1. Αν και η Ιλιάδα είναι ένα ηρωικό πολεμικό έπος μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας, η
γυναίκα κατέχει μια αρκετά σημαντική θέση μέσα σ' αυτό. Αφού χωριστείτε
σε ομάδες, να αναλάβετε να μελετήσετε διάφορα θέματα που έχουν σχέση με
τη γυναίκα και το ρόλο της στο ιλιαδικό έπος, όπως π.χ. «Η γυναίκα ως
σύζυγος και μητέρα στην Ιλιάδα», «Η γυναίκα πολεμικό λάφυρο και
ερωμένη», «Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων», «Η τύχη του γυναικείου
πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης κατά τη διάρκεια του ιλιαδικού
πολέμου» κ.ά. Στη συνέχεια να παρουσιάσετε τις εργασίες σας στην τάξη
για συζήτηση. Με τα τελικά συμπεράσματα να συνθέσετε ένα κείμενο με
τίτλο «Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στην Ιλιάδα».
 2. Αφού λάβετε υπόψη σας όσα μάθατε για τις αντιλήψεις, τις ιδέες και τον
κώδικα αξιών που ίσχυε στην ομηρική κοινωνία, είτε στην κοινωνική ζωή
είτε στο πεδίο της μάχης, να διαλέξετε κατά ομάδες από μια σκηνή που σας
εντυπωσίασε και που αναδεικνύει κάποιες από αυτές τις ιδέες ή αξίες και
να τη δραματοποιήσετε, γράφοντας ένα θεατρικό κείμενο. Στη συνέχεια να
παρουσιάσετε τα δραματοποιημένα κείμενα στην τάξη, αιτιολογώντας τις
επιλογές σας όχι μόνο στο θέμα αλλά και στον τρόπο παρουσίασής του, και
να επιλέξετε τα δύο ή τρία καλύτερα, ώστε να ανεβάσετε μια μικρή
θεατρική παράσταση με τίτλο: «Σκηνές από την Ιλιάδα». Βέβαια θα
πρέπει στη συνέχεια να σας απασχολήσουν και άλλα θέματα, όπως η επιλογή
των ηθοποιών ανάμεσά σας, η σκηνοθετική ομάδα και η σκηνοθετική γραμμή,
τα σκηνικά και οι ενδυμασίες, η κίνηση, ο φωτισμός, η μουσική επένδυση
κ.ά., καθώς επίσης και θέματα πρακτικού περιεχομένου (εξασφάλιση
οικονομικών πόρων, πρόγραμμα παράστασης, ανακοινώσεις κτλ.).
3. Με τη βοήθεια του «Ημερολογίου της Ιλιάδας» (σελ. 12), των Περιληπτικών
αναδιηγήσεων των ραψωδιών και των ενοτήτων που διδαχθήκατε αναλυτικά,
να παρακολουθήσετε και να σημειώσετε τους σημαντικότερους
σταθμούς-αναφορές της μήνιδος (οργής) του Αχιλλέα, της βουλῆς του Δία και τα κυριότερα γεγονότα του ιλιαδικού πολέμου που θεωρείτε
άμεσες συνέπειες αυτών των δυο στοιχείων. Προσέξτε ότι σε κάποια στιγμή η μῆνις του Αχιλλέα βρίσκεται στο ελάχιστο σημείο ύφεσης, αλλά
ταυτοχρόνως αντικαθίσταται από την εκδικητική μανία του ήρωα εναντίον
του Έκτορα. Αφού συγκεντρώσετε το υλικό σας, προσπαθήστε να αποδώσετε
την Ιλιάδα σχηματικά (π.χ. σε διάγραμμα) χρησιμοποιώντας τα δυο
στοιχεία που αναφέραμε ως βασικούς άξονες και σημειώνοντας αριστερά και
δεξιά τους τα σημαντικότερα γεγονότα που απορρέουν από αυτούς. Στη
συνέχεια, χρησιμοποιώντας το ίδιο υλικό, προσπαθήστε να αποδώσετε τα
βασικότερα σημεία δράσης και πλοκής του ιλιαδικού πολέμου σε ένα κείμενο
500-600 λέξεων.
4. «Η παρομοίωση
είναι σχήμα λόγου, με το οποίο συγκρίνεται ή παραβάλλεται ένα πρόσωπο,
ένα πράγμα ή μια ιδέα με κάτι άλλο πολύ γνωστό για συγκεκριμένη ιδιότητά
του, την οποία εμφανίζει και το πρόσωπο, πράγμα ή ιδέα και που
εκφέρεται συνήθως με το μόριο "σαν", αλλά και με το "όπως", το "καθώς",
το "όμοιος" κ.ά.» (Λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη).
Σε μια παρομοίωση επισημαίνουμε: α) το αναφορικό μέρος της, την εικόνα (που εισάγεται με τα μόρια σαν, όπως, καθώς κτλ.), β) το δεικτικό μέρος της (που εισάγεται με λέξεις έτσι, παρόμοια, όμοια κτλ.) και γ) τον κοινό όρο και γενικά τις σχέσεις μεταξύ του αναφορικού και του δεικτικού μέρους. Για παράδειγμα: Α) σε μια διεξοδική παρομοίωση ο Διομήδης παρομοιάζεται με λιοντάρι: «τώρ'
είχε τρίδιπλην ορμήν, ως έχει το λεοντάρι, / που όταν πηδήσει στην
αυλήν των μαλλιαρών προβάτων / και το σκαρφίσει ο φύλακας, χωρίς να το
φονεύσει, / ανδρειά τού δίδει και ποσώς δεν του αντιστέκει πλέον, / μέσα
στες στάνες κρύβεται και τα 'ρημα σκορπιούνται· / εκείνα επανωτιάζονται
κι εκείνο απ' την βαθείαν / αυλήν με μέγα πήδημα στην εξοχήν πετιέται·
/ έτσι στους Τρώας χύθηκεν ο δυνατός Τυδείδης» (Ιλιάδα Ε 135-142), α) αναφορικό μέρος (η εικόνα) είναι: «ως έχει το λιοντάρι... πετιέται», β) δεικτικό μέρος: «έτσι στους Τρώες... Τυδείδης», γ) κοινός όρος: η ορμή. Β) Ο Πάτροκλος παρομοιάζεται με μικρό κοριτσάκι σε μια σύντομη παρομοίωση: «Γιατί είσαι γεμάτος δάκρυα, Πάτροκλε, σαν μικρό κοριτσάκι...» (Ιλιάδα Π 7, σελ. 109): α) αναφορικό μέρος (εικόνα): «σαν μικρό κοριτσάκι», β) δεικτικό μέρος: «γιατί είσαι... Πάτροκλε», γ) κοινός όρος: τα δάκρυα. Αφού χωριστείτε σε ομάδες, κάθε ομάδα να αναλάβει να
συγκεντρώσει τις παρομοιώσεις (διεξοδικές και σύντομες) κάποιας ενότητας
από αυτές που διδαχθήκατε και να τις αναλύσει σύμφωνα με τα στοιχεία
που σας δίνονται παραπάνω. Στη συνέχεια να συζητήσετε στην τάξη τι
επιδιώκει με τη χρήση της παρομοίωσης ο ποιητής: η χρήση της έχει μόνο
διακοσμητική λειτουργία ή προσφέρει κάτι περισσότερο στην αφήγηση; Να
δικαιολογήσετε τις απόψεις σας με στοιχεία από το κείμενο.
5. Λαμβάνοντας υπόψη σας τα κριτήρια προσδιορισμού μιας «σκηνής» (αλλαγή
τόπου, προσώπων ή τόπου και προσώπων, βλ. και σελ. 65), να αναλάβετε
κατά ομάδες να χωρίσετε μια ενότητα από αυτές που διδαχθήκατε σε «σκηνές». Πιο συγκεκριμένα, να ορίσετε: α) τους στίχους που περιλαμβάνουν κάθε «σκηνή», β) ποια πρόσωπα παίρνουν μέρος στην καθεμιά, γ) σε ποιο χώρο εκτυλίσσεται αυτή και δ) να δώσετε έναν τίτλο σε κάθε «σκηνή». Στη συνέχεια καθένας από σας να
διαλέξει μια σκηνή και να την αποδώσει με όποιον τρόπο καλλιτεχνικής
έκφρασης προτιμά (δραματοποίηση, ποίημα, σκίτσο, πίνακα, μουσική κτλ.).
6. «Ο τελετουργικός θρήνος και τα ταφικά έθιμα από τον Όμηρο μέχρι
σήμερα». Ένας ένας ή κατά ομάδες να συλλέξετε υλικό με την εξής
θεματολογία: α) Ομηρικοί επιτάφιοι θρήνοι (μπορείτε να
επισκεφθείτε ένα μουσείο ή να χρησιμοποιήσετε εικόνες βιβλίων από τη
βιβλιοθήκη και να προσέξετε λεπτομέρειες, όπως: στάση ανδρικών μορφών,
θέση γυναικών, θέση της κυρίως πενθούσας, στάση νεκρού, επαγγελματίες
θρηνωδοί, θρηνούν σιωπηλά ή βρίσκονται σε εκστατική στάση, οι γυναίκες
τραβούν τα μαλλιά τους ή κάνουν άλλες τελετουργικές κινήσεις κτλ.). β) Μοιρολόγια της ιδιαίτερης πατρίδας σας. γ) Οι εκκλησιαστικοί επιτάφιοι θρήνοι - Τα Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής
(είτε από επίσκεψη σε εκκλησία η στο Βυζαντινό μουσείο της πόλης σας). δ) Επαγγελματίες θρηνωδοί άλλοτε και σήμερα σε διάφορες περιοχές της
Ελλάδας ή στην ιδιαίτερη πατρίδα σας. ε) Θρήνοι για την άλωση πόλεων
(π.χ. της Κωνσταντινούπολης). στ) Ηρωικά μοιρολόγια σε κλέφτικα
τραγούδια. ζ) Μανιάτικα μοιρολόγια ή άλλων περιοχών της Ελλάδας. η) Μουσικά κομμάτια κλασικής ή νεοελληνικής μουσικής που έχουν κάποια σχέση με επιτάφια θρηνητικά άσματα. θ) Κτερίσματα: προσφορές στον νεκρό· από την ομηρική εποχή μέχρι σήμερα.
 
|
