Ο Αντισθένης¹ δίδασκε στο γυμναστήριο του Κυνοσάργους, λίγο πιο πέρα από την πόλη, απ' όπου, καθώς πιστεύουν ορισμένοι, έχει λάβει κι ο Κυνισμός την ονομασία του. Απ' αυτόν ξεκίνησε και του Διογένη η απάθεια και του Κράτη² η αυτοκυριαρχία και του Ζήνωνα η καρτερικότητα³ – κι αυτός θεμελίωσε τη θεωρία για την πολιτεία […] Ο Αντισθένης ασπαζόταν επίσης τις ακόλουθες απόψεις. Υποστήριζε ότι την αρετή μπορεί κανείς να την διδαχθεί⁴. Κι ότι οι ευγενείς άνθρωποι ταυτίζονται μ' εκείνους που έχουν αρετή⁵. Η αρετή είναι από μόνη της ικανή να φέρει την ευτυχία και δε χρειάζεται τίποτα επί πλέον εκτός από δύναμη σαν αυτή του Σωκράτη⁶. Ότι η αρετή συνίσταται σε πράξεις: ούτε από λόγια πολλά έχει ανάγκη ούτε από διδασκαλίες⁷. Κι ότι ο σοφός έχει αυτάρκεια⁸· όλα όσα έχουν οι άλλοι είναι δικά του. Η ασημότητα είναι κάτι καλό και ισότιμο με την προσπάθεια⁹. Κι ότι ο σοφός δε θα ρυθμίζει τη συμπεριφορά του μέσα στην πολιτεία με βάση τους ισχύοντες νόμους αλλά με βάση το νόμο της αρετής¹⁰.

1. Ιδρυτής της κυνικής φιλοσοφίας υπήρξε ο Αντισθένης (455-360 π.Χ.), μαθητής των σοφιστών Γοργία, Ιππία και Πρόδικου, αλλά και του Σωκράτη. Οι ηθικές του αντιλήψεις, κυρίως η άποψή του πως η αρετή διδάσκεται, επηρέασαν τους Στωικούς.
2. Διογένη… Kράτη: αναφορά στους δύο ονομαστούς κυνικούς φιλόσοφους Διογένη και Kράτη. Ο Διογένης ο Κυνικός (400/390-328/323 π.Χ.) καταγόταν από τη Σινώπη. Μαθητής του Αντισθένη και δάσκαλος του Mεγάλου Αλεξάνδρου, υπήρξε ο πραγματικός ιδρυτής της κυνικής σχολής. Αμφισβητούσε τους βασικούς κανόνες συμπεριφοράς της δημόσιας ζωής. Επειδή ο τρόπος ζωής του χαρακτηριζόταν από αναίδεια, δηλαδή από έλλειψη ντροπής, επονομάστηκε «κύων», από όπου πιθανότατα προέρχεται και η φράση «Kυνική Σχολή». O Κράτης φημιζόταν για την αυτοκυριαρχία του και τον λιτό τρόπο ζωής του.
   
3. Zήνωνα: αναφορά στον ιδρυτή της στωικής φιλοσοφίας Ζήνωνα, ο οποίος είχε επηρεαστεί από τους Kυνικούς, και ιδιαίτερα από τον Διογένη.
   
4. H αρετή μπορεί να διδαχθεί: ο Αντισθένης υποστηρίζει πως η αρετή συνδέεται με τη γνώση και μπορεί να διδαχθεί, και πως, από τη στιγμή που θα κατακτηθεί, δεν είναι δυνατόν να χαθεί. H άποψη αυτή αποδεικνύει την άμεση σχέση της σωκρατικής και της κυνικής φιλοσοφίας.
   
5. Eυγενείς άνθρωποι… αρετή: η ευγένεια δεν αναφέρεται στην καταγωγή ή την κοινωνική θέση, αλλά κυρίως ταυτίζεται με την αρετή. Με αυτήν την έννοια και η ευγένεια της ψυχής αποκτιέται με την άσκηση.
6. Δύναμη σαν αυτή του Σωκράτη: ο Αντισθένης, προκειμένου να αιτιολογήσει την αξία της αρετής για την κατάκτηση της ευτυχίας (εὐδαιμονίας), επικαλείται το παράδειγμα του Σωκράτη. Στο απόσπασμα αυτό φαίνεται ότι η πραγμάτωση ηθικών στόχων εξαρτάται κυρίως από τη βούληση (σωκρατική ισχύ).
7. H αρετή συνίσταται σε πράξεις… διδασκαλία: για τους Κυνικούς η ηθική και η αρετή είναι κυρίως πράξη και αποτέλεσμα άσκησης. Ο λιτός και αυτάρκης κυνικός τρόπος ζωής θεωρήθηκε πως οδηγεί στην ευδαιμονία με την άσκηση και όχι με την περίπλοκη φιλοσοφική επιχειρηματολογία. Ο κυνικός βίος θεμελιώνεται στον προφορικό λόγο και τις πράξεις (παραδειγματικός βίος). Aποτελεί σύνθεση ασκητισμού (κυνική άσκηση) και ηθικής πρόκλησης (κυνική συμπεριφορά).
   
8. O σοφός έχει αυτάρκεια: κύρια χαρακτηριστικά του κυνικού σοφού είναι η αυτάρκεια, η απλότητα, η λιτότητα, η ελευθερία από εξωτερικούς καταναγκασμούς, όπως τα πλούτη και η ηδονή. H απαλλαγή από τα πάθη οδηγεί στην αυτάρκεια που είναι η οδός προς την ευδαιμονία.
9. Η ασημότητα… προσπάθεια: το να ζει κανείς στην αφάνεια είναι το αντίθετο της διασημότητας και ορίζεται από τον Αντισθένη ως ισοδύναμο με την κυνική άσκηση (προσπάθεια).
10. Ο σοφός… νόμο της αρετής: ο ενάρετος άνθρωπος ζει στην κοινωνία με τέτοιο τρόπο ώστε δεν έχει ανάγκη από τους νόμους του κράτους.
     

1. Ποιον τρόπο ζωής προτείνει ο Aντισθένης, σύμφωνα με το κείμενο της ενότητας;
2. Με ποιον τρόπο θεωρούσαν οι Kυνικοί πως μπορεί να επιτευχθεί η ανθρώπινη ευδαιμονία; Συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν με τον Σωκράτη ως προς το θέμα αυτό;
3. Για ποιον λόγο ο Kράτης στο παράλληλο κείμενο (2) υμνεί τη θεά Λιτότητα (Eυτέλεια);
4. Πότε χαρακτηρίζεται ως «κυνική» η συμπεριφορά ορισμένων ανθρώπων;
    
5. Ποιο θεωρούσε ο Aντισθένης ότι ήταν το κέρδος του από τη φιλοσοφία; (Βλ. σελ. 114).

O νεοπλατωνικός φιλόσοφος Iάμβλιχος (3ος/4ος αι. μ.X.) στην επιστολή Πρὸς Ἀρετὴν περὶ σωφροσύνης (Στοβαίος, Aνθολόγιον III 5, 47) έγραφε: «H τήρηση του μέτρου, η οποία συγκρατεί τις απολαύσεις σε ορισμένα πλαίσια, σώζει, όπως υποστήριξε ο Kράτης, και σπίτια και πολιτείες». Συζητήστε την άποψη αυτή, λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη του αυτοκράτορα Ιουλιανού για τη γνήσια και νόθα μορφή κυνισμού, όπως εκφράζεται στο παράλληλο κείμενο (1).

Στις εικόνες των σελίδων 115 και 116 έχουμε δύο διαφορετικά συστήματα αξιών που εκπροσωπούνται από τον Mέγα Aλέξανδρο και τον Διογένη τον Kυνικό. Nα τα προσδιορίσετε λαμβάνοντας υπόψη την προσωπικότητα των δύο ανδρών και το σχετικό κείμενο στο περιθώριο της σελ. 116.