Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Α, Β, Γ Γυμνασίου)
back next

α. Η επιθετική μετοχή

§ 121

Η επιθετική μετοχή, έναρθρη ή σπανιότερα άναρθρη, λειτουργεί ως επίθετο και προσδιορίζει ουσιαστικά ή αντωνυμίες. Απαντά σε κάθε χρόνο που έχει μετοχή και δέχεται άρνηση οὐ, όταν εκφράζει κάτι πραγματικό, και σπανιότερα μή, όταν δηλώνει κάτι υποθετικό ή υποκειμενικό. Η επιθετική μετοχή λέγεται και αναφορική, γιατί ισοδυναμεί με δευτερεύουσα αναφορική πρόταση3. Μεταφράζεται με οριστική του χρόνου στον οποίο βρίσκεται, εκτός αν είναι μετοχή ενεστώτα ή παρακειμένου που εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, οπότε μπορεί να μεταφραστεί και με οριστική παρατατικού ή υπερσυντελίκου αντίστοιχα:

Ὑμεῖς τοὺς δέκα στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς ἐκ τῆς ναυμαχίας ἐβουλεύσασθε ἁθρόους κρίνειν. [Yμεῖς τοὺς δέκα στρατηγοὺς οἳ οὐκ ἀνείλοντο τοὺς ἐκ τῆς ναυμαχίας ἐβουλεύσασθε ἁθρόους κρίνειν.] (Εσείς αποφασίσατε να δικάσετε όλους μαζί τους δέκα στρατηγούς οι οποίοι δεν περισυνέλεξαν τους νεκρούς από τη ναυμαχία.)
Ὁ μὴ δαρεὶς οὐ παιδεύεται.
Δύναμαι συνεῖναι δυναμένοις ἀνθρώποις ἀναλίσκειν. [Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις οἳ δύνανται ἀναλίσκειν]. (Έχω τη δυνατότητα να συναναστρέφομαι ανθρώπους οι οποίοι μπορούν να ξοδεύουν.)
Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, Κορινθίων οὖσαν ἀποικίαν. [Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, ἣ ἦν Κορινθίων ἀποικία.] (Βάδισαν προς την Απολλωνία, η οποία ήταν αποικία των Κορινθίων.)
N.E.: Είναι διάβαση μη φυλασσόμενη. [Είναι διάβαση η οποία δε φυλάσσεται.]

§ 122

Όταν το ουσιαστικό που προσδιορίζει μια έναρθρη επιθετική μετοχή παραλείπεται, η μετοχή παίρνει τη συντακτική του θέση (ουσιαστικοποιημένη μετοχή). Eπίσης, το ουδέτερο ενικού επιθετικής μετοχής με άρθρο χρησιμοποιείται ως αφηρημένο ουσιαστικό. Συνήθεις ουσιαστικοποιημένες επιθετικές μετοχές είναι οι ακόλουθες:

  • ὁ ἄρχων, οἱ ἄρχοντες
  • ὁ διώκων (ο κατήγορος)
  • ὁ κλέπτων (ο κλέφτης)
  • ὁ νικῶν (ο νικητής)
  • ὁ τεκὼν (ο πατέρας)
  • ὁ φεύγων (ο κατηγορούμενος, ο εξόριστος)
  • ἡ εἱμαρμένη (η μοίρα)
  • ἡ ἐπιοῦσα (η επόμενη ημέρα)
  • ἡ τεκοῦσα (η μητέρα)
  • οἱ κρατοῦντες (οι άρχοντες)
  • οἱ λέγοντες (οι ρήτορες)
  • οἱ πολιτευόμενοι (οι πολιτικοί)
  • οἱ προσήκοντες (οι συγγενείς)
  • οἱ τεθνεῶτες (οι νεκροί)
  • τὸ ἀνειμένον (η άνεση)
  • τὸ δεδιὸς (ο φόβος)
  • τὸ δέον (το πρέπον)
  • τὸ δοκοῦν (η γνώμη)
  • τὸ ἡσυχάζον (η ησυχία)
  • τὸ θαρσοῦν (το θάρρος)
  • τὸ λεγόμενον (η φήμη)
  • τὸ λυσιτελοῦν (η ωφέλεια)
  • τὸ μέλλον / τὸ παρελθὸν / τὸ παρὸν
  • τὸ νοσοῦν (η νόσος)
  • τὸ προσῆκον (το αρμόζον)
  • τὸ συμφέρον
  • τὸ συνεστηκὸς (οι συνωμότες)
  • τὰ βεβουλευμένα / τὰ γνωσθέντα / τὰ δεδογμένα / τὰ δόξαντα / τὰ ἐψηφισμένα (οι αποφάσεις)
  • τὰ δέοντα / τὰ προσήκοντα (τα πρέποντα)
  • τὰ καθεστῶτα (η παρούσα κατάσταση)
  • τὰ κατηγορημένα (οι κατηγορίες)
  • τὰ κηρυχθέντα (οι διαταγές)
  • τὰ νομιζόμενα (τα καθιερωμένα)
  • τα συγκείμενα (οι ισχύουσες συνθήκες)
  • τὰ συμβάντα
  • τὰ ὡμολογημένα (οι συμφωνίες)

Μεμαρτυρήκασι οἵ τε Ναυσιμένους προσήκοντες καὶ οἱ τοῦ ἐμοῦ πατρός.
Ἀντέλεγέ τε οὐδείς, ὁρῶν πολὺ τὸ ξυνεστηκός.
Οὗτος μὲν τὸ συμφέρον ἀπεκρίνατο, ἄλλος δὲ τὸ δέον, ὁ δὲ τὸ λυσιτελοῦν.
Καὶ μὴν ὅ γε σώφρων τὰ προσήκοντα πράττοι ἄν.
N.E.: • Κανείς δεν ξέρει τα μελλούμενα. Το περιβάλλον καταστρέφεται.

§ 123

Η επιθετική μετοχή λειτουργεί στον λόγο ως:

  1. α) Υποκείμενο:
    Οὐδέποθ' ὑμᾶς οἱ λέγοντες οὔτε πονηροὺς οὔτε χρηστοὺς ποιοῦσιν.
    Τὸ μέλλον ἀφανὲς ἡμῖν ἐστιν.
    N.E.: Oι εργαζόμενοι πήραν άδεια.
  2. β) Αντικείμενο:
    Οἱ νόμοι τὸ δίκαιον καὶ τὸ συμφέρον βούλονται.
    Εὖ σοι τὸ μέλλον ἕξει, ἂν τὸ παρὸν εὖ τιθῇς.
    N.E.: O υπουργός δέχτηκε τους απολυμένους.
  3. γ) Κατηγορούμενο (η επιθετική μετοχή είναι πάντοτε έναρθρη):
    Οὗτος ἦν ὁ ἀδικήσας καὶ ἐπιβουλεύσας ἡμῖν.
    N.E.: Το νερό είναι παγωμένο.
  4. δ) Επιθετικός προσδιορισμός:
    Ἀπήγαγε τὴν στρατιὰν ἐπὶ τὴν ἄκραν Τεμενῖτιν καλουμένην.
    Προσήκει τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις πείθεσθαι.
    N.E.: Τακτοποίησε τα σιδερωμένα ρούχα.
  5. ε) Κατηγορηματικός προσδιορισμός (δεν αναλύεται σε αναφορική πρόταση):
    Πατηγύας προφαίνεται ἐλαύνων ἱδροῦντι τῷ ἵππῳ.
    N.E.: Κάθεται με τα χέρια σταυρωμένα.
  6. στ) Παράθεση:
    Λύσανδρος παρέπλει εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων.
    Πεισίστρατος δημαγωγὸς καὶ στρατηγὸς ὢν τύραννος κατέστη.
    N.E.: Εσείς οι τιμωρημένοι ελάτε εδώ.
  7. ζ) Επεξήγηση:
    Οὗτοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οἱ ταύτην τὴν φήμην κατασκεδάσαντες, οἱ δεινοί εἰσίν μου κατήγοροι.
  8. η) Oνοματικός ετερόπτωτος ή εμπρόθετος προσδιορισμός:
    Πρὸς ἕκαστον τῶν εἰρημένων ἐνεχείρει τι λέγειν ὁ Φίλιππος. [γεν. διαιρετική]
    Διαιρεῖται εἰς δύο μέρη τὸ πλῆθος τῶν οἰκούντων, τὸ μὲν εἰς τοὺς γεωργούς, τὸ δὲ εἰς τὸ προπολεμοῦν
    μέρος. [γεν. περιεχομένου]
    Οἱ δὲ ἐναντίοι τοῖς προδιδοῦσι πέμπουσι Θουκυδίδην. [δοτ. αντικειμενική]
    Ἱστορεῖ τὴν Πλάτωνος περὶ τῶν ὄντων δόξαν. [εμπρόθ. αναφοράς]
    Ἀναξίβιος παραπλεύσας εἰς Πάριον πέμπει παρὰ Φαρνάβαζον κατὰ τὰ συγκείμενα. [εμπρόθ. συμφωνίας]
    N.E.: • Υπάρχει αύξηση του ενδιαφέροντος για τον αγροτοτουρισμό. [γεν. υποκειμενική] Κατά τα φαινόμενα
    θα ηττηθεί. [εμπρόθ. συμφωνίας]
  9. θ) Δοτική προσωπική:
    Φύσει δ' ὑπάρχει τοῖς παροῦσι τὰ τῶν ἀπόντων. [δοτ. προσωπική κτητική]

  1. H επιθετική μετοχή μπορεί να μην είναι πάντα καθαρά αναφορική, αλλά να εκφράζει συγχρόνως μια επιρρηματική σχέση: του αναγκαστικού αιτίου (αναφορική αιτιολογική), του τελικού αιτίου (αναφορική τελική), της εναντίωσης (αναφορική εναντιωματική) ή της υπόθεσης (αναφορική υποθετική):
    Κατηγορήσων ἀνέβην ἐνθάδε Περικλέους ἀναγκαίου μοι ὄντος. (αν και είναι συγγενής μου) [αναφορική εναντιωματική]
    Mακάριός ἐστι πᾶς ὁ μὴ θνητὰ φρονῶν. [αναφορική υποθετική]