Νεοελληνική Γλώσσα (Β΄ Γυμνασίου)

Β ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ – ΣΥΖΥΓΙΕΣ

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

Β1 Ενεργητική και παθητική φωνή

εικόνα Ακούω και μιλώ

Ένας από εσάς να μεταφέρει καθένα από τα παρακάτω ρήματα στο α΄ ενικό πρόσωπο του ενεστώτα και να πει αν ανήκει στην ενεργητική ή την παθητική φωνή και ένας άλλος να προσπαθήσει να σχηματίσει την άλλη φωνή του ίδιου ρήματος. • Τι παρατηρείτε;
πρότεινε, είπε, έχει ξεχαστεί, χρειάζεσαι, εξημέρωσε, θα θυμίζει, φάνηκε
Στις παρακάτω προτάσεις παρατηρήστε ποια είναι η φωνή των ρημάτων. • Όσα ρήματα είναι ενεργητικής φωνής δείχνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί και όσα είναι παθητικής ότι το υποκείμενο παθαίνει κάτι ή δεν ισχύει πάντα αυτό;
– Εκτρέφουν και κότες. (κείμ. 1)
– Υπάρχουν κυνηγοί σ' εκείνο τον πλανήτη; (κείμ. 1)
– Διαφορετικά θα του εμπιστευτείς πράγματα. (κείμ. 4)
– Προδόθηκες από κάποιους φίλους σου; (κείμ. 4)

εικόνα Κείμενο 5 [Είσαι σε πάρτι…]

Στις εφτά ακριβώς χτύπησε το κουδούνι της πόρτας και το σπίτι γέμισε μονομιάς από χαρές και γέλια. Όλα τα παιδιά είχαν φτάσει μαζί. Μιλούσαν όλοι, και ο καθένας βιαζόταν κάτι να πει, λες και είχαν να ιδωθούν μέρες.

Η κυρία Μαρίκα, αφού τους καλωσόρισε, πήγε στην κουζίνα να ετοιμάσει τους μεζέδες, ν' ανάψει το φούρνο να ζεσταίνονται τα τυροπιτάκια. Από το σαλόνι της ερχόταν κάποια ρυθμική-μονότονη μουσική. Η Ρέα είχε βάλει κιόλας ένα δίσκο. «Παράξενο» σκέφτηκε «πώς δεν έβαλαν κανένα από τα έξαλλά τους, που κάνουν τόση φασαρία...».

– Είναι ο καινούριος δίσκος των Ρόλινγκ Στόουνς, εξήγησε η Ρέα στους φίλους της. Χτες τον αγόρασα, πώς σας φαίνεται; Πού οι παλιοί Στόουνς; Άλλος ρυθμός εντελώς, ντίσκο...

Όλοι όρθιοι άκουγαν μιλώντας, γελώντας. Ο Πέτρος φορούσε ένα πουκάμισο εμπριμέ με λουλούδια και μια μονόχρωμη πράσινη γραβάτα, κι έτσι κοντός που ήταν, έμοιαζε με μικρό κύριο, κωμικό. Ο Αλέξης φορούσε πουλόβερ με ψηλό γιακά, δε σκοτιζόταν για το ντύσιμό του και ήταν πάντα ντυμένος όπως τον βόλευε.

Η Τάνια τού είπε κοροϊδευτικά:
– Καημένε Αλέξη, πότε θα μάθεις να φέρεσαι; Σε πάρτι είσαι κι όχι στο ποδόσφαιρο!
Παραξενεύτηκε ο Αλέξης:
– Γιατί, τι έχω;
Η Σόφη γέλασε:
– Ο Αλέξης έχει προσωπικότητα. Δε χρειάζεται γραβάτες και έξαλλα πουκάμισα για να ξεχωρίζει.
– Για μένα το λες; τη ρώτησε ο Πέτρος και πήρε ύφος φτιάχνοντας τη γραβάτα του, μπροστά στον καθρέφτη.
– Και βέβαια για σένα. Μια σταλιά άνθρωπος και μου στολίζεσαι σαν χίπης…
Ο Πέτρος δε θύμωνε με τα πειράγματα των φίλων του.
– Όταν, κυρά μου, ντύνομαι έτσι, μου φαίνεται πως ψηλώνω.

Ζωρζ Σαρή, Το ψέμα, εκδ. Πατάκη, 1996

Διαβάζω και γράφω

1. Συμπληρώστε τον πίνακα με ρήματα από τα κείμενα 1 και 5. • Έπειτα συμπληρώστε τα κενά που έμειναν με δικούς σας τύπους ρημάτων που θα αφορούν τις σχέσεις σας με τους φίλους σας.

	Ενεργητική φωνή	Παθητική φωνή
Ενεστώτας
Παρατατικός
Εξακολουθητικός μέλλοντας
Συνοπτικός μέλλοντας
Αόριστος
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσμένος μέλλοντας

2. Μεταφέρετε τους τύπους των ρημάτων στην άλλη φωνή και σχηματίστε με αυτά προτάσεις που θα αναφέρονται στους φίλους σας/στη φιλία:

δημιουργώ: ………………………………............................

θα βρείτε: ………………………………..............................

αγαπάς: ………..…………………………............................

δεν έχω προδοθεί: …..……………….............................

στολίζεσαι: ………………………………...........................

3. Συγκεντρώστε από τα κείμενα 3 και 5 όσα ρήματα έχουν μόνο ενεργητική ή μόνο παθητική φωνή.
Ρήματα μόνο σε ενεργητική φωνή: ……………………………………………………………………...............
Ρήματα μόνο σε παθητική φωνή (αποθετικά): ……………………………………………………………………

εικόνα Μαθαίνω για τις φωνές του ρήματος

Τα ρήματα κλίνονται σύμφωνα με τη φωνή στην οποία ανήκουν.
Πολλά ρήματα συναντώνται και στην ενεργητική και στην παθητική φωνή. Άλλα έχουν μόνο ενεργητική φωνή και άλλα μόνο παθητική. Αυτά που έχουν μόνο παθητική φωνή λέγονται αποθετικά.
Η ενεργητική και η παθητική φωνή δεν ταυτίζονται πάντα με τη σημασία των ρημάτων. π.χ. σκέφτομαι: παθητική φωνή, ενεργητική σημασία

B2 Συζυγίες του ρήματος

εικόνα Ακούω και μιλώ

Προσέξτε τα παρακάτω ρήματα που αναφέρονται στη φιλία. Σε ποια φωνή ανήκουν; • Ποια συλλαβή τους τονίζεται; • Είναι η ίδια σε όλα;
α. Γυρεύω φίλους. (κείμ. 1)
β. Δημιουργώ δεσμούς. (κείμ. 1)
γ. Λυπάμαι πολύ. (κείμ. 2)
δ. Προσφέρομαι σε όλους. (κείμ. 3)
Βρείτε στο κείμενο 3 τα ρήματα που στο α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα τονίζονται στη λήγουσα.

εικόνα Διαβάζω και γράφω

1. Απευθυνόμενος σε κάποιο φίλο/κάποια φίλη σας, αλλάξτε τις παρακάτω προτάσεις μεταφέροντας τα ρήματα στο α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα. Στη συνέχεια, γράψτε τους τύπους που σχηματίσατε στην πρώτη στήλη, στη δεύτερη σημειώστε τη φωνή και στην τρίτη την κατάληξή τους.
α. Όταν κανείς ψάχνει ένα φίλο, ψάχνει να βρει κάποιον εχέμυθο. (κείμ. 4)
β. Κάποια παιδιά με συμπαθούνε. (κείμ. 4)
γ. Πρέπει όμως να τους εμπιστεύεσαι όλους. (κείμ. 4)
δ. Κι αυτά φοβάμαι ότι σπάνια τα βρίσκεις σήμερα. (κείμ. 4)

Ρήματα	Φωνή	Κατάληξη

2. Στα ίδια ρήματα σχηματίστε τον παρατατικό, τον εξακολουθητικό και συνοπτικό μέλλοντα. • Παρατηρείτε διαφορές στον τονισμό ή στις καταλήξεις, συγκρίνοντας ρήματα της ίδιας φωνής, και σε ποιους χρόνους;

Ρήματα	Παρατατικός	Εξακολουθητικός Μέλλοντας	Συνοπτικός Μέλλοντας

Παρατηρώ ……………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………................................................................................................................................................

3. Σχηματίστε το β΄ ή γ΄ ενικό πρόσωπο των ρημάτων (όποιο δεν υπάρχει) και γράψτε προτάσεις που θα απευθύνονται στο φίλο/στη φίλη σας (β΄ ενικό) ή θα μιλούν γι' αυτόν/αυτήν (γ΄ ενικό). • Κλίνονται όλα με τις ίδιες καταλήξεις;
α. Τι ζητάς από μια φίλη; (κείμ. 4)
β. Αλλά η Πόπη διαφωνεί. (κείμ. 4)
γ. Πώς φοβάσαι ότι μπορεί να σε προδώσει; (κείμ. 4)
δ. Γι' αυτό λοιπόν, βαριέμαι λίγο. (κείμ. 1)
..........................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................

εικόνα Μαθαίνω για τις συζυγίες του ρήματος

Όσα ρήματα κλίνονται κατά τον ίδιο τρόπο αποτελούν μια συζυγία. Οι συζυγίες είναι δύο:
• Στην πρώτη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στο α΄ πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα στην παραλήγουσα (κατάληξη -ω) και του παθητικού ενεστώτα στην προπαραλήγουσα (κατάληξη -ομαι).
• Στη δεύτερη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στο α΄ πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα στη λήγουσα (κατάληξη -ώ) και του παθητικού ενεστώτα στην παραλήγουσα (καταλήξεις -ιέμαι ή -ούμαι, -άμαι).
Τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας διαιρούνται σε δύο τάξεις:

	Α΄ ΤΑΞΗ	Β΄ ΤΑΞΗ
• Ενεργητική φωνή	-ώ, -άς, -ά	-ώ, -είς, -εί
• Παθητική φωνή	-ιέμαι, -ιέσαι, -ιέται	-ούμαι -είσαι -είται ή -άμαι, -άσαι, -άται