ΒΙΒΛ. Β, Κεφ. 13 έως ΒΙΒΛ. Ε, Κεφ. 18, 3 - Περίληψη
Προχωρώντας ο Αλέξανδρος κυριεύει τις πόλεις της Φοινίκης, την Αίγυπτο (όπου κτίζει την Αλεξάνδρεια και επισκέπτεται τον ναό του Άμμωνα - Δία στην έρημο Σίβα) και απορρίπτει την πρόταση του «μεγάλου βασιλιά» Δαρείου να παντρευτεί την κόρη του και να μοιράσουν τη διοίκηση του βασιλείου. Το 331 π.Χ. στρέφεται προς Ανατολάς, νικά τον Δαρείο τελεσίδικα στα Γαυγάμηλα και κυριεύει τις μεγάλες πόλεις του Περσικού βασιλείου Βαβυλώνα, Σούσα, Περσέπολη. Καταδιώκει τον σατράπη Βήσσο -ο οποίος συνέλαβε και τραυμάτισε θανάσιμα τον Δαρείο- τον συλλαμβάνει και τον τιμωρεί παραδειγματικά.
Συνεχίζοντας την πορεία προς Ανατολάς, καταλαμβάνει την Σογδιανή και διασχίζει τον Ινδικό Καύκασο, φθάνει τέλος στον Ινδό ποταμό, που τον περνά με γέφυρα αποτελούμενη προφανώς από πλοία. Στον Υδάσπη, παραπόταμο του Ινδού, πληροφορείται ότι στην απέναντι όχθη, στο στενότερο πέρασμα του ποταμού, τον περιμένει ο Ινδός βασιλιάς Πώρος, ο αξιολογότερος ηγεμόνας της περιοχής, για να τον αντιμετωπίσει.
Ο Αλέξανδρος με τεχνάσματα παραπλανά τον Πώρο, διαβαίνει τον Υδάσπη σε βορειότερο σημείο, με μερικές μονάδες ιππέων και πεζεταίρων, ενώ ο Κρατερός και ο Μελέαγρος με τον υπόλοιπο στρατό περνούν το ποτάμι νοτιότερα και πλαγιοκοπούν τον Πώρο, που ανθίσταται ηρωικά.
Χρυσή πλάκα θεμελιώσεως από την Περσέπολη.
Σφηνοειδής γραφή: παλαιά περσικά (10 πρώτες γραμμές),
βαβυλωνιακή (7 γραμμές στο κέντρο), ελαμιτική (8 τελευταίες γραμμές).
Τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Τεχεράνη, Αρχαιολογικό Μουσείο.
Η κατάκτηση της Περσίας. Φυγή και καταδίωξη του Δαρείου.
Αλέξανδρος και Πώρος
ΚΕΙΜΕΝΟ: Κεφ. 18, 4-6
|
[4] Πῶρος δὲ μεγάλα ἔργα ἐν τῇ μάχῃ ἀποδειξάμενος μὴ ὅτι στρατηγοῦ, ἀλλὰ καὶ στρατιώτου γενναίου, ὡς τῶν τε ἱππέων τὸν φόνον κατεῖδε καὶ τῶν ἐλεφάντων τοὺς μὲν αὐτοῦ πεπτωκότας, τοὺς δὲ ἐρήμους τῶν ἡγεμόνων λυπηροὺς πλανωμένους, τῶν δὲ πεζῶν αὐτῷ οἱ πλείους ἀπολώλεσαν, οὐχ ᾗπερ Δαρεῖος ὁ μέγας βασιλεὺς ἐξάρχων τοῖς ἀμφ΄ αὑτὸν τῆς φυγῆς ἀπεχώρει, [5] ἀλλὰ ἔστε γὰρ ὑπέμενέ τι τῶν Ἰνδῶν ἐν τῇ μάχῃ ξυνεστηκός, ἐς τοσόνδε ἀγωνισάμενος, τετρωμένος δὲ τὸν δεξιὸν ὦμον, ὃν δὴ γυμνὸν μόνον ἔχων ἐν τῇ μάχῃ ἀνεστρέφετο (ἀπὸ γὰρ τοῦ ἄλλου σώματος ἤρκει αὐτῷ τὰ βέλη ὁ θώραξ, περιττὸς ὢν κατά τε τὴν ἰσχὺν καὶ τὴν ἁρμονίαν, ὡς ὕστερον καταμαθεῖν θεωμένοις ἦν), τότε δὴ καὶ αὐτὸς ἀπεχώρει ἐπιστρέψας τὸν ἐλέφαντα. [6] Καὶ Ἀλέξανδρος μέγαν τε αὐτὸν καὶ γενναῖον ἄνδρα ἰδὼν ἐν τῇ μάχῃ σῶσαι ἐπεθύμησε. |
ΣΧΟΛΙΑ ΓΛΩΣΣΙΚΑ
4 |
μεγάλα ἔργα |
|
ανδραγαθήματα, ηρωικές πράξεις |
|
ἀποδείκνυμαι |
|
παρουσιάζω, επιδεικνύω |
|
μὴ ὅτι |
|
όχι μόνο |
|
τοὺς δὲ (ἐλέφαντας) ἐρήμους τῶν ἡγεμόνων |
|
και άλλους (ελέφαντες) χωρίς τους αναβάτες (= πολεμιστές) |
|
λυπηρὸς |
|
αξιοθρήνητος |
|
ἀπολώλεσαν (υπερ. του ἀπόλλυμαι) |
|
είχαν χαθεί, είχαν εξοντωθεί |
|
οὐχ ᾗπερ… ἀπεχώρει |
|
δεν αποχωρούσε, όπως ακριβώς ο Δαρείος που έδωσε πρώτος το παράδειγμα φυγής των γύρω του |
5 |
ἔστε γὰρ ὑπέμενέ τι… |
|
όσο χρόνο έμενε έστω και ένα μέρος των Ινδών συντεταγμένο στο πεδίο της μάχης |
|
ἐς τοσόνδε (χρόνον) |
|
μέχρι τότε |
|
γυμνὸν |
|
ακάλυπτο |
|
ἐν τῇ μάχῃ ἀνεστρέφετο |
|
συνέχιζε να παίρνει μέρος στη μάχη |
|
ἤρκει… ὁ θώραξ |
|
τον προστάτευε από τα βέλη ο θώρακας |
|
περιττὸς (ὁ θώραξ) |
|
εξαιρετικός, στερεός |
|
ἁρμονία |
|
κατασκευή, εφαρμογή |
|
ὡς ὕστερον καταμαθεῖν θεωμένοις ἦν |
|
όπως μπορούσαν αργότερα να το αντιληφθούν όσοι τον (θώρακα) παρατηρούσαν |
|
ἐπιστρέψας τὸν ἐλέφαντα |
|
αφού έστρεψε προς τα πίσω τον ελέφαντα |
6 |
μέγαν |
|
μεγαλόσωμον |
 ![Λεξικό αρχαίας ελληνικής γλώσσας [σχολικό εγχειρίδιο Γυμνασίου]](extras/images/link_int.png "Λεξικό αρχαίας ελληνικής γλώσσας [σχολικό εγχειρίδιο Γυμνασίου]")
ἀπολώλεσαν < ἀπόλλυμι < ἀπὸ + ὄλλυμι
ὀλετήρ, -ῆρος, ὁ (= ο εξολοθρευτής)
όλεθρος, ολέθριος
απώλεια πανώλης, πανωλεθρία
εξώλης και προώλης (= χαμένο κορμί, του σκοινιού και του παλουκιού)
πίπτω < πί-πτ-ω
πότμος (= μοίρα), ποταμός
εὐπετῶς (= εύκολα), περιπέτεια
πτώση, επίπτωση, περίπτωση, μετάπτωση, κατάπτωση, σύμπτωση, έκπτωση
πτώμα, παράπτωμα, σύμπτωμα
προπέτης (= αυθάδης), προπέτεια, υψιπετής
αμετάπτωτος, αδιάπτωτος
ΣΧΟΛΙΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
4. |
Πῶρος μεγάλα ἔργα... στρατηγοῦ ἀλλὰ καὶ στρατιώτου γενναίου· ο Ινδός βασιλιάς Πώρος απέδειξε το γενναίο του φρόνημα από τη στιγμή που απέρριψε την πρόταση του Αλέξανδρου για συνάντηση στα Τάξιλα, λέγοντάς του ότι θα τον συναντήσει, αλλά με τα όπλα στον Υδάσπη. Κατά την ώρα της μάχης ο Πώρος -σε αντίθεση με τον Δαρείο που τράπηκε σε φυγή στην Ισσό, εγκαταλείποντας πρώτος το πεδίο της μάχης- επέδειξε μοναδική γενναιότητα. |
|
τῶν ἐλεφάντων τοὺς μέν... πεπτωκότας· ο Πώρος παρέταξε περίπου 200 ελέφαντες. Οι Μακεδόνες χρησιμοποίησαν τους ελέφαντες που είχε παραχωρήσει σ' αυτούς ο σύμμαχός τους Ταξίλης. |
|
ἐξάρχων· είναι ο επικεφαλής του χορού του διθυράμβου και μετέπειτα της τραγωδίας.
|
5. |
τὸν δεξιὸν ὦμον... γυμνόν· το δεξιό τμήμα του σώματος παρέμενε ακάλυπτο, για να μπορεί να μάχεται ο πολεμιστής. Ήταν επομένως το αδύνατο σημείο.
|
6. |
Ἀλέξανδρος... σῶσαι ἐπεθύμησε· το ήθος και η ανδρεία του Πώρου συγκινούν ακόμη και τον εχθρό του Αλέξανδρο, που έμπρακτα αποδεικνύει το ενδιαφέρον του να σώσει τον αντίπαλο. Η αναγνώριση της ανδρείας του αντιπάλου από τον εχθρό θυμίζει τη στάση του Ιμπραήμ στο Μανιάκι (20-5-1825), όταν εκδηλώνει τον θαυμασμό του για τον νεκρό Παπαφλέσσα.
  |
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Ποιες πτυχές του χαρακτήρα του Πώρου τονίζει ο Αρριανός εδώ; Τι επιδιώκει με την αντιπαράθεσή του με τον Δαρείο;
- Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση του μακροπερίοδου λόγου στις παραγρ. 4-5;
- Να αναγνωριστούν συντακτικά οι δευτερεύουσες προτάσεις των παραγρ. 4-5 (είδος, εισαγωγή, εκφορά, θέση).
- Να βρείτε τους ρηματικούς τύπους του κεφ. αυτού που βρίσκονται σε αόριστο β' και να γράψετε το ίδιο πρόσωπο στον ενεστώτα και μέλλοντα της ίδιας φωνής, στην ευκτική.
- μεγάλα, λυπηρούς, ὕστερον, γενναίου: να γραφούν τα παραθετικά τους, στην ίδια πτώση και στο ίδιο γένος και αριθμό στον οποίο βρίσκονται.
- α. γενναίου: Ποια η ρίζα της λέξης αυτής; Ποια παράγωγά της ή σύνθετά της στα ν.ε. γνωρίζετε;
β. ξυνεστηκός < συνίσταμαι. Ποια παράγωγά τους γνωρίζετε (στα α.ε. ή στα ν.ε.)
- Ας φανταστούμε τον Πώρο να απολογείται για την παράδοσή του μιλώντας σε α΄ πρόσωπο· συμπληρώστε κατάλληλα τα κενά:
«ὡς τῶν τε ἱππέων τὸν φόνον .................. καὶ τῶν ελεφάντων τοὺς μὲν αὐτοῦ πεπτωκότας, τοὺς δὲ ἐρήμους τῶν ἡγεμόνων λυπηρούς πλανωμένους, τῶν δὲ πεζῶν …………………… οἱ πλείους ἀπολώλεσαν <....> τότε δὴ καὶ ............... ἐπιστρέψας τὸν ἐλέφαντα............... .
Παράσταση πολεμικού ελέφαντα. Ανάγλυφο σε μέταλλο.
Αγία Πετρούπολη, Μουσείο Ερμιτάζ. |
