Ρ αβδί το: μακρύ και λεπτό, συνήθως κυλινδρικό, κομμάτι ξύλου που χρησιμοποιείται ως μπαστούνι, μέσο άμυνας, τιμωρίας κτλ. ράβδος η: 1 [επίσ.] ξύλο, μέταλλο κτλ. σε σχήμα μεγάλου ραβδιού που χρησιμοποιείται συνήθως ως μπαστούνι ή σύμβολο εξουσίας: αρχιερατική ~. 2 κομμάτι μετάλλου σε μακρόστενο σχήμα: ~ χρυσού. ραβδίζω -ομαι: (μτβ.) 1 χτυπώ με ραβδί. 2 (ειδικ.) χτυπώ κλαδιά δέντρου με ραβδί για να πέσουν οι καρποί: ~ ελιές. ράβδισμα το.

ράβδωση η: συνήθ. πληθ. 1 ευθεία, μακριά και στενή εσοχή ή προεξοχή πάνω σε επιφάνεια: οι ραβδώσεις των ιωνικών κιόνων. 2 μονόχρωμη ευθεία γραμμή πάνω σε επιφάνεια διαφορετικού χρώματος = ρίγα: Η τίγρη έχει μαύρες ραβδώσεις. ραβδωτός -ή -ό: αυτός που έχει ραβδώσεις.

ράβω -ομαι • αόρ. έραψα, παθ. αόρ. ράφτηκα, μππ. ραμμένος: 1 (μτβ. & με παράλ. αντικ.) α. ενώνω κομμάτια υφάσματος, δέρματος κτλ. χρησιμοποιώντας βελόνα ή μηχανή και κλωστή. κομμένος και ραμμένος (στα μέτρα κπ): για κτ που ταιριάζει απόλυτα σε κπ: Ο ρόλος του δασκάλου είναι ~ στα μέτρα του. β. στερεώνω κτ πάνω σε ύφασμα, δέρμα κτλ. με κλωστή και βελόνα: Μπορείς να ράψεις το κουμπί στο σακάκι μου; 2 (μτβ.) α. φτιάχνω ή επιδιορθώνω ρούχα ως επαγγελματίας ή για δικές μου ανάγκες: Θα μου ράψεις το παντελόνι που σκίστηκε; β. αναθέτω σε επαγγελματία να μου φτιάξει ρούχο: Θα ράψω μια φούστα στη μοδίστρα. γ. παθ. είμαι πελάτης ράφτη ή μοδίστρας: Ράβεται στις καλύτερες μοδίστρες. 3 (μτβ.) κλείνω τραύμα με ειδική βελόνα και ράμματα: Ο χειρουργός έραψε προσεκτικά την πληγή. ραφή η: 1 τα σημεία όπου ενώνονται δύο κομμάτια υφάσματος ή άλλου υλικού. 2 το να ράβει κπ κτ. ράμμα το: κοντό ειδικό νήμα που χρησιμοποιεί χειρουργός για το κλείσιμο τραύματος ή τομής: Κόπηκε άσχημα και της έκαναν τρία ράμματα. έχω ράμματα για τη γούνα κπ: έχω στοιχεία, με τα οποία μπορώ να εκθέσω κπ και να τον εκδικηθώ. ράψιμο το: η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ράβω. ραπτικός -ή -ό. ραπτική η: η τέχνη της κατασκευής ρούχων. ράφτης & [επίσ.] ράπτης ο, ράφτρα & [επίσ.] ράπτρια η: επαγγελματίας που ράβει.

ραγδαίος -α -ο: 1 αυτός που εξελίσσεται πολύ γρήγορα: ~ ανάπτυξη της τεχνολογίας. 2 αυτός που γίνεται με πολλή δύναμη και ορμή: ~ βροχή. ραγδαία & -ως (επίρρ.).

ραγιάς ο • ραγιάδες: 1 ΙΣΤ χριστιανός υπήκοος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Οι ~ ζούσαν με το όνειρο της απελευθέρωσης. 2 [μειωτ.] αυτός που δέχεται να του συμπεριφέρονται σαν να είναι κατώτερος: Αυτός που φοβάται να εκφραστεί ελεύθερα είναι και θα είναι ~. ραγιαδισμός ο: δουλική συμπεριφορά. ραγιάδικος -η -ο.

ραγίζω & ραΐζω • μππ. ραγισμένος & ραϊσμένος: 1 (αμτβ.) αποκτώ ρωγμή στην επιφάνειά μου: Το βάζο ράγισε, αλλά δεν έσπασε. 2 (μτβ.) προκαλώ ρωγμή σε επιφάνεια, χωρίς να τη σπάσω: Τράκαρα και ράγισα τρία πλευρά. ~ την καρδιά κπ: προκαλώ βαθιά θλίψη σε κπ. ράγισμα & ράισμα το: το να ραγίζει κτ και το σημείο όπου ραγίζει. ραγισματιά η: το αποτέλεσμα του ραγίζω: Αυτή η κανάτα είναι όλο ραγισματιές - φέρε μια άλλη!

ραδιενέργεια η: η ιδιότητα ορισμένων στοιχείων να εκπέμπουν ακτινοβολία, που οφείλεται στην αυθόρμητη διάσπαση των πυρήνων των ατόμων τους και τον σχηματισμό νέων πυρήνων, και (συνεκδ.) αυτή η ίδια η ακτινοβολία. ραδιενεργός -ή & [επίσ.] -ός -ό: αυτός που εκπέμπει ραδιενέργεια: ~ ακτινοβολία.

ράδιο¹ το: ραδιόφωνο.

ράδιο² το: ΧΗΜ ραδιενεργό στοιχείο που ανήκει στα μέταλλα.

ραδιουργία η: συνήθ. πληθ. ύπουλη ενέργεια κπ με στόχο να βλάψει κπ άλλο ή να υπηρετήσει κπ συμφέροντα = δολοπλοκία, μηχανορραφία: Συμμετείχε σε ~ για την ακύρωση των εκλογών. ραδιουργώ: (αμτβ.) κάνω ραδιουργίες = μηχανορραφώ. ραδιούργος -α -ο: αυτός που κάνει ραδιουργίες.

ραδιόφωνο το: 1 συσκευή που μεταδίδει ακουστικό πρόγραμμα με μουσική, συζητήσεις κτλ. με τη βοήθεια ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων = ράδιο¹: Άνοιξε το ~ να ακούσουμε τα νέα. 2 (ειδικ.) ό,τι μεταδίδει το ραδιόφωνο: Δε βλέπω τηλεόραση, αλλά ακούω πολύ ~. ραδιοφωνία η: 1 η μετάδοση προγραμμάτων από το ραδιόφωνο: Η ~ προσφέρει ψυχαγωγία και ενημέρωση. 2 (ειδικ.) υπηρεσία ή επιχείρηση που ασχολείται με την προετοιμασία και τη μετάδοση προγραμμάτων από το ραδιόφωνο: Εργάστηκε στην Ελληνική ~ ως παραγωγός μουσικών προγραμμάτων. ραδιοφωνικός -ή -ό. ραδιοφωνικά & -ώς (επίρρ.).

ρακένδυτος -η -ο: [επίσ.] αυτός που φορά παλιά και σκισμένα ρούχα, συνήθως λόγω φτώχειας = κουρελιάρης: Γυρνούσε ~ και άπλυτος στους δρόμους.

ράκος το: 1 [επίσ.] παλιό και φθαρμένο ρούχο ή κομμάτι υφάσματος = κουρέλι. 2 (μτφ., για πρόσ.) πολύ κουρασμένος, κυρίως ψυχικά: Τα νέα που μου είπε με έκαναν ~!

ρακοσυλλέκτης ο, -έκτρια η: πρόσωπο που μαζεύει πεταμένα μπουκάλια, χαρτιά κτλ., για να τα πουλήσει και μ' αυτόν τον τρόπο να ζήσει: Ένας ~ έψαχνε στα σκουπίδια.

ράλι το • άκλ.: αγώνας ταχύτητας αυτοκινήτων σε δημόσιους δρόμους: Το ~ τερμάτιζε στη Λαμία. ραλίστας ο.

ράμπα η: 1 επιφάνεια με κλίση που επιτρέπει την κίνηση από ένα επίπεδο κτιρίου, δρόμου κτλ. σε άλλο: Έφτιαξε ~, για να παρκάρει στο υπόγειο. 2 μηχάνημα σε συνεργείο αυτοκινήτων, που σηκώνει το όχημα για να γίνουν επισκευές στο κάτω μέρος του.

ράμφος το: 1 το σκληρό μέρος του στόματος των πουλιών: Τα αρπακτικά έχουν μυτερό ~. 2 τμήμα αντικειμένου που προεξέχει σαν ράμφος: φλάουτο με ~. ραμφίζω: (μτβ., για πουλιά) χτυπώ ή τσιμπώ κπ ή κτ με το ράμφος μου.

ραντάρ το • άκλ.: συσκευή με την οποία προσδιορίζεται η θέση ή η ταχύτητα αντικειμένου: Το ~ εντόπισε ένα εχθρικό αεροπλάνο.

ραντίζω -ομαι: (μτβ.) ρίχνω σταγόνες υγρού πάνω σε κτ με ελαφρά τινάγματα του χεριού ή με ψεκαστήρα: Ραντίσανε τα δέντρα με φυτοφάρμακο. ράντισμα το.

ράτσα η: 1 ομάδα ζώων που διαφέρει από άλλα ζώα του ίδιου είδους ως προς κπ βιολογικά χαρακτηριστικά: Τα σκυλιά Δαλματίας είναι όμορφη ~. 2 (κυρ. σε γεν.) καταγωγή που θεωρείται ανώτερη: Αγόρασε σκυλί ράτσας. 3 φυλή, γένος: Θεωρούνται έξυπνη ~ οι Έλληνες.

ρατσισμός ο: διακρίσεις που κάνει κπ σε βάρος φυλετικής, εθνικής ή κοινωνικής ομάδας, επειδή τη θεωρεί κατώτερη από τη δική του, καθώς και η αντίστοιχη ιδεολογία: Υπάρχει ~ απέναντι στους μετανάστες; ρατσιστής ο, -ίστρια η: υποστηρικτής του ρατσισμού. ρατσιστικός -ή -ό. ρατσιστικά (επίρρ.).

ράφι το: επίπεδο κομμάτι ξύλου, πλαστικού κτλ. που στερεώνεται οριζόντια σε τοίχο ή έπιπλο, για να τοποθετούνται αντικείμενα πάνω του: Πήρε ένα βιβλίο από το πρώτο ~ της βιβλιοθήκης.

ράχη η: 1 α. το πίσω μέρος του ανθρώπινου σώματος, από τους ώμους ως τη λεκάνη = πλάτη: Να κάθεσαι με τη ~ σου ίσια. β. το πάνω μέρος του σώματος ζώων και ψαριών: Φόρτωσε τα ξύλα στη ~ του γαϊδουριού. 2 το τμήμα καθίσματος όπου ακουμπά η πλάτη μας: Ακούμπησε το παλτό του στη ~ του καναπέ. 3 η πλευρά ενός αντικειμένου που βρίσκεται αντίθετα από την κύρια πλευρά του: Η ~ του μαχαιριού βρίσκεται αντίθετα από την κόψη του. ~ του βιβλίου: η στενή, εξωτερική πλευρά του βιβλίου, όπου αναγράφεται ο τίτλος και ο συγγραφέας του. 4 κορυφογραμμή βουνού ή λόφου: Άρχισαν να ανηφορίζουν τη ~ της Πίνδου. ραχιαίος -α -ο: αυτός που βρίσκεται ή σχετίζεται με τη ράχη ανθρώπου ή ζώου: ~ μυς. ραχιαίοι οι: 1 ΑΝΑΤ οι μύες της πλάτης. 2 ασκήσεις για τους μυς της πλάτης: Έκανε δέκα κοιλιακούς και δέκα ραχιαίους.

ραψωδία η: ΦΙΛΟΛ ενότητα επικού ποιήματος: η ~ Ε΄ της Ιλιάδας. ραψωδός ο: επαγγελματίας που απήγγελλε επικά ποιήματα στην αρχαία Ελλάδα.

ρεαλισμός ο: 1 αντιμετώπιση της πραγματικότητας όπως είναι: Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα με ~. 2 τάση να απεικονίζεται ένα θέμα μέσα σε λογοτεχνικό ή καλλιτεχνικό έργο όπως είναι στην πραγματικότητα, και (συνεκδ.) το αντίστοιχο καλλιτεχνικό κίνημα. ρεαλιστής ο, -ίστρια η: πρόσωπο που αντιμετωπίζει τη ζωή με ρεαλισμό ή που είναι οπαδός του κινήματος του ρεαλισμού. ρεαλιστικός -ή -ό. ρεαλιστικά (επίρρ.).

ρεζέρβα η: 1 [προφ.] οτιδήποτε υπάρχει για να αντικαταστήσει κτ άλλο, αν χρειαστεί: κλειδί ~ για ώρα ανάγκης. 2 (ειδικ.) λάστιχο αυτοκινήτου που είναι διαθέσιμο σε περίπτωση ανάγκης: Έχω ~ στο πορτμπαγκάζ.

ρεζερβέ (επίθ.) • άκλ.: αυτός που έχει κρατηθεί μετά από συμφωνία, για να χρησιμοποιηθεί από κπ για ορισμένο χρόνο = κλεισμένος: Τα τραπέζια ήταν άδεια, αλλά ήταν όλα ~.

ρεζίλι το: [προφ.] γεγονός ή κατάσταση που προκαλεί αίσθημα ντροπής και αμηχανίας σε κπ: Θεώρησε την αποτυχία του μεγάλο ~. κάνω κπ ~: μειώνω την αξιοπρέπεια κπ μπροστά σε άλλους = ξεφτιλίζω: Με έκανε ~ με τα γελοία αστεία του. ρεζιλίκι το: συχν. πληθ. κτ που κάνει κπ ρεζίλι: Μετά το ~, όλοι οι συμμαθητές μου με κορόιδευαν. ρεζιλεύω -ομαι: (μτβ.) κάνω κπ ρεζίλι = γελοιοποιώ. ρεζίλεμα το: ρεζιλίκι. ρεζίλης ο: πρόσωπο που ρεζιλεύεται.

ρεκόρ το • άκλ.: 1 επίδοση, ιδίως σε άθλημα, που υπερβαίνει κάθε προηγούμενη: Έσπασε το πανελλήνιο ~ στα 200 μ. 2 το ανώτατο μέχρι στιγμής όριο: ~ απολύσεων στην εταιρεία.

ρέμα το: 1 απότομο και βαθύ άνοιγμα στη γη: Οι κάτοικοι ρίξανε πέτρες και κλείσανε το ~. 2 ορμητικό νερό που κυλά μέσα σε κοίτη: Το ~ παρέσυρε τα κλαδιά. ρεματιά η: κοιλότητα στο έδαφος που έχει δημιουργηθεί από το νερό: Μέσα στη ~ υπάρχουν πλατάνια.

ρεμβάζω: (αμτβ.) αφήνω ελεύθερο τον νου και τις σκέψεις μου = ονειροπολώ: Πάλι ~ στη βεράντα. ρεμβασμός ο: ακαθόριστες ελεύθερες σκέψεις = ονειροπόληση: Αφέθηκε σε γαλήνιο ~ με θέα το φεγγάρι. ρέμβη η: ρεμβασμός.

ρεπόρτερ ο, η • άκλ.: δημοσιογράφος που κάνει επιτόπια έρευνα για κπ θέμα και το παρουσιάζει: στρατιωτικός / πολιτικός ~. ρεπορτάζ το • άκλ.: δημοσιογραφική έρευνα για ένα θέμα και η παρουσίασή της.

ρέπω • μόνο ενστ.: (αμτβ.) έχω την τάση προς κτ συνήθως κακό: Ρέπει προς την αμαρτία. ροπή η: 1 ΦΥΣ δύναμη που σχετίζεται με αντικείμενο που κινείται ή στρέφεται: ~ αδράνειας. 2 (μτφ.) τάση προς κτ συνήθως κακό: Έχει ~ προς τη βία.

ρεσιτάλ το • άκλ.: 1 ΜΟΥΣ εκτέλεση μουσικού έργου από έναν ερμηνευτή μπροστά σε ακροατήριο: Η καλλιτέχνιδα δίνει ~ τραγουδιού στο Μέγαρο Αθηνών. 2 (μτφ.) εξαιρετική απόδοση κπ σε έναν τομέα: Η ηθοποιός έδωσε ~ ευαισθησίας και χιούμορ στην ταινία.

ρετσίνι το: κολλώδης παχύρρευστη ουσία που εκκρίνεται από τον κορμό κυρίως των πεύκων: Συλλέγουν το ~ χαράζοντας τα πεύκα. ρετσίνα η: ελληνικό λευκό κρασί με άρωμα ρετσινιού. ρετσινιά η: (μτφ.) προσβλητικός, αρνητικός χαρακτηρισμός κπ, που δύσκολα θα αλλάξει: Δύσκολα θα απαλλαγείς από τη ~ του προδότη.

ρεύμα το: 1 κίνηση ποσότητας υγρού ή αερίου προς κπ κατεύθυνση: Είναι δύσκολο να κολυμπήσεις αντίθετα στο ~ του ποταμού. 2 α. (συχν. ηλεκτρικό ~) ροή ηλεκτρικού φορτίου: Ο υπολογιστής λειτουργεί με ~. τον χτύπησε το ~: έπαθε ηλεκτροπληξία. β. παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε κπ χώρο: Μας έκοψαν το ~ λόγω επισκευών στο δίκτυο. 3 (μτφ.) α. μεγάλος αριθμός ανθρώπων, αυτοκινήτων κτλ. που κινείται προς κπ κατεύθυνση: μεταναστευτικό ~ από την Ανατολική Ευρώπη προς την Ελλάδα. β. τμήμα του δρόμου όπου τα αυτοκίνητα κινούνται προς μία κατεύθυνση: Το αυτοκίνητο πέρασε στο αντίθετο ~ και συγκρούστηκε με άλλο όχημα. 4 (μτφ.) ιδεολογική, καλλιτεχνική κτλ. τάση και (συνεκδ.) το σύνολο των ατόμων που την ασπάζονται: το λογοτεχνικό ~ του ρομαντισμού.

ρευματισμός ο: ΙΑΤΡ συνήθ. πληθ. πάθηση των αρθρώσεων με δυνατούς πόνους: Υποφέρει από χρόνιους ρευματισμούς. ρευματικός -ή -ό: αυτός που σχετίζεται με τους ρευματισμούς. ρευματικά τα: ρευματισμοί.

ρέω • πρτ. έρεα, αόρ. έρευσα: (αμτβ.) 1 (για μάζα, κυρ. για υγρά) κινούμαι συνεχώς προς κπ κατεύθυνση = κυλώ: Το αίμα ρέει στις φλέβες μας. 2 (μτφ., για λόγο) διατυπώνομαι με φυσικότητα: Η διήγηση έρεε ομαλά και αργά. ροή η: 1 συνεχής κίνηση ρευστού προς κπ κατεύθυνση: Οι σωλήνες εξασφαλίζουν την ομαλή ~ του νερού στο σύστημα. 2 (μτφ.) συνεχής διαδοχή στοιχείων στον χρόνο και / ή στον χώρο: ~ ειδήσεων και πληροφοριών από τα ξένα πρακτορεία. 3 (μτφ.) η εξέλιξη μιας διαδικασίας: Προέκυψε κάποιο πρόβλημα κατά τη ~ των εργασιών. ρευστός -ή -ό: 1 αυτός που μπορεί να ρέει: Χύνουμε τη ~ σοκολάτα πάνω στο παγωτό. 2 (μτφ.) αυτός που δεν έχει ακόμα σταθερή μορφή = ασταθής: Η κατάσταση στο μέτωπο του πολέμου είναι ~. ρευστό το: 1 ουσία σε υγρή ή αέρια κατάσταση. 2 (μτφ.) χρήμα σε μορφή νομισμάτων και χαρτονομισμάτων = μετρητά: Αν δεν έχεις ~, χρησιμοποίησε την πιστωτική σου κάρτα ή επιταγή. ρευστότητα η: η ιδιότητα του ρευστού ή ρευστής κατάστασης.

ρήμα το: ΓΛΩΣΣ μέρος του λόγου που δηλώνει ότι το υποκείμενο ενεργεί, παθαίνει κτ ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.   σχ. ρητός. ρηματικός -ή -ό

ρημάζω -ομαι • αόρ. ρήμαξα, παθ. αόρ. ρημάχτηκα, μππ. ρημαγμένος: 1 (μτβ.) καταστρέφω τελείως και / ή αφήνω κπ τόπο χωρίς κατοίκους: Ο πόλεμος ρήμαξε τη χώρα. 2 (αμτβ.) μένω χωρίς κατοίκους και σταδιακά καταστρέφομαι: Το σπίτι του ρήμαξε μετά τον θάνατό του. ρήμαγμα το. ρημάδι το: 1 [προφ.] κτ που μας έχει εκνευρίσει ή αγανακτήσει: Θα το σπάσω το ~! 2 κτίριο κατεστραμμένο και ερειπωμένο. ρημαδιό το: κατεστραμμένος ή ακατάστατος χώρος: Οι κλέφτες μπήκαν στο εξοχικό μας και το έκαναν ~.

ρήξη η: 1 ΙΑΤΡ διάσπαση της συνέχειας ιστού: μερική / ολική ~ συνδέσμου. 2 (μτφ.) διακοπή στενών σχέσεων ή σύγκρουση λόγω διαφωνίας: Οι σχέσεις μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων οδηγούνται σε ~. ρήγμα το: 1 μεγάλο συνήθως άνοιγμα σε επιφάνεια, μετά από βίαιο χτύπημα ή σεισμό: Η σύγκρουση προκάλεσε ~ στη δεξιά πλευρά του πλοίου. 2 (μτφ.) αποτέλεσμα ρήξης, συνήθως ανάμεσα σε σύνολα ατόμων: Προκλήθηκε νέο ~ στο εσωτερικό του κόμματος.

ρήση η: σύντομη φράση διδακτικού χαρακτήρα, που αποδίδεται συνήθως σε κπ προσωπικότητα = απόφθεγμα, ρητό: η περίφημη ~ του Ηράκλειτου «τά πάντα ῥεῖ».  σχ. ρητός.

ρήτορας ο: 1 ομιλητής που αναπτύσσει επιχειρήματα για να πείσει το ακροατήριό του, ιδίως αυτός που χειρίζεται τη γλώσσα με άνεση: Είναι δεινός ~ και χαίρεται να τον ακούς. 2 ΙΣΤ πρόσωπο που έβγαζε λόγους στην Εκκλησία του Δήμου: Ο Δημοσθένης ήταν μεγάλος Αθηναίος ~. ρητορεία η: 1 η ικανότητα του ρήτορα = ευγλωττία: Η ~ είναι προσόν ενός ηγέτη. 2 [μειωτ.] συχνά στον πληθ. εντυπωσιακός, αλλά ανούσιος τρόπος έκφρασης: Αφήστε τις ~ και μιλήστε για γεγονότα! ρητορεύω: (αμτβ.) 1 μιλώ ως ρήτορας = αγορεύω. 2 [μειωτ.] μιλώ με επιδεικτικό ύφος: Βαριέμαι να τη βλέπω να ~. ρητορικός -ή -ό: αυτός που σχετίζεται με τον ρήτορα ή τη ρητορεία. ~ ερώτηση: ερώτηση που γίνεται από κπ, χωρίς όμως να περιμένει απάντηση, επειδή τη θεωρεί προφανή. ρητορική η: η τέχνη της χρήσης του λόγου με βάση συγκεκριμένες τεχνικές και με στόχο να πείσει τον ακροατή: Δίδασκε τη ~ του πολιτικού λόγου. ρητορικά (επίρρ.).   σχ. ρητός.

ρητός -ή -ό: αυτός που είναι σαφής και οριστικός: ~ απαγόρευση. ~ αριθμός: ΜΑΘ κλάσμα με όρους ακέραιους αριθμούς. ρητά & -ώς (επίρρ.). ρητό το: σύντομη γνωστή φράση που θεωρείται ότι περιέχει μια κοινά αποδεκτή αλήθεια = γνωμικό, απόφθεγμα, ρήση: Εδώ ισχύει το ~ «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».

ρήτρα η: ΝΟΜ όρος σε συμβόλαιο, διαθήκη κτλ.: Η ~ προβλέπει ότι πρέπει να τηρούνται οι διατάξεις του κοινοτικού δικαίου.  σχ. ρητός.

ρηχός -ή -ό: 1 αυτός που έχει σχετικά μικρό βάθος ≠ βαθύς: Η θάλασσα είναι ~ στην αρχή και μετά βαθαίνει. 2 (μτφ.) αυτός που δεν έχει ουσία = επιφανειακός: ~ και επιπόλαιη ανάλυση του θέματος. ρηχά (επίρρ.). ρηχά τα: μέρος όπου η θάλασσα είναι ρηχή: Αν δεν ξέρετε καλό κολύμπι, να μείνετε στα ~. ρηχαίνω: (αμτβ.) γίνομαι ρηχός.

ρίγα η: ευθεία γραμμή πάνω σε ύφασμα, χαρτί κτλ. διαφορετικού χρώματος = ράβδωση: μπλε φόρεμα με άσπρες ~. ριγέ (επίθ.) • άκλ.: αυτός που έχει ρίγες = ριγωτός. ριγέ το: σχέδιο με ρίγες: Το καρό είναι πιο ωραίο από το ~. ριγωτός -ή -ό.

ρίγος το: τρεμούλιασμα του σώματος λόγω πυρετού ή κρύου ή (μτφ.) λόγω έντονου συναισθήματος: Κάνει ~ με τον πυρετό. Νιώθω ρίγη συγκίνησης. ριγώ: (αμτβ.) έχω ρίγος.

ρίζα η: 1 το μέρος των φυτών που είναι μέσα στο έδαφος και απορροφά νερό και θρεπτικές ουσίες από αυτό: Αν ξεραθεί η ~, το φυτό πεθαίνει. 2 το σημείο από όπου ξεκινά ή στο οποίο στηρίζεται κτ: η ~ του δοντιού. 3 (μτφ.) η αιτία κπ γεγονότος ή κατάστασης: Η ανεργία είναι η ~ των προβλημάτων του. 4 συνήθ. πληθ. (μτφ.) α. η καταγωγή κπ: Ζει στην Ελλάδα, αλλά έχει ~ στη Γαλλία. β. ό,τι έχουμε κληρονομήσει από παλαιότερες γενιές: Η μελέτη της παράδοσης μας φέρνει σε επαφή με τις ~ μας. 5 τμήμα μιας λέξης που είναι κοινό ανάμεσα σε αυτήν και τις συγγενικές της λέξεις και είναι φορέας της κοινής τους σημασίας: Οι λέξεις «αστέρι» και «άστρο» έχουν κοινή ~. 6 ΜΑΘ αριθμός που, όταν πολλαπλασιαστεί με τον εαυτό του μία φορά (τετραγωνική ~), δύο φορές (κυβική ~) ή περισσότερες, δίνει τον αριθμό του οποίου αναζητούμε τη ρίζα: Η τετραγωνική ~ του 9 είναι το 3. ριζώνω: (αμτβ.) 1 βγάζω ρίζες (σημ. 1): Το δέντρο είχε ριζώσει πάνω σε έναν βράχο! 2 (μτφ.) α. μένω για πολύ καιρό και αποκτώ δεσμούς με κπ τόπο: Πήγε στην Αμερική, έκανε οικογένεια και ρίζωσε εκεί. β. (κυρ. για ιδέες) αποκτώ σταθερότητα και μονιμότητα = εδραιώνομαι: Η πίστη ρίζωσε μέσα του. ριζικός -ή -ό: 1 αυτός που επηρεάζει συνολικά ή ουσιαστικά κπ ή κτ = ολοκληρωτικός: ~ αλλαγές. 2 αυτός που σχετίζεται με τη ρίζα, κυρίως φυτού: ~ σύστημα φυτού. ριζικά (επίρρ., σημ. 1). ριζικό¹ το: ΜΑΘ το σημείο που χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε τη ρίζα ενός αριθμού.

ριζικό² το: [λαϊκ.] ό,τι θεωρείται ότι έχει προκαθορίσει κπ ανώτερη δύναμη για τη ζωή του καθενός = μοίρα, γραμμένο: Δείξε μου το χέρι σου, να σου πω το ~ σου!

ριζοσπάστης ο, -τρια η: πρόσωπο που υποστηρίζει ή επιδιώκει ριζικές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές: Είναι ~ με επαναστατικές ιδέες. ριζοσπαστικός -ή -ό: αυτός που σχετίζεται με τον ριζοσπάστη = επαναστατικός: ~ πολιτική. ριζοσπαστικά (επίρρ.). ριζοσπαστισμός ο: τρόπος σκέψης ή δράσης που βασίζεται σε ριζοσπαστικές ιδέες.

ρίμα η: 1 ύπαρξη ίδιων ήχων στην κατάληξη λέξεων ή στίχων ποιήματος = ομοιοκαταληξία: Οι λέξεις «σπορά» και «φθορά» κάνουν ~. 2 λαϊκά δίστιχα με ομοιοκαταληξία: κυπριακές ρίμες για την αγάπη.

ρινικός -ή -ό: 1 αυτός που ανήκει ή σχετίζεται με τη μύτη: ~ αιμορραγία. 2 αυτός που προφέρεται κυρίως μέσω της μύτης = έρρινος: Το μ και το ν είναι ~ σύμφωνα. ρινίτιδα η: ΙΑΤΡ ερεθισμός του εσωτερικού της μύτης. σχ. ωτίτιδα.

ριπή η: 1 διαδοχικές βολές από όπλο ή ταυτόχρονες βολές από όπλα: ~ από αυτόματο όπλο. 2 ξαφνικό, σύντομο και δυνατό φύσημα του ανέμου: Μια ~ του ανέμου έκλεισε με βία το παράθυρο. εν ~ οφθαλμού: πάρα πολύ γρήγορα: Τα εισιτήρια εξαφανίστηκαν ~.

ρίσκο το: ενέργεια που έχει κινδύνους ή σοβαρό ενδεχόμενο αποτυχίας, ατυχήματος κτλ.: Οι εγχειρήσεις πάντα έχουν ~. ρισκάρω • αόρ. ρίσκαρα & ρισκάρισα = διακινδυνεύω, ριψοκινδυνεύω: 1 (μτβ.) εκθέτω κτ σε κίνδυνο: Δε θα ~ εγώ τη θέση μου για χάρη σου. 2 (αμτβ.) εκτίθεμαι σε κίνδυνο: Προτιμά τις σίγουρες λύσεις, δεν του αρέσει να ~.

ρίχνω -ομαι • αόρ. έριξα, παθ. αόρ. ρίχτηκα, μππ. ριγμένος: (μτβ.) 1 α. αφήνω ή κάνω κτ να πέσει χαμηλότερα: Έριξε το βάζο στο πάτωμα. β. (μτφ.) μειώνω κτ: Έριξαν τις τιμές των προϊόντων και αύξησαν την πελατεία τους. 2 α. χρησιμοποιώ δύναμη, όπλο κτλ. για να κάνω κπ ή κτ να πέσει στο έδαφος: Τον έριξε κάτω με μια μπουνιά. β. (μτφ.) κάνω κπ να εγκαταλείψει ή να χάσει θέση κυριαρχίας: Προσπαθούν να ρίξουν την κυβέρνηση. 3 απλώνω κτ πάνω σε κτ άλλο, για να το καλύψω ή να το προστατέψω: Ρίξε μια ζακέτα πάνω σου να μην κρυώσεις! 4 πετώ κτ με άτακτες κινήσεις σε μία ή διαφορετικές κατευθύνσεις = σκορπίζω: Έριξες αλάτι στη σαλάτα; 5 στέλνω κτ σε απόσταση ή σε κπ στόχο, κυρίως με το χέρι ή με όπλο: Ρίξε μου την μπάλα και θα την πιάσω. 6 (μτφ.) οδηγώ κπ σε κπ κακή κατάσταση ή συνήθεια: Η αποτυχία του τον έριξε στην απελπισία. 7 (μτφ.) χρησιμοποιώ κτ για ορισμένο σκοπό ή στρέφω κτ σε κπ κατεύθυνση: Έριξε όλες του τις οικονομίες στο χτίσιμο του σπιτιού. 8 [οικ.] (μτφ.) α. καταφέρνω να πείσω κπ να κάνει κτ: Άντε, με έριξες! Θα σου δώσω το αυτοκίνητο! β. αδικώ κπ, ώστε να έχω μεγαλύτερο όφελος: Με έριξαν στη συμφωνία, για να κερδίσουν περισσότερα. 9 παθ. [οικ.] α. κινούμαι με ορμή προς κπ κατεύθυνση: Ρίχτηκε στην αγκαλιά του. β. κινούμαι με ορμή εναντίον κπ = ορμώ, επιτίθεμαι: Ρίχτηκαν πάνω του και άρχισαν να τον χτυπούν. γ. (μτφ.) ασχολούμαι με κτ με πάθος: Ρίχτηκαν στο διάβασμα. δ. (μτφ.) παρενοχλώ κπ σεξουαλικά: Ένας τύπος της ρίχτηκε στο πάρτι. ρίχνει βροχή / χιόνι: απρόσ. βρέχει / χιονίζει. ρίψη η: 1 [επίσ.] το να ρίχνει κπ κτ (σημ. 1α & 5): Απαγορεύεται η ~ απορριμμάτων. 2 πληθ. ΑΘΛ τα αγωνίσματα του δίσκου, της σφαίρας, της σφύρας και του ακοντίου. ριξιά η: [οικ.] βολή ή κίνηση του χεριού που κάνει κπ για να ρίξει κτ. ρίξιμο το: [οικ.] το να ρίχνει κπ κτ (σημ. 1, 4, 5, 8β): ριχτός -ή -ό: (για ρούχα) αυτός που πέφτει χαλαρά πάνω στο σώμα.

ρίχτερ το • άκλ.: βαθμός της κλίμακας Ρίχτερ, με την οποία μετράμε το μέγεθος των σεισμών: σεισμός μεγέθους 4,7 ~.

ριψοκινδυνεύω: 1 (μτβ.) α. εκθέτω κτ σε κίνδυνο = ρισκάρω, διακινδυνεύω: Είναι έτοιμος να ριψοκινδυνεύσει την καριέρα του. β. (μτφ.) αποτολμώ κτ: Να ριψοκινδυνέψω μια πρόβλεψη; 2 (αμτβ.) εκτίθεμαι σε κίνδυνο: Ριψοκινδύνευσε για να μας σώσει! ριψοκίνδυνος -η -ο: αυτός που ριψοκινδυνεύει (κτ) ή που είναι επικίνδυνος: ~ άθλημα. ριψοκίνδυνα (επίρρ.).

ρόδα η: τροχός που χρησιμοποιείται για την κίνηση οχημάτων = τροχός: ~ ποδηλάτου.

ρολό το: 1 σχήμα κυλίνδρου: Τύλιξε το ύφασμα σε ~. 2 οτιδήποτε έχει σχήμα κυλίνδρου: ~ χαρτιού κουζίνας. 3 συνήθ. πληθ. εξωτερικό κάλυμμα πόρτας ή παράθυρου που τυλίγεται σε κύλινδρο, όταν ανοίγει: Ανέβασε τα ~ του μαγαζιού. 4 εργαλείο με λαβή και περιστρεφόμενο κύλινδρο για το βάψιμο μεγάλων επιφανειών.

ρολόι το • ρολογιού: 1 συσκευή που μετράει τον χρόνο και δείχνει την ώρα: Το ~ έδειχνε οχτώ και μισή. κτ πάει / δουλεύει ~: κτ εξελίσσεται ομαλά. βιολογικό ~: ο τρόπος με τον οποίο κάθε ζωντανός οργανισμός ρυθμίζει τους βιολογικούς ρυθμούς του, όπως το πότε κοιμάται, τρώει κτλ. 2 συσκευή που μετρά ποσότητα ή μέγεθος = μετρητής: το ~ του νερού.

ρόλος ο: 1 χαρακτήρας τον οποίο παριστάνει ηθοποιός: Στη σχολική παράσταση έπαιξε τον ~ της δασκάλας. 2 συμβολή κπ στη δημιουργία ή την εξέλιξη κατάστασης, γεγονότος κτλ.: ο ~ του σχολείου στην πνευματική ανάπτυξη των νέων. παίζει ρόλο: κπ ή κτ είναι σημαντικό για κτ: Στην επιτυχία δεν ~ η ηλικία. 3 η συμπεριφορά και οι υποχρεώσεις που θεωρείται ότι πρέπει να έχει κπ σε μια κοινωνία ανάλογα με τη θέση του: Ο ~ της μητέρας είναι απαιτητικός.

ρομαντικός -ή -ό: 1 αυτός που δημιουργεί ερωτική και τρυφερή ατμόσφαιρα: Ήταν τόσο ~, που της άφηνε λουλούδια στο μαξιλάρι της. 2 αυτός που βλέπει την πραγματικότητα με εξιδανικευτική διάθεση: Είμαι ~, που ελπίζω ότι κάποια μέρα θα γυρίσει πίσω; 3 αυτός που σχετίζεται με το ρεύμα του ρομαντισμού: ~ ποιητής. ρομαντικά (επίρρ.). ρομαντικός ο: στη σημ. 3. ρομαντισμός ο: 1 λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό ρεύμα του 19ου αι. που τόνισε τη σημασία της έκφρασης των συναισθημάτων και της φαντασίας. 2 η ρομαντική διάθεση: Ούτε στάλα ρομαντισμού δεν έχεις και δε σ' αρέσει το φεγγάρι;

ρόμβος ο: ΓΕΩΜ μη ορθογώνιο παραλληλόγραμμο με τέσσερις ίσες πλευρές. ρομβοειδής -ής -ές: αυτός που έχει σχήμα ρόμβου.  σχ. αγενής.

ρομπότ το • άκλ.: ΤΕΧΝΟΛ αυτόματο μηχάνημα που υποκαθιστά τον άνθρωπο σε κπ εργασίες, συχνά με μορφή και ομιλία που μιμείται την ανθρώπινη. ρομποτική η: ΤΕΧΝΟΛ κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη και την κατασκευή ρομπότ.

ρουθούνι το: το ένα από τα δύο ανοίγματα της μύτης του ανθρώπου ή των ζώων. ρουθουνίζω: (αμτβ.) αναπνέω από τη μύτη κάνοντας θόρυβο.

ρουτίνα η: 1 καθημερινή επανάληψη ενεργειών ή διαδικασιών, η οποία προκαλεί ανία: Πήγαμε ταξίδι να ξεφύγουμε από τη ~ της καθημερινότητας. 2 κτ που επαναλαμβάνεται: Δυστυχώς οι βομβαρδισμοί έχουν γίνει ~.

ρουφώ & -άω -ιέμαι: (μτβ.) 1 τραβώ ποσότητα υγρού προς το στόμα μου με βαθιά εισπνοή για να το πιω, συχνά κάνοντας θόρυβο: Ρουφούσε το γάλα της με καλαμάκι. 2 (γενικότερα) εισπνέω βαθιά: Ρουφούσε τον καθαρό αέρα. 3 α. (για πργ.) δέχομαι και κρατώ μέσα μου ποσότητα υγρού ή αερίου = απορροφώ: Το σφουγγάρι ρούφηξε το νερό. β. (μτφ., για πρόσ.) αφομοιώνω ό,τι βλέπω, ακούω ή διαβάζω: Αγαπούσε το διάβασμα και ρουφούσε τη γνώση. ρούφηγμα το. ρουφηξιά η: ρούφηγμα ή η ποσότητα που ρουφά κπ με μία εισπνοή: Ήπιε τον καφέ του με δυο ρουφηξιές. ρουφηχτός -ή -ό: αυτός που τρώγεται, πίνεται ή γίνεται με ρούφηγμα. ρουφηχτά (επίρρ.). ρουφήχτρα η: ορμητική περιστροφική κίνηση του νερού (θάλασσας, λίμνης ή ποταμού), που παρασύρει αντικείμενα στον βυθό: Χάνονταν καράβια στη ~ της μυθικής Χάρυβδης.

ρούχο το: ύφασμα κομμένο και ραμμένο για να καλύπτει μέρος του σώματός μας = [επίσ.] ένδυμα: Κοίτα τι ωραία ~ φοράει! βγαίνω / με βγάζει κπ από τα ~ μου: εκνευρίζομαι πάρα πολύ. ρουχισμός ο: ρούχα γενικά.

ροχαλητό το: δυνατός ήχος που προκαλείται από την αναπνοή κπ όταν κοιμάται: Το ~ του δε με αφήνει να κοιμηθώ. ροχαλίζω: (αμτβ.) βγάζω ήχο ροχαλητού στον ύπνο μου. ροχάλισμα το: ροχαλητό.

ρύγχος το: 1 το μπροστινό τμήμα του κεφαλιού ζώου ή ψαριού, κυρίως το στόμα και η μύτη: Το ~ του ξιφία είναι μυτερό. 2 μυτερό μέρος εργαλείου, οργάνου κτλ.: φαρμακευτική φιάλη με λεπτό ~.

ρύζι το: φυτό με άσπρους ή καφέ καρπούς σε σχήμα κόκκου ή οι καρποί αυτού του φυτού που τρώγονται: ~ πιλάφι / σπυρωτό.

ρυθμίζω -ομαι: (μτβ.) 1 κάνω ό,τι είναι απαραίτητο για να λειτουργήσει κτ κανονικά ή όπως θέλω: ~ την ένταση του ραδιοφώνου. 2 (μτφ.) κάνω τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε να γίνει κτ όπως πρέπει ή όπως θέλω = κανονίζω, τακτοποιώ: Θα ρυθμίσω το θέμα της πληρωμής σου αύριο. ρυθμιστής ο: 1 κπ ή κτ που ρυθμίζει μια ενέργεια ή κατάσταση: Ο νόμος είναι ο ~ της ζωής του πολίτη. 2 όργανο που ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας μιας μηχανής ως προς έναν παράγοντα: ~ θερμοκρασίας. ρύθμιση η. ρυθμιστικός -ή -ό. ρυθμιστικά (επίρρ.).

ρυθμός ο: 1 η εναλλαγή κινήσεων ή ήχων σε καθορισμένα χρονικά διαστήματα: Ακολουθούσε απλώς τον ~ της μουσικής. 2 η ταχύτητα με την οποία γίνεται, αλλάζει, αυξάνεται ή μειώνεται κτ: ο ~ της σωματικής ανάπτυξης ενός παιδιού. 3 σύνολο κοινών χαρακτηριστικών καλλιτεχνικών έργων, όπως αυτά διαμορφώθηκαν σε ορισμένο τόπο και χρόνο: Ο δωρικός ~ είναι λιτός και αυστηρός. ρυθμικός -ή -ό: αυτός που έχει ή γίνεται με ρυθμό (σημ. 1): ~ βηματισμός. ρυθμικά (επίρρ.).

ρυμουλκώ -ούμαι: (μτβ.) τραβώ, ενώ κινούμαι, όχημα ή σκάφος που είναι δεμένο πίσω μου: Το φορτηγό ρυμούλκησε το χαλασμένο αυτοκίνητο. ρυμούλκηση η. ρυμουλκό το: ειδικό όχημα ή σκάφος για ρυμούλκηση.

ρύπος ο: [επίσ.] 1 ουσία που κάνει κτ να μην είναι καθαρό = βρομιά, βρόμα. 2 (ειδικ.) ουσία, συνήθως χημική, που βλάπτει το φυσικό περιβάλλον: Οι ρύποι των αυτοκινήτων προκαλούν καυσαέρια. ρυπαίνω -ομαι: (μτβ.) αφήνω ρύπους κυρίως στο φυσικό περιβάλλον = βρομίζω: Οι βιομηχανίες ~ το περιβάλλον με τα απόβλητά τους. ρύπανση η: το να ρυπαίνει κπ κτ ή η ύπαρξη ρύπων στη φύση. ρυπαρός -ή -ό: [επίσ.] 1 γεμάτος ρύπους: ~ περιβάλλον. 2 (μτφ.) αυτός που δεν είναι ηθικός και προκαλεί ντροπή = αισχρός: ~ σκέψεις. ρυπαντικός -ή -ό: αυτός που προκαλεί ρύπανση: ~ ουσία.

ρυτίδα η: γραμμή ή πτυχή στο δέρμα, κυρίως του προσώπου, ατόμου μεγάλης συνήθως ηλικίας = ζάρα: Έχει ρυτίδες γύρω από τα μάτια.

ρωγμή η: 1 μικρό ή μεγάλο άνοιγμα σε επιφάνεια, συνήθως μετά από χτύπημα ή σεισμό: Ο σεισμός προκάλεσε ~ στους τοίχους. 2 (μτφ.) αρχή προβλημάτων σε κπ σχέση: Εμφανίστηκαν οι πρώτες ~ στη συμμαχία των δύο χωρών.

ρώμη η: [επίσ.] δύναμη, κυρίως σωματική = ευρωστία: Το σθένος της ψυχής συχνά νικά τη ~. ρωμαλέος -α -ο: αυτός που έχει ρώμη.