Νεοελληνική Γλώσσα (Β΄ Γυμνασίου)

Γ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

Γ1 Τα είδη των συνθέτων

Η σύνθεση είναι η διαδικασία δημιουργίας νέων λέξεων (βλ.βίντεο) από δύο ή περισσότερες άλλες λέξεις. Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να συνθέσουν τη νέα λέξη λέγονται συνθετικά και η λέξη που σχηματίζεται λέγεται σύνθετη λέξη ή σύνθετο.

α΄ συνθετικό + β΄ συνθετικό → σύνθετο ή σύνθετη λέξη

εικόνα Ακούω και μιλώ

Δείτε στα κείμενα της ενότητας τις λέξεις: κατάκαρδα, στομαχόπονο (κείμ. 1), μεγαλουπόλεων (κείμ. 2), ξαναβρούν (κείμ. 4). Μπορείτε να ανακαλύψετε τα συνθετικά τους; • Πώς συνδυάζονται αυτά για να δώσουν τη σημασία της σύνθετης λέξης;
Από το κείμενο 3:
– ιδιότροπος = αυτός που έχει ιδιαίτερους (περίεργους) τρόπους.
• Πώς λέγεται αυτός που έχει μεγάλο σώμα;
– πειραματόζωο = το ζώο που χρησιμοποιείται για πειράματα.
• Πώς λέγεται το ποτήρι που χρησιμοποιείται για κρασί;

εικόνα Μαθαίνω για τη σημασία των συνθέτων

εικόνα

Γ2 Η μορφή των συνθέτων: το συνδετικό φωνήεν

Το -ο- που εμφανίζεται συνήθως ανάμεσα στο θέμα του πρώτου συνθετικού (όταν αυτό είναι κλιτό) και στο δεύτερο συνθετικό (όταν αυτό αρχίζει με σύμφωνο) λέγεται συνδετικό φωνήεν (γυναίκες + παιδιά →
γυναικ -ό- παιδα).
Το βλέπουμε επίσης και σε πολλά επιρρήματα (κρυφ-ά + μιλώ → κρυφομιλώ).
Ωστόσο, όταν το δεύτερο συνθετικό αρχίζει με φωνήεν (κυρίως α ή ο), το συνδετικό -ο- συνήθως δεν εμφανίζεται:
δεκαπέντε + Αύγουστος → Δεκαπενταύγουστος γλυκός + ανάλατος → γλυκανάλατος
αλλά έχουμε και
βόρειος + ανατολικός → βορειοανατολικός

εικόνα Διαβάζω και γράφω

Στα σύνθετα της δραστηριότητας 1 (Ακούω και μιλώ) της ίδιας υποενότητας κατάκαρδα, στομαχόπονος, μεγαλούπολη, ξαναβρίσκω γράψτε τα δύο συνθετικά τους.

α΄ συνθετικό
……………….....
……………….....
……………….....
……………….....

β΄ συνθετικό
……………….....
……………….....
……………….....
……………….....

• Σχηματίστε νέες σύνθετες λέξεις, χρησιμοποιώντας το ένα από τα δύο συνθετικά καθεμίας και αλλάζοντας το άλλο συνθετικό, π.χ. στομαχ-ό-πονος - κοιλ-ό-πονος.