Διαβάζω

Διαβάζω και Κατανοώ

Κατανόηση ενός κειμένου δεν είναι απλώς η απόκτηση των γνώσεων (σκέψεων, ιδεών κτλ.) που περιέχονται σ' αυτό και η δυνατότητα να τις αποδώσουμε, όπως τις έχουμε διαβάσει - η ενέργεια αυτή μένει στο τι λέει το κείμενο. Κατανόηση σημαίνει ανακάλυψη του βαθύτερου νοήματος μιας γνώσης, τι θέλει να πει, επανατοποθέτησή της ως προβλήματος και απόδοσή της με δικά μας λόγια.

■Ανακαλύπτω το νόημα ενός κειμένου

Παράδειγμα:

Το απόφθεγμα του Σωκράτη: "Ἓν οἶδα ὃτι οὐδέν οἶδα" (Ένα πράγμα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα), λέει βασικά ότι η γνώση του δεν είναι γνώση. Αν μέναμε σ' αυτό το επίπεδο, τότε θα χαρακτηρίζαμε το Σωκράτη ως απόλυτα σκεπτικιστή, έναν άνθρωπο που αρνείται τη δυνατότητα της γνώσης. Για να ανακαλύψουμε το νόημα της πρότασης, πρέπει να επανατοποθετήσουμε το νόημα ως πρόβλημα και να το συμπληρώσουμε με μια ιστορική και μια ψυχολογική κατανόηση. Με την ιστορική κατανόηση, που τοποθετεί τα λόγια του Σωκράτη μέσα στις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες, γίνεται φανερό ότι η διαπίστωσή του στρέφεται εναντίον: (1) των πολιτικών παραγόντων της αθηναϊκής δημοκρατίας, που η σοφία τους, όπως ισχυριζόταν, ήταν ψεύτικη· (2) της φαινομενικής γνώσης και της υποκειμενικής πνευματικής στάσης των σοφιστών, που απέδιδαν τη γνώση της πραγματικότητας και τους κανόνες της ηθικότητας στο ελεύθερο παιγνίδι της συζήτησης· (3) των υλιστών φιλοσόφων που υποστήριζαν ότι η γνώση της φύσης είναι προσιτή στον άνθρωπο, αντίθετα με τη δική του άποψη ότι η γνώση της φυσικής πραγματικότητας μόνο στους θεούς είναι προσιτή και ότι ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει μόνο τα "ανθρώπινα", όσα δηλαδή ο ίδιος δημιουργεί. Η ψυχολογική κατανόηση μας οδηγεί να λάβουμε υπόψη μας την ερευνητική φύση του Σωκράτη, που σε όλη του τη ζωή επεδίωκε την εύρεση της αλήθειας με βασικά εργαλεία την επαγωγή και τον ορισμό των εννοιών. Με τον τρόπο αυτό συνδέουμε αξεχώριστα την πνευματική δραστηριότητα του Σωκράτη με την προσωπικότητά του. Επομένως, με την πρότασή του "Έν οίδα ότι ουδέν οίδα" εννοεί ότι σε σύγκριση με τους συγχρόνους του, που η γνώση τους για τα πράγματα ήταν ψεύτικη, ο ίδιος έχει απόλυτη συνείδηση της άγνοιάς του. Και η γνώση της άγνοιας είναι ήδη το πρώτο βήμα προς τη γνώση - με τη δική του βέβαια μέθοδο (την επαγωγή και τον ορισμό των εννοιών).

▶Με βάση την παραπάνω διαδικασία προσπαθήστε να κατανοήσετε το κείμενο του Μανόλη Ανδρόνικου που διαβάσατε ήδη.
Ποιο είναι το πρόβλημα που τον απασχολεί; (Διατυπώστε το με δικά σας λόγια). Ποιες διαπιστώσεις κάνει ο συγγραφέας; Ποια είναι η βασική θέση του απέναντι στο πρόβλημα; Με ποιες σκέψεις αναπτύσσει τη θέση του; Σε ποια συμπεράσματα καταλήγει; Ποιες είναι οι αλληλοεξαρτήσεις μεταξύ των σκέψεων και η σχέση τους με τα συμπεράσματα; Ποια είναι τα δικά σας συμπεράσματα από το διάβασμα του κειμένου;

▶Σας δίνονται οι παρακάτω πληροφορίες. Ποια συμπεράσματα μπορείτε να βγάλετε από αυτές;
1. Οι στόχοι που έθεσαν οι βιολόγοι είναι η σύνθεση ζωής και η χειραγώγηση της εξέλιξης των ειδών.
2. Ήδη με τις επεμβάσεις τους στο DNA και άλλα πειράματα οι στόχοι αυτοί μπαίνουν στο δρόμο της πραγματοποίησης.
3. Φαίνεται ότι υπάρχουν μεγάλες προοπτικές για ακόμη πιο σημαντικές ανακαλύψεις.

▶Παραθέτουμε ένα σονέτο του Σαίξπηρ*. Προσπαθήστε μέσα από τα συμφραζόμενα να βρείτε ποιες από τις ερμηνείες που δίνονται για τους στίχους 1-2 και 3-4 αποδίδουν καλύτερα το νόημά τους.

• Όταν συλλογιστώ για καθετί που αυξαίνει
• πως στην ακμή του στέκει μόνο μια στιγμή,
• πως τούτη η θεόρατη σκηνή μόνο ίσκιους παρασταίνει,
• που τ' άστρα τους σχολιάζουνε μ' επήρεια μουσική,
• όταν θωρώ πως οι άνθρωποι σαν τα φυτά ωριμάζουν
• με τη στοργή κι οργή του ίδιου αυτού ουρανού,
• καυκιόνται οσά 'χουν νέους χυμούς, ακμάζουν, παρακμάζουν
• κι η ωραία στολή τους πάει της λησμονιάς και του χαμού,
• τότε, όταν πιάνει ο νους μου αυτή την άστατη σειρά,
• στην όψη μου σε φέρνει νιότη πάμπλουτη,
• κι ο χαλαστής ο χρόνος συζητάει με τη φθορά
• να κάμει την αυγή σου νύχτα ζοφερή.
• Μα εγώ για την αγάπη σου θα πολεμάω το χρόνο,
• κι ό,τι σου παίρνει αυτός εγώ θα σου το αναπληρώνω.

(Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Σονέτο XV)

Α. Στους δυο πρώτους στίχους ο Σαίξπηρ λέει ότι:

1. Όλα τα ζωντανά πράγματα είναι παραδείγματα της τελειότητας της φύσης.
2. Κάθε ζωντανό πράγμα διατηρεί την τελειότητα μόνο για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
3. Ο άνθρωπος, μέρος όλων των ζωντανών πλασμάτων, βασικά δεν είναι τέλειος.
4. Όλα τα ζωντανά εμφανίζουν τα χαρακτηριστικά της εξέλιξης.

Β. Στους στίχους 3 και 4 ο ποιητής λέει:

1. Η ζωή που υπόκειται στους νόμους της φύσης, είναι εφήμερη και παροδική σαν ένα θεατρικό έργο.
2. Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή που φωτίζεται από τ' άστρα.
3. Ο άνθρωπος, ένα πρόσωπο σε ένα σημαντικό δραματικό έργο, εξουσιάζεται από τα "άστρα", δηλαδή από το πεπρωμένο.
4. Η σκηνή του σύμπαντος ελέγχεται από τους νόμους της φύσης.