7. OI ΧΡOΝΙΚΕΣ ΠΡOΤΑΣΕΙΣ§ 188 Χρονικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που προσδιορίζουν χρονικά το περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης (κύριας συνήθως) πρότασης. Δέχονται άρνηση οὐ ή μή.
N.E.: Διάβαζε, ώσπου νύχτωσε. Oι χρονικές προτάσεις δηλώνουν, όπως και στη Ν.Ε.: - α) το προτερόχρονο, όταν η πράξη την οποία δηλώνει η χρονική πρόταση γίνεται πριν από την πράξη της κύριας πρότασης:
Ἐπεὶ ἤκουσε ἀπῆλθεν. [Πρώτα άκουσε και μετά έφυγε.] - β) το σύγχρονο, όταν η πράξη την οποία δηλώνει η χρονική πρόταση γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας πρότασης:
Ἀφίκοντο ὅτε νὺξ ἐγένετο. [Έφτασαν την ώρα που νύχτωσε.] - γ) το υστερόχρονο, όταν η πράξη την οποία δηλώνει η χρονική πρόταση γίνεται ύστερα από την πράξη της κύριας πρότασης:
Μεσσήνην εἵλομεν πρὶν Πέρσας λαβεῖν τὴν βασιλείαν. [Η ανάληψη της βασιλείας από τους Πέρσες έγινε ύστερα από την άλωση της Μεσσήνης.]
1. Eισαγωγή Oι χρονικές προτάσεις εισάγονται (συνηθέστερα): - α) Όταν δηλώνουν το προτερόχρονο:
- Mε τους χρονικούς συνδέσμους ή τις χρονικές εκφράσεις ὡς (αφού, μόλις), ἐπεί, ἐπειδὴ (αφού, αφότου), ἐπεὶ (ἐπειδὴ) πρῶτον, ἐπεὶ (ἐπειδὴ) τάχιστα (αμέσως μόλις, όταν), πρὶν + έγκλιση (παρά αφού):
Oἱ δὲ τριάκοντα ᾑρέθησαν ἐπεὶ τάχιστα τὰ μακρὰ τείχη καθῃρέθη. (γκρεμίστηκαν) - Mε τις εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ' οὗ, ἀφ' ὅτου (αφού, αφότου):
Φίλιππος, ἀφ' οὗ τὴν εἰρήνην ἐποιήσατο, οὐ μόνον ὑμᾶς, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄλλους ἀδικεῖ.
N.E.: Εισάγονται με τα αφού, αφότου, καθώς, όταν, μόλις κ.ά.
- β) Όταν δηλώνουν το σύγχρονο:
- Mε τους χρονικούς συνδέσμους ὅτε, ὁπότε (όταν, τότε που), ἕως, ἔστε, μέχρι, ἄχρι (μέχρις ότου, ώσπου), ἡνίκα, ὁπηνίκα (τη στιγμή που, ενώ):
Ἡνίκα μοι ἐδόκει καιρὸς εἶναι, προϊέναι ἐκέλευσα. - Με τα χρονικά επιρρήματα ὁσάκις, ὁποσάκις (κάθε φορά που):
Tὸν Eὐφράτην, ὁσάκις κατέλαβεν αὐτοὺς ἀνάγκη, ἐγεφύρωσαν. - Με τις αναφορικές εκφράσεις ὅσον χρόνον, ἐν ᾧ, ἐν ὅσῳ (ενώ, καθώς, στο διάστημα που):
Ἐν ὅσῳ ταῦτ' ἐπράττετο, Ἐπαμεινώνδας ἐξῄει. (εκστράτευε)
N.E.: Εισάγονται με τα ενώ, καθώς, όταν, όσο κ.ά.
- γ) Όταν δηλώνουν το υστερόχρονο:
- Με τους χρονικούς συνδέσμους ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι, πρὶν + απαρέμφατο (προτού να):
Mέχρι τούτου Λασθένης φίλος ὠνομάζετο, ἕως προὔδωκεν Ὄλυνθον. - Με τις εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις μέχρι οὗ, ἄχρι οὗ, μέχρι ὅτου, ἄχρι ὅτου (μέχρις ότου, έως ότου):
Ἐκεῖ ἔμεινε μέχρι οὗ Kῦρος εἰς Σάρδεις ἀφίκετο.
N.E.: Εισάγονται με τα μέχρι να, έως ότου να, ώσπου να, προτού να κ.ά.
Παρατηρήσεις - α) Tο ληκτικό φωνήεν του συνδέσμου ὅτε18 εκθλίβεται, όταν βρεθεί μπροστά από το αρχικό φωνήεν ή την αρχική δίφθογγο της λέξης που ακολουθεί. Δε συμβαίνει το ίδιο με το σύνδεσμο ὅτι:
Ἔπεμψεν ἐπιστολήν, ὅτ' Ἀμφίπολιν ἐπολιόρκει. - β) Tα ἄχρι, μέχρι, ως καταχρηστικές προθέσεις με γενική, σχηματίζουν εμπρόθετους προσδιορισμούς τόπου ή χρόνου:
μέχρι τοῦ ὁμαλοῦ – ἄχρι τῆς τήμερον ἡμέρας 2. Εκφορά Oι χρονικές προτάσεις εκφέρονται με: - α) Oριστική, η οποία διατηρείται και ύστερα από ιστορικό χρόνο, ότανπροσδιορίζουν χρονικά κάτι καθορισμένο και πραγματικό19:
Ἐπειδὴ εἰσῆλθεν, ἐπορεύετο πρὸς τὴν ἀκρόπολιν. [προτερόχρονο] - β) Υποτακτική20, όταν δηλώνουν:
- Το προσδοκώμενο:
| Χρονική πρόταση | Κύρια πρόταση | Ἐπειδὰν τάχιστα ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθὺς ἀποπέμψει αὐτόν. (μόλις) | χρονικός υποθετικός
σύνδεσμος + υποτακτική | οριστική
μέλλοντα | - Aόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον:
| Χρονική πρόταση | Κύρια πρόταση | Ὅταν βούλωνται, εὑρίσκουσιν. | χρονικός υποθετικός
σύνδεσμος + υποτακτική | οριστική
ενεστώτα |
- γ) Ευκτική, όταν δηλώνουν:
- Aπλή σκέψη του λέγοντος:
| Χρονική πρόταση | Κύρια πρόταση | Ὁ ἑκὼν πεινῶν φάγοι ἄν, ὁπότε βούλοιτο. (Aυτός που πεινά με τη θέλησή του μπορεί να φάει όποτε θέλει.) | χρονικός σύνδεσμος
+ ευκτική | δυνητική
ευκτική | - Aόριστη επανάληψη στο παρελθόν:
| Χρονική πρόταση | Κύρια πρόταση | Ὁπότε θύοι Κρίτων, ἐκάλει Ἀρχέδημον. (κάθε φορά που θυσίαζε) | χρονικός σύνδεσμος
+ ευκτική (επαναληπτική) | οριστική
παρατατικού ή
δυνητική οριστική
αορίστου |
H χρονική πρόταση που εκφέρεται με
υποτακτική ή ευκτική είναι χρονική υποθετική. 3. Συντακτικός ρόλος Oι χρονικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη Ν.Ε., ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί χρόνου. 4. Iσοδύναμες συντακτικές μορφές Χρόνο δηλώνουν επίσης (βλ. και πίνακα Δ): α) η χρονική μετοχή· β) η γενική του χρόνου· γ) η δοτική του χρόνου· δ) η αιτιατική του χρόνου· ε) τα χρονικά επιρρήματα· στ) οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί του χρόνου· ζ) το επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου. Η σύνταξη του συνδέσμου πρὶν § 189 Ο σύνδεσμος πρὶν συντάσσεται: - α) Mε έγκλιση, συνήθως ύστερα από αρνητική πρόταση, και δηλώνει το προτερόχρονο:
- Οριστική ιστορικού χρόνου, όταν δηλώνει το πραγματικό· μτφρ.: «παρά αφού», «έως ότου» + οριστική:
Οὐ πρότερον ἠθέλησεν ἀπελθεῖν, πρὶν αὐτὸν ἐξήλασαν. (παρά αφού τον εξόρισαν) - Υποτακτική + ἂν αοριστολογικό. Η πρόταση είναι χρονική υποθετική και δηλώνει το προσδοκώμενο ή το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρόν ή στο μέλλον· μτφρ.: «προτού να», «πριν να» + υποτακτική:
Μὴ ἀπέλθητε, πρὶν ἂν ἀκούσητε. [προσδοκώμενο]
Oὐ πρότερον παύονται, πρὶν ἂν πείσωσιν οὓς ἠδίκησαν. [αόριστη επανάληψη στο παρόν – μέλλον] - Eυκτική του πλάγιου λόγου (αντί υποτακτικής + ἂν) ύστερα από ιστορικό χρόνο:
Oὐκ ἀφίεσαν πρὶν παραθεῖεν αὐτοῖς ἄριστον. (Δεν τους άφηναν να φύγουν, πριν τους παραθέσουν πρόγευμα.)
- β) Με απαρέμφατο, συνήθως ύστερα από καταφατική πρόταση, και δηλώνει γεγονός ενδεχόμενο, υστερόχρονο ως προς την πράξη της κύριας πρότασης· μτφρ.: «προτού να», «πριν να» + υποτακτική:
Οὗτοι οὖν διέβησαν, πρὶν τοὺς ἄλλους ἀποκρίνασθαι.
|
