3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ. Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Τα πρώτα χρόνια

Πορτρέτο του Αλέξανδρου που βρέθηκε στη Βεργίνα σε τάφο που αποδίδεται στον Φιλίππο Β’ (Bιργίνα, Αρχαιολογικό Μουσείο).

Οι μεγάλες συγκρούσεις

Στα 336 π.Χ., μετά τη δολοφονία του Φιλίππου, ο πρωτότοκος γιος του Αλέξανδρος γίνεται βασιλιάς της Μακεδονίας σε ηλικία είκοσι ετών. Μαθητής του Αριστοτέλη από τα παιδικά του χρόνια, αποκτά μια παιδεία βαθύτατα ελληνική, η οποία θα σφραγίσει ολόκληρη τη ζωή του. Διαβάζει Πίνδαρο, Ηρόδοτο, Θουκυδίδη και λατρεύει τον Όμηρο. Όνειρά του είναι η πραγματοποίηση των σχεδίων του πατέρα του για συντριβή της περσικής δύναμης και η διάδοση του ελληνικού πνεύματος σε όλο τον κόσμο.
Μόλις καταλαμβάνει το θρόνο της Μακεδονίας ο Αλέξανδρος, συγκαλεί ξανά το Συνέδριο της Κορίνθου. Ονομάζεται από αυτό «στρατηγός αυτοκράτορας» των Ελλήνων. Κατόπιν τακτοποιεί με ταχύτητα τις πολιτικές εκκρεμότητες στην Ελλάδα και απερίσπαστος αρχίζει να προετοιμάζει την εκστρατεία εναντίον της Περσίας. Από το 336 π.Χ. βασιλιάς της Περσίας ήταν ο Δαρείος ο Γ’ ο Κοδομανός, ικανός ηγέτης, ο οποίος προσπαθεί να αναδιοργανώσει το περσικό κράτος. Ο Αλέξανδρος, γνωρίζοντας τις δυσχέρειες του Δαρείου, επιταχύνει την εκστρατεία. Ξεκινά από την Πέλλα το 334 π.Χ. με μία μέτρια στρατιωτική δύναμη που δεν ξεπερνούσε τους 40.000 άνδρες. Διαβαίνει τον Ελλήσποντο και αντιμετωπίζει σε πρώτη φάση τους Πέρσες στον Γρανικό ποταμό (334 π.Χ.). Οι Πέρσες ηττώνται και ο Αλέξανδρος γίνεται κύριος της Μικράς Ασίας. Η δεύτερη σύγκρουση ανάμεσα στο στρατό του Αλέξανδρου και τους Πέρσες πραγματοποιείται στην πεδιάδα της Ισσού (333 π.Χ.). Οι Έλληνες νικούν και πάλι. Οι Πέρσες με τον ηττημένο Δαρείο υποχωρούν στα ενδότερα του κράτους τους και ο Αλέξανδρος, αφού καταλαμβάνει τη Φοινίκη, εισβάλλει στην Αίγυπτο.

Η ίδρυση της Αλεξάνδρειας

Εκεί ιδρύει την πρώτη από τις πόλεις, στις οποίες θα δώσει το όνομά του, την Αλεξάνδρεια. Η πόλη αυτή θα εξελιχθεί στο σπουδαιότερο οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο της Μεσογείου.

Το 331 π.Χ. ο Αλέξανδρος, ξεκινώντας από την Αίγυπτο, προχωρεί ανατολικά, προς το κέντρο του περσικού κράτους. Στα Γαυγάμηλα της Μηδείας, σε μία από τις σφοδρότερες συγκρούσεις της αρχαιότητας, ο περσικός στρατός συντρίβεται. Ουσιαστικά το περσικό κράτος έχει διαλυθεί, ο Δαρείος δολοφονείται και ο Αλέξανδρος, χωρίς αντίσταση, καταλαμβάνει όλες τις μεγάλες περσικές πόλεις, τη Βαβυλώνα, τα Σούσα, την Περσέπολη και τα Εκβάτανα. Μετά τη δολοφονία του Δαρείου ο Αλέξανδρος προβάλλεται ως ο νόμιμος διάδοχος του Πέρση βασιλιά και συνεχίζει την εκστρατεία του προς τα ανατολικά. Μετά από σκληρούς αγώνες με τους τοπικούς ηγεμόνες και τους τοπικούς πληθυσμούς των ανατολικών επαρχιών του περσικού κράτους (Αρεία, Βακτρία, Δραγγιανή), οι Μακεδόνες κατορθώνουν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους σε ολόκληρη την αχανή έκταση της περσικής αυτοκρατορίας.

Η ΚΤΙΣΗ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

Έφθασε στην πόλη Κάνωβο, περιέπλευσε τη λίμνη Μαρία και αποβιβάστηκε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η Αλεξάνδρεια, πόλη που φέρει το όνομά του. Ο Αλέξανδρος σκέφτηκε πως αυτή η περιοχή είναι πολύ κατάλληλη για να χτιστεί εκεί μια πόλη, με μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης. Ένιωσε έντονη επιθυμία να ξεκινήσει το έργο˙ χάραξε ο ίδιος το σημείο όπου έπρεπε να χτιστεί η αγορά, τα ιερά αφιερωμένα στις ελληνικές θεότητες και ένα στην Ίσιδα, την Αιγύπτια θεά, και το τείχος που θα περιέβαλλε την πόλη. Θυσίασε στους θεούς και τ’ αποτελέσματα της θυσίας ήταν ευνοϊκά.

Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Γ, 1-2 (Μετ. Δ. Μόσχου)

Τι σημαίνει, κατά τη γνώμη σου, ότι ο Αλέξανδρος έχτισε ναό στην Ίσιδα;

Η εκστρατεία του
Μ. Αλέξανδρου
(334-324 π.Χ.)

Στην Ινδική

Το 326 π.Χ. ο μακεδονικός στρατός κατευθύνεται προς τον Ινδό ποταμό. Όνειρο του Αλέξανδρου ήταν να φθάσει στο ανατολικότερο σύνορο της οικουμένης, που πίστευαν ότι βρίσκεται στην Ινδία. Την τελευταία μεγάλη μάχη την έδωσε στον Yδάσπη, παραπόταμο του Ινδού ποταμού, αντιμέτωπος με τον Ινδό βασιλιά Πώρο (326 π.Χ.), τον οποίο και νίκησε. Από τον Yδάσπη προχωρεί ανατολικότερα, προς τον άλλο παραπόταμο του Ινδού, τον Ύφαση. Επιθυμεί να φθάσει στον Γάγγη˙ όμως ο στρατός του εξαντλημένος από τους συνεχείς πολέμους και τις κακουχίες αρνείται να τον ακολουθήσει. Ο Αλέξανδρος αναγκάζεται να επιστρέψει στα Σούσα (324 π.Χ.). Τον επόμενο χρόνο (323 π.Χ.) πεθαίνει στη Βαβυλώνα.

Κοντά στον μύθο

Στην κληρονομιά του πατέρα του, τη Μακεδονία και το «Κοινόν των Ελλήνων» ο Αλέξανδρος προσθέτει μια ολόκληρη αχανή αυτοκρατορία. Η ελληνική παρουσία κυριαρχεί σ’ έναν ολόκληρο κόσμο. Ο Αλέξανδρος πέρα από ιστορία, σύνορα και λαούς, μυθοποιείται.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Απερίσκεπτος, λοιπόν, και βιαστικός ο Αλέξανδρος, καθώς κινήθηκε προς τόσο σπουδαίο εγχείρημα έχοντας μηδαμινούς πόρους; Όχι βέβαια. Ποιος, άλλωστε, ξεκίνησε ποτέ με μεγαλύτερα και ωραιότερα εφόδια μεγαλοψυχίας, σύνεσης, σωφροσύνης και ανδρείας, με τα οποία τον είχε οπλίσει η φιλοσοφία για την εκστρατεία του; Προχωρούσε, λοιπόν, προς τους Πέρσες έχοντας πάρει περισσότερα εφόδια από τον δάσκαλό του Αριστοτέλη παρά από τον πατέρα του Φίλιππο.

Πλούταρχος, Ηθικά, 327 Ε (Μετ. Φιλολογική ομάδα εκδόσεων «Κάκτος»)

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες

1. Μελέτησε τον χάρτη και προσδιόρισε τις χώρες που κατέκτησε ο Αλέξανδρος.

2. Ποιες μάχες έκριναν την εκστρατεία του Αλέξανδρου;