Ο Περσέας απελευθερώνει την Ανδρομέδα (τοιχογραφία από την Πομπηία·
βασίζεται σε περίφημο έργο του Νικία του 4ου αι. π.Χ)

 

 

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ

Οι Ρωμαίοι δε δημιούργησαν, παρά με ελάχιστες εξαιρέσεις, δικούς τους μύθους, αλλά παρέλαβαν αυτούσια την ελληνική μυθολογία. Η προσφορά τους στο χώρο αυτό υπήρξε διπλή: από τη μια μεριά συγκέντρωσαν και διέσωσαν τους ελληνικούς μύθους· από την άλλη, τους ξαναδούλεψαν ως ποιητικό υλικό με καινούρια ευαισθησία και μέσα από τη δική τους οπτική γωνία. Η ιστορία της Ανδρομέδας π.χ., που υπήρξε το θέμα μιας περίφημης τραγωδίας του Ευριπίδη, υπάρχει και στις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου, σε μια παραλλαγή όπου κυριαρχεί η ανάλαφρη διάθεση και τα χιουμοριστικά και παρωδιακά στοιχεία. Στο κείμενο που ακολουθεί εκτίθεται με συντομία η υπόθεση του μύθου.

Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent*. Cassiope, superba formā suā, cum Nymphis se comparat. Neptūnus irārtus ad oram Aethiopiae urget* beluam marīnam, quae incolis nocet*. Oraculum incolis respondet: «regia hostia deo placet*!» Tum Cēpheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet*. Repente Perseus calceis pennātis advolat; puellam videt* et stupet* formā puellae. Perseus hastā beluam delet* et Andromedam liberat. Cēpheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent*.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Cēpheus -i ο Κηφέας, βασιλιάς της Αιθιοπίας (τονίζουμε Cépheus) Cassiope -es η Κασσιόπη, γυναίκα του  Andromeda -ae η Ανδρομέδα, θυγατέρα τους  habeo, 2 έχω superba θ. του superbus -a -um (+αφ.) περήφανος (για κάτι), ξιπασμένος forma -ae ομορφιά(1) sua (θ. της αντ. suus -a-um) δική της· superba formā suā περήφανη για την ομορφιά της comparo, 1 συγκρίνω· cum Nymphis se comparat συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες Nympha -ae η Νύμφη· εδώ εννοούνται οι Νηρηίδες Neptunus -i ο Ποσειδώνας irātus οργισμένος ora -ae ακτή Aethiopia -ae η Αιθιοπία urgeo, 2 σπρώχνω, στέλνω belua -ae κήτος marīna θ. του επιθ. marīnus -a -um θαλάσσιος(2) quae (αναφ. αντ.) η οποία, που noceo, 2 (+δοτ.) βλάπτω, αφανίζω oraculum -i (ουδ. βλ. το μάθ. IV) το μαντείο (ενν. του Άμμωνα)		respondeo, 2 ( + δοτ. του προσ.) απαντώ regia θ. του επιθ. regius -a -um βασιλικός(3) hostia -ae σφάγιο για θυσία deus -i θεός (για την κλίση του βλ. τη Γραμμ.) placeo, 2 ( + δοτ.) αρέσω tum (επίρρ.) τότε scopulus -i βράχος(4) adligo, 1 δένω (σε κάτι) moveo, 2 κινώ· se movet κινείται, κατευθύνεται repente (επίρρ.) ξαφνικά calceus -i (υ)πόδημα, μποτίνι (επίσημα παπούτσια εξόδου των Ρωμαίων)(5) pennatus -a -um φτερωτός· calceis pennātis με τα φτερωτά σανδάλια advolo, 1 καταφθάνω πετώντας· σπεύδω(6) puella -ae κορίτσι, κοπέλα video, 2 βλέπω(7) stupeo, 2 βουβαίνομαι, θαμπώνομαι· formā (αφ.) από την ομορφιά hasta -ae δόρυ deleo, 2 σκοτώνω lībero, 1 ελευθερώνω valde (επίρρ.) πάρα πολύ gaudeo, 2 χαίρομαι(8)

 

Ετυμολογικά: 1. κυρ. «σχήμα»· πρβ. φόρμα· φόρμουλα << ιτ. 2. πρβ. μαρίνα << ιτ. 3. regina 4. < σκόπελος 5. πρβ. κάλτσα << ιτ. 6. ad+volo πετώ· πρβ. βόλεϊ << αγγλ. 7. ἰδεῖν < Fιδεῖν ιδέα· πρβ. βίντεο 8. γηθέω, δωρ. γαθέω.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Η οριστική του ενεστώτα της β' συζυγίας σχηματίζεται ως εξής:

ενεστ. θέμα + βασ. καταλ.:    dele-o.

Το ενεστωτικό θέμα της β' συζυγίας λήγει σε μακρόχρονο -ē- (delē-, nocē-, gaudē- κτλ.), που βραχύνεται μπροστά από φωνήεν (όπως delĕo).

Β' συζυγία

Οριστική του ενεργητικού ενεστώτα

α' β γ' dele-o dele-s dele-t delē-mus delē -tis dele-nt

2. Συντακτικά: Η δ ο τ ι κ ή χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα ρημάτων που δηλώνουν εχθρική διάθεση (belua incolis nocet) ή φιλική διάθεση (hostia deo placet· πρβ.ἀρέσκω τινὶ). Η α φ α ι ρ ε τ ι κ ή δηλώνει την αιτία (superba formā suā· stupet formā puellae (πρβ. Ξέρξης ἥσθη τῇ ἐπιστολῇ)· επίσης, όπως είδαμε, δηλώνει το όργανο (hastā beluam delet· πρβ. ἀπέκτεινεν τὸ κήτος τῇ ἅρπῃ).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν και να τονιστούν οι σωστοί τύποι της οριστικής του ενεστώτα:

   Nos filiam habē............ Vos puellam vidē............ Tu beluam hastā dele................. Deis hostiae place................ Tu Andromedam vide...............

   Beluae incolis noce............... Ego formā puellae stupe.............. Ille valde gaude..................... Nos scopulum vidē...................... Vos filiam habē........................

2. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι των ουσιαστικών και επιθέτων:
   • Nymph..................  Cassiopen (αιτ.) non amant. Beluā
   • Neptūn.................  incol...............   nocet. Incolae (αρσ.)
     barbar................... sunt.
   • Deo regi...............  hosti............ dant (do δίνω).
   • Perseus calce............... (πληθ.) pennāt............ habet.
3. Να τονιστούν τα ονόματα: Cēpheus, Cassiope, Andromeda, Perseus,
   • ethiopia (Για τον τονισμό των ονομάτων με ελληνική προέλευση βλ. το μάθ. V, παρατ. 4)
     
4. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των τύπων: ad oram, puellae, hastā.
5. Να μεταφραστεί στα λατινικά η πρόταση:

Ο Περσέας καταφθάνει πετώντας στην Αιθιοπία και ελευθερώνει την κόρη του Κηφέα.

 

Το πρόβλημα είναι η φαλάκρα! Quod lanā caputalligas, Charīne, non aures tibi sed dolent capilli. (Μαρτιάλης 12, 89) Γι' αυτό το μάλλινο κεφαλοδέσι σου, Χαρίνε, δε φταίν' τ' αυτιά σου παρά τα μαλλιά σου!