Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης  Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας]
deco_leftΣτην Παναγία τη Σαλονικιάdeco_right

Το ποίημα γράφτηκε στα τελευταία χρόνια της ζωής του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και αναφέρεται σε μια εκκλησία της Σκιάθου. Βρισκόταν για πολλές δεκαετίες στο αρχείο του φίλου του Κώστα Φαλτάιτς και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από το Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλο το 1983. Διαπνέεται από θρησκευτική γαλήνη και ηρεμία.

 

img4_2

Θωμάς Θωμόπουλος, Γύψινη προτομή του
του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

 

 

Στο κέντρον της επάνω πόλεως
με το καμπαναριό της, που είν’ ένα στολίδι
του λιμένος και της προσόψεως,
στέκει ο ναός της Παναγίας.


Ωραίος ο ναός, το τέμπλο ωραίο,
ωραία τα λαμπρά τα εικονίσματα,
ωραίες κι οι νορίτισσες που εκκλησιάζονται,
όλα ωραία.


Στολισμένο το τέμπλο με χρυσές ποδιές,
στολισμένος ο χορός και τα στασίδια με μυρτιές και δάφνες,
στολισμένες κι οι κόρες που πηγαίνουν
να εκκλησιασθούν στην Παναγία.


Αριστερά στο τέμπλο στέκεται
η εικόνα σου η μεγάλη θεόρατη
όλη ασημένια όλη, Παναγία μου,
με τ’ ασημοκάντηλά της.


Απάνω στην εικόν’ αφιερώματα
κρέμονται, καραβάκια, γολετίτσες,
καΐκια, βάρκες, μπάρκα τριοκάταρτα,
όλ’ αφιερώματα των πλοιάρχων.

Κι οι καπεταναίοι οι παλαιοί
καθένας έχει στο ναό βαλμένο
από ένα λίθο· και καθένας έχει
ένα στασίδι γύρω γύρω στο δεσποτικό
και γύρω γύρω στο παγκάρι όλοι τους.


Τάζουν στην Παναγία και τους δίνει
καλά ταξίδια, γαληνιάζ' η θάλασσα
όταν στο πέλαγο την επικαλεσθούν
την Παναγία την Σαλονικιά.


Άμποτε να ’σαι βοηθός, Παρθένα μου,
κι εις τους χειμαζομένους εις του βίου
τα βάσανα και τας ανάγκας, άμποτε
να είσαι βοηθός και σωτηρία.

Α. Παπαδιαμάντης, Άπαντα, τόμ. 5, Δόμος

 img4_3

Δημήτρης Κοντός, Πόδια, από τη σειρά Λατρευτικά

Κ.Π. Καβάφης, «Στην εκκλησία» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου]  Τ. Βαρβιτσιώτης, «Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία» (απόσπασμα)  Σεπτού μυστηρίου θύρα. Απάνθισμα νεοελληνικών κειμένων για την Παναγία [πηγή: Μυριόβιβλος]


*νορίτισσες: ενορίτισσες *χρυσές ποδιές: χρυσοκέντητα διακοσμητικά υφάσματα, που σαν ποδιά τοποθετούνται στη βάση των εικόνων του τέμπλου *χορός: το μέρος των ψαλτών *γολετίτσες: μικρά σκάφη *μπάρκα τριοκατάρτα: ιστιοφόρα πλοία με τρία κατάρτια *δεσποτικό: στο θρόνο του αρχιερέα, στο δεξιό μέρος της εκκλησίας *παγκάρι: το ξύλινο έπιπλο με τα κεριά κοντά στην είσοδο της εκκλησίας *γαληνιάζ' (γαληνιάζει): ηρεμεί *άμποτε: μακάρι *εις τους χειμαζομένους: στους ταλαιπωρημένους

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής


Ερωτήσεις

1 Περιγράψτε την πορεία που ακολουθεί η περιγραφή της εκκλησίας στις πέντε πρώτες στροφές.


2 Πώς συνδέεται η ζωή των ναυτικών με το ναό και τα αφιερώματά του;


3 Προσπαθήστε να εξηγήσετε το νόημα της έκτης στροφής.


4 Διαβάστε το ποίημα «Δέησις» του Κ.Π. Καβάφη (σ. 56) και βρείτε ομοιότητες ανάμεσα στα δύο ποιήματα όσον αφορά τη στάση των πιστών απέναντι στην Παναγία.


5 Ποια εξήγηση δίνετε στο γεγονός ότι μια εκκλησία στη Σκιάθο είναι αφιερωμένη στην «Παναγία τη Σαλονικιά»; Γνωρίζετε άλλα επίθετα της Παναγίας, που να δηλώνουν τόπο ή κάτι άλλο; [Δείτε παρακάτω (σ.57) και την Παναγιά τη Γοργόνα του Στράτη Μυριβήλη].



Διαθεματικές εργασίες


1 Συγκεντρώστε στοιχεία σχετικά με την αγιογράφηση των εκκλησιών. Μπορείτε να στηριχτείτε στις γνώσεις σας από το μάθημα των Θρησκευτικών ή να παρατηρήσετε την εκκλησία της ενορίας σας ή, ακόμα, να ζητήσετε βοήθεια από ανθρώπους της εκκλησίας (π.χ. ιερείς).


2 Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν στο ποίημα, προσπαθήστε να φανταστείτε και να ζωγραφίσετε από την εκκλησία της Παναγίας της Σαλονικιάς είτε την εξωτερική όψη είτε ένα τμήμα από την εσωτερική της διακόσμηση που σας έκανε εντύπωση.