλης μου όταν ήμουνα μικρός. Ώρες ολόκληρες έλεγε, έλεγε, κι εγώ δε χόρταινα να τον ακούω. Για χώρες μακρινές, για μέρη άγνωστα κι αλαργινά*, που δεν τα βάνει ο νους του ανθρώπου. Για της θάλασσας τον αφαλό, που καταπίνει τα καράβια, και για τη χώρα των Σκυλοκέφαλων, κι ακόμα για τη Γοργόνα, την αδελφή του Μεγαλέξαντρου, και γι’ άλλα τέτοια φοβερά και τρομερά που κρύβει τούτη η πλάση.
– Αλήθεια, παππού; τον ρωτούσα.
– Αλήθεια, ψυχή μου, απαντούσε εκείνος.

Βασιλοπούλες όμορφες περίμεναν μέσα σε πλουμιστά παλάτια το ραφτόπουλό τους, κι εγώ δεν έβλεπα την ώρα να μεγαλώσω λίγο και να φύγω απ’ το χωριό, να βγω στον κόσμο, να πάω στην Πόλη* και στην Αγια-Σοφιά. Δεν άργησε να ’ρθει αυτή η ώρα. Η μάνα μού ετοίμασε το μπογαλάκι* μου και μ’ έστειλε στην Πόλη, σ’ ένα ράφτη σπουδαίο και τρανό.
– Να πας να μάθεις την τέχνη, να γίνεις ραφτόπουλο, να βγάζεις το ψωμί σου. Έτσι μου είπε.

Πήγα, λοιπόν, κι εγώ στην Πόλη κι είδα την Αγια-Σοφιά, κι είδα το Βόσπορο, και θαμπώθηκα απ’ την ομορφιά. Όμως, η δουλειά στο ραφτάδικο ήτανε σκληρή και το αφεντικό δε χωράτευε*. Είχε και μια πήχη*, κι άμα τεμπέλιαζε κανένα από τα ραφτόπουλα, μ’ αυτή μας βάραγε για να στρωθούμε στη δουλειά. Κι όσο για βασιλοπούλες, που έλεγε ο παππούς, αυτές δεν τις είδα πουθενά!

– Αχ, παππούλη, έλεγα μέσα μου, αναστενάζοντας, με τη μέση μου πιασμένη απ’ το ράψιμο. Πότε θα ’ρθει κι εμένα η βασιλοπούλα μου, να φύγουμε απ’ το ραφτάδικο, να πάμε να χτίσουμε το παλάτι μας και στο τέλος να ζούνε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα!

(συνεχίζεται) Γεώργιος Βιζυηνός

Αγιά Σοφιά. Εικονική περιήγηση [πηγή: 360tr.com]

Διαβάστε το κείμενο όπως γράφτηκε [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]

* αλαργινά: απομακρυσμένα
* Πόλη: Κωνσταντινούπολη
* μπογαλάκι: δέμα με ρούχα και πράγματα, τυλιγμένα με ένα κομμάτι ύφασμα
* χωράτευε: αστειευόταν
* πήχη: λεπτή ξύλινη σανίδα που χρησιμοποιείται σαν μέτρο

Ξεκλειδώνω το κείμενο

Αρίθμησε τις παραγράφους του κειμένου.

Αντιστοίχισε το κύριο νόημα με τον τίτλο κάθε παραγράφου.

	Κύριο νόημα	Τίτλος
1η παράγραφος	Όταν ήμουνα μικρός, ο παππούς μού έλεγε ιστορίες για άγνωστα μέρη.	H αναχώρηση
2η παράγραφος	Mόλις μεγάλωσα η μητέρα μου με έστειλε στην Πόλη για να γίνω ραφτόπουλο.	H σκληρή δουλειά
3η παράγραφος	H δουλειά στο ραφτάδικο ήταν σκληρή και το αφεντικό αυστηρό.	Oι ιστορίες του παππού

Τι περιμένει ότι θα συναντήσει ο εγγονός στην Πόλη και τι συμβαίνει τελικά;

Παίζω με τις λέξεις
Συμπλήρωσε τις φράσεις του κειμένου.
Ώρες ολόκληρες έλεγε, έλεγε, κι εγώ δε χόρταινα ......................... .
Ο αφαλός της ......................... που καταπίνει ......................... .
Να πας να μάθεις την τέχνη, να γίνεις ραφτόπουλο, να βγάζεις ......................... .
Αχ, παππούλη, έλεγα μέσα μου, αναστενάζοντας, με τη μέση μου ......................... απ’ το ράψιμο.
Κύκλωσε τις μεταφορικές εκφράσεις που υπάρχουν στην προηγούμενη άσκηση και εξήγησέ τες στην τάξη.

Pάβω

...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
Ψάξε στο κείμενο για λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τη λέξη «ράβω». Πρόσθεσε και άλλες λέξεις που μπορείς να θυμηθείς ή να βρεις στο λεξικό σου.

Γράφω σωστά
Γράψε τα λόγια που είπε η μάνα στο γιο της λίγο πριν αυτός φύγει για την Πόλη.

Η αφήγηση του παππού συνεχίζεται
Συμπλήρωσε τα κενά στα ρήματα με (αβ) ή (αυ) και βάλε τόνο όπου χρειάζεται.
«Μια και δυο, ρ__ω το θησαυρό του δράκου μέσα σε ένα σακί, σκ__ω βαθιά και τον θ__ω κάτω από το δέντρο της αυλής. Αν__ω το τζάκι, αναπ__ομαι και σε λίγο π__ω να θυμάμαι τις δύσκολες στιγμές που πέρασα...»

. . . . . Τα ταξίδια του παππού μου (συνέχεια) . . . . . . . . . . . . . .

Mια μέρα ήρθε ο Θύμιος, ο υπηρέτης του παππού, και με γύρευε. Ο παππούς ήτανε, λέει, άρρωστος βαριά και ζητούσε να με δει. [...]
– Ήρθες, ψυχή μου; φώναξε ο παππούς μόλις με είδε.
Ο παππούλης μου ήταν καλά! Η χαρά μου δε λεγόταν! Αγκαλιαστήκαμε και φιληθήκαμε ώρα πολλή, κι εγώ άρχισα να του λέω για την Πόλη και για τα καλά της, για τα καράβια που έπλεαν στο Βόσπορο, για την Προποντίδα και την Αγια-Σοφιά.

Εκείνος όμως με έκοψε και μου είπε:
– Άσ’ τα αυτά! Πέρασες απ’ τη χώρα που ψήνει ο ήλιος το ψωμί; Και είδες τους Σκυλοκέφαλους;
– Όχι, παππού, δεν τους είδα. [...]
– Πέρασες, τότε, απ’ της θάλασσας τον αφαλό, εκεί που το νερό γυρίζει γύρω-γύρω και καταπίνει τα καράβια;
– Όχι παππού, δεν πέρασα.
– Ωχ, ψυχή μου! Δεν είδες τίποτε λοιπόν! [...]
– Να δεις, παππού, τι μεγάλη που είναι η Πόλη! Και τι πολλοί άνθρωποι που είναι εκεί και...
– Άσ’ τα αυτά! με διέκοψε ο παππούς. Είδες τον τόπο που είναι οι άνθρωποι οι μαρμαρωμένοι;
– Όχι, παππού! Δεν τον είδα!
– Αχ, ψυχή μου! Τίποτα δεν είδες στη ζωή σου, τίποτα!

Εγώ τον άκουγα και στεναχωριόμουν που δεν ήθελε να με ακούσει κι όλο έλεγε και μου ξανάλεγε: «Άσ’ τα αυτά, άσ’ τα αυτά!». Όμως καμάρωνα κιόλας, που είχα έναν παππού τόσο ταξιδεμένο.
– Πολλά ταξίδια θα έκανες στη ζωή σου, παππού! του είπα.
– Ποιος, εγώ; είπε ξαφνιασμένος ο παππούς, που δεν περίμενε την ερώτηση. Εγώ όχι, ψυχή μου, συνέχισε μετά, η γιαγιά σου, η Χρουσή, αυτή έκανε τα ταξίδια! [...]
– Και στη χώρα που ψήνει ο ήλιος το ψωμί, πότε πήγες, παππού; τον ρώτησα εγώ, απογοητευμένος.
– Ω! είπε τότε εκείνος. Αυτού, ψυχή μου, δεν επήγα, με τ’ αφηγήθηκε η γιαγιά μου, όταν ήμουνα μικρός.
– Και στη Γοργόνα, την αδελφή του Μεγαλέξαντρου, και στη χώρα των Σκυλοκέφαλων, ούτε κι εκεί επήγες;
– Όχι, ψυχή μου! Δεν τους είδα τους Σκυλοκέφαλους. Η γιαγιά μου με τ’ αφηγήθηκε, η γιαγιά μου.
– Κι οι βασιλοπούλες, παππού; Αυτές που ερωτεύονται τα ραφτόπουλα κι από τον έρωτά τους αρρωσταίνουν, και τρέχει ο μπαμπάς τους ο βασιλιάς και τα παρακαλεί;
– Αχ, ψυχή μου! κι αυτό η γιαγιά μου με τ’ αφηγήθηκε. Μα θαρρώ πως μήτε κείνη το είδε με τα μάτια της!

Γεώργιος Βιζυηνός, Το μόνο ταξίδι της ζωής του,
διασκευή: Κώστας Πούλος, εκδ. Παπαδόπουλος

Ξεκλειδώνω το κείμενο

Γράψε έναν ταιριαστό τίτλο για τη συνέχεια της ιστορίας που μόλις διάβασες.

Tο ραφτόπουλο έχει ακούσει πολλές ιστορίες από τον παππού του. Βάλε τίτλους σε αυτές τις ιστορίες:

Η χώρα που ψήνει ο ήλιος το ψωμί

........................................................

Παρατηρώ και μαθαίνω

ώρα πολλή, πολλοί άνθρωποι, πολλά ταξίδια

Συμπλήρωσε τον πίνακα κλίσης του επιθέτου: ο πολύς, η πολλή, το πολύ

◗ ◗ Ενικός αριθμός
Ον.	ο πολύς θόρυβος	η πολλή βροχή	το πολύ χρώμα
Γεν.	–	της πολλής ......................	–
Αιτιατ.	τον πολύ .....................	την πολλή .......................	το πολύ ...............
Κλητ.	–	–	–
◗ ◗ Πληθυντικός αριθμός
Ον.	οι πολλοί .....................	οι πολλές .......................	τα πολλά ..............
Γεν.	των πολλών .................	των πολλών ....................	των πολλών ..........
Αιτιατ.	τους πολλούς θορύβους	τις πολλές .......................	τα πολλά ..............
Κλητ.	(πολλοί .....................)	(πολλές ..........................)	(πολλά ................)

Με ένα ή δύο λ, με η ή υ;

Πρόσεξε την ορθογραφία του επιθέτου στον πίνακα κλίσης και συμπλήρωσε το συμπέρασμα:

Το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ γράφεται με ένα λ και υ στο . . . . . . . . . . . . . . . . και . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . γένος του. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . αριθμού.

Ταξίδι

............................................
............................................
............................................
............................................
............................................

Παίζω με τις λέξεις

Συμβουλέψου το λεξικό σου και γράψε λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τη λέξη «ταξίδι». Πρόσθεσε και άλλες λέξεις που μπορείς να θυμηθείς.

Πώς ήταν το ταξίδι σου;
Ένα ταξίδι μπορεί να είναι... ευχάριστο, σύντομο, βαρετό, περιπετειώδες. Πώς αλλιώς μπορείς να χαρακτηρίσεις ένα ταξίδι; Γράψε και δικά σου επίθετα:
Ποια επίθετα θα ταίριαζαν στα παρακάτω ταξίδια;

Ονειρεύτηκα πως ταξίδεψα στον Άρη με ένα διαστημόπλοιο.
Ήταν ένα ταξίδι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ταξιδεύαμε είκοσι ώρες με το αεροπλάνο για την Αυστραλία.
Ήταν ένα ταξίδι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Επιστρέψαμε από την Κρήτη με ένα πολυτελέστατο πλοίο.
Το ταξίδι μας ήταν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Γράφω σωστά
Συμπλήρωσε τις λέξεις που λείπουν από το απόσπασμα της ιστορίας.

Όμως καμάρωνα κιόλας, που . . . . . . . . έναν παππού τόσο . . . . . . . . . . . . . . .
– . . . . . . . . . ταξίδια θα έκανες στη ζωή σου, . . . . . . . . . ! του . . . . . . . . . .
Συμπλήρωσε τις καταλήξεις του επιθέτου πολύς και βάλε τόνο.
πο____ άνθρωποι, πο______ ήλιος, πο_____ ώρες, πο_____ κόπος, πο_____ βροχή

Αύριο Ανθολόγιο

. . . . . . . Μια αληθινή ιστορία . . . . . . . . . . . . .

Επειδή είχα βαρεθεί όλο τα ίδια και τα ίδια, ναύλωσα μια μέρα ένα καλό καράβι και βγήκα στο πέλαγο να γνωρίσω τον κόσμο. Για πλήρωμα πήρα νέους διαλεχτούς, στην ηλικία μου, και καπετάνιο βρήκα τον καλύτερο, αφού, δίχως να κάνω τσιγκουνιές, του έταξα το μισθό που μου ζήτησε.

Ξάφνου, κατά το μεσημεράκι, σηκώθηκε τυφώνας δυνατός, που μας πήρε και μας σήκωσε με όλο το καράβι ψηλά, στον αέρα. Με φουσκωμένα τα πανιά αεροδρομούσαμε εφτά μερόνυχτα, ταξίδι δύσκολο για πλοίο, αλλά ευτυχώς ο καπετάνιος άξιζε το μισθό του και με το παραπάνω. Έτσι, την όγδοη μέρα αράξαμε στο φεγγάρι, που ήταν ένα λαμπερό νησί στον αέρα. Μόλις νύχτωσε, είδαμε αμέτρητα άλλα νησάκια σκορπισμένα εδώ κι εκεί. Ένα από αυτά είχε πάνω του δάση και πολιτείες και θάλασσες απέραντες. Κάποιος είπε ότι ήταν η γη που κατοικούσαμε, πράγμα που μας έκανε μεγάλη εντύπωση. Αντί όμως να φοβηθούμε, αποφασίσαμε να προχωρήσουμε πιο πέρα.

Δεν προφτάσαμε ωστόσο να πάμε μακριά, γιατί μας σταμάτησαν οι Ιππόγυποι και μας οδήγησαν στο βασιλιά τους τον Ενδυμίωνα. Οι Ιππόγυποι ήταν τεράστιοι γύπες που τους οδηγούσαν άντρες. Δουλειά τους ήταν να προστατεύουν το φεγγάρι από ανεπιθύμητους επισκέπτες.

Εικόνα

– Μήπως είστε Έλληνες; μας ρώτησε ο Ενδυμίωνας μόλις μας είδε.
– Ναι.
– Και πώς καταφέρατε να περάσετε όλο τον αέρα και να φτάσετε ίσαμε δω;
Εμείς του τα είπαμε όλα χαρτί και καλαμάρι και τότε εκείνος μας διηγήθηκε τα δικά του.
– Κατοικούσα κι εγώ σαν άνθρωπος στη γη, ώσπου μια μέρα με πήρε ένας αέρας και με σήκωσε και μ’ έφερε εδώ πέρα. Μην έχοντας σε τούτο το μέρος τι άλλο να κάνω, αποφάσισα να γίνω βασιλιάς.

Ώρες πολλές καθίσαμε παρέα με τον Ενδυμίωνα και τα λέγαμε, για τη ζωή στο φεγγάρι και για όλα τα παράξενα κι αλλόκοτα πλάσματα που ζούσαν σε κείνο το μέρος. Εκείνος, χαρούμενος που βρήκε ελληνική παρέα στο φεγγάρι, μας μιλούσε με ευχαρίστηση για πράγματα που, αν δεν τα δει κανείς με τα ίδια του τα μάτια, δύσκολα τα πιστεύει.

Λουκιανός, Ταξίδι στο φεγγάρι, απόδοση: Κώστας Πούλος, εκδ. Παπαδόπουλος

Ξεκλειδώνω το κείμενο

Γιατί νομίζεις ότι ο συγγραφέας έδωσε αυτό τον τίτλο;

Αρίθμησε τις παραγράφους του κειμένου. Συμπλήρωσε τα κύρια νοήματα και τους τίτλους των παραγράφων, όπου λείπουν.

Εκπαιδευτικό λογισμικό Γ-Δ τάξεων δημοτικοού. Ιστορία της γραφής-Ελληνικό αλφάβητο [πηγή: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο]

	Κύριο νόημα	Τίτλος
1η παράγραφος	Kάποιος ναύλωσε ένα καράβι με διαλεχτό πλήρωμα και ξεκίνησε για να γνωρίσει τον κόσμο.	......................... .........................
2η παράγραφος	............................................ ............................................ ............................................	Tο ταξίδι προς το φεγγάρι
3η παράγραφος	Στο φεγγάρι συνάντησαν έναν παράξενο στρατό, τους Iππόγυπους, και το βασιλιά τους τον Eνδυμίωνα.	......................... .........................
4η παράγραφος	............................................ ............................................ ............................................	......................... .........................

Υπογράμμισε στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου όσες λέξεις ή φράσεις δίνουν πληροφορίες σχετικές με το χρόνο (πότε έγινε το κάθε γεγονός).
• Ξαναδιάβασε τη δεύτερη παράγραφο παραλείποντας τις φράσεις που υπογράμμισες. Τι παρατηρείς;
Σε μια φανταστική ιστορία συμβαίνουν πράγματα που δύσκολα τα πιστεύει κανείς. Γράψε δύο γεγονότα που δείχνουν ότι η ιστορία που διάβασες είναι φανταστική.

Τα μυστικά του φεγγαριού
Η Σελήνη, που πότε μεγαλώνει και πότε μικραίνει, πότε φωτίζει και πότε σβήνει, ήταν ένα μεγάλο μυστήριο για τους αρχαίους λαούς. Στην ιστορία που διάβασες πώς ταξιδεύουν οι ήρωες στη Σελήνη και πώς περιγράφουν τον πλανήτη και τη ζωή πάνω σ’ αυτόν;

Φωτ/φίες: NASA
από το βιβλίο του Μάικ Γκόλντσµιθ
∆ιαστηµικά ταξίδια, εκδ. Σαββάλα
Αν σήμερα επισκεπτόσουν τη Σελήνη, πώς θα ταξίδευες ως εκεί, τι θα έβλεπες πάνω σ’ αυτή και πώς θα την περιέγραφες;

Παρατηρώ και μαθαίνω
Θυμήσου την καταγωγή των ναυτικών και του Ενδυμίωνα και συμπλήρωσε τις προτάσεις:
Το πλήρωμα του καραβιού ήταν από την . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο Ενδυμίωνας χάρηκε που συνάντησε τους . . . . . . . . . . . . . . . . ναυτικούς και ξανάκουσε μετά από χρόνια την . . . . . . . . . . . . . . . . . . . γλώσσα.

Τα κύρια ονόματα που φανερώνουν τόπο ή καταγωγή και ονομάζονται εθνικά αρχίζουν με .................. γράμμα. Τα επίθετα που βγαίνουν από εθνικά ονόματα όμως αρχίζουν με ............. γράμμα.

Παίζω με τις λέξεις
Γράψε σύνθετες λέξεις που αρχίζουν από αερο- και τις ακούμε σε ένα αεροδρόμιο:

Φωτ/φία: από φυλλάδιο του ∆ιεθνούς Αερολιµένα Αθηνών

Βρες στο κείμενο τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων και αντίγραψέ τα:

σελήνη – .........................	πλοίο – ............................
άνεμος – .........................	συντροφιά – ......................

Γράφω σωστά

Αντίγραψε τις ερωτήσεις που έκανε ο Ενδυμίωνας στους ναυτικούς:

– ..........................................................................

– ..................................................................................................
Κύκλωσε τα λάθη στις παρακάτω λέξεις και ξαναγράψε τες σωστά.
Ελληνική, ελληνίδα, γαλλίδα, Γαλλικός, Γιαννιώτικος

Αύριο Ανθολόγιο

. . . . . . .Στο νησί του Aιόλου . . . . . . . . . . . . .

Την επόμενη μέρα κινήσαμε και πάλι για το πολύπαθο ταξίδι μας. Αυτή τη φορά στο δρόμο μας συναντήσαμε το νησί του Αιόλου. Σ’ αυτόν είχαν αναθέσει οι θεοί να φυλά τους ανέμους. Ο Αίολος μας φιλοξένησε κοντά του έναν ολόκληρο μήνα, μ’ όλες τις τιμές. Όλο αυτό τον καιρό το παλάτι του αντηχούσε από τραγούδια, γέλια και χορούς. Και εγώ για ατέλειωτες ώρες τις νύχτες τού ιστορούσα τις περιπέτειες που είχαμε περάσει στον πόλεμο της Τροίας και μετά.

Όταν έφτασε πια ο καιρός για να φύγουμε, αφού μας ετοίμασε με στοργή όλες τις λεπτομέρειες του ταξιδιού, στο τέλος μού έδωσε ένα ασκί δεμένο πολύ σφιχτά και μου είπε: «Πρόσεξε καλά, Οδυσσέα! Κανείς, μα κανείς, δεν πρέπει να λύσει αυτό το ασκί, γιατί εδώ μέσα έχω φυλακίσει την οργή όλων των δυνατών ανέμων. Το ασκί, λοιπόν, θα το φυλάς σαν τα μάτια σου. Σαν τα μάτια σου και ακόμα καλύτερα...», και μ’ αυτές τις κουβέντες μάς αποχαιρέτησε...

Αυτή τη φορά παρέα με το Ζέφυρο κάναμε ένα ευτυχισμένο ταξίδι. Εννιά μέρες αρμενίζαμε σε μια καταγάλανη θάλασσα, που τα κύματά της παιχνίδιζαν και χρύσιζαν κάτω από ένα γελαστό ήλιο. Τη δέκατη με χτυποκάρδι ανακάλυψα πως άρχισαν να φαίνονται σκοτεινοί όγκοι απ’ τα βουνά της Ιθάκης και ανέβαιναν ψηλά καπνοί από τα τζάκια των σπιτιών της πατρίδας μου. Σ’ αυτή τη χαρά που δεν περιγράφεται με λόγια χαλάρωσα τόσο απ’ την κούραση και την αγωνία του ταξιδιού, ώστε ούτε κατάλαβα πότε αποκοιμήθηκα. Αμέσως οι σύντροφοί μου, που όλες αυτές τις μέρες τους κατάτρωγε η περιέργεια για το τι περιείχε το ασκί, νομίζοντας πως είχε χρυσάφι που θα το ’παιρνα μόνο εγώ, το έλυσαν γρήγορα γρήγορα και έσκυψαν πάνω του.

Τότε ουρλιάζοντας ανατριχιαστικά ξεχύθηκαν αμέσως όλα τα στοιχεία της φύσης και τους χτύπησαν καταπρόσωπο. Εγώ ξύπνησα αλαφιασμένος* από τους κεραυνούς, που έπεφταν στο μεταξύ κοπαδιαστά με τρομαχτικό κρότο, και το σάλο που ξεσήκωναν τα κύματα καθώς χτύπαγαν με λύσσα το πλοίο μας. Για δευτερόλεπτα νόμιζα πως έχανα τα λογικά μου στο μέγεθος της αποκοτιάς* τους. Όμως, θέλοντας και μη, βάλθηκα στο τέλος να παλεύω μ’ όλη αυτή την αντάρα*, που είχε ξεσπάσει εξαιτίας τους.

Κάποτε βρεγμένοι ως το κόκαλο και τσακισμένοι από κούραση βγήκαμε και πάλι στο νησί του Αιόλου. Αλλά αυτή τη φορά μας έδιωξε οργισμένος. Μπήκαμε στα καράβια με τσακισμένο ηθικό και αρμενίσαμε χαμένοι απ’ τον προσανατολισμό μας δέκα μέρες και δέκα νύχτες.

Ομήρου Οδύσσεια, διασκευή Στέλλας Βογιατζόγλου, εκδ. Χαρταετός, Α.Σ.Ε.

* αλαφιασμένος: τρομαγμένος
* αποκοτιά: απερισκεψία
* αντάρα: θύελλα

Ξεκλειδώνω το κείμενο

Θυμήσου την ιστορία που διάβασες και σημείωσε (Σ) μπροστά από τις σωστές προτάσεις και (Λ) μπροστά από τις λανθασμένες.
[ ] Ο Αίολος φιλοξένησε τον Οδυσσέα για ένα μήνα.
[ ] Ο Αίολος έκλεισε σε ένα ασκί τον άνεμο Ζέφυρο.
[ ] Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του έφτασαν κοντά στην Ιθάκη.
[ ] Η κακοκαιρία βούλιαξε το πλοίο του Οδυσσέα.
[ ] Ο Αίολος οργίστηκε με τον Οδυσσέα.
Πώς νομίζεις ότι ένιωσε ο Οδυσσέας όταν πλησίαζε στην πατρίδα του;
Πώς αντέδρασε ο Αίολος όταν επέστρεψε στο νησί του ο Οδυσσέας; Γιατί;

Περίγραψε την κατάσταση του καιρού και της θάλασσας πριν ανοιχτεί το ασκί του Αιόλου και αφότου ανοίχτηκε.

Πριν

Μετά

Η ιστορία με λίγα λόγια

Πρόσεξε τις υπογραμμισμένες φράσεις και γράψε σε μια πρόταση τι λέει κάθε παράγραφος του κειμένου.

Την επόμενη μέρα κινήσαμε και πάλι για το πολύπαθο ταξίδι μας. Αυτή τη φορά στο δρόμο μας συναντήσαμε το νησί του Αιόλου. Σ’ αυτόν είχαν αναθέσει οι θεοί να φυλά τους ανέμους. Ο Αίολος μας φιλοξένησε κοντά του έναν ολόκληρο μήνα, μ’ όλες τις τιμές. Όλο αυτό τον καιρό το παλάτι του αντηχούσε από τραγούδια, γέλια και χορούς. Και εγώ για ατέλειωτες ώρες τις νύχτες τού ιστορούσα τις περιπέτειες που είχαμε περάσει στον πόλεμο της Τροίας και μετά.

Όταν έφτασε πια ο καιρός για να φύγουμε, αφού μας ετοίμασε με στοργή όλες τις λεπτομέρειες του ταξιδιού, στο τέλος μού έδωσε ένα ασκί δεμένο πολύ σφιχτά και μου είπε: «Πρόσεξε καλά, Οδυσσέα! Κανείς, μα κανείς, δεν πρέπει να λύσει αυτό το ασκί, γιατί εδώ μέσα έχω φυλακίσει την οργή όλων των δυνατών ανέμων. Το ασκί, λοιπόν, θα το φυλάς σαν τα μάτια σου. Σαν τα μάτια σου και ακόμα καλύτερα...», και μ’ αυτές τις κουβέντες μάς αποχαιρέτησε...

Στο καράβι του Οδυσσέα
Είστε στο καράβι του Οδυσσέα. Ένας από σας είναι ο Οδυσσέας και οι υπόλοιποι είστε τα μέλη του πληρώματος. Ενώ ο Οδυσσέας κοιμάται βαθιά, εσείς συζητάτε αν πρέπει να ανοίξετε το ασκί του Αιόλου ή όχι. Στη συνέχεια ένας από τους συντρόφους αποφασίζει να ανοίξει το ασκί, οι άνεμοι απελευθερώνονται και ο Οδυσσέας ξυπνάει. Παίξτε τη σκηνή αυτή σύμφωνα με τις οδηγίες που θα σας δώσει ο δάσκαλος ή η δασκάλα σας.

Αγγείο 5ου αι. π.Χ., από το βιβλίο της Έλσης Σπαθάρη
Αρµενίζοντας στο χρόνο, εκδ. ΚΑΠΟΝ

Μια ιστορία ζωγραφισμένη σε αγγείο!
Παρατήρησε τη ζωγραφιά στο αρχαίο αγγείο και αφηγήσου στην τάξη την περιπέτεια του Οδυσσέα που εικονίζει.

Παίζω με τις λέξεις
Βρες στο κείμενο τις εκφράσεις: «θα το φυλάς σαν τα μάτια σου»,
«βρεγμένοι ως το κόκαλο» και εξήγησέ τες με δικά σου λόγια.
Βρες στο λεξικό σου τα συνώνυμα των λέξεων:
κρότος – .................................. στοιχειό – ....................................

Το πολύπαθο ταξίδι του Οδυσσέα
Συμπλήρωσε τα κενά με το σωστό τύπο των παρακάτω επιθέτων. Χρησιμοποίησε κάθε επίθετο μόνο μια φορά. (πολυάριθμος, πολύτιμος, πολυβασανισμένος, πολύχρονος, πολυαγαπημένος, πολυτάραχος)

Η ζωή του Οδυσσέα ήταν πολυτάραχη . . . . . . . . . . και οι περιπέτειές του. . . . . . . . . . . . . . . . . Οι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . περιπλανήσεις του τον ταξίδεψαν σε όλη τη Μεσόγειο. Από τους . . . . . . . . . . . . . . . . . συντρόφους του δε γλίτωσε κανείς. Μόνος και . . . . . . . . . . . . επέστρεψε στο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . του νησί.

Γράφω σωστά
Συμπλήρωσε τα λόγια του Αιόλου:
Ο Αίολος είπε στον Οδυσσέα ότι κανείς δεν έπρεπε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , γιατί εκεί μέσα είχε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το ασκί έπρεπε να το . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . και ακόμα καλύτερα.

Ένα λεξικό μπορεί να μας βοηθήσει για να ελέγξουμε ορθογραφικά λάθη. Διόρθωσε τις παρακάτω λέξεις με τη βοήθεια του λεξικού σου.

συνάντιση ...............................	λύσα ...........................................
αποκιμιέμαι .............................	κόκκαλο ......................................
αποχερετώ ..............................	περιπαίτεια ..................................

. . . . . . .Γεια σου χαρά σου Bενετιά . . . . . . . . . . . . .

Θεόφιλος, Μυτιλήνη (λεπτοµέρεια), Μουσείο Θεόφιλου - Δήμος Μυτιλήνης

Γεια σου χαρά σου Βενετιά
πήρα τους δρόμους του νοτιά
κι απ’ το κατάρτι το ψηλό
τον άνεμο παρακαλώ.

Φύσα αεράκι φύσα με
μη χαμηλώνεις ίσαμε
να δω γαλάζια εκκλησιά
Τσιρίγο και Μονεμβασιά.

Γεια σου χαρά σου Βενετιά
βγήκα σε θάλασσα πλατιά
και τραγουδώ στην κουπαστή
σ’ όλον τον κόσμο ν’ ακουστεί.

Φύσα αεράκι φύσα με
μη χαμηλώνεις ίσαμε
να δω στην Κρήτη μια κορφή
πόχω* μανούλα κι αδελφή.

Νίκος Γκάτσος, Όλα τα τραγούδια, εκδ. Πατάκη

Θεόφιλος, Μυτιλήνη (λεπτοµέρεια), Μουσείο Θεόφιλου - Δήμος Μυτιλήνης

* πόχω: που έχω

Ξεκλειδώνω το κείμενο

Από ποια μέρη περνά ο ναυτικός;

• Συζητήστε στην τάξη για τους τόπους που ίσως δεν έχετε ξανακούσει και βρείτε τις επίσημες ονομασίες τους.

• Σημείωσε στο χάρτη τα μέρη από τα οποία περνάει ο ναυτικός και χάραξε με μια γραμμή το ταξίδι του προς την πατρίδα.
Γιατί ο ναυτικός επιθυμεί να δει «στην Κρήτη μια κορφή»;

• Στην ιστορία του Οδυσσέα που διάβασες στο προηγούμενο μάθημα υπάρχει μια πρόταση με μια παρόμοια εικόνα. Αντίγραψε αυτή την πρόταση.

Τη δεκάτη ..................................................................................................
.................................................................................................................
Αναζητήστε στο σχολείο ή στο σπίτι την ηχογράφηση του τραγουδιού που συνέθεσε ο Σταύρος Ξαρχάκος (από τη συλλογή: «Η κόκκινη κλωστή»). Στην ώρα της Μουσικής ακούστε κι άλλα τραγούδια με στίχους που έγραψε ο ποιητής Νίκος Γκάτσος.
Παίζω με τις
λέξεις

Από πού κρατάς;
Συμπλήρωσε με τις λέξεις που ταιριάζουν.
Ο ναυτικός είναι . . . . . . . . . . . . . . γιατί πατρίδα του είναι το νησί της . . . . . . . . . . . Αν είχε γεννηθεί στην . . . . . . . . . . . . . . . . θα ήταν Κερκυραίος. Αν καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη θα ήταν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Αν πάλι κρατούσε από την Πάρο θα ήταν . . . . . . . . . . . . . . . . κι αν ήταν από την Κύπρο θα ήταν . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ένα καράβι λέξεις:
Ένωσε τις λέξεις με το σημείο του καραβιού που αντιστοιχούν. Συμβουλέψου το λεξικό σου και συζήτησε στην τάξη για τις λέξεις που δε γνωρίζεις.
κουπαστή πλώρη

κατάρτι

πανί (ιστίο)

προπέλα

κατάστρωμαπηδάλιοφινιστρίνι

πρύμνη

άγκυρα

Γράφω σωστά
Αντίγραψε την τρίτη στροφή του ποιήματος.
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................

Αύριο Ανθολόγιο

Συμβουλέψου το λεξικό για την ορθογραφία των λέξεων.

Λεξιλόγιο

Ταξιδεύοντας

• Γέμισε τις αποσκευές με τις κατάλληλες λέξεις.

Με τι ταξιδεύουμε (μέσα μεταφοράς)
πλοίο, ..............................................
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................

Πού θέλουμε να ταξιδέψουμε;
Πώς λέγονται οι κάτοικοί τους;
(χώρες – τόποι και κάτοικοι)
Ελλάδα, Έλληνας-Ελληνίδα
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................

Όταν ταξιδεύουμε
ανακαλύπτουμε τις ομορφιές της φύσης,
....................................... άγνωστα μέρη, ................................ άλλους ανθρώπους,
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................

Πώς ήταν το ταξίδι;
ευχάριστο, ..................................
....................................................
....................................................
....................................................
....................................................
....................................................

Πολυταξιδεμένος

• Συμπλήρωσε τα κενά με το επίθετο πολύς.

Θέλω να κάνω . . . . . . . . . . . . . . . . ταξίδια σε διάφορες χώρες της γης. Δε μου αρέσει όμως να ταξιδεύω σε μέρη τα οποία έχουν . . . . . . . . . . . . . . κρύο ή . . . . . . . . . ζέστη.