Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Α Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙΒιβλίο 6. Κεφάλαιο 31Κείμενο
|
[1] Καὶ ἐν τῷ παρόντι καιρῷ, ὡς ἤδη ἔμελλον μετὰ κινδύνων ἀλλήλους ἀπολιπεῖν, μᾶλλον αὐτοὺς ἐσῄει τὰ δεινὰ ἢ ὅτε ἐψηφίζοντο πλεῖν· ὅμως δὲ τῇ παρούσῃ ῥώμῃ, διὰ τὸ πλῆθος ἑκάστων ὧν ἑώρων, τῇ ὄψει ἀνεθάρσουν. Οἱ δὲ ξένοι καὶ ὁ ἄλλος ὄχλος κατὰ θέαν ἧκεν ὡς ἐπ᾽ ἀξιόχρεων καὶ ἄπιστον διάνοιαν. Παρασκευὴ γὰρ αὕτη πρώτη ἐκπλεύσασα μιᾶς πόλεως δυνάμει Ἑλληνικῇ πολυτελεστάτη δὴ καὶ εὐπρεπεστάτη τῶν ἐς ἐκεῖνον τὸν χρόνον ἐγένετο. [2] Ἀριθμῷ δὲ νεῶν καὶ ὁπλιτῶν καὶ ἡ ἐς Ἐπίδαυρον μετὰ Περικλέους καὶ ἡ αὐτὴ ἐς Ποτείδαιαν μετὰ Ἅγνωνος οὐκ ἐλάσσων ἦν· τετράκις γὰρ χίλιοι ὁπλῖται αὐτῶν Ἀθηναίων καὶ τριακόσιοι ἱππῆς καὶ τριήρεις ἑκατόν, καὶ Λεσβίων καὶ Χίων πεντήκοντα, καὶ ξύμμαχοι ἔτι πολλοὶ ξυνέπλευσαν. [3] Ἀλλὰ ἐπί τε βραχεῖ πλῷ ὡρμήθησαν καὶ παρασκευῇ φαύλῃ, οὗτος δὲ ὁ στόλος ὡς χρόνιός τε ἐσόμενος καὶ κατ᾽ ἀμφότερα, οὗ ἂν δέῃ, καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ἅμα ἐξαρτυθείς, τὸ μὲν ναυτικὸν μεγάλαις δαπάναις τῶν τε τριηράρχων καὶ τῆς πόλεως ἐκπονηθέν, τοῦ μὲν δημοσίου δραχμὴν τῆς ἡμέρας τῷ ναύτῃ ἑκάστῳ διδόντος καὶ ναῦς παρασχόντος κενὰς ἑξήκοντα μὲν ταχείας, τεσσαράκοντα δὲ ὁπλιταγωγοὺς καὶ ὑπηρεσίας ταύταις τὰς κρατίστας, τῶν <δὲ> τριηράρχων ἐπιφοράς τε πρὸς τῷ ἐκ δημοσίου μισθῷ διδόντων τοῖς θρανίταις τῶν ναυτῶν καὶ ταῖς ὑπηρεσίαις καὶ τἆλλα σημείοις καὶ κατασκευαῖς πολυτελέσι χρησαμένων, καὶ ἐς τὰ μακρότατα προθυμηθέντος ἑνὸς ἑκάστου ὅπως αὐτῷ τινὶ εὐπρεπείᾳ τε ἡ ναῦς μάλιστα προέξει καὶ τῷ ταχυναυτεῖν, τὸ δὲ πεζὸν καταλόγοις τε χρηστοῖς ἐκκριθὲν καὶ ὅπλων καὶ τῶν περὶ τὸ σῶμα σκευῶν μεγάλῃ σπουδῇ πρὸς ἀλλήλους ἁμιλληθέν. [4] Ξυνέβη δὲ πρός τε σφᾶς αὐτοὺς ἅμα ἔριν γενέσθαι, ᾧ τις ἕκαστος προσετάχθη, καὶ ἐς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας ἐπίδειξιν μᾶλλον εἰκασθῆναι τῆς δυνάμεως καὶ ἐξουσίας ἢ ἐπὶ πολεμίους παρασκευήν. [5] Εἰ γάρ τις ἐλογίσατο τήν τε τῆς πόλεως ἀνάλωσιν δημοσίαν καὶ τῶν στρατευομένων τὴν ἰδίαν, τῆς μὲν πόλεως ὅσα τε ἤδη προετετελέκει καὶ ἃ ἔχοντας τοὺς στρατηγοὺς ἀπέστελλε, τῶν δὲ ἰδιωτῶν ἅ τε περὶ τὸ σῶμά τις καὶ τριήραρχος ἐς τὴν ναῦν ἀνηλώκει καὶ ὅσα ἔτι ἔμελλεν ἀναλώσειν, χωρὶς δ᾽ ἃ εἰκὸς ἦν καὶ ἄνευ τοῦ ἐκ τοῦ δημοσίου μισθοῦ πάντα τινὰ παρασκευάσασθαι ἐφόδιον ὡς ἐπὶ χρόνιον στρατείαν, καὶ ὅσα ἐπὶ μεταβολῇ τις ἢ στρατιώτης ἢ ἔμπορος ἔχων ἔπλει, πολλὰ ἂν τάλαντα ηὑρέθη ἐκ τῆς πόλεως τὰ πάντα ἐξαγόμενα. [6] Καὶ ὁ στόλος οὐχ ἧσσον τόλμης τε θάμβει καὶ ὄψεως λαμπρότητι περιβόητος ἐγένετο ἢ στρατιᾶς πρὸς οὓς ἐπῇσαν ὑπερβολῇ, καὶ ὅτι μέγιστος ἤδη διάπλους ἀπὸ τῆς οἰκείας καὶ ἐπὶ μεγίστῃ ἐλπίδι τῶν μελλόντων πρὸς τὰ ὑπάρχοντα ἐπεχειρήθη. |
Η λαμπρότητα του στόλου προκαλεί το θαυμασμό των θεατών |
| §1 | ἀπολιπεῖν ἀλλήλους (ἀπολείπω) |
να αποχωριστούν | |
ἐσῄει αὐτούς (εἰσέρχομαι) |
έφερναν στο νου τους | ||
τῇ παρούσῃ ρώμῃ ἀνεθάρσουν |
έπαιρναν θάρρος από την εικόνα της δύναμης που παρουσιαζόταν μπροστά τους | ||
διὰ τὸ πλῆθος ὧν ἑώρων, τῇ ὄψει |
εξαιτίας της αφθονίας όλων όσων έβλεπαν με τα μάτια τους | ||
κατὰ θέαν |
για να δει το θέαμα | ||
ἀξιόχρεως |
αξιόλογος, μεγαλεπήβολος, εξαίρετος | ||
ἄπιστος |
απίστευτος | ||
ἐπ' ἀξιόχρεων καὶ ἄπιστον διάνοιαν |
με τη σκέψη ότι ήταν κάτι το εξαιρετικό και απίστευτο | ||
παρασκευὴ |
στρατιά | ||
πολυτελεστάτη (πολυτελής) |
πολύ δαπανηρή, πολυδάπανη | ||
| §3 | εὐπρεπεστάτη (εὐπρεπής) |
πολύ λαμπρή, πολυτελής | |
παρασκευῇ φαύλῃ |
με στρατιά κακώς οργανωμένη και εξοπλισμένη, με ασήμαντη προετοιμασία | ||
στόλος |
εκστρατεία | ||
κατ' ἀμφότερα ναυτικῷ καὶ πεζῷ ἐξαρτυθεὶς |
αφού εφοδιάστηκε και με τα δύο, δηλαδή και πλοία και πεζικό | ||
ἐκπονηθέν (ἐκπονοῦμαι) |
αφού εξοπλίστηκε | ||
τὸ δημόσιον |
η πολιτεία, το δημόσιο ταμείο | ||
ἐπιφοράς· ἐπιφορὰ |
επίδομα, επιμίσθιο | ||
ἐς τὰ μακρότατα προθυμηθέντος ἑνὸς ἑκάστου |
επειδή ο καθένας έδειχνε πολύ μεγάλη προθυμία | ||
τῷ ταχυναυτεῖν (ταχὺς και ναῦς) |
ως προς την ταχύτητα του πλοίου | ||
ἐκκριθέν (ἐκκρίνω) |
επειδή επιλέχθηκε | ||
χρηστοῖς καταλόγοις |
από καταλόγους ικανών για οπλιτική υπηρεσία ανδρών | ||
τῶν περὶ τὸ σῶμα σκευῶν (τὰ περὶ τὸ σῶμα σκεύη) |
στην ατομική εξάρτυση (η εξάρτυση του οπλίτη περιελάμβανε θώρακα και κνημίδες) | ||
μεγάλῃ σπουδῇ |
με μεγάλο ζήλο | ||
ἁμιλληθὲν πρὸς ἀλλήλους |
επειδή συναγωνίζονταν μεταξύ τους | ||
| §4 | ἔριν· ἔρις |
διαμάχη | |
ᾧ τις προσετάχθη |
για ό,τι ο καθένας είχε διαταχθεί να ετοιμάσει (υπήρχε δηλαδή συναγωνισμός των τριηράρχων για το ποιος είχε προετοιμάσει καλύτερα το πλοίο του) | ||
[ξυνέβη] εἰκασθῆναι ἐς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας ἐπίδειξιν δυνάμεως μᾶλλον ἤ παρασκευὴν ἐπὶ πολεμίους |
ώστε να μοιάζει στους άλλους Έλληνες με επίδειξη δυνάμεων, παρά με πολεμική προετοιμασία | ||
| §5 | δημοσία ἀνάλωσις |
δημόσια δαπάνη | |
(ἰδία ἀνάλωσις) |
(ιδιωτική δαπάνη) | ||
προετετελέκει (προτελῶ) (τελῶ = ἀναλόω, -ῶ) |
είχε ήδη δαπανήσει | ||
ἐπὶ χρόνιον στρατείαν |
για μακροχρόνια εκστρατεία | ||
ἐπὶ μεταβολῇ |
με σκοπό την εμπορική συναλλαγή | ||
| §6 | περιβόητος |
διάσημος, ονομαστός, φημισμένος | |
ἤ στρατιᾶς ὑπερβολῇ πρὸς οὕς ἐπῇσαν |
με την υπεροχή της στρατιάς σε σύγκριση με εκείνους εναντίον των οποίων πήγαιναν | ||
ἀπὸ τῆς οἰκείας |
από την πατρίδα τους | ||
ἐπὶ μεγίστῃ ἐλπίδι τῶν μελλόντων πρὸς τὰ ὑπάρχοντα |
και με πολύ μεγάλες ελπίδες για το μέλλον σε σύγκριση προς το παρόν | ||
Αθηναϊκό Τετράδραχμο
Καὶ ἐν τῷ παρόντι καιρῷ... ἀνεθάρσουν
|
Οι πρώτες σειρές του κεφ. 31 συνεχίζουν το συλλογισμό που ξεκίνησε από τις τελευταίες σειρές του κεφ. 30, σχολιάζοντας τις ψυχολογικές διακυμάνσεις των Αθηναίων (ελπίδα, θρήνος, φόβος, θάρρος) και υπογραμμίζοντας έμμεσα τη μετάπτωση από τον ενθουσιασμό του σχεδιασμού στη συνειδητοποίηση των κινδύνων και των δεινών της πραγματοποίησης της εκστρατείας. |
||
ἡ ἐς Ἐπίδαυρον... μετὰ Ἄγνωνος
|
Η αφήγηση των δύο αυτών εκστρατειών υπάρχει στο 2ο βιβλίο των Ιστοριών, κεφ. 56-58. Το καλοκαίρι του 430 π.Χ. ο Περικλής λεηλάτησε τα βόρεια και ανατολικά παράλια της Πελοποννήσου και στη συνέχεια ο Άγνων και ο Κλεόπομπος τον αντικατέστησαν και οδήγησαν το εκστρατευτικό σώμα στην Ποτείδαια της Χαλκιδικής. |
||
| §3 | οὗτος δὲ ὁ στόλος...ἐξαρτυθεὶς
|
Η προετοιμασία της εκστρατείας γίνεται με προοπτική μακροχρόνιας παραμονής στη Σικελία και πολεμικών επιχειρήσεων σε στεριά και θάλασσα. Ο Θουκυδίδης καταγράφει τον αριθμό και το είδος των πλοίων, την ποιότητα των πληρωμάτων, τη μισθοδοσία, την άμιλλα των τριηράρχων, τη φιλοδοξία τους να διακριθεί το πλοίο τους για τον εξοπλισμό και την εμφάνισή του. Η καταγραφή αναδεικνύει τη δύναμη, τη λαμπρότητα, τον πλούτο της Αθήνας και αναπόφευκτα ανακαλεί την εικόνα της καταστροφής (Βιβλίο 7ο, κεφ. 75-76). | |
ὑπηρεσίας ταύταις τὰς κρατίστας |
Με το συλλογικό όνομα «υπηρεσία» αποκαλούνται οι κατώτεροι αξιωματικοί και οι ειδικευμένοι τεχνικοί (τιμονιέρηδες, ναύκληροι, ξυλουργοί, αυλητές) στους οποίους στηριζόταν η εύρυθμη λειτουργία του πλοίου και η ακριβής εκτέλεση των οδηγιών του κυβερνήτη, ιδίως κατά τις ναυμαχίες. |
||
τοῖς θρανίταις τῶν ναυτῶν |
Είναι η πιο σημαντική ομάδα κωπηλατών στην τριήρη. Η θέση τους είναι στην πλησιέστερη προς το κατάστρωμα, και επομένως πιο εκτεθειμένη στις «βολές» του εχθρού, σειρά· αλλά και η κωπηλασία από σχετικά υψηλή (ως προς την επιφάνεια της θάλασσας) θέση, με μεγαλύτερα σε μήκος κουπιά, ήταν πολύ κοπιαστική και απαιτούσε ιδιαίτερη ικανότητα στο χειρισμό τους. |
||
σημείοις |
Κυρίως τα ακρόπρωρα (ξύλινες φιγούρες που διακοσμούσαν την πλώρη του πλοίου). |
||
κατασκευαῖς |
Τα σταθερά εξαρτήματα του πλοίου |
||
| §6 | Καὶ ὁ στόλος περιβόητος ἐγένετο...ὑπάρχοντα | Με δεδομένο ότι ο Θουκυδίδης ήταν εξόριστος, όταν ξεκίνησε ο στόλος για τη Σικελία, η αφήγησή του απηχεί τη μεγαλοπρέπεια του θεάματος που πιστοποιούσε τη δύναμη της πόλης, τον πλούτο και την περηφάνεια των Αθηναίων, και την πεποίθησή τους ότι η εκστρατεία θα είχε αίσιο τέλος. Η πραγματικότητα όμως, η «παροῦσα κατάστασις» πίσω από το λαμπρό θέαμα, είναι ότι η εκστρατεία ξεκινάει σε βαρύ κλίμα, με υπόδικο τον Αλκιβιάδη, με τους πολίτες διχασμένους ως προς την ταυτότητα του δράστη της ασέβειας στο θεό Ερμή, με το Νικία να μετέχει σε μια πολεμική επιχείρηση που δεν εγκρίνει. Μόνο η προσδοκία της υποταγής της Σικελίας και των κερδών που θα απολάμβαναν στο μέλλον εξαιτίας αυτής της υποταγής, μετριάζει, και γι' αυτούς που φεύγουν και γι' αυτούς που μένουν πίσω, το φόβο για τους κακούς οιωνούς και τους κινδύνους του πολέμου. |
1. Να δικαιολογήσετε με στοιχεία του κειμένου την πρόταση: «οἱ δὲ ξένοι καὶ ὁ ἄλλος ὄχλος κατὰ θέαν ἦκεν ὡς ἐπὶ ἀξιόχρεων καὶ ἄπιστον διάνοιαν» (§1). Η απάντηση να δοθεί σε συνεχή λόγο.
2. Ποιες διαφορές διαπιστώνει ο Θουκυδίδης ανάμεσα στις εκστρατείες του Περικλή και του Άγνωνα και τη Σικελική εκστρατεία: 1) ως προς τη χρονική διάρκεια, 2) ως προς την οργάνωση και προετοιμασία.
3. Πώς αιτιολογεί ο Θουκυδίδης την άποψή του «πολλὰ ἄν τάλαντα ηὑρέθη ἐκ τῆς πόλεως ἐξαγόμενα»; (§5)
4. Ποιες από τις παρακάτω φράσεις νομίζετε ότι δικαιολογούν καλύτερα το επίθετο «περιβόητος»;
1) ναυσὶ καὶ πεζῷ ἐξαρτυθεὶς
2) μεγάλαις δαπάναις τῶν τε τριηράρχων καὶ τῆς πόλεως
3) ναῦς κενὰς ἑξήκοντα ταχείας
4) ὑπηρεσίας τὰς κρατίστας
5) κατασκευαῖς πολυτελέσι
6) εὐπρεπείᾳ ἡ ναῦς προέξει
7) ἐπίδειξιν ἐς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας εἰκασθῆναι
8) τὴν τῆς πόλεως ἀνάλωσιν δημοσίαν
9) θάμβει τόλμης
10) ὄψεως λαμπρότητι
11) μέγιστος διάπλους ἀπὸ τῆς οἰκείας
Να τεκμηριώσετε τις επιλογές σας.
5. α) Ποιες από τις παρακάτω λέξεις διατηρούν την ίδια σημασία στη ΝΕ και ποιες διαφοροποιούνται;
όχλος
ἄπιστος
ὑπηρεσία
πολυτελὴς
εὐπρέπεια
ἐπίδειξις
ἀνάλωσις
μισθὸς
μεταβολὴ
β) Να βρείτε ένα όνομα παράγωγο ή σύνθετο των παραπάνω λέξεων και να σχηματίσετε προτάσεις στη ΝΕ με τρία από τα παράγωγα/σύνθετα που βρήκατε.
6. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά το είδος των προτάσεων στις οποίες ανήκουν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι: ἔμελλον, ἐγένετο [31.1], ἐλογίσατο, ηὑρέθη ἄν [31.5], ἐπεχειρήθη [31.6].
7. α) Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων που ακολουθούν με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος στην οριστική (στο χρόνο που δίνεται σε παρένθεση).
1) Τὸ ναυτικὸν μεγάλαις δαπάναις τῶν τριηράρχων καὶ τῆς πόλεως— (ἐκπονοῦμαι, παθητικός αόριστος α')
2) Τὸ δημόσιον δραχμὴν τῆς ἡμέρας τῷ ναύτῃ ἑκάστῳ — καὶ ναῦς — (δίδωμι, παρατατικός, παρέχω, αόρ. β')
3) Οἱ τριήραρχοι ἐπιφορὰς πρὸς τῷ ἐκ δημοσίου μισθῷ τοῖς θρανίταις — (δίδωμι, παρατατικός)
4) Οἱ τριήραρχοι σημείοις καὶ πολυτελέσι κατασκευαῖς — (χρῶμαι, αόριστος, μέση φωνή)
5) Εἷς ἕκαστος —, ὅπως αὐτῲ ἡ ναῦς εὐπρεπείᾳ προέξει (προθυμοῦμαι, παθητικός αόριστος)
6) Τὸ πεζὸν καταλόγοις χρηστοῖς — καὶ ὅπλων καὶ τῶν περὶ τὸ σῶμα σκευῶν μεγάλῃ σπουδῇ πρὸς ἀλλήλους — (ἐκκρίνομαι, παθητικός αόριστος, ἁμιλλῶμαι παρατατικός)
β) Στις παραπάνω προτάσεις να χαρακτηρίσετε συντακτικά τα ονόματα που βρίσκονται σε πτώση δοτική και να αναφέρετε τους ρηματικούς τύπους από τους οποίους εξαρτώνται.
Να εντοπίσετε τα θεματικά κέντρα του κεφαλαίου και να μελετήσετε τον τρόπο με τον οποίο τα προβάλλει ο Θουκυδίδης.
Μέσα από τις πληροφορίες και τα διακριτικά έμμεσα σχόλια, να αναζητήσετε την προσωπική άποψη του Θουκυδίδη για την εκστρατεία.
Πλοίο
