ΤΑ ΗΘΗ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ

 

Η ρωμαϊκή ιστορική σκέψη είναι ρωμαιοκεντρική και εθνικιστική. Οι αναφορές στους ξένους λαούς – με εξαίρεση τους Έλληνες – γίνονται συνήθως με αφορμή τις σχέσεις της Ρώμης μαζί τους στα διάφορα στάδια της δημιουργίας της αυτοκρατορίας. Η στάση των Ρωμαίων απέναντι στους «βαρβάρους» περιέχει στοιχεία περιέργειας, θαυμασμού και περιφρόνησης· όταν πια η αυτοκρατορία είναι έτοιμη να καταρρεύσει – 4ος και 5ος αιώνας μ.Χ. – τα συναισθήματά τους κάτω από την απειλή εξελίσσονται σε μίσος. Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τους Γερμανούς μας δίνει ο Καίσαρας στο βιβλίο του «De bello Gallico», με αφορμή τις πολεμικές επιχειρήσεις των Ρωμαίων εναντίον τους. 150 χρόνια αργότερα ο ιστορικός Τάκιτος ασχολείται μαζί τους σε μια μονογραφία του με τον τίτλο Germania (Γερμανία)· στις περιγραφές των ηθών των Γερμανών από τον ιστορικό αυτό διακρίνουμε στοιχεία νοσταλγίας για τα παλιότερα αυστηρά ρωμαϊκά ήθη· σημαντική είναι επίσης η ομολογία του πως οι διαμάχες ανάμεσα στα γερμανικά φύλα αποτελούν πια την ουσιαστική θωράκιση της αυτοκρατορίας απέναντι τους. Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από τον Καίσαρα.

Germanōrum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militāris consistit. Germāni non student agricultūrae; lacte, caseo et carne nutriuntur*. Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur*. Cum civitas bellum gerit, magistrātus creantur* cum vitae necisque potestāte. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur*: ephippiōrum usus res turpis et iners habētur*. Vinum a mercatoribus ad se importāri* non sinunt quod eā rē, ut arbitrantur*, remollescunt homines atque effeminantur*.

 

Αιχμάλωτος Δάκας (107-117μ.Χ.· από τη Ρώμη).

 

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
studium -ii (i) σπουδή, ασχολία(1) res militāris (εν.) τα στρατιωτικά(2) consisto, -stiti, -sistĕre, 3≃ συν-ίσταμαι· περιορίζομαι in venationibus στο κυνήγι studeo ασχολούμαι agricultūra -ae γεωργία(3) lac, lactis (ουδ.) ≃ γάλα caseus -i τυρί caro, carnis (θηλ.) κρέας(4)· frumento, lacte, caseo, carne (αφ. του μέσου) nutriuntur τρέφονται με frigidus -a -um παγωμένος(5) frigidissimus -a -um υπερθ. locis = in locis pellis -is (θ.) δέρμα(6) solum (επίρρ.) μόνον flumen -inis (ουδ.) ποτάμι Iavo, lavi, lautum (lavātum), lavāre, 1 πλένω(7) creo, 1 εκλέγω nex -necis (θ.) θάνατος(8) potestas -ātis (θ.) δύναμη, εξουσία· cum vitae necisque potestāte με εξουσία ζωής και θανάτου equester -stris -stre ιππικός· (9)		proelium -ii (i) μάχη· equestribus proeliis στις ιππομαχίες equus -i άλογο saepe (επίρρ.) συχνά desilio, -silui, -silīre, 4 (de + salio) πηδώ κάτω(10) pes, pedis (αρσ.) ≃ πόδι· pedibus πεζοί(11) ac = atque proelior, proeliātus sum, proeliāri αποθ.1 πολεμώ(12) ephippium -ii(13) είδος σέλας usus -us (αρσ.) χρήση turpis -is -e αισχρός iners, -rtis μαλθακός, άπραγος(14) habeo, 2 θεωρώ (βλ. το μάθ. V) vinum -i κρασί(15) a = ab από mercātor -ōris (αρσ.) έμπορος sino, sivi, situm, sinĕre, 3 ( + απαρ.) επιτρέπω quod (σύνδ. αιτ.) επειδή arbitror, αποθ. 1 νομίζω, πιστεύω· ut arbitrantur όπως πιστεύουν eā re (αφ. της αιτίας) από αυτό το πράγμα remollesco, -ĕre, 3 γίνομαι μαλθακός effemino, 1(16) ≃ εκ-θηλύνω

 

Ετυμολογικά: 1. πρβ. στούντιο << ιτ. 2 < miles· πρβ. μιλιταρισμός << γαλλ. 3. ager + cultura = καλλιέργεια· πρβ. κουλτούρα << ιτ. 4. πρβ. κείρω < *κερ-ϳω = κουρεύω 5. ρίγος 6. πέλ-τη, πέλ-μα 7. λού-ζω, λου-τρό· πρβ. λαβο-μάνο << ιτ. 8. νέκ-υς, νεκ-ρός 9. < equus-i ≃ ίππος 10. πρβ. σάλτο << ιτ. 11. πεζῇ .12. < proelium 13. < αρχ. ἐφίππιον 14. in+ars 15. οἶνος< Foινoς· 16. < ec+femina.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Οι βασικές καταλήξεις της παθητικής φωνής των χρόνων της οριστικής και της υποτακτικής που παράγονται από το ενεστωτικό θέμα είναι οι εξής:

	Ενικός	Πληθυντικός
α' β' γ'	-(o)r -ris (ή-re) -tur	-mur -mini -ntur

 

Η οριστική του παθητικού ενεστώτα των συζυγιών α', β' και δ' σχηματίζεται ως εξής:

ενεστωτικό θέμα + βασικές καταλήξεις της παθητικής φωνής

 

Α' συζυγία	Β' συζυγία	Δ' συζυγία
amor ( <* ama-or) amā-ris amā-tur amā-mur ama-mini ama-ntur	dele-or delē-ris delē-tur delē-mur dele-mini dele-ntur	audi-or audī -ris audī-tur audī-mur audi-mini audi-u-ntur

2. Το απαρέμφατο του παθητικού ενεστώτα των φωνηεντόληκτων συζυγιών (α', β' και δ') λήγει σε -ri : amā-ri, delē-ri, audī-ri.

3. Όμοια με τα παθητικά κλίνονται και τα αποθετικά ρήματα των αντίστοιχων συζυγιών. Τα αποθετικά ρήματα απαντούν μόνο στην παθητική φωνή αλλά έχουν ενεργητική (ή μέση) σημασία π.χ. arbitror, proelior (πρβ. αρχ. βούλομαι, δέχομαι). Τα ρήματα αυτά διέσωσαν και ορισμένους τύπους της ενεργητικής φωνής: τη μετοχή του ενεστώτα και του μέλλοντα, το απαρέμφατο και την υποτακτική του μέλλοντα, το σουπίνο και το γερούνδιο (το γερουνδιακό διατήρησε την παθητική σημασία του).

4. Οι αρχικοί χρόνοι της παθητικής φωνής (και των αποθετικών ρημάτων) είναι οι εξής: ενεστώτας (amor)· παρακείμενος (amātus sum)· απαρέμφατο του ενεστώτα (amāri).

5. Συντακτικά: Το ποιητικό αίτιο των παθητικών ρημάτων εκφέρεται με την πρόθεση ab(a) + αφαιρετική ( =ὑπό + γενική) προκειμένου για έμψυχα, ονόματα περιληπτικά ή άψυχα προσωποποιημένα (προκειμένου για άψυχα χρησιμοποιείται η απλή αφαιρετική) π.χ. vinum a mercatoribus non importātur δεν εισάγεται κρασί από τους εμπόρους.

6. Με τα ρήματα iubeo, veto (απαγορεύω), prohibeo (εμποδίζω), sino (επιτρέπω), patior (ανέχομαι), cogo (εξαναγκάζω) είναι δυνατές δύο συντάξεις: (α) με ενεργητικό απαρέμφατο (οπότε δηλώνεται και το υποκείμενο του σε αιτιατική) (β) με παθητικό απαρέμφατο, όταν δε θέλουμε να δηλώσουμε το υποκείμενο· η χρήση αυτή συνηθίζεται σε στρατιωτικές διαταγές, απαγορεύσεις κτλ. (που ξέρουμε ότι απευθύνονται στους στρατιώτες). Η πρόταση π.χ. «διατάζει (απαγορεύει κτλ.) τους στρατιώτες να μεταφέρουν σιτάρι (στο στρατόπεδο)» (μάθ. VII) μπορεί να αποδοθεί με δύο τρόπους:

Caesar milites frumentum Caesar frumentum

importāre iubet (prohibet) importāri iubet (prohibet)

7. Ο σύνδευμος cum με οριστική εκφράζει την επανάληψη (οσάκις, όταν) π.χ. cum civitas bellum gerit (gerēbat), magistrātus creantur (creabantur).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν οι παθητικοί τύποι των ρημάτων που βρίσκονται σε παρένθεση. Προσοχή στον τονισμό!
   Nos lacte et carne ......................... (nutrio)
   Vos in fluminibus......................... (lavo)
   Ego e somno......................... (excito)
   Tu a servo.......................... (interrogo)
   Miles Rōmānus pedibus...................... (proelior)
2. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο. π.χ.
   Poēta fortūnam adversam deplōrat =fortūna adversa a poētā deplorātur.
   Venti pontum turbant / Pontus...
   Rōmāni pericula propulsant / Pericula...
   Caesar legiōnes in hibernis conlocat / Legōines...
   lūlus Albam Longam munit / Alba Longa...
3. Να χρησιμοποιηθεί το παθητικό απαρέμφατο στη θέση του ενεργητικού και να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές:
   Germāni mercatōres vinum ad se importāre non sinunt
   Caesar milites arma in castra importāre iubet
   Caesar milites castra munire vetat
4. Να μεταφραστεί στα Λατινικά η πρόταση:
   Όταν οι Γερμανοί πηδούν από τα άλογα, πολεμούν γενναία (fortiter).

 

Οι περιπέτειες ενός ομηρικού στίχου. Si tibi Mistyllos cocus, Aemiliāne, vocātur, dicātur quare non Taratalla mihi? (Μαρτιάλης 1,50) Αν το μάγερά σου, Αιμιλιανέ, τον λένε Μιστύλλο γιατί να μη λένε το δικό μου Ταρατάλλα;(1) 1 (Λογοπαίγνιο πάνω στον ομηρικό στίχο: Μίστυλλόν τ' ἄρα τἄλλα καὶ ἀμφ' ὀβελοῖσιν ἔπειραν: έκοψαν το υπόλοιπο κρέας και το σούβλισαν.