Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής ![Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή:Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]](extras/images/link_ext.png)
YΠOTAKTIKH ΣYNΔEΣH TΩN ΠPOTAΣEΩN B |
B1 Δευτερεύουσες προτάσεις
- Χωρίστε τις παρακάτω περιόδους σε προτάσεις:
α. «Ο κόσμος της αγοράς απλώνεται μπροστά μας, καθώς κατηφορίζουμε την οδό Ερμού» (κείμ. 3)
β. «Αυτό ήταν απαραίτητο, επειδή η περιοχή ήταν πολύ εκτεθειμένη σε πειρατικές επιδρομές» (κείμ. 1)
γ. «Οι άνεμοι, που φυσούν σχεδόν ακατάπαυστα, και το βραχώδες έδαφος δεν αφήνουν τίποτα να φυτρώσει» (κείμ. 1)
• Ποιες από τις προτάσεις αυτές συμπληρώνουν το νόημα μιας άλλης πρότασης, εξαρτώνται δηλαδή από μια άλλη πρόταση; • Βρείτε τες και υπογραμμίστε τες. • Θυμάστε πώς ονομάζονται οι προτάσεις αυτές; • Αν όχι, ανατρέξτε στην 8η ενότητα του βιβλίου σας.
- Τι είδους πληροφορίες δίνουν οι προτάσεις που υπογραμμίσατε παραπάνω; • Σε ποιες ερωτήσεις απαντούν; • Μπορείτε να σκεφτείτε και να διατυπώσετε τις ερωτήσεις αυτές;
- Bρείτε και υπογραμμίστε τις δευτερεύουσες προτάσεις στα παρακάτω αποσπάσματα:
α. «Όταν άσπριζε η κάμαρα κι έφεγγαν οι τοίχοι, τα ιστιοφόρα είχαν πια καβατζάρει τους πελώριους βράχους στην άκρη του κόλπου κι έρχονταν να φορτώσουν ξυλεία» (κείμ. 2)
β. «Με έπαιρνε σηκωτό ο πατέρας από το παράθυρο, να μ' ακουμπήσει κοιμισμένο στο κρεβάτι» (κείμ. 2)
• Tι είδους πληροφορίες δίνουν οι προτάσεις που υπογραμμίσατε; • Διατυπώστε τις ερωτήσεις στις οποίες απαντούν.
◗ Oι δευτερεύουσες προτάσεις λειτουργούν είτε ως αντικείμενο ή υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης, π.χ. Είπε ότι θα φύγει από τον τόπο του, είτε ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί· δηλώνουν δηλαδή:
– χρόνο, π.χ. Όταν κατηφορίζεις την Ερμού, έχεις όλη την πόλη μπροστά σου.
– αιτία, π.χ. Θύμωσε, επειδή ο Γιάννης αποφάσισε να φύγει.
– σκοπό, π.χ. Τα καράβια έρχονταν (για) να φορτώσουν ξυλεία.
– αποτέλεσμα, π.χ. Μιλά πολύ σιγά, ώστε μόλις ακούγεται.
– υπόθεση, π.χ. Αν πάτε στη Μυτιλήνη, θα περάσετε ωραία.
– εναντίωση, π.χ. Αν και περνάει δύσκολα, δεν αφήνει τον τόπο του.
 Kείμενο 5 [Κόρινθος]
…Λέγεται ότι πρώτοι οι Κορίνθιοι χρησιμοποίησαν το σημερινό τρόπο κατασκευής των καραβιών κι οργάνωσης του ναυτικού κι ότι στην Κόρινθο, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ναυπηγήθηκαν τριήρεις. Και φαίνεται πως ο Κορίνθιος ναυπηγός Αμεινοκλής έφτιαξε τέσσερα πολεμικά καράβια για τους Σαμιώτες. […]
Επειδή οι Κορίνθιοι έχτισαν την πόλη τους πάνω στον Ισθμό, έγινε από πολύ παλιά εμπορικό κέντρο, γιατί οι Έλληνες, τα παλιά τα χρόνια, επικοινωνούσαν περισσότερο από στεριά παρά από θάλασσα και τόσο αυτοί που έμεναν στην Πελοπόννησο όσο κι εκείνοι που κατοικούσαν έξω απ' αυτήν ήταν υποχρεωμένοι να έρχονται σε επικοινωνία μεταξύ τους διαμέσου της χώρας των Κορινθίων.
Έτσι οι Κορίνθιοι έγιναν πολύ πλούσιοι, όπως μαρτυρούν κι οι παλιοί ποιητές που επονόμασαν την πόλη πλούσια…
Θουκυδίδη Ιστορία, Βιβλίο Ι, 13, εκδ. Mαλλιάρης-Παιδεία, 1985
- «Λέγεται ότι πρώτοι οι Κορίνθιοι… παρά από θάλασσα…»: Βρείτε και υπογραμμίστε τις δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος αυτού στο κείμενο 5.
- Ποιες από τις δευτερεύουσες προτάσεις αυτές είναι υποκείμενο ή αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης; • Ποιες λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί; • Τι δηλώνουν;
B2 Υποτακτική σύνδεση προτάσεων
- Μελετήστε ξανά τα αποσπάσματα που σας δόθηκαν στις δραστηριότητες 1 και 3 (Ακούω και μιλώ) της υποενότητας Β1. • Με ποιους συνδέσμους εισάγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που περιλαμβάνονται σε αυτά;
- Βρείτε με ποια πρόταση συνδέει κάθε σύνδεσμος που εντοπίσατε τη δευτερεύουσα πρόταση που εισάγει. • Ποιες από τις προτάσεις αυτές είναι κύριες και ποιες δευτερεύουσες;
- Βρείτε τους συνδέσμους που εισάγουν τις δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος: «Λέγεται ότι πρώτοι οι Κορίνθιοι… παρά από θάλασσα…» (κείμ. 5)
- ◗ Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες (η μία εξαρτάται από την άλλη), συνδέονται μεταξύ τους με κάποιον από τους υποτακτικούς συνδέσμους ή με μια αναφορική αντωνυμία. Αυτός ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων ονομάζεται υποτακτική σύνδεση.
- ◗ Συνηθισμένοι υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι οι:
ότι, πως, να, μήπως, γιατί, επειδή, όταν, αφού, ώστε κ.ά.
- Μελετήστε το απόσπασμα: «Βούλιαζαν οι βοϊδάμαξες κι έτρεχαν απ' τα χωράφια οι συγχωριανοί να βοηθήσουν» (κείμ. 2) • Ποιες προτάσεις του αποσπάσματος συνδέονται παρατακτικά και ποιες υποτακτικά;
- «Πολλοί οικισμοί της Μάνης έχουν κηρυχθεί "διατηρητέοι" και δεν επιτρέπεται ν' αλλάζει η εξωτερική όψη των σπιτιών» (κείμ. 1): Σε ποιο σημείο του αποσπάσματος έχουμε παρατακτική σύνδεση και σε ποιο υποτακτική;
-
«Ξεκινώντας από το ανατολικό σημείο… στην πανέμορφη Αγιάσο» ( κείμ. 4): Στο απόσπασμα κυριαρχεί η παρατακτική σύνδεση των προτάσεων. Ξαναγράψτε το ίδιο, προσπαθώντας να μετατρέψετε την παρατακτική σύνδεση σε υποτακτική. • Σχολιάστε τις αλλαγές που κάνατε. • Γιατί νομίζετε ότι ο συγγραφέας του άρθρου προτίμησε την παρατακτική σύνδεση;
B3 Η στίξη στην υποτακτική σύνδεση
Kείμενο 6 H Λήμνος
Το νησί είναι γνωστό από την αρχαιότητα για το περίφημο κρασί του, που έπιναν ως εκλεκτό ποτό οι ήρωες της Ιλιάδας. Έχει να επιδείξει όμως και μια ευφάνταστη κουζίνα, που από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πατάει πάνω στα στέρεα υλικά του λαδιού, του κρασιού, του σταριού κι ενός μοναδικού μελιού τοπικής παραγωγής.
Η Ουρανία Βαγιάκου συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο τις γεύσεις του νησιού κι ανέλαβε να μας μυήσει. Αν, λοιπόν, βρεθείτε στη Λήμνο, θα δοκιμάσετε φλομάρια (χυλοπίτες δηλαδή) με κόκορα, τσουρεκάκια (δεν είναι γλυκό, αλλά στριφτές πίτες με τυρί), αστακό με χόρτα του βουνού ή με κριθαράκι, καλαμάρια γεμιστά με αμύγδαλα και σταφίδες και κλίκια (τυρόψωμα).
περ. «E», εφημ. EΛΕΥΘΕΡOΤΥΠΙΑ, 2002
- Βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις της δεύτερης παραγράφου του κειμένου 6. • Ποιες από αυτές χωρίζονται με κόμμα από τις κύριες και ποιες όχι; • Οι δευτερεύουσες προτάσεις που χωρίζονται με κόμμα από την κύρια, από την οποία εξαρτώνται, λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί ή ως αντικείμενο ή υποκείμενο;
- «ανέλαβε να μας μυήσει» (κείμ. 6): Τι φανερώνει η δευτερεύουσα πρόταση του αποσπάσματος; • Παίζει ρόλο επιρρηματικού προσδιορισμού, υποκειμένου ή αντικειμένου; • Γιατί νομίζετε ότι δε χωρίζεται με κόμμα από την κύρια πρόταση;
- Παρατηρήστε για άλλη μία φορά το απόσπασμα: «Λέγεται ότι πρώτοι οι Κορίνθιοι … παρά από θάλασσα…» (κείμ. 5) • Σε ποιες περιπτώσεις υποτακτικής σύνδεσης προτάσεων χωρίζεται η κύρια πρόταση από τη δευτερεύουσα με κόμμα; • Σε ποιες δεν υπάρχει κόμμα ανάμεσα στην κύρια και τη δευτερεύουσα πρόταση;
Mαθαίνω για το κόμμα στην υποτακτική σύνδεση
- ◗ Όταν μια δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο ή υποκείμενο στο ρήμα μιας άλλης πρότασης, τότε οι δύο προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα, π.χ. Λέγεται ότι οι πρώτοι Κορίνθιοι χρησιμοποίησαν το σημερινό τρόπο κατασκευής των καραβιών. (κείμ. 5)
- ◗ Όταν η δευτερεύουσα πρόταση δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση (χρόνο, αιτία, σκοπό κ.λπ.), τότε συνήθως χωρίζεται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζει, π.χ. O κόσμος της αγοράς απλώνεται μπροστά μας, καθώς κατηφορίζουμε την οδό Ερμού. (κείμ. 3)
Γράψτε μια παραδοσιακή συνταγή του τόπου σας, μια συνταγή για κάποιο γλυκό ή φαγητό. Aν δε γνωρίζετε, ρωτήστε τη μητέρα ή τη γιαγιά σας ή άλλο συγγενικό σας πρόσωπο. • Χρησιμοποιήστε υποτακτική σύνδεση προτάσεων. • Προσέξτε σε ποιες περιπτώσεις θα χρησιμοποιήσετε κόμμα.
|
