H συντακτική χρήση της αφαιρετικής πτώσης

128. H αφαιρετική είναι η πτώση, με την οποία δίδεται απάντηση στην ερώτηση:

1) πόθεν; (από πού; από ποιον; κτλ.) δηλ. η αφαιρετική φανερώνει την αφετηρία κάποιας ενέργειας του υποκειμένου: venit Romā (= έρχεται εκ Ρώμης) έρχεται από τη Ρώμη· (ablativus separatīvus, αφαιρετική του αποχωρισμού, κυρίως αφαιρετική, που αντιστοιχεί προ τη γενική αφαιρετική της αρχαίας Ελληνικής· πβ. θέτις ανέδυ πολιής αλός)

2) μετά τίνος; (με ποιον; με τι; πώς;). δηλ. η αφαιρετική φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα που συνοδεύει το υποκείμενο σε κάποια ενέργειά του: decem navibus Roniam rediit με δέκα πλοία επέστρεψε στη Ρώμη (ablativus sociatīvus, αφαιρετική της κοινωνίας ή της συνοδείας, που αντιστοιχεί προς την όμοια δοτική της αρχαίας Ελληνικής∙ πβ. κατέπλευσεν εις Πάρον ναυσίν είκοσιν).

Από την αφαιρετική αυτή προήλθε η ablativus instrumentalis, η οργανική αφαιρετική, (αντίστοιχη προς την όμοια δοτική της αρχαίας Ελληνικής: secūri (αφαιρ.) hostem percussit με τσεκούρι χτύπησε τον εχθρό∙(πβ. την θύραν τῃ βακτηρίᾳ έκρουε).

Σημείωση. Στη θέση απλής αφαιρετικής της συνοδείας τίθεται και εμπρόθετο με την cum+αφαιρετική, κυρίως όταν η αφαιρετική αυτή δεν έχει επιθετικό προσδιορισμό: cum exercitu profectus est ανεχώρησε μαζί με το στρατό.

Στη θέση της οργανικής αφαιρετικής, όταν είναι πρόσωπο εκείνο με το οποίο ενεργεί κάποιος κάτι, τίθεται η per με αιτιατική ή η (αφαιρετική) opĕrā ή auxiliō με γενική του προσώπου: per servum certior factus est πληροφορήθηκε από το δούλο. Ciceronis operā res publica conservata est η πολιτεία διασώθηκε από τον Κικέρωνα. Κατά τον ίδιο τρόπο και operā meā, nostrā - operā tuā, vestrā, κτλ. αντί per me, per nos, per te. Κτλ

3) πού; η αφαιρετική φανερώνει τον τόπο κάποιας ενέργειας του υποκειμένου: Babylōne mortuus est πέθανε στη Βαβυλώνα (= εν Βαβυλώνι)∙

(ablativus locatīvus, τοπική αφαιρετική, αντίστοιχη προς την όμοια δοτική της αρχαίας Ελληνικής· πβ. πατήρ αυτόθι μίμνει αγρῴ).

Σημείωση. Ως τοπική πτώση σε ορισμένες περιπτώσεις λαμβάνεται και η (ενική) γενική (βλ. κατωτέρω).

[πηγή: Λατινική Γραμματική Β, Γ Λυκείου]