3. OI ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡOΤΑΣΕΙΣ

§ 181

Συμπερασματικές ή αποτελεσματικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που δηλώνουν το συμπέρασμα ή το αποτέλεσμα που προκύπτει από την ενέργεια που εκφράζει το ρήμα εξάρτησής τους. Δέχονται άρνηση οὐ, εκτός αν εκφέρονται με απαρέμφατο, οπότε δέχονται άρνηση μή.
N.E.: Δεν έτρεξα, ώστε να κουραστώ.

1. Eισαγωγή

Oι συμπερασματικές προτάσεις εισάγονται με:

1. α) τους συμπερασματικούς συνδέσμους ὥστε⁶, ὡς·
2. β) τις εκφράσεις ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε (με τον όρο να, με την προϋπόθεση να).
   N.E.: Eισάγονται με τους συμπερασματικούς συνδέσμους ώστε (να), που (να).

➤ O ὥστε (συνεπώς, γι' αυτό) εισάγει κύρια πρόταση, όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια:
Ὥστ' ἐκείνης τῆς νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη.

2. Eκφορά

Oι συμπερασματικές προτάσεις εκφέρονται με:

1. α) Oριστική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα πραγματικό:
   Οὕτως ἰσχυρὸν ἡ ἀλήθεια, ὥστε πάντων ἐπικρατεῖ.
2. β) Δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα δυνατόν στο παρελθόν υπό προϋποθέσεις ή μη πραγματικό:
   Οἱ θεοὶ οὕτως ἐσήμηναν, ὥστε καὶ ἰδιώτης ἂν ἔγνω. (κι ένας άσχετος θα καταλάβαινε)
3. γ) Δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον υπό προϋποθέσεις:
   Ἐν ἀσφαλεῖ ἔσομαι, ὡς μηδὲν ἂν ἔτι κακὸν πάθοιμι.
4. δ) Eυκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη⁷:
   Oἱ νεκροὶ ὑπὸ τῷ τείχει ἔκειντο, ὥστε οὐ ῥᾴδιον εἴη ἀνελέσθαι. (ώστε δεν ήταν εύκολο να τους ανασύρουν)
5. ε) Απαρέμφατο τελικό (ὥστε, ὡς + απαρέμφατο) και δηλώνουν⁸:
   • Aποτέλεσμα ενδεχόμενο, υποκειμενικό (απλή σκέψη του λέγοντος), το οποίο δεν αποκλείεται κάποιες φορές να είναι και πραγματικό:
     Κῦρος ἦν φιλοτιμότατος, ὥστε πάντα πόνον ὑπομένειν.
   • Aποτέλεσμα επιδιωκόμενο, δηλαδή σκοπό, και εξαρτώνται από ρήματα βούλησης ή σκόπιμης ενέργειας:
     Κραυγὴν πολλὴν ἐποίουν, ὥστε καὶ τοὺς πολεμίους ἀκούειν.
     Πορεύονται ἀσήμως ὥστε μὴ γιγνώσκεσθαι ὅτι ἰχνεύουσιν.
   • Προϋπόθεση, όρο ή συμφωνία και εισάγονται κυρίως με τις εκφράσεις ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε (με την προϋπόθεση να, με τον όρο να, με τη συμφωνία να):
     Οἱ δὲ διήλλαξαν, ἐφ' ᾧτε εἰρήνην ἔχειν. (Aυτοί πέτυχαν συμβιβασμό, με τον όρο να έχουν ειρήνη.)

➤ Προϋπόθεση, όρος ή συμφωνία είναι δυνατόν να δηλωθούν και με τα ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε + οριστική μέλλοντα:
Πάντα κίνδυνον ὑποδύονται, ἐφ' ᾧτε πλείονα κτήσονται.

3. Συντακτικός ρόλος

Oι συμπερασματικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο ως:

1. α) Επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος, όπως και στη N.E.:
   Oὕτως ἀναίσθητος εἶ, Aἰσχύνη, ὥστ' οὐ δύνασαι λογίσασθαι.
2. β) Επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν όρο, προϋπόθεση, συμφωνία:
   Oἱ τριάκοντα ᾑρέθησαν, ἐφ' ᾧτε συγγράψαι νόμους.
3. γ) Επεξηγήσεις σε εμπρόθετους προσδιορισμούς που δηλώνουν όρο, προϋπόθεση, συμφωνία:
   Ἀφίεμέν σε ἐπὶ τούτῳ, ἐφ' ᾧτε μηκέτι φιλοσοφεῖν.

4. Iσοδύναμες συντακτικές μορφές

Συμπέρασμα (ή αποτέλεσμα) δηλώνουν επίσης (βλ. και πίνακα Δ): α) το απαρέμφατο του αποτελέσματος· β) το προληπτικό κατηγορούμενο ή κατηγορούμενο του αποτελέσματος.

6. Ο ὥστε + απαρέμφατο, το οποίο λειτουργεί ως αντικείμενο, υποκείμενο, απαρέμφατο της αναφοράς, είναι στην ουσία πλεοναστικός:
   Ξυνέβη μετὰ τὴν μάχην, ὥστε πολέμου μηδὲν ἔτι ἅψασθαι μηδετέρους. [ἅψασθαι: Υ του ξυνέβη]
7. Συνήθως η εκφορά μιας συμπερασματικής πρότασης με ευκτική οφείλεται σε έλξη από προηγούμενη ευκτική:
   Καταγελαστότερον εἰ εἰς τοσοῦτον μικροψυχίας ἔλθοιμεν, ὥστε τὰ προστάγματα τούτων ὑπομείναιμεν.
8. Όταν η συμπερασματική πρόταση εισάγεται με ἢ ὥστε / ἢ ὡς + απαρέμφατο και προηγείται επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού, λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης και δηλώνει συμπέρασμα που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί (ασύμμετρη σύγκριση, βλ. και § 41, παρατήρηση α΄):
   Ἤισθοντο αὐτὸν ἐλάττω ἔχοντα δύναμιν ἢ ὥστε τοὺς φίλους ὠφελεῖν.