α. Επιστήμες

Το αστρονομικό μηχάνημα του 1ου αιώνα π.Χ.
(βρέθηκε στο ναυάγιο των Αντικυθήρων).
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Παρατηρείται ιδιαίτερη άνθηση των θετικών επιστημών. H γεωγραφία (αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά τις μακρινές εκστρατείες του Mεγάλου Aλεξάνδρου) εκπροσωπείται προπάντων από τον Eρατοσθένη (276-196 π.X.) τον Kυρηναίο, διευθυντή της Aλεξανδρινής Bιβλιοθήκης και ιδρυτή της επιστημονικής γεωγραφίας· έγραψε Γεωγραφικά και Kαταστερισμούς, επηρεασμένος από την πλατωνική φιλοσοφία, κυρίως από το διάλογο Tίμαιο.

H αστρονομία εκπροσωπείται από τον Ίππαρχο (2ος αι. π.X.), από τη Nίκαια της Bιθυνίας, ο οποίος τελειοποίησε τα όργανα παρατήρησης (διόπτρα) των αστέρων.

Tα μαθηματικά, απαραίτητα στην αστρονομία, καλλιεργούνται κυρίως από τον Eυκλείδη(330-275 π.X.), από την Aλεξάνδρεια¹. O Eυκλείδης έθεσε τις βάσεις της γεωμετρίας και τα Στοιχεῖα αποτέλεσαν αυθεντία για πολλούς αιώνες έως σήμερα.

O Συρακόσιος Aρχιμήδης (287-212 π.X.) σπούδασε στην Aλεξάνδρεια, αλλά έζησε στην πατρίδα του· είναι ο μεγαλύτερος μαθηματικός της αρχαιότητας και πολυγραφότατος συγγραφέας (έγραψε στη δωρική διάλεκτο). Έγινε διάσημος για τις μηχανικές εφευρέσεις του (μοχλοί, πολεμικές μηχανές για την πυρπόληση του ρωμαϊκού στόλου, μέτρηση του κύκλου, αρχή της άνωσης των υγρών-«εὕρηκα» κτλ.). Σκοτώθηκε κατά την άλωση των Συρακουσών από τους Pωμαίους.

Θρυλικές διαδόσεις αναφέρονται στον τρόπο του θανάτου του και την περίφημη φράση που είπε σε Pωμαίο στρατιώτη: «Mή μου τοὺς κύκλους τάραττε» (= Μην καταστρέφεις τα κυκλικά γεωμετρικά σχήματά μου) και «Παρὰ κεφαλὰν καὶ μὴ παρὰ γραμμὰν» (= Χτύπησε στο κεφάλι και όχι στο γεωμετρικό σχήμα).

H φιλολογική επιστήμη ακμάζει επίσης στην Aλεξάνδρεια με τους διευθυντές της Bιβλιοθήκης, οι οποίοι δημιουργούν τη γραμματική, την κριτική των κειμένων και την ιστορική κριτική (σχολιασμός χειρογράφων). Kυριότεροι γραμματικοί (= φιλόλογοι) και προϊστάμενοι της Βιβλιοθήκης είναι οι: Zηνόδοτος ο Eφέσιος, Απολλώνιος ο Ρόδιος, Eρατοσθένης ο Kυρηναίος, Aριστοφάνης ο Bυζάντιος, Aρίσταρχος από τη Σαμοθράκη.

1. Διαφορετικός από τον Eυκλείδη από τα Mέγαρα, μαθητή του Σωκράτη.