Νεοελληνική Γλώσσα (Α΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή:Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

Γ ΠAPAΔEIΓMATIKOΣ AΞONAΣ

Εικόνα

Μάθαμε προηγουμένως να συνδυάζουμε, να μετακινούμε λέξεις-φράσεις οριζόντια σε μια πρόταση.

Μπορούμε να κάνουμε το ίδιο, όχι όμως οριζόντια, αλλά κάθετα. Περίεργο ε;
Ας δούμε μαζί κι αυτή τη «μαγική» λειτουργία της γλώσσας.

περ.«Bιβλιοθήκη»
εφημ. EΛEYΘEPOTYΠIA, 2004

Aκούω και μιλώ

  1. Υποθέστε ότι ήρθε στην τάξη σας ο συγγραφέας του κειμένου 1, ο οποίος σας εξήγησε γιατί διαβάζει, αγοράζει, χαρίζει, δανείζει και γράφει βιβλία. Σας ρωτάει ποια είναι η δική σας σχέση με τα βιβλία. Απαντήστε του αλλάζοντας τα παραπάνω ρήματα με συνώνυμά τους.
  2. Παρακολουθήσατε τη συζήτηση της Αργυρώς με τον καθηγητή (κείμ. 2) και είδατε ότι «οι δάσκαλοι καμάρωναν την ανιψιά τους». Σκεφτείτε ποιοι άλλοι, εκτός από τους δασκάλους, θα καμάρωναν την ανιψιά τους.

Διαβάζω και γράφω

  1. Ας θυμηθούμε την πρόταση (κείμ. 2) στην οποία «παίξαμε» ένα παιχνίδι οριζόντιας μετακίνησης των λέξεων. Ας αλλάξουμε μαζί είτε την ονοματική φράση είτε τη ρηματική φράση, αρχικά με συνώνυμες λέξεις-φράσεις και μετά με άλλες που έχουν διαφορετική σημασία:

    – Η Αργυρώ

    – Η φοιτήτρια

    – Η κοπέλα

    – Εκείνη

    άφησε το φλιτζάνι

    (συνέχισε)

    – Oι δάσκαλοι

      (συνέχισε)

    καμάρωναν

    Συμπεραίνω ότι:

    Μπορούμε να αλλάξουμε ορισμένες λέξεις ή φράσεις σε μια πρόταση με άλλες που παίζουν τον ίδιο ρόλο στην πρόταση. Αυτό δε γίνεται οριζόντια, αλλά κάθετα με την αλλαγή κάθε φορά των λέξεων-φράσεων (παραδειγματικός άξονας).

  2. Αντικαταστήστε τις υπογραμμισμένες λέξεις στις παρακάτω προτάσεις με άλλες, είτε συνώνυμες είτε όχι, προσέχοντας πώς το νόημα κάθε πρότασης παραμένει το ίδιο ή αλλάζει ανάλογα με τα παραδείγματα που θα επιλέξετε.

    – Η Αργυρώ

    σκούπισε τα χείλη της. (κείμ. 2)

    – Η Αργυρώ

    αγκάλιασε τη γιαγιά της. (κείμ. 2)

    Ο δάσκαλος

    δεν έχασε την ευκαιρία. (κείμ. 2)

    – Τα εστιατόρια

    οργάνωσαν συζητήσεις στα δανέζικα. (κείμ. 3)

Mαθαίνω ότι:

Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς: Γιατί τα μαθαίνουμε όλα αυτά; Για να κατανοήσουμε ότι:
όταν φτιάχνουμε προτάσεις, εργαζόμαστε παράλληλα και στους δύο άξονες, από τη μία συνδυάζοντας και βάζοντας σε λογική σειρά τις λέξεις (συνταγματικός άξονας) και από την άλλη επιλέγοντας τις κατάλληλες λέξεις (παραδειγματικός άξονας).

Εικόνα Kείμενο 4 [Xιούμορ και ανάγνωση βιβλίων]

Εικόνα

Σκίτσα του Κ. Μητρόπουλου,
στο Έλληνες γελοιογράφοι
του 20ού αιώνα,
επιμ. Γήσης Παπαγεωργίου,
εκδ. Αστραία, 2002


Εικόνα

Εικόνα Kείμενο 5 Μ' ένα βιβλίο (ακόμα) ξεχνιέμαι…

Η μυρωδιά του καινούριου βιβλίου, η ηδονή στο σκίσιμο των κολλημένων σελίδων, η επιλογή σελιδοδείκτη ή το τσάκισμα της σελίδας κάνουν το βιβλίο ίσως το πιο λατρεμένο αντικείμενο. Παρότι η τεχνολογία έχει παρεισφρήσει στον τρόπο που αγοράζουμε βιβλία –πολλοί τα παραγγέλνουν πλέον μέσω Ίντερνετ–, δεν έχει καταφέρει να αλλάξει την τελετουργία της ανάγνωσης. Πολλοί συγγραφείς, όπως ο Στίβεν Κινγκ, έχουν εκδώσει βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, ώστε να διαβάζονται μέσω Ίντερνετ. Aυτή η μόδα, όμως, δεν επικράτησε. Ένα βιβλίο που δεν κρατάς στα χέρια σου, που δε γέρνει στο στήθος σου, όταν σε παίρνει ο ύπνος με αυτό στην αγκαλιά, που δεν κουβαλάς στην παραλία ή στο λεωφορείο, ένα βιβλίο που δεν μπορείς να δανείσεις ή να μουτζουρώσεις, απλώς δεν είναι βιβλίο. Κατά έναν τρόπο δεν υπάρχει. Δεν μπορείς καν να το κλείσεις μετά το τέλος του και να το κρατήσεις λίγο ακόμα στα χέρια σου κοιτώντας το κενό για να συνειδητοποιήσεις ότι τελείωσε. Άλλωστε, το χάζι των βιβλίων στη βιβλιοθήκη σου είναι μια βόλτα στη ζωή σου.

περ. «BHMAgazino», εφημ. TO BHMA, 2003

Ηλεκτρονικό βιβλίο

Διαβάζω και γράφω

  1. Στην πρόταση που ακολουθεί μπορείτε να σημειώσετε με βέλη τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των λέξεων (συνταγματικός άξονας →) και να αντικαταστήσετε κάποιες από αυτές με άλλες που θα έχουν την ίδια λειτουργία στην πρόταση (παραδειγματικός άξονας ↓). Ένα πρώτο παράδειγμα σας δίνεται παρακάτω:

    H τεχνολογία

    O υπολογιστής

    ↓ δεν κατάφερε να αλλάξει την τελετουργία της ανάγνωσης.

    Εικόνα
  2. Από το κείμενο 4 διαλέξτε μία πρόταση και εργαστείτε επιλέγοντας και συνδυάζοντας λέξεις (στο σχήμα που ακολουθεί).
  3. Στο κείμενο 5 αντικαταστήστε λέξεις ή φράσεις στις υπογραμμισμένες προτάσεις, εργαζόμενοι άλλοτε στον συνταγματικό και άλλοτε στον παραδειγματικό άξονα.
  4. Aν η πρώτη παράγραφος του κειμένου 1 άρχιζε με τη φράση: «Ένας άνθρωπος διαβάζει βιβλία για να…», πώς θα συνεχιζόταν; Kάντε όσο περισσότερες αλλαγές μπορείτε στον συνταγματικό και παραδειγματικό άξονα.