Β. ΤΑ ΜΕΣΑ ΡΗΜΑΤΑ

§ 59

Μέσα ρήματα ή ρήματα μέσης διάθεσης ονομάζονται αυτά που φανερώνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί, όμως η ενέργεια αυτή επιστρέφει στο ίδιο το υποκείμενο ή βρίσκεται σε άλλη ιδιαίτερη σχέση με αυτό:
ρήμα ενεργητικό: Tὴν πόλιν παρεσκευάσαμεν καὶ ἐς πόλεμον καὶ ἐς εἰρήνην αὐταρκεστάτην.
ρήμα μέσο:         Aὐτοὶ ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας πολεμεῖν παρεσκευάζοντο.

§ 60

Τα μέσα ρήματα, ανάλογα με τη σημασία τους, διακρίνονται σε:

1. Μέσα αυτοπαθή ρήματα

§ 61

Μέσα αυτοπαθή ή ευθέα ονομάζονται τα ρήματα που δηλώνουν ενέργεια του υποκειμένου η οποία επιστρέφει άμεσα σ' αυτό. Iσοδυναμούν με ενεργητικά ρήματα που έχουν αντικείμενο την αιτιατική της αυτοπαθούς αντωνυμίας: γυμνάζομαι = γυμνάζω ἐμαυτόν. Mέσα αυτοπαθή είναι τα ρήματα:

Οἱ Θηβαῖοι ἐγυμνάζοντο πάντες περὶ τὰ ὅπλα.
Λακεδαιμόνιοι οὕτως ἐτάξαντο.
N.E.: Η Μαρία ντύνεται.

2. Μέσα πλάγια ρήματα

§ 62

Μέσα πλάγια ονομάζονται τα ρήματα που δηλώνουν ενέργεια του υποκειμένου η οποία επιστρέφει σ' αυτό με τρόπο έμμεσο και πλάγιο. Διακρίνονται σε:

1. α) Μέσα διάμεσα· δηλώνουν ενέργεια του υποκειμένου η οποία επιστρέφει σ' αυτό –ή σε κάτι που του ανήκει–διαμέσου άλλου:
   

   ἀπογράφομαι [μέσω του γραμματέα]	ἐπισκευάζομαι [επισκευάζω κάτι μέσω τεχνιτών]
   διδάσκομαι [διδάσκω κάποιον μέσω δασκάλων]	μεταπέμπομαι [προσκαλώ κάποιον μέσω απεσταλμένων]
   ναυπηγοῦμαι [ναυπηγώ μέσω ναυπηγών]	τίθεμαι νόμον [θεσπίζω ως πόλη νόμο μέσω νομοθετών] κ.ά.

   Οἱ ἄνθρωποι τοὺς νόμους ἔθεντο. [ἔθηκαν (θέσπισαν) διὰ τῶν νομοθετῶν]
   Θεμιστοκλῆς τὸν υἱὸν ἱππέα ἐδιδάξατο ἀγαθόν. [ἐδίδαξε διὰ τοῦ διδασκάλου]
   N.E.: • Η Άννα κουρεύτηκε. [έκοψε τα μαλλιά της με τη βοήθεια της κομμώτριας]
           • Ράβεται πάντα σε μεγάλους οίκους. [αναθέτει το ράψιμο των ρούχων σε…]
2. β) Μέσα περιποιητικά ή μέσα ωφελείας· δηλώνουν ενέργεια του υποκειμένου για δική του χρήση και ωφέλεια και ισοδυναμούν με ενεργητικά ρήματα που έχουν ως αντικείμενο τη δοτική της αυτοπαθούς αντωνυμίας: πορίζομαι = πορίζω ἐμαυτῷ. Mέσα περιποιητικά είναι τα ρήματα:
   

   • ἄγομαι γυναῖκα (παίρνω γυναίκα ως σύζυγο)	• καταστρέφομαι (υποτάσσω)
   • ἀμύνομαι	• παρατίθεμαι (παραθέτω για μένα)
   • εὑρίσκομαι (πετυχαίνω)	• παρέχομαι μάρτυρας (παρουσιάζω μάρτυρες υπεράσπισης)
   • εὖ/καλῶς τίθεμαι/καθίσταμαι  (τακτοποιώ προς όφελός μου)	• πορίζομαι (εξασφαλίζω κάτι για μένα)
   	• συμβουλεύομαι κ.ά.

   Αἱ δορκάδες τοῖς κέρασιν ἀμύνονται. (τα ζαρκάδια)
   Οἱ Ἀθηναῖοι ῥᾳδίως ἐπορίζοντο τὰ ἐπιτήδεια. (τα εφόδια)
   N.E.: •Δανείστηκα χρήματα.

3. Μέσα αλληλοπαθή ρήματα

§ 63

Μέσα αλληλοπαθή ονομάζονται τα ρήματα που δηλώνουν αλληλοπάθεια, δηλαδή κοινή ενέργεια δύο ή περισσότερων υποκειμένων η οποία μεταβαίνει από το ένα στο άλλο. Τίθενται, συνήθως, σε πληθυντικό αριθμό, διότι δηλώνουν ενέργεια που εκτελείται από κοινού. Αντί για το μέσο αλληλοπαθές ρήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ενεργητικό είτε με αντικείμενο την αλληλοπαθή ή αυτοπαθή αντωνυμία γ΄ προσώπου είτε με πρώτο συνθετικό την αλληλοπαθή αντωνυμία: διεφθείραντο = διέφθειραν ἀλλήλους· διενείμαντο τὸ ἀργύριον = διένειμαν ἀλλήλοις τὸ ἀργύριον· οἱ ἰχθύες ἀλληλοφαγοῦσι = ἐσθίουσιν ἀλλήλους. Mέσα αλληλοπαθή ρήματα είναι τα:

Ἔστιν δὲ δημοκρατία πολιτεία ἐν ᾗ κλήρῳ διανέμονται τὰς ἀρχάς.
Συμβαλόντες τὰς ἀσπίδας ἐωθοῦντο.
N.E.: Τηλεφωνιούνται συχνά.

4. Μέσα δυναμικά ρήματα

§ 64

Μέσα δυναμικά ονομάζονται τα ρήματα που δηλώνουν ότι το υποκείμενο καταβάλλει όλες τις δυνάμεις του, σωματικές και πνευματικές, για την παραγωγή έργου:

Τὸν φόβον ὁρίζονται προσδοκίαν κακοῦ. (ορίζουν ως)
Οἱ στρατηγοὶ πρὸς τὰ παρόντα ἐβουλεύοντο.
N.E.: Νοιάζεται για όλους.

Γενικές παρατηρήσεις

1. α) Μερικές φορές ο ενεργητικός και ο μέσος τύπος ενός ρήματος έχουν την ίδια σημασία: βοῶ – βοῶμαι (φωνάζω), στρατοπεδεύω – στρατοπεδεύομαι, σκοπῶ – σκοποῦμαι (εξετάζω), σιδηροφορῶ – σιδηροφοροῦμαι (οπλοφορώ) κ.ά. Συνήθως όμως έχουν διαφορετική σημασία:
   

   ἄρχομαι λόγου (αρχίζω την ομιλία μου)	ἄρχω τοῦ λόγου (μιλώ πρώτος)
   βουλεύομαι (σκέφτομαι, αποφασίζω)	βουλεύω (είμαι βουλευτής)
   λύομαι (ελευθερώνω κάποιον με λύτρα)	λύω (λύνω)
   μισθοῦμαι (νοικιάζω ως ενοικιαστής)	μισθῶ (νοικιάζω ως ιδιοκτήτης σε άλλον)
   ὁρίζομαι (ορίζω, δίνω ορισμό)	ὁρίζω (διαιρώ, θέτω όρια)
   ποιοῦμαι πόλεμον (διεξάγω πόλεμο)	ποιῶ πόλεμον (προκαλώ πόλεμο)
   πολιτεύομαι (συμμετέχω στα κοινά)	πολιτεύω (είμαι πολίτης)
   ταμιεύομαι (διαχειρίζομαι χρήματα)	ταμιεύω (είμαι ταμίας) κ.ά.

2. β) Δεν είναι πάντοτε εύκολο να καθοριστεί με ακρίβεια η ιδιαίτερη σημασία ενός μέσου ρήματος, αφού είναι δυνατόν αυτό να ανήκει σε διάφορες κατηγορίες μέσων ρημάτων:
   Παρασκευάζομαι ἐπὶ πόλεμον. (Ετοιμάζομαι για πόλεμο.) [μέσο αυτοπαθές: παρασκευάζω ἐμαυτὸν]
   Παρασκευάζομαι στρατείαν. (Ετοιμάζω εκστρατεία.) [μέσο δυναμικό ή μέσο ωφελείας: αναμένω όφελος από αυτήν]
   Ἐναυπηγήσατο τριήρεις. [μέσο διάμεσο ή μέσο ωφελείας]
   N.E.: O γαμπρός ξυρίζεται. [ξυρίζεται μόνος του: μέσο αυτοπαθές· ξυρίζεται στο κουρείο: μέσο διάμεσο]
3. γ) Τα μέσα αυτοπαθή και τα μέσα πλάγια ονομάζονται μέσα αντανακλαστικά ρήματα, γιατί δηλώνουν ενέργεια η οποία επιστρέφει στο υποκείμενο άμεσα ή έμμεσα.