Θρησκευτικά Α Γυμνασίου (εμπλουτισμένο)
Καθώς μεγαλώνετε και πλουτίζετε σε εμπειρίες, σχέσεις και γνώσεις, όλο και περισσότερα ερωτήματα και προβληματισμοί προβάλλουν και σας κυκλώνουν. Τα ερωτήματα αυτά δεν αφορούν αποκλειστικά και μόνο τη δική σας ζωή και πορεία. Οι απαντήσεις δεν είναι ούτε εύκολες ούτε σίγουρες. Σημασία έχει να αναγνωρίσετε με ευθύνη και τόλμη όσα σας απασχολούν και να αναζητήσετε απαντήσεις που δίνουν νόημα και προοπτική στη ζωή. Τη δική σας και των άλλων.
Η Εκκλησία προσέγγισε όλες τις πλευρές της ζωής του ανθρώπου και κατανόησε σε βάθος τα μεγάλα ερωτήματα που προκύπτουν από τη σχέση του με τον Θεό, τους άλλους ανθρώπους, τον εαυτό του και τη φύση. Στις απαντήσεις που έδωσε δεν περιορίστηκε σε ηθικούς κανόνες και «πρέπει»∙ πρότεινε στον άνθρωπο μια ριζικά νέα ζωή που πηγάζει από την πίστη στον τριαδικό Θεό. Πρόκειται για μια νέα ζωή που δεν στηρίζεται σε αφηρημένες ιδέες και θεωρίες αλλά θεμελιώνεται σε αξίες, όπως η ευθύνη, η ελευθερία, η κοινωνία, η ευχαριστία, η αγάπη, οι οποίες αγκαλιάζουν και δίνουν νόημα σε όλες τις πτυχές της ατομικής και κοινωνικής ζωής.
Στη θεματική ενότητα αυτή, αρχικά θα στοχαστείτε και θα συζητήσετε δικά σας διλήμματα, προβληματισμούς και ερωτήματα. Αυτό θα σας διευκολύνει στη συνέχεια να στοχαστείτε, να ερμηνεύσετε και να κρίνετε τις αξίες της χριστιανικής πρότασης ζωής, όπως αυτή αποτυπώνεται στη Βίβλο, στη λατρεία, σε μνημεία λόγου και τέχνης∙ αλλά και σε συγκεκριμένες επιλογές, στάσεις και συμπεριφορές των ανθρώπων.
Ο άνθρωπος ζει μόνο με ψωμί; Η ζωή είναι ατομική πορεία ή σχέση; Η ζωή είναι κτήμα που κατέχουμε ή δώρο που μας δόθηκε; Είναι εύκολος ή δύσκολος ο δρόμος της ζωής; Η φύση είναι ιδιοκτησία μας;
Η Ζωρζ διάβασε το σημείωμα κι έβαλε τα κλάματα. Η Άλκη την αγκάλιασε κι έκλαψαν μαζί. Η δεσποινίς Κλάρα ρώτησε γιατί κλαίνε, και η Ζωρζ τής απάντησε πως ο Παπαδιαμάντης με τη «Φόνισσά» του είναι πολύ λυπητερός. Έτσι έληξε η ιστορία της 25ης Μαρτίου. Η Ζωρζ ζήτησε συγνώμη από την Άλκη, η Άλκη είπε όχι, εγώ πρέπει να σου ζητήσω συγνώμη, κι από δίπλα η Αθηνά και η Αννούλα πανηγύριζαν: Ε.Π.! Ε.Π.! Ε.Π.! (Ενωμένες για Πάντα). Οι τέσσερις σωματοφύλακες ξανάσμιξαν, κι όλα μπήκαν πάλι στη θέση τους.
«Το δέντρο της φιλίας δε φυτρώνει από μόνο του. Με τα δάκρυα πετάει κλαδιά, φύλλα κι ανθίζει. Με τα δάκρυα της αγάπης σας ποτίζονται βαθιά οι ρίζες του. Ο μόνος εχθρός της φιλίας είναι τα στεγνά μάτια, η αδιάφορη καρδιά, η ψυχρή λογική που μ’ ένα κουτσουρεμένο μολύβι γράφει στο μπακαλοτέφτερό της: τόσα δίνω, τόσα παίρνω. Λες και η φιλία είναι φέτα, να τη ζυγιάζεις και να την πουλάς …». Αυτά και άλλα πολλά τούς είπε τότε η δεσποινίς Αλεξάνδρα Κλάρα […]
Η Ζωρζ γελούσε, έκλαιγε, έτρεχε η μύτη της, δεν είχε μαντίλι, τη σκούπιζε με την άκρη του σεντονιού, δε βαριέσαι, το Κούλι ήταν εδώ, κοντά της. Παναγίτσα μου, σ’ ευχαριστώ! Ας πάει στο διάβολο η Γαλανοπούλου και τα γαλάζια συντριβάνια της, τις ανθισμένες απιδιές της, στο διάβολο το κήτος με την ψαλίδα του που κόβει μπούκλες και ξηλώνει γαλόνια, κι ας φυτρώσουν φτερά, μεγάλα φτερά! Η Ζωρζ θ’ αρπάξει το χέρι της Άλκης και θ’ αρχίσουν να πετάνε ψηλά, πάνω από τα σχολεία, με βροχή ή με ήλιο, με χιόνια ή μ’ ανεμοστρόβιλους, οι φίλες δε χαμπερίζουν από κρύα και ζέστες. Πετάνε. Πετάνε … Ο κόσμος κάτω από τα φτερά τους πολύχρωμες κουκκίδες …
Ο Μανολιός άπλωσε το χέρι, άγγιξε το γόνατο του
παπα-Φώτη που ‘χε βυθιστεί σε συλλογισμούς και δε μιλούσε:
- Πώς πρέπει ν’ αγαπούμε το Θεό, γέροντά μου,
ρώτησε.
- Αγαπώντας τους ανθρώπους, παιδί μου.
- Και πώς πρέπει ν’ αγαπούμε τους ανθρώπους;
- Μοχτώντας να τους φέρουμε στο σωστό δρόμο.
- Και ποιος είναι ο σωστός δρόμος;
- Ο ανήφορος.
Πάμε μαζί κι ας μας λιθοβολούν
Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες
Φίλε μου όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι
Σίδερο με τι πέτρες τι αίμα τι φωτιά
Χτίζουμε ονειρευόμαστε και τραγουδούμε!
Φωτογραφία, Don Mc Cullin, (1970)
Αυτόν τον κόσμο τον καλό
τον χιλιομπαλωμένο
βρε ράβε ξήλωνε ράβε ξήλωνε
δουλειά δουλειά δουλειά να μη σου λείπει
Αυτόν τον κόσμο τον καλό
άλλοι τον είχαν πρώτα
βρε γέλα φίλε μου γέλα φίλε μου
δεν είναι δεν είναι δεν είναι και για λύπη
Αυτόν τον κόσμο τον καλό
σ’ εμάς τον παραδώσανε
βρε τρέχα φίλε μου τρέχα φίλε μου
και μη και μη και μη βαριά το παίρνεις
Αυτόν τον κόσμο τον καλό
άλλοι τον καρτεράνε
βρε σκέψου φίλε μου σκέψου φίλε μου
την ώρα την ώρα την ώρα που θα φεύγεις.
Μουσική: Στ. Ξαρχάκος, στίχοι: Β. Ανδρεόπουλος
Προτάσεις για εργασίες και δραστηριότητες στην τάξη
Συνάντηση με τον προσωπικό Θεό της Βίβλου
Η φιλοξενία του Αβραάμ, Βάσω Γώγου 
Ο Κύριος παρουσιάστηκε στον Αβραάμ, κοντά στη Δρυ Μαμβρή, ενώ αυτός καθόταν στο άνοιγμα της σκηνής του κατά το μεσημέρι. Σήκωσε τα μάτια του και είδε τρεις άντρες να στέκονται απέναντί του. Αμέσως έτρεξε να τους προϋπαντήσει και τους προσκύνησε ώς τη γη. «Κύριέ μου», είπε, «αν έχω την εύνοιά σου, μην προσπεράσεις το δούλο σου. Ας φέρουν λίγο νερό να πλύνετε τα πόδια σας και μετά μπορείτε ν’ αναπαυθείτε κάτω από το δέντρο. Θα φέρω και λίγο ψωμί να πάρετε δύναμη και μετά μπορείτε να πηγαίνετε …».
Τότε ο Αβραάμ έτρεξε στη σκηνή και είπε στη Σάρρα: «Πάρε γρήγορα τρεις γαβάθες αλεύρι εκλεκτό, ζύμωσέ το και κάνε πίττες». Μετά έτρεξε στα βόδια, πήρε ένα μοσχάρι τρυφερό και καλό, το έδωσε στον υπηρέτη κι εκείνος το ετοίμασε στα γρήγορα. Πήρε ακόμα βούτυρο, γάλα και το μοσχάρι που είχε ετοιμάσει και τα έβαλε μπροστά στους άντρες. Αυτός στεκόταν απέναντί τους κάτω από τα δέντρα κι εκείνοι έτρωγαν. Τότε ρώτησαν τον Αβραάμ: «Πού είναι η Σάρρα η γυναίκα σου;» Αυτός απάντησε: «Εκεί, στη σκηνή». Κι ο Κύριος είπε: «Του χρόνου τέτοια εποχή θα ξανάρθω, και η γυναίκα σου η Σάρρα θα έχει γιο». Η Σάρρα τα άκουγε όλα αυτά, γιατί στεκόταν από πίσω του, στο άνοιγμα της σκηνής. Ο Αβραάμ και η Σάρρα ήταν γέροντες προχωρημένης ηλικίας. Η Σάρρα, λοιπόν, γέλασε κρυφά […] Αλλά ο Κύριος είπε στον Αβραάμ: «Γιατί γέλασε η Σάρρα; Γιατί αμφιβάλλει ότι θ’ αποκτήσει γιο τώρα που γέρασε; Τίποτα δεν είναι αδύνατο για τον Κύριο! Όταν την ίδια εποχή ύστερα από ένα χρόνο θα ξανάρθω σπίτι σου, η Σάρρα θα έχει γιο» […] Από κει οι άντρες έφυγαν […] Ο Αβραάμ βάδιζε μαζί τους για να τους κατευοδώσει. Τότε ο Κύριος είπε: «… Ένα μεγάλο και ισχυρό έθνος θα προέλθει από τον Αβραάμ και στο πρόσωπό του θα ευλογηθούν όλα τα έθνη της γης». (Γεν 18, 1-18)
Φτιαγμένοι κατ’ εικόνα του Τριαδικού Θεού, οι άνθρωποι καλούνται να αναπαράγουν στη γη το μυστήριο της αμοιβαίας αγάπης που η Τριάδα βιώνει στον ουρανό... Κάθε κοινωνική μονάδα, η οικογένεια, το σχολείο, το εργοστάσιο, η ενορία, πρέπει να γίνει μια εικόνα της Τριάδος. Επειδή ξέρουμε ότι ο Θεός είναι τρεις σε ένα, ο καθένας μας είναι ταγμένος να ζει με θυσία μέσα στον άλλο και για τον άλλο. Ο καθένας είναι ταγμένος αμετάκλητα σε μια ζωή πρακτικής υπηρεσίας, ενεργητικής συμπάθειας. Η πίστη μας στην Τριάδα μάς υποχρεώνει να παλεύουμε σε κάθε επίπεδο, από το αυστηρό προσωπικό ώς το καλύτερα οργανωμένο, αντίθετα σ’ όλες τις μορφές καταπίεσης, αδικίας και εκμετάλλευσης.
Κάλλιστος Ware, Ο ορθόδοξος δρόμος
Η χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και
η αγάπη του Θεού και Πατέρα και
η κοινωνία του αγίου Πνεύματος ας είναι με όλους σας.
Ευχή της Αγίας Αναφοράς από τη Θ. Λειτουργία του Ιωάννη του Χρυσοστόμου
Η Αγία Τριάς, Γ. Κόρδης
[…] Κύριε, ανήκα στους εχθρούς σου.
Συ είσαι, όμως, τώρα που δροσίζεις
το μέτωπό μου ως γλυκύτατη αύρα.
Έβαλες μέσα μου πένθος χαρωπό
και γύρω μου όλα πια ζουν και λάμπουν.
Σηκώνεις την πέτρα και το φίδι
φεύγει και χάνεται.
Απ’ την ανατολή ώς το βασίλεμα του ήλιου
θυμάμαι πως είχες κάποτε σάρκα και οστά για μένα. […]
Κατά τον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης της Ελισάβετ, ο Θεός έστειλε τον άγγελο Γαβριήλ στην πόλη της Γαλιλαίας Ναζαρέτ σε μια παρθένο, που ήταν αρραβωνιασμένη με κάποιον που τον έλεγαν Ιωσήφ και καταγόταν από τη γενιά του Δαβίδ. Την παρθένο την έλεγαν Μαριάμ. Παρουσιάστηκε σ’ αυτήν ο άγγελος και της είπε: «Χαίρε εσύ, προικισμένη με τη χάρη του Θεού. Ο Κύριος είναι μαζί σου. Ευλογημένη απ’ το Θεό είσαι εσύ, περισσότερο από όλες τις γυναίκες». Εκείνη μόλις τον είδε ταράχτηκε με τα λόγια του και προσπαθούσε να εξηγήσει τι σήμαινε ο χαιρετισμός αυτό. Ο άγγελος της είπε: «Μη φοβάσαι, Μαριάμ, ο Θεός σού έδωσε
Ο Ευαγγελισμός, Sorin Dimitrescu
τη χάρη του∙ και να, θα μείνεις έγκυος, θα γεννήσεις γιο και θα τον ονομάσεις Ιησού. Αυτός θα γίνει μέγας και θα ονομαστεί Υιός του Υψίστου. Σ’ αυτόν θα δώσει ο Κύριος ο Θεός το θρόνο του Δαβίδ, του προπάτορά του. Θα βασιλέψει για πάντα στους απογόνους του Ιακώβ και η βασιλεία του δε θα έχει τέλος». Η Μαριάμ τότε ρώτησε τον άγγελο: «Πώς θα μου συμβεί αυτό, αφού δεν έχω συζυγικές σχέσεις με άνδρα;» Και ο άγγελος της απάντησε: «Το Άγιο Πνεύμα θα έρθει επάνω σου και η δύναμη του Θεού θα σε καλύψει∙ γι’ αυτό και το άγιο παιδί που θα γεννήσεις θα ονομαστεί Υιός Θεού. Μάθε ακόμη ότι η συγγενής σου Ελισάβετ συνέλαβε γιο στα γηρατειά της, κι έτσι, αυτή που την αποκαλούσαν στείρα βρίσκεται τώρα στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης. Για τον Θεό τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο». Η Μαριάμ τότε είπε: «Είμαι μια δούλη του Κυρίου∙ ας γίνει το θέλημά του σ’ εμένα όπως μου το είπες». Κι έφυγε από αυτήν ο άγγελος.
Λκ 1, 26-38
Ο Θεός δεν αγαπά αυτό που γίνεται αναγκαστικά, αλλά αυτό που κατορθώνεται με την αρετή. Η δε αρετή επιτυγχάνεται με την ελεύθερη προαίρεση κι όχι με τον εξαναγκασμό.
Μ. Βασίλειος, Ότι ουκ εστιν αίτιος των κακών ο Θεός
Ευλόγησε τον Κύριο, ψυχή μου,
και όλο μου το είναι
το όνομά του το άγιο!
Ευλόγησε τον Κύριο, ψυχή μου,
και μην ξεχνάς καμιά
απ’ τις καλοσύνες του!
Αυτός σου συγχωρεί όλες τις ανομίες σου,
και θεραπεύει τις αρρώστιες σου όλες.
Αυτός από το θάνατο γλιτώνει τη ζωή σου,
σε πλημμυρίζει με έλεος κι αγάπη.
Σου δίνει όσα πόθησες αγαθά,
η νιότη σου καθώς του αητού θ’ ανανεώνεται.
Έργα δικαιοσύνης κάνει ο Κύριος
και δίκαιη κρίση σ’ όλους τους κατατρεγμένους…
(Ψλ 103, 1-6)
Από τη Μονή Φιλανθρωπηνών (16ος αι.)
Προτάσεις για εργασίες και δραστηριότητες στην τάξη
Ζώντας με νόημα στον κόσμο
Παλαιοχριστιανικό Βαπτιστήριο Στόβων, Π.Γ.Δ.Μ.
Δεν ξέρω τι είναι,
Ούτε πώς φτάνει,
Ούτε τι χρώμα έχουν οι μέρες όταν έρχεται
Δεν είμαι ο μόνος
το είδανε κι άλλοι
Να μπαίνει μέσα στα νερά και να μη βρέχεται.
Μην το μαλώσεις,
Μην το ζορίσεις,
Σήκω απ’ το πιάνο, βγες μια βόλτα, αναστέναξε
Σαν περιστέρι
Είχε καθίσει
Απάνω σου όταν σε βαφτίζαν, αλλά πέταξε.
Το πλήθος βλέπει
Μόνο τον χρόνο
Που τα μωρά του βγαίνουν βόλτα με τον διάβολο
Με πιάνει ζάλη
Μα βλέπω μόνο
Να ’ρχεσαι απλά και να μου ξαναφεύγεις αύριο.
Δεν ξέρω τι είσαι,
Ούτε ως πού φτάνεις,
Ούτε τι χρώμα έχουν οι μέρες όταν έρχεσαι
Δεν είμαι ο μόνος
σε είδανε κι άλλοι
Να μπαίνεις μέσα στα νερά και να μη βρέχεσαι.
Μουσική, στίχοι: Φοίβος Δεληβοριάς
Πάρος, 1971. Φωτ. Ζαχαρίας Στέλλας
| ΧΡΙΣΗ ΜΕ ΕΛΑΙΟ | |
|---|---|
| Χρίεται ο δούλος του Θεού έλαιον αγαλλιάσεως εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος. Αμήν (για το στήθος) εις ίασιν ψυχής και σώματος (για τα αυτιά) εις ακοήν πίστεως (για τα πόδια) του πορεύεσθαι τα διαβήματά σου (για τα χέρια) αι χείρες σου εποίησάν με και έπλασάν με. | Χρίεται το παιδί του Θεού (λέει το όνομά του) λάδι αγαλλίασης στο όνομα του Πατέρα και του Υιού και Αγίου Πνεύματος. Αμήν. για τη θεραπεία ψυχής και σώματος για αποδοχή της πίστης για να ακολουθεί τα βήματά σου τα χέρια σου με δημιούργησαν και με έπλασαν |
| ΒΑΠΤΙΣΗ | |
| Βαπτίζεται ο δούλος του Θεού … εις το όνομα του Πατρός, Αμήν∙ και του Υιού, Αμήν∙ και του αγίου Πνεύματος, Αμήν. | Βαπτίζεται το παιδί του Θεού (το όνομά του παιδιού) στο όνομα του Πατέρα, Αμήν∙ και του Υιού, Αμήν∙ και του αγίου Πνεύματος, Αμήν. |
| ΧΡΙΣΜΑ ΧΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΑΓΙΟ ΜΥΡΟ | |
| Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος αγίου. Αμήν. | Σφραγίδα του δώρου του αγίου Πνεύματος. Αμήν. |
| ΕΝΔΥΣΗ | |
| Ενδύεται ο δούλος του Θεού … χιτώνα δικαιοσύνης, εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος. Αμήν. | Ντύνεται το παιδί του Θεού (το όνομα του παιδιού) ένδυμα αρετής, στο όνομα του Πατέρα και του Υιού και του αγίου Πνεύματος. Αμήν. |
| ΕΠΙΔΟΣΗ ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΙ ΛΑΜΠΑΔΑΣ | |
| Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι. | Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί ον εαυτό του και ας σηκώσει το σταυρό του και ας με ακολουθήσει. |
| ΚΥΚΛΟΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΛΥΜΒΗΘΡΑ | |
| Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε, Αλληλούϊα. | Όσοι βαπτιστήκατε στο όνομα του Χριστού, τον Χριστό ντυθήκατε. Αλληλούϊα. |
Το βάπτισμα, φυτεύει μέσα μας κρυμμένο σπόρο τελειότητας, ο οποίος, με την αδιάλειπτη χάρη του Θεού, βλασταίνει και φέρει καρπούς που διακρίνουμε και γευόμαστε στη ζωή μας.
Κάλλιστος Ware, Πώς να εισέλθω στην καρδιά;
Κάθε κύτταρο του ορατού Σώματος του Χριστού, της Εκκλησίας, κάθε πιστός, έχει κληθεί με το βάπτισμά του και τη συμμετοχή του στη Θεία Ευχαριστία, να εκφράζει, να φaνερώνει, να «ενσαρκώνει» με το είναι και με το έργο του την αγάπη του Θεού στις όποιες συνθήκες κι αν ζει. Όποιος μένει εν τω Θεώ δεν μπορεί παρά να αγαπά όπως εκείνος, με μια αγάπη που παίρνει τολμηρές πρωτοβουλίες, που δεν γνωρίζει σύνορα, προκαταλήψεις, που αγκαλιάζει τα πάντα.
Η διαβεβαίωση ότι «ο Θεός αγάπη εστί» μας παρηγορεί, και μας απελευθερώνει από τον πολύμορφο φόβο, τον φόβο του άλλου, του διαφορετικού, του αγνώστου, των εξελίξεων της ανθρωπότητας που συχνά προοιωνίζονται απειλητικές. Τον φόβο από τις αποτυχίες μας και κάποτε από την άβυσσο της ψυχής μας. «Ο φόβος δεν υπάρχει στην αγάπη, αλλά η τέλεια αγάπη διώχνει τον φόβο» (Α΄ Ιω 4, 18). Ακόμα και πολλοί, που αρνούνται ή δεν θέλουν να δεχθούν το όνομα «Θεός», αποδέχονται έμμεσα το άλλο του όνομα: «αγάπη».
Αρχιεπίσκοπος Τιράνων Αναστάσιος (Γιαννουλάτος), Θεός εφανερώθη εν σαρκί…
Δεν είναι τυχαίο ότι η Εκκλησία έχει δώσει στην Ευχαριστία την ονομασία «Κοινωνία», διότι στην Ευχαριστία βρίσκουμε όλες τις διαστάσεις της κοινωνίας: ο Θεός κοινωνεί τον εαυτό του σε μας, εμείς, εισερχόμαστε σε κοινωνία μαζί του, οι μετέχοντες στο μυστήριο εισέρχονται σε κοινωνία μεταξύ τους και η κτίση ως σύνολο εισέρχεται μέσω του ανθρώπου σε κοινωνία με τον Θεό.
Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης (Ζηζιούλας)
Ο ιερεύς προσκομίζει, προσφέρει τα τίμια δώρα και όλο τον πιστό λαό στη θεία βουλή.
Την ιεροτάτη στιγμή της επικλήσεως παρακαλεί τον Θεό
Πατέρα να καταπέμψει το Πνεύμα το Άγιο εφ’ ημάς και επί τα
προκείμενα δώρα. Και να ποιήσει τον άρτον τίμιον Σώμα. Και
τον οίνον τίμιον Αίμα του Κυρίου.
Είναι παρούσα εν ενεργεία όλη η αγία Τριάς.
Προσφέρονται οι πιστοί και τα τίμια δώρα.
Προσφέρεται ο ιερεύς ως άνθρωπος ζωντανός, με τα
προβλήματα, τους πόνους, τις ελπίδες και τους αγώνες του.
Προσφέρει και όλα τα μέλη της οικογενείας του ο εφημέριος, που συνήθως είναι έγγαμος […]
. Προσφέρει και όλα τα μέλη της ευρυτέρας οικογενείας του,
που είναι η ενορία.
Προσφέρεται η θεία Λειτουργία και υπέρ της Οικουμένης.
Αρχιμανδρίτης Βασίλειος (Γοντικάκης), Λειτουργικός τρόπος
Νεκρή φύση με σύκα, Louis Melendez
Ο άνθρωπος είναι ένα ον που πεινάει. Πεινάει όμως για Θεό. Πίσω από όλες τις πείνες της ζωής μας βρίσκεται ο Θεός. Κάθε πόθος είναι τελικά πόθος για Εκείνον. Βέβαια δεν είναι μονάχα ο άνθρωπος ένα ον που πεινάει. Όλα όσα υπάρχουνε ζούνε «τρώγοντας». Η δημιουργία ολόκληρη εξαρτάται από την τροφή. Η μοναδική όμως θέση του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν βρίσκεται στο ότι μονάχα αυτός ευλογάει το Θεό για την τροφή και για τη ζωή που λαβαίνει από Εκείνον. Μονάχα αυτός αποκρίνεται στην ευλογία του Θεού με τη δική του ευλογία.
Αλ. Σμέμαν, Για να ζήσει ο κόσμος
Χέρια, Χρήστος Μποκόρος
(Γίνεται από τον ιερέα μετά την Επίκληση και τον Καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων) Θυμήσου, Κύριε, το λαό που στέκεται ολόγυρα, και εκείνους που δικαιολογημένα απουσίασαν, και ελέησε αυτούς και εμάς σύμφωνα με το πλούσιο έλεός σου. Γέμισε τις αποθήκες τους με κάθε αγαθό∙ διατήρησε τους συζυγικούς δεσμούς τους με ειρήνη και ομόνοια∙ ανάθρεψε τα νήπια∙ διαπαιδαγώγησε τη νεότητα∙ στήριξε τα γηρατειά∙ παρηγόρησε τους μικρόψυχους∙ μάζεψε τους διασκορπισμένους∙ φέρε πίσω τους πλανημένους και ένωσέ τους με την Αγία σου Καθολική και Αποστολική Εκκλησία. Ελευθέρωσε όσους μαστίζονται από πονηρά πνεύματα∙ συντρόφεψε αυτούς που ταξιδεύουν στη θάλασσα∙ συνόδευσε αυτούς που οδοιπορούν∙ προστάτευσε τις χήρες∙ υπεράσπισε τα ορφανά∙ ελευθέρωσε τους αιχμαλώτους∙ θεράπευσε τους ασθενείς. Θυμήσου, Κύριε, ο Θεός μας, εκείνους που βρίσκονται στα δικαστήρια και στα καταναγκαστικά έργα και στις εξορίες και σε πικρές σκλαβιές και σε κάθε θλίψη και ανάγκη και δύσκολη περίσταση, καθώς και όλους όσους έχουν ανάγκη από τη μεγάλη σου ευσπλαχνία∙ και αυτούς που μας αγαπούν, και εκείνους που μας μισούν, και αυτούς οι οποίοι παράγγειλαν σ’ εμάς τους ανάξιους να προσευχόμαστε γι’ αυτούς. Θυμήσου, Κύριε ο Θεός μας, και όλο το λαό σου και να σκορπίσεις σε όλους μας το πλούσιο έλεός σου, προσφέροντας σε όλους την εκπλήρωση των αιτημάτων που αποβλέπουν στη σωτηρία. Επίσης και εκείνους, τους οποίους δεν αναφέραμε, γιατί δεν τους ξέρουμε ή γιατί τους ξεχάσαμε ή γιατί είναι πάρα πολλά τα ονόματα, θυμήσου τους εσύ, ο Θεός, ο οποίος γνωρίζεις την ηλικία και το όνομα
καθενός, γνωρίζεις τον καθένα από τότε που ήταν στην κοιλιά της μητέρας του. Γιατί εσύ, Κύριε, είσαι η βοήθεια των αβοήθητων, η ελπίδα των απελπισμένων, ο σωτήρας όσων υποφέρουν, το λιμάνι όσων ταξιδεύουν στη θάλασσα, ο γιατρός των ασθενών. Εσύ ο ίδιος να γίνεις τα πάντα για όλους∙ εσύ που γνωρίζεις τον καθένα και το αίτημά του, την οικογένεια και τις ανάγκες του. Σώσε, Κύριε, την πόλη αυτή και κάθε πόλη και χώρα από πείνα, επιδημία, σεισμό, καταποντισμό, πυρκαγιά, σφαγή, επιδρομή αλλοφύλων και εμφύλιο πόλεμο.
Ικετήρια δέηση από τη Θεία Λειτουργία του Μ. Βασιλείου
Βλέποντας ο Ιησούς τους καλεσμένους με ποιον τρόπο διάλεγαν τις πρώτες θέσεις στο τραπέζι, τους είπε μια παραβολή. «Όταν σε καλέσει κάποιος σε γάμο, μην πας να καθίσεις στην πρώτη θέση, γιατί μπορεί κάποιος άλλος καλεσμένος του, να είναι πιο σπουδαίος από σένα. Όταν έρθει αυτός που κάλεσε κι εσένα κι εκείνον, θα σου πει: “δώσε σ’ αυτόν τη θέση”. Τότε εσύ ντροπιασμένος θα πάς και θα καθίσεις στην τελευταία θέση, ώστε όταν έρθει αυτός που σε κάλεσε, να σου πει: “φίλε μου, πήγαινε σε καλύτερη θέση”. Τότε αυτό θα είναι τιμή για σένα μπροστά στους συνδαιτυμόνες σου. Γιατί όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, κι αυτός που ταπεινώνει τον εαυτό του θα υψωθεί».
Λκ 14, 7-11
Σας τα είπα αυτά, ώστε η χαρά η δική μου να είναι μέσα σας, κι η χαρά σας να είναι ολοκληρωμένη. Αυτή είναι η δική μου εντολή: να αγαπάτε ο ένας τον άλλο, όπως εγώ σας αγάπησα. Κανείς δεν έχει μεγαλύτερη αγάπη, από κείνον που θυσιάζει τη ζωή του για χάρη των φίλων του. Εσείς είστε φίλοι μου, αν κάνετε αυτά που εγώ σας παραγγέλλω. Δε σας ονομάζω πια δούλους, γιατί ο δούλος δεν ξέρει τι κάνει ο κύριός του. Σας ονομάζω φίλους, γιατί σας έκανα γνωστά όλα όσα άκουσα από τον Πατέρα μου.
Ιω 1, 11-15
Πετάξτε από πάνω σας το ψέμα και ο καθένας ας λέει την αλήθεια στο διπλανό του, γιατί είμαστε μέλη του ίδιου σώματος […] Κανένας βλαβερός λόγος ας μη βγαίνει από το στόμα σας παρά μόνο ωφέλιμος, που να μπορεί να οικοδομήσει, όταν χρειάζεται, και να κάνει καλό σ’ αυτούς που τον ακούνε… Διώξτε μακριά σας κάθε δυσαρέσκεια, θυμό, οργή, κραυγή, κατηγόρια, καθώς και άλλη κακότητα. Να φέρεστε μεταξύ σας με καλοσύνη κι ευσπλαχνία, και να συγχωρείτε ο ένας τον άλλο, όπως κι ο Θεός σας συγχώρησε διά του Χριστού.
Εφ 4, 25-32
Μιμηθείτε λοιπόν το Θεό, αφού είστε αγαπητά του παιδιά∙ να συμπεριφέρεστε με αγάπη κατά το πρότυπο του Χριστού, που σας αγάπησε…
Εφ 5, 1-2
Αν λοιπόν κανείς παρουσιάζεται να φορεί σαν προσωπείο το όνομα του Χριστού, αλλά δε δείχνει στη ζωή του όσα έχουν σχέση με το όνομα τούτο, δημιουργεί ψεύτικη εντύπωση για το όνομα του Χριστού, γιατί, σύμφωνα με το παράδειγμα, φόρεσε στον πίθηκό του μια μάσκα, που παριστάνει τον άνθρωπο. Γιατί ο Χριστός δεν υπάρχει περίπτωση να μην ενσαρκώνει τη δικαιοσύνη, την καθαρότητα, την αλήθεια και την αποξένωση από κάθε κακία∙ ούτε είναι δυνατόν ο χριστιανός (ο αληθινός βέβαια χριστιανός) να μην φαίνεται πως συμμετέχει έμπρακτα σε όλα αυτά. Λοιπόν, αν θα μπορούσε κάποιος να ορίσει το νόημα του Χριστιανισμού, θα πούμε ότι Χριστιανισμός είναι η μίμηση της θείας φύσεως.
Γρηγόριος Νύσσης, Τι των Χριστιανών όνομα ή επάγγελμα
Όσο όμως πλεονάζουν τα πλούτη σου, τόσο σου λείπει η αγάπη.[…] Όταν μπαίνω στο σπίτι νεόπλουτου που μεγαλοπιάνεται και το βλέπω γανωμένο παντού με λουλούδια, ξέρω πως δεν κατέχει τίποτα πολυτιμότερο απ’ όσα φαίνονται, αλλά στολίζει τα άψυχα και έχει αστόλιστη την ψυχή. Πες μου, τόσο πια απαραίτητα είναι τα αργυρά κρεβάτια και τα αργυρά τραπέζια, τα ελεφάντινα καθίσματα και τα ελεφάντινα αμάξια. ώστε για χάρη τους τα πλούτη να μην περνούν στους φτωχούς, μολονότι χιλιάδες στέκουν έξω απ’ την πόρτα σου και κάθε εξαθλιωμένου ακούς τη φωνή; Όμως εσύ αρνείσαι να δώσεις, γιατί λες πως ποτέ δεν θα έφτανε για όλους όσοι ζητούν. Και με τη γλώσσα ορκίζεσαι, αλλά σ’ ελέγχει το χέρι σου. […]
Μέγας Βασίλειος, Προς πλουτούντας
Ας μη γίνουμε, αγαπητοί μου φίλοι και αδελφοί, κακοί διαχειριστές των αγαθών που μας δόθηκαν. Ας μην κοπιάζουμε για να θησαυρίζουμε και να αποταμιεύουμε, ενώ άλλοι υποφέρουν από την πείνα. Ας μιμηθούμε τον ανώτατο και κορυφαίο νόμο του Θεού, που στέλνει τη βροχή σε δικαίους και αδίκους και ανατέλλει τον ήλιο επίσης για όλους. Αυτός έκανε τη γη ευρύχωρη για όλα τα χερσαία ζώα, δημιούργησε πηγές, ποτάμια, δάση, αέρα για τα φτερωτά και νερά για τα υδρόβια, και έδωσε σε όλα τα όντα άφθονα τα απαραίτητα για τη ζωή τους στοιχεία, χωρίς να τα περιορίζει καμιά εξουσία, χωρίς να τα καθορίζει κανένας γραπτός νόμος, χωρίς να τα εμποδίζουν σύνορα. […]
Οι άνθρωποι, όμως, αφότου έβγαλαν από τη γη το χρυσάφι, το ασήμι και τα πολύτιμα πετράδια, αφότου έφτιαξαν ρούχα μαλακά και περιττά και αφότου απέκτησαν άλλα παρόμοια πράγματα που αποτελούν αιτίες πολέμων και επαναστάσεων και τυραννικών καθεστώτων, κυριεύθηκαν από παράλογη υπεροψία. Έτσι, δεν δείχνουν ευσπλαχνία στους δυστυχισμένους συνανθρώπους τους και δεν θέλουν ούτε με τα περίσσια τους να δώσουν στους άλλους τα αναγκαία. Τι βαναυσότητα! Τι σκληρότητα! […]
Εσύ, όμως, να κοιτάς την αρχική ενότητα και ισότητα, όχι την τελική διαίρεση∙ όχι το νόμο που επικράτησε, αλλά το νόμο του Δημιουργού.
Γρηγόριος ο Θεολόγος, Περί φιλοπτωχίας λόγος
Σε κάποιο σημείο του έργου του ο άγιος Διάδοχος Φωτικής (5ος αι.) παρατηρεί ότι η στάση ζωής του Χριστιανού νοηματοδοτείται όχι από την οργή, αλλά από την αγάπη, ακόμα και προς αυτούς οι οποίοι τον αδικούν. […] ο Διάδοχος όμως συνεχίζει σε κάτι πολύ ενδιαφέρον: Είναι λάθος να νομίζουμε πως η οργή οφείλει να λείψει ολότελα από τη ζωή του Χριστιανού. Αυτό το οποίο ξεριζώνει ο πιστός, είναι ο στρεβλός προσανατολισμός της, δηλαδή η χρήση της για την ικανοποίηση του εγωισμού του. Αν η οργή φανερώνει έγνοια για τον άλλον, είναι θεμιτή. Αυτό, συνεπώς, που οφείλει να κάνει ο Χριστιανός, είναι να οργίζεται εναντίον εκείνων που καταδυναστεύουν τους φτωχούς ή «κατά του Θεού λαλούσιν αδικίαν» ή ζουν πονηρά. Παρόμοια, ο Χρυσόστομος το λέει ρητά ότι η οργή είναι φυσική δύναμη που εμφυτεύθηκε μέσα μας από τον Θεό για να βοηθούμε τους αδικουμένους, ενώ, αντιθέτως, ο πόθος των χρημάτων δεν αποτελεί καθόλου φυσική δύναμη.
Θ. Παπαθανασίου, Κοινωνική δικαιοσύνη και Ορθόδοξη Θεολογία
Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να δούμε τον Χριστό. Αυτός είναι ο φίλος μας, ο αδελφός μας. Είναι ό,τι πιο καλό και όμορφο. Αυτός είναι το παν. ...Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι φίλος και θέλει να μας φωνάζει "Είστε φίλοι μου, δεν το καταλαβαίνετε αυτό; Είμαστε αδέλφια. Δεν σας απειλώ. Σας αγαπώ. Θέλω να απολαμβάνετε τη ζωή μαζί μου".
(από τους λόγους του Οσίου Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτη)
Μυστικός Δείπνος (λεπτομέρεια),
Ι.Μ. Βατοπαιδίου (14ος αι.)
Τι είναι η καρδιά που αγαπά; Είναι η καρδιά που φλέγεται από αγάπη για ολόκληρη την κτίση, τους ανθρώπους, τα πουλιά, τα θηρία, τα πονηρά πνεύματα. Κινούμενη από άμετρη ευσπλαχνία προσεύχεται ακόμη και για τα ερπετά.
Η Κιβωτός του Κόσμου
Η Κιβωτός του Κόσμου είναι μια φωλιά στοργής και φροντίδας για το παιδί, το νέο και το γονιό που βρίσκονται σε ανάγκη. Την ίδρυσε το 1998 στην Αθήνα ο εικοσιεξάχρονος ιερέας, πατέρας Αντώνιος Παπανικολάου, με όπλα την αγάπη του για τα παιδιά. Η Κιβωτός καλύπτει εξ ολοκλήρου και φροντίζει τα απροστάτευτα παιδιά. Σε συνεργασία με άλλους φορείς προστασίας και υπηρεσίες για τα δικαιώματα των παιδιών, αναλαμβάνει το μεγάλωμα των ανηλίκων –Ελληνόπουλων αλλά και από άλλες χώρες– σε σπίτια φιλοξενίας. Τα παιδιά ζουν σε ένα περιβάλλον στοργής και ειρήνης μακριά από την φτώχεια, την πείνα και τον ρατσισμό.
Προτάσεις για εργασίες και δραστηριότητες στην τάξη
Πώς να σωπάσω μέσα μου
την ομορφιά του κόσμου;
Ο ουρανός δικός μου
η θάλασσα στα μέτρα μου
Πώς να με κάνουν να τον δω
τον ήλιο μ’ άλλα μάτια;
Στα ηλιοσκαλοπάτια
Μ’ έμαθε η μάνα μου να ζω...
Στου βούρκου μέσα τα νερά
ποια γλώσσα μου μιλάνε
αυτοί που μου ζητάνε
να χαμηλώσω τα φτερά;
Μουσική: Στ. Ξαρχάκος, στίχοι: Κ. Κινδύνης
Η γη δεν πρέπει να πωλείται οριστικά, γιατί ανήκει σ’ εμένα κι εσείς είστε σαν ξένοι που τους δόθηκε η άδεια να την κατοικούν.
Λευ 25, 23
Τη γη επισκέπτεσαι και της χαρίζεις αφθονία,
την πλημμυρίζεις αγαθά∙
με νερό, Θεέ, γεμίζεις το ποτάμι σου,
φροντίζεις την καρποφορία της,
έτσι καθώς την προετοιμάζεις.
Δίνεις στ’ αυλάκια της να πιουν,
το σβολιασμένο της το χώμα ισιώνεις,
την απαλαίνεις με την ήρεμη βροχή
και ευλογείς το κάθε της βλαστάρι.
Όλο τον κύκλο της χρονιάς
τονε στολίζεις με τις καλοσύνες σου∙
όπου περάσεις χύνεται η αφθονία.
Στις στέπες τα λιβάδια θάλλουν
κι οι λόφοι περιζώνονται χαρά.
Γεμίζουν πρόβατα τα βοσκοτόπια,
οι κάμποι μες στις θημωνιές τυλίγονται∙
τραγούδια και κραυγές χαρά ηχούν!
Ψλ 65, 10-14
Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Κοιτώ τους ουρανούς, τα δημιουργήματά σου,
τη σελήνη και τ’ αστέρια, πούχεις στεριώσει εσύ:
Τι είν’ ο άνθρωπος, ώστε να νοιάζεσαι γι’ αυτόν,
ο κάθε άνθρωπος ώστε να τον φροντίζεις;
Λίγο πιο κάτω απ’ τους αγγέλους τον κατέταξες,
με δόξα τον στεφάνωσες και με τιμή∙
κυρίαρχο τον έβαλες σ’ ό,τι τα χέρια σου δημιουργήσαν,
τα πάντα υπέταξες κάτω απ’ την εξουσία του∙
τα πρόβατα, τα βόδια όλα,
ακόμα και τ’ άγρια θεριά∙
τα πετεινά του ουρανού, της θάλασσας τα ψάρια,
που μέσα από τους δρόμους τους θαλάσσιους
πορεύονται.
Ψλ 8, 4-8
Πάουλ Κλέε
Τότε θα βόσκει ο λύκος με το αρνί μαζί,
κι η λεοπάρδαλη θα ξεκουράζεται με το κατσίκι αντάμα∙
το μοσχάρι, ο ταύρος και το λιοντάρι μαζί θα βόσκουν,
κι ένα μικρό παιδί θα τα οδηγεί∙
το βόδι κι η αρκούδα θα βόσκουνε μαζί,
μαζί θάναι και τα μικρά τους∙
και το λιοντάρι και το βόδι άχυρα θα ’ χουν για τροφή.
Το νήπιο στην τρύπα της οχιάς,
και στων μικρών της τη φωλιά
το χέρι του θ’ απλώνει.
Κανένας δεν θα προξενεί κακό στον άλλο,
ούτε κανέναν θα μπορούν να εξολοθρέψουν
στο όρος μου το άγιο,
γιατί η γνώση του Κυρίου θα γεμίσει ολόκληρη τη γη,
καθώς σκεπάζουν τ’ άφθονα νερά τις θάλασσες.
Ησ 11, 6-9
Πάουλ Κλέε
Από τα ειρηνικά:
Για ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, για πλούσια καρποφορία της γης και χρόνια ειρηνικά ας παρακαλέσουμε τον Κύριο. Κύριε ελέησον.
Από την Αγία Αναφορά:
[…] αφού πήρε το ψωμί στα άγια και αμόλυντα και αγνά του χέρια, ευχαρίστησε και ευλόγησε, το αγίασε, το κομμάτιασε, το έδωσε στους αγίους μαθητές του και αποστόλους και είπε: «Λάβετε και φάγετε, αυτό είναι το σώμα μου που για χάρη σας κομματιάζεται, για τη συγχώρεση των αμαρτιών σας». Το ίδιο έκανε και με το ποτήριο μετά το δείπνο λέγοντας: «Πιείτε απ’ αυτό όλοι, αυτό είναι το αίμα μου» […]
Από τη Θ. Λειτουργία του Χρυσοστόμου
Ο Γέροντας φρόντιζε ακόμα και για τα φυτά. Πίστευε πως κάθε κακομεταχείριση που τα βλάπτει είναι αντίθετη με τη διδαχή της χάρης. Θυμάμαι μια φορά που βάδιζα μαζί του το μονοπάτι που οδηγούσε από τη Μονή στο καλύβι, όπου πέρασα ένα έτος. Αυτή η καλύβα απέχει περίπου ένα χιλιόμετρο από το μοναστήρι. Ο Γέροντας ερχόταν να δει την κατοικία μου. Κρατούσαμε ραβδιά, όπως συνηθίζεται στις ορεινές περιοχές. Και στις δυο πλευρές από το μονοπάτι φύτρωναν αραιά ψηλά αγριόχορτα. Με τη σκέψη να μην αφήσω τα χόρτα να κλείσουν το μονοπάτι, χτύπησα με το ραβδί ένα βλαστό στην κορφή του, ώστε να εμποδίσω την ωρίμανση των σπόρων. Η χειρονομία μου φάνηκε βάναυση στον Γέροντα και κούνησε ελαφρά με αμηχανία το κεφάλι του. Κατάλαβα τι σήμαινε αυτό και ντράπηκα. Ο Γέροντας έλεγε πως το Πνεύμα του Θεού διδάσκει τη συμπόνια για όλη την κτίση, ώστε να μην κόβουμε ούτε τα φύλλα του δέντρου χωρίς ανάγκη. «Να, ένα πράσινο φύλλο πάνω στο δέντρο, και συ το έκοψες χωρίς ανάγκη. Αν και δεν είναι αμαρτία, πώς να το πω, προκαλεί οίκτο. Η καρδιά που έμαθε ν’ αγαπά, λυπάται όλη την κτίση».
Αρχ. Σωφρόνιος του Έσσεξ, Ο Γέροντας Σιλουανός του Άθω
Μια μέρα, ένα πρωινό προχώρησα μόνος μου στο παρθένο δάσος. Όλα, δροσισμένα από την πρωινή δροσιά, λαμπύριζαν στον ήλιο. Βρέθηκα σε μια χαράδρα. Την πέρασα. Κάθισα σ’ ένα βράχο. Δίπλα μου κρύα νερά κυλούσαν ήσυχα κι έλεγα την ευχή. Ησυχία απόλυτη. Τίποτα δεν ακουγόταν. Σε λίγο, μέσα στην ησυχία ακούω μια γλυκιά φωνή, μεθυστική, να ψάλλει, να υμνεί τον Πλάστη. Κοιτάζω, δεν διακρίνω τίποτα. Τελικά, απέναντι σ’ ένα κλαδί βλέπω ένα πουλάκι. ήταν αηδόνι. Κι ακούω το αηδονάκι να κελαηδάει, να σχίζεται. μάλλιασε, που λέμε, η γλώσσα του, φούσκωσε απ’ τους λαρυγγισμούς ο λαιμός του. Αυτό το πουλάκι το μικροσκοπικό να κάνει κατά πίσω τα φτερά του, για να έχει δύναμη και να βγάζει αυτούς τους γλυκύτατους τόνους, αυτή την ωραία φωνή και να φουσκώνει ο λάρυγγάς του! Πω, πω, πω! Να ‘χα ένα ποτηράκι με νερό, για να πηγαίνει να πίνει και να ξεδιψάει!
Μου ήρθαν δάκρυα στα μάτια. […]
Δεν μπορώ να σας μεταφέρω αυτά που ένιωσα. Αυτά που αισθάνθηκα. Σας φανέρωσα, όμως, το μυστήριο. Και σκεπτόμουν. «Γιατί το αηδονάκι να βγάζει αυτούς τους λαρυγγισμούς; Γιατί να κάνει αυτές τις τρίλιες; Γιατί να ψάλλει αυτό το υπέροχο άσμα; Γιατί, γιατί, γιατί… γιατί να ξελαρυγγιάζεται; Γιατί, γιατί, για ποιο σκοπό; Μήπως περιμένει να το επαινέσει κανείς; Όχι, βέβαια, εκεί κανείς δεν θα το κάνει αυτό». Μόνος μου φιλοσοφούσα. […] Πόσα δεν μου είπε το αηδονάκι! Και πόσα του είπα μες στη σιωπή: «Αηδονάκι μου, ποιος σου είπε ότι εγώ θα περνούσα από δω; Εδώ κανείς δεν πλησιάζει. Είναι τόσο απρόσιτο το μέρος. Πόσο ωραία κάνεις χωρίς διακοπή το καθήκον σου, την προσευχή σου στον Θεό! Πόσα μου λες, αηδονάκι μου, πόσα με διδάσκεις! Θεέ μου, συγκινούμαι. Αηδόνι μου, μου δείχνεις με το κελάηδημά σου πως να υμνώ τον Θεό, μου λες χίλια, πολλά, πάρα πολλά...
Δεν είμαι καλά από υγεία, να τα πω όπως τα νιώθω. Θα μπορούσε να γραφεί ένα ολόκληρο πεζογράφημα. Το αγάπησα πολύ το αηδόνι. Το αγάπησα και μ’ ενέπνευσε. Σκέφτηκα: «Γιατί εκείνο κι όχι κι εγώ; Γιατί εκείνο να κρύβεται κι όχι κι εγώ;». Και μου ήρθε στο νου ότι πρέπει να φύγω, πρέπει να χαθώ, πρέπει να μην υπάρχω. Είπα: «Γιατί; Είχε αυτό κόσμο μπροστά του; Ήξερε ότι ήμουν εγώ και τ’ άκουγα; Ποιος τ’ άκουγε που ξελαρυγγιάζονταν; Γιατί πήγαινε σε τέτοια κρυφά μέρη; Αλλά κι εκείνα τ’ αηδόνια μες στο λόγγο, μες στη ρεματιά που βρισκόντουσαν τη νύκτα και την ημέρα, το βράδυ και το πρωί, ποιος τ’ άκουγε που ξελαρυγγιαζόντουσαν όλα; Και γιατί το κάνανε αυτό το πράγμα; Και γιατί πηγαίνανε σε τέτοια κρυφά μέρη; Γιατί σπάζανε το λάρυγγά τους; Ο σκοπός ήταν η λατρεία, το ψάλσιμο στον Δημιουργό τους, η λατρεία στον Θεό». Έτσι τα εξηγούσα.
Όλα αυτά τα θεώρησα ότι ήταν του Θεού άγγελοι, δηλαδή πουλάκια που δοξάζανε τον Θεό, τον Πλάστη των πάντων και δεν τ’ άκουγε κανείς. Ναι, κρύβονταν, να μην τ’ ακούει κανείς, πιστέψτε με! Δεν τα ενδιέφερε να τ’ ακούνε, αλλά ποθούσαν μες στη μοναξιά, μες στην ησυχία, μες στην ερημιά, μες στην σιωπή να τ’ ακούει ποιος άλλος; Ο Πλάστης των πάντων, ο Δημιουργός του παντός. Αυτός που τους χάριζε ζωή και πνοή και φωνή. Θα ρωτήσετε: «Είχανε μυαλό;». Τι να πω, δεν ξέρω αν το έκαναν συνειδητά ή όχι. Δεν ξέρω. Γιατί αυτά είναι πουλάκια. Μπορεί τώρα να είναι στη ζωή και μετά να μην υπάρχουν, όπως λέει η Αγία Γραφή. Δεν πρέπει εμείς να σκεπτόμαστε διαφορετικά απ’ ό,τι λέει η Αγία Γραφή. Ο Θεός μπορεί να μας παρουσιάσει ότι όλοι αυτοί ήταν άγγελοι του Θεού. Εμείς δεν τα ξέρουμε αυτά. Πάντως κρύβονταν, να μην ακούσει κανείς τη δοξολογία τους.
Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης
Φωτεινή Στεφανίδη, εικονογράφηση από το βιβλίο Λ. Λαμπρέλη, Το κρυμμένο νερό
Ελαιόδεντρα στη Μυτιλήνη,
Κωνσταντίνος Μαλέας
Θυμάμαι τώρα, πως στη δεκαετία του 1960, όταν ήμουν διάκονος στη Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στην Πάτμο, ο γέροντάς μας, ο πατήρ Αμφιλόχιος, συνήθιζε να μας λέει: «Γνωρίζετε πως ο Θεός μας έδωσε μία ακόμη εντολή, που δεν αναφέρεται στην Αγία Γραφή; Είναι η εντολή να αγαπάτε τα δέντρα». Πίστευε, πως όποιος δεν αγαπούσε τα δέντρα δεν αγαπούσε τον Χριστό. «Όταν φυτεύετε ένα δέντρο», μας έλεγε, «φυτεύετε ελπίδα, φυτεύετε ειρήνη, φυτεύετε αγάπη και θα λάβετε τη χάρη του Θεού». Ήταν ένας οικολόγος πολύ πριν η οικολογία έρθει στην επικαιρότητα. Ακούγοντας τις εξομολογήσεις των χωρικών, τους έβαζε ως επιτίμιο ή ποινή, να φυτέψουν ένα δέντρο. Και δεν ήταν μόνο αυτό: ο ίδιος περιφερόταν στο νησί για να δει πώς πηγαίνουν τα επιτίμια των χωρικών, να δει αν πότιζαν τακτικά το δέντρο που είχαν φυτέψει και αν το φρόντιζαν να μην το φάνε οι κατσίκες. Το παράδειγμα και η επίδρασή του μεταμόρφωσαν το νησί: εκεί που πριν ογδόντα χρόνια το νησί ήταν γεμάτο ξερές και γυμνές πλαγιές, σήμερα φύονται πεύκα και ευκάλυπτοι.
Κάλλιστος Ware, «Δια της Δημιουργίας στον Δημιουργό»
Ο Άγιος Μόδεστος και τα ζώα
Ο Άγιος Μόδεστος φέρεται να προστατεύει τα ζώα, ιδιαίτερα αυτά που σέρνουν άροτρο. Στη γιορτή του δε «γιορτάζουν» μόνο τα βόδια αλλά και όλα τα οικόσιτα ζώα. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας γίνονται αγιασμοί και τα ζώα «ευλογούνται» από τον ιερέα. Στη Λέσβο, στην γιορτή του Αγίου Μόδεστου, παίρνουν αγιασμό και ραντίζουν με αυτόν τα χωράφια τους, για να γλυτώσουν από τις ακρίδες και όλα τα άλλα κακά.
Η Εκκλησία γιορτάζει τον προστάτη των ζώων, Άγιο Μόδεστο, στις 18 Δεκεμβρίου.
Κύριε Ιησού Χριστέ, Εσύ που είσαι ο Θεός μου, γεμάτος ελεημοσύνη και Πανάγαθος, Εσύ που με σοφία δημιούργησες ολόκληρο τον κόσμο, που μπορούμε να συλλάβουμε με τον νου και τις αισθήσεις μας. Εσύ που όλα τα δημιουργήματά Σου τα πλημμυρίζεις με τα ελέη Σου.
Εσύ που με την πανάγαθη Πρόνοιά Σου για όλα προνοείς και για όλα σου τα κτίσματα, άυλα ή υλικά, λογικά ή άλογα, έμψυχα ή άψυχα, από το πρώτο μέχρι το τελευταίο φροντίζεις […]
Σε Σένα λοιπόν δέομαι, Δέσποτα Πανάγαθε και Ποιητή του παντός, και Σε , που είσαι ο αίτιος της ζωής, ικετεύω. Άκουσε με ευμένεια την προσευχή μου αυτή και διώξε κάθε θανατηφόρα ασθένεια και κακό από τα βόδια, τα άλογα, τα γαϊδούρια, τα μουλάρια, τα πρόβατα, τις κατσίκες, τις μέλισσες και τα υπόλοιπα ζώα, όσα χρειάζονται στη ζωή τους οι δούλοι Σου, που επικαλούνται Εσένα, που δίνεις όλα τα καλά και το όνομά μου. [.…]
Ναι, Κύριε Ιησού Χριστέ, λυπήσου τα σπλάχνα Σου τα ίδια και ελέησε τα ζώα που πάσχουν, καθώς θερίζονται από το δρεπάνι του θανάτου. Και επειδή δεν μπορούν να μιλήσουν, μόνο με τα μουγκανίσματα και τις γοερές και άναρθρες φωνές μιλούν για τα βάσανα και τον πόνο τους, ώστε να τραβήξουν την συμπάθεια όσων έχουν λόγο […]
Όπως γράφει ο πρώτος βιογράφος του Άγ. Φραγκίσκου Thomasso da Celano (περ. 1190 1260), «ο Φραγκίσκος απαγόρευε στους αδελφούς, όταν έκοβαν ξύλα να τα ξεριζώνουν για να μπορούν να πετάξουν νέους βλαστούς, συνέλεγε από το δρόμο τα μικρά σκουλήκια, για να μην ποδοπατηθούν, και ήθελε να δίδεται στις μέλισσες το καλύτερο μέλι και το καλύτερο κρασί για να μην πεθαίνουν από την πείνα κατά τη διάρκεια του κρύου χειμώνα». Και για την ημέρα των Χριστουγέννων, ήθελε να ζητήσει από τον άρχοντα να εκδώσει ένα διάταγμα, δια του οποίου όλοι εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα, να σκορπίσουν στους δρόμους στάρι και δημητριακά, έτσι ώστε σε μια τέτοια λαμπρή μέρα τα πουλιά και ιδιαίτερα οι αδελφοί κορυδαλλοί να έχουν άφθονη τροφή».
Ο Άγ. Bonaventura da Balneoregio (1218-1274) περιγράφει τον Άγ. Φραγκίσκο περιτριγυρισμένο από πουλάκια, που, «κάνοντας χειρονομίες με θαυμαστό τρόπο, τέντωναν το λαιμό τους, άπλωναν τα φτερά, άνοιγαν το ράμφος τους, κοιτάζοντάς τον σταθερά. Και αυτός περνούσε ανάμεσά τους, με θαυμαστό πνευματικό ζήλο, και τα ακουμπούσε με το ράσο του, και κανένα δεν κουνιόταν από τη θέση του».
Είναι χαρακτηριστική η συνομιλία του Φραγκίσκου με τον τρομερό λύκο που είχε τρομοκρατήσει τους κατοίκους του Γκούμπιο, μιας κωμόπολης στην επαρχία της Ούμπρια. Ο Φτωχούλης, ενώ όλοι οι κάτοικοι ήταν εγκλωβισμένοι από το φόβο τους μέσα στα τείχη της πόλης,
βγήκε με τους συντρόφους του για να συναντήσει τον λύκο. Αφού τον μάλωσε για τις ζημιές που είχε προκαλέσει, του είπε: «Όλοι παραπονιούνται και κραυγάζουν εναντίον σου και ολόκληρη η περιοχή είναι εχθρική απέναντί σου∙ μα εγώ θέλω, αδελφέ λύκε, να κάνω ειρήνη ανάμεσα σ’ εσένα και σ’ αυτούς. Εσύ δεν θα τους επιτεθείς ποτέ ξανά, και εκείνοι θα σε συγχωρήσουν για τις προηγούμενες επιθέσεις, και ούτε οι άνθρωποι, ούτε τα σκυλιά δεν θα σε κατατρέχουν πλέον”. Και μετά απ’ αυτά τα λόγια, ο λύκος, με κινήσεις του σώματος και της ουράς και των αυτιών και κατεβάζοντας το κεφάλι, έδειχνε ότι συμφωνούσε με αυτά που έλεγε ο άγιος Φραγκίσκος και ότι δεχόταν να τα τηρήσει.
Κήρυγμα του Αγ. Φραγκίσκου στα πουλιά,
Τζιότο, (1296)
Τότε ο άγιος Φραγκίσκος είπε: «Αδελφέ λύκε, επειδή ευαρεστείσαι να συμφωνήσεις και να τηρήσεις αυτή την ειρήνη, εγώ σου υπόσχομαι ότι, όσο ζεις, οι κάτοικοι αυτής της περιοχής θα φροντίζουν πάντα να μην υποφέρεις πια από την πείνα. Επειδή –εγώ το ξέρω καλάεξαιτίας της πείνας έκανες όλες τις ζημιές. Αλλά επειδή εγώ σου εγγυώμαι κάτι τέτοιο, αδελφέ λύκε, θέλω κι εσύ να μου υποσχεθείς ότι δεν θα βλάψεις πια ούτε άνθρωπο, ούτε ζώο. Μου το υπόσχεσαι;». Και ο λύκος, κατεβάζοντας το κεφάλι, έδωσε φανερό σημάδι ότι το υποσχόταν».
Με την ίδια τρυφερότητα και αγάπη μίλησε σ’ ένα σμάρι άγριες τρυγόνες που ένας νέος είχε πιάσει και ετοιμαζόταν να τις πουλήσει. Ο Φραγκίσκος, αφού παρακάλεσε τον νεαρό να του δώσει τα πουλιά, τα «πήρε στην αγκαλιά του και άρχισε να τους μιλάει γλυκά: «Αδελφές μου, άδολες τρυγόνες, αθώες και αγνές, γιατί αφήσατε να σας πιάσουν; Να τώρα, εγώ θέλω να σας γλιτώσω από τον θάνατο και να σας φτιάξω φωλιές, για να καρπίσετε και να πληθύνετε, σύμφωνα με την εντολή του Δημιουργού μας».
Π. Αρ. Υφαντής (επιμ.), Τα Μικρά Άνθη του αγίου Φραγκίσκου
Ας θεωρήσουμε τους εαυτούς μας, ο καθένας ανάλογα με τη θέση του ή τη θέση της, ως προσωπικά υπεύθυνους για τον κόσμο, που μας εμπιστεύτηκε ο Θεός. Ό,τι προσέλαβε ο Υιός του Θεού και το έκανε σάρκα Του μέσα από την Ενσάρκωσή Του, δεν θα έπρεπε [να επιτρέψουμε] να χαθεί. Αντίθετα, θα έπρεπε να γίνει ευχαριστιακή προσφορά στον Δημιουργό ένας ζωοποιός άρτος, από τον οποίο θα μεταλαμβάνουν εν δικαιοσύνη και αγάπη όλοι∙ ένας δοξαστικός ύμνος για όλα τα πλάσματα του Θεού.
Κάθε πουλί
που βουτάει στο γαλάζιο
κάθε χορταράκι
που φυτρώνει στην άκρη του δρόμου
μάς φέρνει το μήνυμα του Θεού.
Ο άνθρωποι
περνούν πλάι μας
ωραίοι αγαπημένοι
ντυμένοι
τ’ όνειρό μας τη νιότη μας
και την αγάπη μας.
Αγαπούμε
τον ουρανό και τη γη
τους ανθρώπους και τα ζώα
τα ερπετά και τα έντομα.
Είμαστε κι εμείς
όλα μαζί
κι ο ουρανός κι η γη.
Το κορμί μας περήφανο
απ’ της χαράς την ομορφιά.
Το χέρι μας παντοδύναμο
απ’ την ορμή της αγάπης.
Μέσα στη φούχτα της αγάπης
χωράει το σύμπαν.
Ο χορός της άνοιξης,
Κ. Παρθένης
Προτάσεις για εργασίες και δραστηριότητες στην τάξη
Α. Κιλεσσόπουλος