3.4 Η συγκρότηση της ρωμαϊκής πολιτείας - Res publica Η περίοδος της βασιλείας τελείωσε το 509 π.Χ. μετά από εξέγερση των πατρικών. Η πολιτειακή μεταβολή συμπίπτει με την απομάκρυνση των Ετρούσκων. Το νέο πολίτευμα που εγκαθιδρύθηκε οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν δημοκρατία (Res publica)· στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για αριστοκρατικό καθεστώς, αφού την εξουσία είχαν πλέον οι πατρίκιοι. Οι κοινωνικοί αγώνες. Οι πληβείοι αγωνίστηκαν δύο περίπου αιώνες για να αποκτήσουν πολιτικά δικαιώματα. Στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. κατόρθωσαν να αναδείξουν μια νέα εξουσία, που εκπροσωπούσαν οι δήμαρχοι. Οι άρχοντες αυτοί που εκλέγονταν για ένα χρόνο είχαν ως κύριο έργο την προστασία των πληβείων από τις αυθαιρεσίες των πατρικίων. Θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα. Είχαν το δικαίωμα να αρνηθούν την ψήφιση ενός νόμου, όταν αυτός προσέβαλλε τα συμφέροντα των πληβείων (veto)*. Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., οι πληβείοι με τους αγώνες τους πέτυχαν για πρώτη φορά την καταγραφή του εθιμικού δικαίου (Δωδεκάδελτος), αποτρέποντας έτσι τις αυθαίρετες δικαστικές αποφάσεις των πατρικίων5. Σε μικρό χρονικό διάστημα καταργήθηκε ο νόμος που δεν επέτρεπε τους γάμους μεταξύ των δύο τάξεων. Μετά από σκληρούς αγώνες ενός περίπου αιώνα κατόρθωσαν να αποκτήσουν και πολιτική ισότητα. Τον 4ο αι. π.Χ. τους παραχωρήθηκε το δικαίωμα να εκλέγονται στο αξίωμα του υπάτου και αργότερα, στα τέλη του ίδιου αιώνα, το δικαίωμα να εκλέγονται στο αξίωμα του «μεγίστου αρχιερέως». |
5. Η σημασία της Δωδεκάδελτου |
Η πολιτική οργάνωση. Την περίοδο της δημοκρατίας το ρωμαϊκό κράτος (Res publica) οργανώθηκε με τις ακόλουθες εξουσίες: τους άρχοντες, τη σύγκλητο και τις εκκλησίες. Οι άρχοντες του ρωμαϊκού κράτους ήταν πολλοί. |