Νεοελληνική Γλώσσα (Α΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή:Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

A EIΣAΓΩΓIKA KEIMENA

Εικόνα Kείμενο 1 [Πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο]*

Κατηφόρισε σοβαρή, όπως ταίριαζε σ' ένα γυμνασιοκόριτσο, την καινούρια ακόμη γειτονιά της. Διέσχισε γρήγορα, όπως άρμοζε, την Πάνω Πλατεία και μπήκε στο δρόμο με τα μαγαζιά. Ούτε ματίτσα αριστερά και δεξιά. Με βιαστικό βήμα, έφτασε στην Κάτω Πλατεία, πέρασε απέναντι και μπήκε επιτέλους στο δρόμο που βρισκόταν το Γυμνάσιο. Ήταν κι αυτή πια γυμνασιοκόριτσο! Πήρε μια βαθιά ανάσα και μπήκε στον αυλόγυρο. Αμέσως όμως ένιωσε να βουλιάζει. Θεέ, πόσο τεράστιοι ήταν όλοι τους! Κι αυτή σαν νάνος! Ολόκληροι άντρες και γυναίκες! Πέρασε διστακτικά από δίπλα τους κι εκείνοι χαμήλωσαν το βλέμμα τους κατά τη μεριά της χαμογελώντας.

«[…] Και δεν ξέρω κανέναν εδώ. Και δες τι αέρα που έχουν όλες αυτές οι κυράτσες. Εγώ είμαι σαν βλαχαντερό!» σκέφτηκε αναψοκοκκινισμένη και ζάρωσε σε μια άκρη.

– Άννα!

Γύρισε κι είδε το Γιώργο. […]

– Tι θες σε τούτο το προαύλιο; […] Eμείς μένουμε στο κάτω προαύλιο. Δε σ' το 'πανε; Πάμε.

Η Άννα τον ακολούθησε αμίλητη.

– Εφέτος έχει έρθει καινούριος γυμνασιάρχης. Λένε πως είναι πολύ αυστηρός. Στο προηγούμενο Γυμνάσιο που ήταν, λένε, τους είχε κάνει όλους στρατιωτάκια, καθηγητές και μαθητές! […]

Tο κουδούνι τού έκοψε την κουβέντα. Έπρεπε να βρουν τώρα πού έκανε σειρά η τάξη τους. Και γρήγορα μάλιστα, γιατί οι καθηγητές είχαν ήδη βγει και στήνονταν με σεβασμό πίσω από έναν ψηλόλιγνο άντρα. «Αυτός είναι!» ακούστηκαν μερικά ψιθυρίσματα. Έπειτα ήρθε ο παπα-Νικόλας που τους έκανε αγιασμό και στο Δημοτικό. «Χμ, γι' αυτό εμείς αργούσαμε να μπούμε…» σκέφτηκε αθέλητα η Άννα, λογαριάζοντας τον εαυτό της ακόμη με τα παιδιά του Δημοτικού παρά με τούτους εδώ τους μαντράχαλους.

Ο αγιασμός έγινε όπως συνήθως, αλλά μετά βγήκε μπροστά ο γυμνασιάρχης κι άρχισε ένα κατεβατό από «πρέπει» κι «απαγορεύεται», που έκανε όλο το ακροατήριο κάτω να στενάξει. Από τις μεγάλες μάλιστα τάξεις ακούστηκαν έντονες διαμαρτυρίες.

– Δε θα ανεχτώ! φώναξε ο γυμνασιάρχης. Και τώρα οι μαθητές ν' αρχίσουν να προχωρούν απ' αριστερά και να μπαίνουν από την κυρία είσοδο στο πάνω προαύλιο. Οι μαθήτριες από δεξιά. Θα μπαίνουν από την πλαϊνή. […]

Πάλι ακούστηκαν διαμαρτυρίες.

– Δε θα ανεχτώ, είπα! Πάραυτα! Από αύριο θα υποστούν κυρώσεις οι μη συμμορφωθέντες!

– Κατάλαβες τι είπε τώρα; ρώτησε η Άννα τη διπλανή της, μια κοντούλα ξανθομάλλα.

Εικόνα

– Όχι και τόσο. Θα δούμε όμως… Με λένε Αγγέλα. Εσένα;

– Άννα.

– Καθόμαστε μαζί;

– Γιατί όχι; Στο πρώτο, έτσι;

– Πού αλλού; Με τέτοιο μπόι…

Και γέλασαν.

   Bούλα Μάστορη, Στο Γυμνάσιο, εκδ. Πατάκη, 1998


* Oι τίτλοι σε αγκύλη είναι επιλογή της συγγραφικής ομάδας.


Eρώτηση κατανόησης

  • Πώς νιώθει η Άννα, η κύρια ηρωίδα του αποσπάσματος, μόλις μπαίνει για πρώτη φορά στο χώρο του Γυμνασίου; Aπό πού καταλαβαίνουμε τα συναισθήματά της;

Εντυπώσεις μαθητών της Α΄ Γυμνασίου από την πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο [πηγή: Θεοφράστειο Γυμνάσιο Ερεσού Λέσβου] Ν. Καζαντζάκης, «Η Νέα Παιδαγωγική» [πηγή: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου]

 

Εικόνα

ΕικόναKείμενο 2 [Μιλώ, ζωγραφίζω, γράφω]

Το πρόσωπο, τα χέρια και η φωνή

Οι άνθρωποι πιθανόν ξεκίνησαν να μιλούν 30.000 με 50.000 χρόνια πριν. Η επικοινωνία, όμως, είναι μια ιστορία που ξεκινά πολύ παλιότερα! Τα χέρια και το πρόσωπο μπορούσαν και μπορούν να είναι τόσο εκφραστικά όσο οι λέξεις και καμιά φορά περισσότερο από αυτές. Έτσι, πολύ πριν εμφανιστεί η γραφή, οι χειρονομίες και οι γκριμάτσες είχαν δημιουργήσει τη δική τους γλώσσα. Στην αρχή οι άνθρωποι συγκρατούσαν όλες τις πληροφορίες στο μυαλό τους. Οι γονείς μετέφεραν τις γνώσεις στα παιδιά τους μιλώντας σ' αυτά, αφού κανείς δεν ήξερε να γράψει. Όμως, είναι δύσκολο να θυμόμαστε τα πάντα κι έτσι, πολλές φορές, πολύτιμα κομμάτια της ιστορίας χάνονταν μέσα στο χρόνο.

   Από το λόγο στην εικόνα

   Ήταν φυσικό, λοιπόν, κάποια στιγμή να δημιουργηθεί έντονη η ανάγκη να καταγράφονται τα πάντα. Έτσι γεννήθηκε η ζωγραφική (ζωγραφίζω = «γράφω τη ζωή»). Η γραπτή επικοινωνία ξεκίνησε με ζωγραφιές. Οι ζωγραφιές, περνώντας από πολλά στάδια, απλοποιήθηκαν και εξελίχτηκαν σε γράμματα.

   Η επανάσταση του αλφάβητου

   Χίλια χρόνια πριν από το Χριστό, έγινε μια αληθινή επανάσταση με την επινόηση του αλφάβητου. Οι αρχαίοι Φοίνικες, που ήταν έμποροι και ταξιδευτές και κατοικούσαν στο σημερινό Λίβανο, δημιούργησαν το πρώτο αλφάβητο που αποτελούνταν από 22 γράμματα, τα οποία ήταν όλα σύμφωνα. Μεταξύ 9ου και 8ου αιώνα π.Χ., οι Έλληνες πρόσθεσαν στο φοινικικό αλφάβητο τα φωνήεντα α, ε, ι, ο, ου. Βασισμένοι στο ελληνικό αλφάβητο, οι Ρωμαίοι δημιούργησαν το λατινικό, που σήμερα είναι το πιο γνωστό αλφάβητο στον κόσμο.

   Η γραφή είναι ένας τρόπος να αποθηκεύονται και να μεταφέρονται πληροφορίες σε ανθρώπους που τους χωρίζει ο χρόνος και η απόσταση.

περ. «Eρευνητές», εφημ. H KAΘHMEPINH, 28/3/1999

Eρωτήσεις κατανόησης

  1. Ποιοι ήταν οι πρώτοι τρόποι με τους οποίους επικοινωνούσαν οι άνθρωποι;

  2. Γιατί η επινόηση του αλφάβητου θεωρείται επανάσταση στην ιστορία του ανθρώπου;

«Οι λαοί και οι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής» [πηγή: Αρχαία Ιστορία Α΄ Γυμνασίου] Ελληνικό αλφάβητο Η ελληνική τυπογραφία. Πρωτοϊστορία και ιστορία της ελληνικής γραφής. Ο κόσμος του χειρογράφου. Μέρος 1 (βίντεο, 44:39min. Μας ενδιαφέρει το απόσπασμα από την αρχή ως το 19:37) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

 

 

Εικόνα Kείμενο 3 [Διάφοροι κώδικες στη ζωή μου]

1. Στον δρόμο για το σχολείο συναντώ σήματα του Kώδικα Oδικής Kυκλοφορίας και προσέχω τα φανάρια.

Εικόνα

Εικόνα


2. Φτάνω στο σχολείο και ακούω το κουδούνι που με ειδοποιεί ότι το μάθημα αρχίζει.

1η ώρα: Μαθηματικά. Ανοίγω το βιβλίο:

Να συγκριθούν οι αριθμοί:

α) 35,046 και 60,03 και β) 4,567 και 4,53989

Αν εφαρμόσουμε την προηγούμενη διαδικασία, βρίσκουμε ότι:

α) 35,046 < 60,03 και β) 4,567 > 4,53989

2η ώρα: Μουσική

Εικόνα

3η ώρα: Αρχαία Ελληνικά

Mητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν ἡ πατρὶς καὶ σεµνότερον καὶ ἁγιώτερον.

Πλάτων, Kρίτων 12 (4ος αι. π.X.)

Eρωτήσεις κατανόησης

  1. Πόσοι διαφορετικοί κώδικες παρουσιάζονται στο κείμενο 3;

  1. Προσπαθήστε να μεταφέρετε στα νέα ελληνικά την παραπάνω φράση του Πλάτωνα.

Kώδικες επικοινωνίας