Μπέρτολτ Μπρεχτ  

ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
(απόσπασμα)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  

Εκτός από τους στίχους των λυρικών τραγουδιών που περιέχονται στα θεατρικά του έργα, ο Μπρεχτ δημοσίευσε και ένα μεγάλο αριθμό ποιητικών συλλογών, με τις οποίες αναδεικνύεται σημαντικότατος ποιητής. Με την ποίησή του απομακρύνεται από τον αυτοβιογραφισμό και την εσωτερική αναζήτηση των ποιητών της προηγούμενης γενιάς (Γκεόργκε, Ρίλκε), για να στρέψει την προσοχή του στην εξωτερική πραγματικότητα, στην περιγραφή και τον σχολιασμό των γεγονότων και των πράξεων μιας κοινωνίας σε κρίση. Αυτό συμβαίνει κυρίως στο τέλος της δεκαετίας του 1920, όταν ύστερα από μια νεανική περιπλάνηση στις ιδεολογικές και ψυχολογικές περιοχές ενός ενορατικού, πρώτα, και υλιστικού έπειτα αναρχισμού, ο Μπρεχτ θα ταχθεί με το μέρος της κομμουνιστικής επανάστασης και το έργο του θ’ αποκτήσει έτσι το γνωστό ιδεολογικό του χαρακτήρα.

Η προσωδία της ποίησης του Μπρεχτ κυμαίνεται από τις αυστηρές έμμετρες μορφές ως τον ελεύθερο στίχο. Από τα έμμετρα ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα είναι τα ποιήματα σε μορφή μπαλάντας, τη γερμανική παράδοση της οποίας ο Μπρεχτ συνεχίζει και ανανεώνει με νέο, ιδεολογικό κυρίως, περιεχόμενο. Η «Μπαλάντα για την έγκριση του κόσμου», που γράφτηκε λίγο πριν ο Χίτλερ καταλύσει την κοινοβουλευτική δημοκρατία στη χώρα του (1933), καυτηριάζει αφενός τη διαφθορά της εποχής της ανόδου του ναζισμού και αφετέρου τη σιωπή πολλών Γερμανών συγγραφέων (Γι’ αυτό κι έχει στερέψει η έμπνευσή μου), οι οποίοι για να μη διακινδυνεύσουν (Κάλλιο δειλός, παρά νεκρός να μείνω), όχι μόνο ανέχονται αλλά και εμφανίζονται να επιδοκιμάζουν (μολονότι τις αποστρέφονται) τις απάνθρωπες μεθόδους των ναζιστικών παρακρατικών ομάδων. Η επιτυχία του ποιήματος πηγάζει κυρίως από τον ειρωνικό τόνο του, ο οποίος είναι αποτέλεσμα της ευφυούς ιδέας του ποιητή να περιγράψει τα διαδραματιζόμενα όχι σε τρίτο πρόσωπο αλλά με το στόμα ενός υποταγμένου συγγραφέα. Το γεγονός ότι ο συγγραφέας αυτός ομολογεί τη δειλία του και δεν προσπαθεί να τη δικαιολογήσει, δημιουργεί την αίσθηση ότι η καταδίκη του από τον Μπρεχτ περιέχει και κάποια συμπόνια.

1. Ποια στοιχεία παράγουν τον ειρωνικό τόνο του ποιήματος;
2. Σχολιάστε τον στίχο Καλά τους κάνουν: για του έθνους την ομόνοια!.
3. Σχολιάστε τη λειτουργία της όρασης και της ομιλίας στο ποίημα.

BERTOLT BRECHT (Άουγκσμπουργκ 1898 – Βερολίνο 1956). Γερμανός ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, θεωρητικός του θεάτρου και σκηνοθέτης. Σπούδασε ιατρική και άρχισε να ασχολείται με το θέατρο από τις αρχές της δεκαετίας του 1920. Άσκησε τεράστια επίδραση στο παγκόσμιο μεταπολεμικό θέατρο κυρίως με τη θεωρία του για το επικό θέατρο, στόχος του οποίου είναι η κριτική αντιμετώπιση των γεγονότων από τα πρόσωπα του έργου, αλλά και η κριτική στάση του θεατή. Συνέπεια της στράτευσής του στη μαρξιστική ιδεολογία ήταν η δίωξή του από τις χιτλερικές αρχές και η περιπλάνηση του σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ. Το 1949 ίδρυσε στο Ανατολικό Βερολίνο το θεατρικό όμιλο Μπερλίνερ Ανσάμπλ.

Από τα θεατρικά του έργα γνωστότερα είναι τα Η όπερα της πεντάρας (1928), Γαλιλαίος (1937-39), Μάνα Κουράγιο (1938-39), Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν (1938-41), Ο κύκλος με την κιμωλία (1944-45). Σημαντικά είναι, επίσης, και τα θεωρητικά του έργα Μικρό όργανο για το θέατρο (1948) και Η διαλεκτική στο θέατρο (1951).

Μαξ Μπέκμαν: «Η νύχτα»