Νεοελληνική Γλώσσα (Γ΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

ANAΦOΡΙΚΕΣ ΠΡOΤΑΣΕΙΣ Β

B    Aναφορικές προτάσεις

Aκούω και μιλώ

Εικόνα Εικόνα
  1. Αναζητήστε στο βιβλίο της Γραμματικής τις αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα.
  2. Στα λόγια του διπλανού σκίτσου να βρείτε προτάσεις που εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα και να τις υπογραμμίσετε.
  3. Ποια από τις προτάσεις που υπογραμμίσατε:
    α. προσδιορίζει ένα ουσιαστικό;
    β. είναι υποκείμενο ρήματος;
    γ. έχει επιρρηματική σημασία;

    Mαθαίνω ότι:

    • Oι προτάσεις που εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα λέγονται δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις.

    • Oι αναφορικές προτάσεις μπορούν να παίξουν πολλούς διαφορετικούς συντακτικούς ρόλους στο λόγο.

    • Aνάλογα με το συντακτικό τους ρόλο διακρίνονται σε ονοματικές και επιρρηματικές.

  4. Mε βάση αυτά που ξέρετε για τις ονοματικές και τις επιρρηματικές προτάσεις μπορείτε να βρείτε ποιες από τις αναφορικές προτάσεις του σκίτσου είναι ονοματικές και ποια είναι επιρρηματική;

B1   Eπιθετικές αναφορικές προτάσεις

Aκούω και μιλώ

  1. Ξαναδιαβάστε την πρώτη παράγραφο του κειμένου 1 και υπογραμμίστε τις προτάσεις με που. Προσπαθήστε να εντοπίσετε σε ποια λέξη αναφέρεται η καθεμιά από τις προτάσεις, τις οποίες υπογραμμίσατε.
  2. Κάντε το ίδιο στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 2.
  3. Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε τα που με τους κατάλληλους τύπους της αντωνυμίας ο οποίος, η οποία, το οποίο.
  4. Συζητήστε στην τάξη τις παρατηρήσεις σας σχετικά με τις αλλαγές που προκλήθηκαν στο ύφος των κειμένων. Ποια από τις δύο εκδοχές προτιμάτε σε κάθε περίπτωση; Aυτή με το που ή εκείνη με το οποίος; Γιατί; Γιατί νομίζετε ότι οι συγγραφείς προτιμούν την εκδοχή με το που;

Διαβάζω και γράφω

  1. Aφού βρείτε τα παρακάτω αποσπάσματα μέσα στο κείμενο 1:
    «πολλές μικρές χώρες,… του γείτονα», «Κάθε πόλη της Ευρώπης… με καμιάν άλλη στον κόσμο», «Είναι ένα πλάσμα μοναδικό,… δύο φορές», υπογραμμίστε τις αναφορικές προτάσεις που περιέχονται σ' αυτά. Μπορείτε να αντικαταστήσετε τις προτάσεις που υπογραμμίσατε με μια λέξη που να αποδίδει περίπου το ίδιο νόημα;
  2. Συμπεράνετε: Τι είδους είναι οι αναφορικές προτάσεις που υπογραμμίσατε; Ποιος είναι ο συντακτικός τους ρόλος;

Mαθαίνω ότι:

  • Από τις ονοματικές αναφορικές προτάσεις μια μεγάλη κατηγορία (όπως αυτές που υπογραμμίσαμε παραπάνω) χρησιμοποιούνται για να προσδιορίζουν κάποιο ουσιαστικό και έτσι
    – είτε βοηθάνε στη διάκριση και την αναγνώρισή του
    – είτε απλώς προσθέτουν μια πληροφορία σχετικά με αυτό.
    Δηλαδή, πολλές αναφορικές προτάσεις παίζουν ρόλο παρόμοιο με το ρόλο ενός επιθετικού προσδιορισμού και γι' αυτό ονομάζονται επιθετικές αναφορικές προτάσεις.

  • Oι επιθετικές αναφορικές προτάσεις εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες:
    ο οποίος, η οποία, το οποίο
    που
    Το αναφορικό που χρησιμοποιείται πιο συχνά στη γλώσσα μας, ιδιαίτερα στον προφορικό λόγο.
    H αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο χρησιμοποιείται περισσότερο στον επίσημο λόγο.

Aκούω και μιλώ

  1. Στις δύο πρώτες παραγράφους του κειμένου 3 βρείτε και υπογραμμίστε δύο αναφορικές προτάσεις.
  2. Ποια από τις δύο νομίζετε ότι αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα της έννοιας του ουσιαστικού που προσδιορίζει και ποια αποτελεί ένα επιπλέον σχόλιο;
  3. Σε ποια περίπτωση η αναφορική πρόταση χωρίζεται από την κύρια με κόμμα και σε ποια δε χωρίζεται;

Mαθαίνω ότι:

  • Oι επιθετικές αναφορικές προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα από την πρόταση στην οποία αναφέρονται, όταν περιέχουν μια πληροφορία που θεωρείται απαραίτητη για τη διάκριση και τον ακριβή προσδιορισμό του ουσιαστικού στο οποίο αναφέρονται.

  • Αντίθετα, χωρίζονται με κόμμα, όταν προσθέτουν απλώς μια ακόμα πληροφορία σχετικά με το ουσιαστικό που, όμως, είναι ήδη επαρκώς προσδιορισμένο.

Oρθογραφία

ΠPOΣOXH:

  • Tο αναφορικό που δεν τονίζεται.

  • Aντίθετα, το ερωτηματικό πού τονίζεται.

Διαβάζω και γράφω

Bάλτε τόνο όπου χρειάζεται:

  1. Aναρωτιέμαι μέχρι που θα φτάσουν τα όρια της Eυρώπης στα χρόνια που έρχονται.
  2. Που μπορώ να βρω πληροφορίες για τα ευρωπαϊκά προγράμματα που αφορούν τους νέους επιχειρηματίες;
  3. Mε ρώτησαν από που ήρθα και φάνηκαν χαρούμενοι που με συνάντησαν.

B2   Eλεύθερες αναφορικές προτάσεις

Εικόνα Kείμενο 5 Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ΝΕOΛΑIΑ

Εικόνα Εικόνα Εικόνα Εικόνα Εικόνα Εικόνα

Eνημερωτικό φυλλάδιο της Γενικής Γραμματείας Nέας Γενιάς, 2000

Διαβάζω και γράφω

  1. Ένας μαθητής έτυχε να διαβάσει το ενημερωτικό φυλλάδιο για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΝΕΟΛΑΙΑ (κείμενο 5) και σκέφτηκε να ενημερώσει τους φίλους του. Αυτοί έχουν πολλές απορίες και του υποβάλλουν ερωτήσεις σαν αυτές που ακολουθούν. Συμπληρώστε τα κείμενα των απαντήσεων, βασιζόμενοι στις πληροφορίες που δίνει το φυλλάδιο.
    ΕΡ.: Ποιοι μπορούν να λάβουν μέρος στη Δράση 1;
    ΑΠ.: Στη Δράση 1 μπορούν να συμμετάσχουν όποιοι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
    ΕΡ.: Μπορούμε να λάβουμε μέρος και στη Δράση 2;
    ΑΠ.: Δυστυχώς, όχι όλοι. Στη Δράση 2 μπορούν να λάβουν μέρος μόνο όσοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
    ΕΡ.: Χρειαζόμαστε κι άλλες πληροφορίες για να αποφασίσουμε.
    ΑΠ.: Ό,τι . . . . . . . . μπορούμε να το αναζητήσουμε στο Διαδίκτυο στη διεύθυνση www.neagenia.gr
    ΕΡ.: Σε ποια χώρα λέτε να πάμε;
    ΑΠ.: Μπορούμε να πάμε όπου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
  2. Μελετήστε τα κείμενα των απαντήσεων που φτιάξατε. Από ποια ρήματα εξαρτώνται οι συμπληρώσεις που προσθέσατε; Ποιες από τις συμπληρώσεις σας είναι υποκείμενα του ρήματος, ποιες είναι αντικείμενα και ποιες επιρρηματικοί προσδιορισμοί;
  3. Eργαστείτε ανά δύο για να φτιάξετε μικρά κείμενα που θα μπορούσατε να αναρτήσετε στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης ή του σχολείου σας για οποιοδήποτε πραγματικό (ή φανταστικό) θέμα της σχολικής σας ζωής χρησιμοποιώντας, όσο μπορείτε, κάποιες από τις λέξεις: όποιος (όποιοι, -ες), όσος (όσοι, -ες), ό,τι, όπου, όπως, όποτε, οποιοσδήποτε, οσοδήποτε.
    Π.χ.:

    ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

    -Όποια παιδιά ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στην ομάδα βόλεϊ του σχολείου να το δηλώσουν στη γυμνάστρια κα Παπαδοπούλου μέχρι την Παρασκευή 30/10

    -Οι μαθητές που θα επιλεγούν πρέπει να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους και να προσέρχονται στις προπονήσεις όποτε τους καλεί η γυμνάστρια, αν θέλουμε το σχολείο μας να διακριθεί στους αγώνες, όπως και πέρσι.

    Προσοχή: δικαίωμα συμμετοχής έχουν όσα παιδιά έχουν γεννηθεί από το 1990 και μετά

  4. Στο κείμενο του παραδείγματος εντοπίστε τις αναφορικές προτάσεις και βρείτε το συντακτικό ρόλο της καθεμιάς.

Mαθαίνω για τις ελεύθερες αναφορικές προτάσεις

  • Ελεύθερες αναφορικές προτάσεις λέμε εκείνες που εισάγονται με τις αναφορικές αντωνυμίες όποιος (-α, -ο), όσος (-η, -ο), ό,τι, οποιοσδήποτε, οσοσδήποτε κ.λπ. ή με τα αναφορικά επιρρήματα όπου, όπως, όποτε κ.λπ.

  • Oι ελεύθερες αναφορικές προτάσεις που εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες είναι ονοματικές δευτερεύουσες προτάσεις, εξαρτώνται συνήθως από ένα ρήμα και μπορούν να είναι είτε:
    α. το υποκείμενό του
    π.χ. Όποιος ενδιαφέρεται να το δηλώσει.
    β. το αντικείμενό του
    π.χ. Η γυμνάστρια θα προπονεί κάθε Σάββατο όσους επέλεξε.
    γ. κατηγορούμενο (σπάνια)
    π.χ. Εύχομαι να γίνεις ό,τι ονειρεύεσαι.

  • Oι ελεύθερες αναφορικές προτάσεις που εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις, εξαρτώνται από ένα ρήμα και εκφράζουν διάφορες επιρρηματικές σημασίες:
    π.χ. ΧΡONOΣ: Θα έρχεστε όποτε σας καλώ.
           TPOΠOΣ: Η ομάδα μας θα διακριθεί όπως και πέρσι (όπως διακρίθηκε και πέρσι).
           TOΠOΣ: Πάμε όπου θέλεις.

  1. Ανταλλάξτε μεταξύ σας τις ανακοινώσεις που γράψατε στη δραστηριότητα 3. Αναζητήστε, αν υπάρχουν, ελεύθερες αναφορικές προτάσεις, βρείτε με ποιες λέξεις εισάγονται και αναγνωρίστε το συντακτικό τους ρόλο.

Oρθογραφία

ΠPOΣOXH:

  • Tο αναφορικό ό,τι γράφεται διαφορετικά από τον ειδικό σύνδεσμο ότι.

Διαβάζω και γράφω

Συμπληρώστε τις παρακάτω φράσεις με ό,τι ή ότι:

  1. Oι νέοι της Eυρώπης επικοινωνώντας μεταξύ τους ανακαλύπτουν . . . . . . . . . . έχουν πολλά κοινά όνειρα και προσδοκίες, αλλά και κοινά προβλήματα και ανησυχίες. Γι' αυτό, παραμερίζοντας . . . . . . . . . . χώριζε τους Eυρωπαίους των παλαιότερων γενεών, συνεργάζονται για την επιτυχία της Eυρωπαϊκής Ένωσης, για την ειρήνη και την κοινή ευημερία.
  2. Πολλοί πιστεύουν . . . . . . . . . . η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην Eυρώπη μπορεί να οδηγήσει σε μια πολιτισμική ομοιομορφία και να εξαφανίσει . . . . . . . . . . καλύτερο περιλαμβάνεται στις εθνικές ή στις τοπικές παραδόσεις των λαών της.
  3. Oι ευρωπαϊκοί κανονισμοί σε . . . . . . . . . . αφορά την προστασία του περιβάλλοντος είναι υποχρεωτικοί για όλες τις χώρες-μέλη.

B3   Γένος, αριθμός και πτώση της αναφορικής αντωνυμίας ο οποίος

Εικόνα Kείμενο 6 [Η Ευρώπη του Kόσμου]

Εικόνα

Η μεγάλη Ευρώπη δεν πρέπει να φτιαχτεί χωρίς παράθυρο: ανοιχτό προς το Νότο, τον Tρίτο Κόσμο, τη Γη ολόκληρη, όχι για να την κυριαρχήσει, αλλά για να συζητήσει μαζί της και να τη βοηθήσει.

Ύστερα, η Ευρώπη δεν πρέπει να κυριαρχηθεί μόνο από το χρήμα, από τις επιχειρήσεις, από τα υλικά συμφέροντα.

Πρέπει να είναι μια Ευρώπη του πολιτισμού και της παιδείας. Αυτό είναι το μεγαλύτερό της πλεονέκτημα, η πιο πολύτιμη κληρονομιά της από πάντα. Θυμηθείτε: η Ελλάδα και η Ρώμη, ο Χριστιανισμός, ο Ουμανισμός, το μπαρόκ, ο Διαφωτισμός και η συνέχεια.

Πρέπει να είναι μια Ευρώπη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου, που είναι το δημιούργημά της. Mια Eυρώπη της γυναίκας και του παιδιού. Μια Ευρώπη πιο δίκαιη, που να αγωνίζεται εναντίον των ανισοτήτων, της ανεργίας, του αποκλεισμού – αρνητικά φαινόμενα, τα οποία οι Ευρωπαίοι μπορούν να καταπολεμήσουν μόνο από κοινού. Μια Ευρώπη πιο ανήσυχη για τη διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στους ανθρώπους, τα ζώα και τη φύση.

Πιστεύω ότι η πραγματοποίηση της όμορφης και σωστής Ευρώπης είναι το μεγάλο σχέδιο που προσφέρεται στη δική σας γενιά. Όλοι έχουμε ανάγκη, ιδιαίτερα όταν είμαστε νέοι, από ένα μεγάλο στόχο, που να είναι ένα ιδανικό και ένα πάθος. Παθιαστείτε για την ευρωπαϊκή οικοδόμηση, το αξίζει. Εάν τη βοηθήσετε να πετύχει, αυτό θα σας γεμίσει τη ζωή, ακόμα κι αν πρέπει να ξεπεράσετε εμπόδια. Τίποτα σημαντικό δεν επιτυγχάνεται χωρίς προσπάθεια.

Jacques Le Goff, Η Ευρώπη. Μια αφήγηση για παιδιά και νέους, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 1997

Εικόνα Kείμενο 7 Μετανάστες, οι είλωτες της Ευρώπης...

[…] Οι μετανάστες στην Ευρώπη υπολογίζονται σε 14 εκατομμύρια.

Οι περισσότεροι βρίσκονται από χρόνια ή έχουν γεννηθεί στο έδαφος της Ε.Ε. και αποτελούν έτσι τη δεύτερη ή την τρίτη γενιά μεταναστών. Για την ώρα αναγνωρίζονται ως «εξω-κοινοτικοί» ή «αλλογενείς»: όροι που ορίζουν πλέον το μη Ευρωπαίο, τον «εσωτερικό ξένο» της Ευρώπης. Για πόσο καιρό όμως θα παραμείνουν οι μετανάστες στην Ευρώπη «ξένοι και από αλλού», πληρώνοντας φόρους όπως οι «εθνικοί», όντας μέλη των ευρωπαϊκών κοινωνιών και συμβάλλοντας αρκετά –όπως τονίζουν τουλάχιστον οι ευρωπαϊκές διακηρύξεις– στην οικονομική και πολιτιστική ζωή των ευρωπαϊκών χωρών; Πότε π.χ. θα τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα να ψηφίζουν στις δημοτικές εκλογές, να προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, να εξασκούν όλα τα επαγγέλματα, δικαιώματα που το Μάαστριχτ επιφυλάσσει μόνο για τους «εθνικούς»; Και εδώ τίθεται ευθέως το ερώτημα: θα γίνουν ποτέ οι μετανάστες Ευρωπαίοι πολίτες; Για την ώρα η ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη έχει αφεθεί στην απόλυτη δικαιοδοσία των εθνών-κρατών. Στην Ιταλία, ο καινούριος μεταναστευτικός νόμος των Μπόσι – Φίνι το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να εξαλείψει τα δικαιώματα που αναγνώριζε ο προηγούμενος νόμος: το δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές εκλογές όπως και την αυτόματη χορήγηση της ιταλικής υπηκοότητας στα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στην Ιταλία και οι γονείς των οποίων βρίσκονταν επτά χρόνια νόμιμοι στη χώρα.

Στην Ελλάδα, το παράβολο που πρέπει να πληρώσεις για να κάνεις απλώς αίτηση για να γίνεις Έλληνας (και ταυτόχρονα Ευρωπαίος) πολίτης κοστίζει 1.500 ευρώ... Οι πιθανότητες δε για την έγκριση της αίτησης είναι συνήθως μηδαμινές.

Με αυτό τον τρόπο όμως, αποκλεισμένοι από την ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη, ουσιαστικά από τη δυνατότητα των ίσων ευκαιριών, της ίσης μεταχείρισης και συμμετοχής στην κοινωνική ζωή, το «εικοστό έκτο έθνος» της Ευρώπης, οι μετανάστες, προορίζονται για πολίτες δεύτερης και τρίτης κατηγορίας: «μέτοικοι» και «είλωτες» που θα ζήσουν πάντα με τη «νεύρωση της παραμονής», κυριολεκτικά «πάνω στο σύνορο». Τότε δυστυχώς –γράφει ο Μπαλιμπάρ– βαίνουμε προς ένα «εκρηκτικό απαρτχάιντ» που μπορεί «να τινάξει στον αέρα» τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και που έρχεται συνάμα σε σκληρή αντίφαση με την επιδίωξη της Ευρώπης για τη συγκρότηση ενός δημοκρατικού μοντέλου σε ηπειρωτικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Γκαζμέτ Kαπλάνι, εφημ. TA ΝΕΑ, 2003

Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης [πηγή: Ευρωπαϊκή Ένωση] Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Επίσημος δικτυακός τόπος. Για να εμφανιστεί η σελίδα στα ελληνικά επιλέξτε 'ελληνική' στο πεδίο πάνω δεξιά) Συνθήκη του Μάαστριχτ

Aκούω και μιλώ

  1. Σύμφωνα με το συγγραφέα του κειμένου 6, η οικοδόμηση της Ευρώπης πρέπει να βασίζεται πάνω σε κάποιες κατευθυντήριες αρχές. Ξαναδιαβάστε προσεκτικά το κείμενο και βρείτε τις αρχές που προτείνει. Συζητήστε στην τάξη κατά πόσο συμφωνείτε ή διαφωνείτε μ' αυτές. Ποια θεωρείτε ως τα κυριότερα εμπόδια σ' αυτή την προοπτική;
  2. Αν οι συγγραφείς των δύο κειμένων (6 και 7) είχαν έναν απευθείας διάλογο μεταξύ τους, σε ποια σημεία νομίζετε ότι θα συμφωνούσαν και σε ποια θα διαφωνούσαν τελικά;
  3. Βρείτε και υπογραμμίστε τις αναφορικές προτάσεις με που στα κείμενα 6 και 7. Αντικαταστήστε το που με τον τύπο της αντωνυμίας ο οποίος (-α, -ο) που ταιριάζει σε κάθε περίπτωση.
  4. Πώς διαλέξατε το κατάλληλο γένος και τον κατάλληλο αριθμό; Από ποια λέξη καθοδηγηθήκατε σε κάθε περίπτωση;

Διαβάζω και γράφω

  1. Στο κείμενο 7 διαβάζουμε: «αυτόματη χορήγηση της ιταλικής υπηκοότητας στα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στην Ιταλία». Κατά τη γνώμη σας, η λέξη που αναφέρεται στους μετανάστες ή στα παιδιά τους; Πώς το καταλαβαίνετε; Αν στο σημείο αυτό χρησιμοποιήσουμε την αντωνυμία ο οποίος αντί του που, βοηθάμε περισσότερο στην κατανόηση του νοήματος;
  2. Συμπληρώστε τις παρακάτω φράσεις με την αντωνυμία ο οποίος (-α, -ο), επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο. Προσθέστε κόμματα όπου χρειάζεται.
    1. Οι Ευρωπαίοι πολίτες . . . . . . . . . . . . . . . τα δικαιώματα παραβιάζονται μπορούν να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
    2. Οι ευρωπαϊκές χώρες . . . . . . . . . . . . . . . έχω επισκεφτεί είναι τρεις.
    3. Η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης . . . . . . . . . . . . . . . αρχίσαμε χτες είχε πολύ ενδιαφέρον.
    4. Οι μετανάστες . . . . . . . . . . . . . . . εργάζονται στην Ευρώπη συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη.

Mαθαίνω ότι:

  • Η αντωνυμία ο οποίος συμφωνεί ως προς το γένος και τον αριθμό με το όνομα που προσδιορίζει.

  • Η πτώση αυτής της αντωνυμίας είναι ανάλογη με το συντακτικό ρόλο που παίζει μέσα στην αναφορική πρόταση.
    Δηλαδή, μπορεί να είναι:
    – σε ονομαστική, αν είναι υποκείμενο                  (παράδειγμα . . . . )*
    – σε αιτιατική, αν είναι αντικείμενο                      (παραδείγματα . . . . )*
    – σε γενική, αν είναι ονοματικός προσδιορισμός (παράδειγμα . . . . )*

* Συμπληρώστε τα κενά με τους αριθμούς των φράσεων της άσκησης 2 που προηγήθηκε.

Eπίσης Mαθαίνω ότι:

  • Όταν μια σύνθετη ονοματική φράση προσδιορίζεται από μια αναφορική πρόταση, η χρήση της αντωνυμίας ο οποίος, συνήθως, βοηθάει περισσότερο από το που, για να καταλάβουμε σε ποιο από τα ονόματα αποδίδεται ο προσδιορισμός.
    π.χ. Τα παιδιά των μεταναστών που γεννήθηκαν στην Ευρώπη (= ;;)
    ενώ: Τα παιδιά των μεταναστών τα οποία (= τα παιδιά:) γεννήθηκαν στην Ευρώπη

  • Τις πιο πολλές φορές όμως οι παρανοήσεις αποφεύγονται, επειδή άλλα στοιχεία του κειμένου ή οι γενικότερες γνώσεις μας για το θέμα μάς οδηγούν με ασφάλεια στη σωστή κατανόηση.
    Εικόνα
    π.χ.    Δεν έχει καταλήξει στη μάρκα του αυτοκινήτου που θα αγοράσει.
    Εικόνα
             Oι μάρκες των αυτοκινήτων που τον ενδιαφέρουν πιο πολύ είναι οι ευρωπαϊκές.

B4   Tο που και οι προθετικές φράσεις

(Tο απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από διήγημα που δημοσιεύεται στη συλλογή 12 θαυμαστά ταξίδια στην Ευρώπη και το έχει γράψει ένας εντεκάχρονος μαθητής από το Λουξεμβούργο.)

Εικόνα Kείμενο 8 [Στην καρδιά της Ευρώπης]

[…] Μετά από τρεις ώρες περίπου διαδρομή σ' ένα ομοιόμορφο τοπίο, το πούλμαν σταματάει μπροστά σ' ένα κτίριο με τζαμαρίες, δίπλα στο γνωστό κτίριο, σε σχήμα σταυρού, που βλέπουμε στις φωτογραφίες, με τις δεκαπέντε σημαίες, η μία με τα δεκαέξι αστεράκια, να ανεμίζουν στα κοντάρια τους. Το πούλμαν κατευθύνεται προς το πολυώροφο γκαράζ κι εμείς προς την είσοδο. […]

Τα κρύσταλλα της εισόδου άνοιξαν αυτόματα μόλις πλησιάσαμε. Ακολουθούμε ένα μακρύ διάδρομο που οδηγεί σε κυλιόμενες σκάλες κι ανεβαίνουμε στον πρώτο όροφο. Δίνουμε τα στοιχεία μας στη ρεσεψιόν, παίρνουμε τις καρτελίτσες μας, τις καρφιτσώνουμε στο πέτο μας και μπαίνουμε σε ένα από τα πολλά ασανσέρ. Στον κάθε όροφο που σταματάμε βλέπουμε απέραντους διαδρόμους, σχεδόν άδειους. Μόνο στον ένατο υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα γεμάτη κόσμο. Tο ίδιο και στο δέκατο που βγαίνουμε.

Περνάμε ανάμεσα από τα «πηγαδάκια» και προχωράμε προς την είσοδο της μιας από τις έξι αίθουσες συνεδριάσεων του ορόφου. Γύρω από ένα τεράστιο τραπέζι σε σχήμα Π κάθονται οι αντιπροσωπείες των χωρών μελών. Στη μέση ο Επίτροπος και οι βοηθοί του. Πάνω από τα κεφάλια τους οι θάλαμοι των διερμηνέων. Απέναντί τους τα τραπέζια των παρατηρητών. Καθόμαστε στις θέσεις μας. Φοράω τα ακουστικά και βγάζω απ' το τσαντάκι μου το μπλοκ και το μολύβι που έχω πάρει μαζί μου για να κρατάω σημειώσεις.

Έχει περάσει πάνω από μία ώρα και η συζήτηση συνεχίζεται, ενώ πολλά μέλη των αντιπροσωπειών έχουν βγει στον προθάλαμο. Παίρνω από το χέρι τη φίλη μου την Mπέρθα που κάθεται δίπλα μου και βγαίνουμε από την αίθουσα. […]

Περπατάμε στους απέραντους διαδρόμους με την ατελείωτη σειρά των αριθμημένων γραφείων, μέσα στα οποία βρίσκονται από ένας, δύο ή τρεις υπάλληλοι... Άλλοι σκυμμένοι σε έγγραφα ανάμεσα σε κλασέρ και φακέλους, άλλοι μπροστά στα κομπιούτερ, άλλοι να μιλάνε στα τηλέφωνα σε διάφορες γλώσσες, άλλοι να διαβάζουν την εφημερίδα τους κι άλλοι να συζητάνε, πίνοντας τον καφέ τους... Tην ένταση και το πάθος των τελευταίων ορόφων εδώ έχουν αντικαταστήσει η ραθυμία και η γραφειοκρατική ανία.

Κάτω από τα παράθυρά τους απλώνονται η πόλη των Βρυξελλών και στο βάθος ο ορίζοντας της Ευρώπης. Αμφιβάλλω όμως αν αυτό το τοπίο γεννάει στην ψυχή τους τα ίδια αισθήματα που ένιωσα εγώ πάνω στο καμπαναριό του χωριού μου.

Λέω τις σκέψεις μου στην Mπέρθα και συμφωνεί μαζί μου!

Guillaunme Hofman, «Η καρδιά της Ευρώπης» στο Ζωή Θ. Σπυροπούλου, Αντώνης Δελώνης, Ανθολόγιο Νεοελληνικών Κειμένων για την Δ΄ , Ε΄, ΣΤ΄ Δημοτικού, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2000

Βρυξέλλες

Aκούω και μιλώ

  1. Βρείτε στο κείμενο 8 και υπογραμμίστε τις παρακάτω φράσεις:
    1. «Στον κάθε όροφο…, σχεδόν άδειους»
    2. «Tο ίδιο… βγαίνουμε»
    3. «Περπατάμε…, δύο ή τρεις υπάλληλοι»
  2. Mε ποια ή ποιες λέξεις μπορείτε να αντικαταστήσετε το που στις φράσεις α και β, χωρίς να αλλάξει το νόημα; Ποια από τις εκδοχές προτιμάτε και γιατί;
  3. Γιατί στο απόσπασμα γ δε χρησιμοποιείται το που αλλά η αντωνυμία ο οποίος;
  4. Ποια επιρρηματική έννοια εκφράζουν τα που (αποσπάσματα α, β) και η φράση μέσα στα οποία (απόσπασμα γ); Ποια μορφή έκφρασης νομίζετε ότι ταιριάζει περισσότερο στον καθημερινό και ποια στον επίσημο λόγο;

Διαβάζω και γράφω

  1. Aπό τις παρακάτω διατυπώσεις ποια ή ποιες σας φαίνονται κάπως αφύσικες ή λανθασμένες;
    1. Tο καμπαναριό του χωριού μου, που ανέβαινα παιδί, είχε μια θέα μαγευτική.
    2. Eίχα πάρει μαζί μου το μολύβι που θα κρατούσα σημειώσεις.
    3. Tη φίλη μου που πήγαμε στις Bρυξέλλες τη λένε Mπέρθα.
    4. Tο πούλμαν που ταξιδέψαμε μας άφησε μπροστά στο μεγάλο γυάλινο κτίριο.
  2. Στα παραδείγματα της προηγούμενης δραστηριότητας αντικαταστήστε το που με άλλη ισοδύναμη έκφραση.
  3. Aπό τον προφορικό λόγο που ακούτε στο σπίτι, στο σχολείο, στην τηλεόραση συλλέξτε και καταγράψτε στο τετράδιό σας μερικές περιπτώσεις, στις οποίες να χρησιμοποιείται το που
    αντί για το όπου ή
    αντί για μια προθετική φράση με την αντωνυμία ο οποίος.

Διαπιστώνω ότι:

  • Συχνά στον καθημερινό λόγο χρησιμοποιούμε το που στη θέση μιας προθετικής φράσης ή στη θέση του αναφορικού επιρρήματος όπου είτε όταν θέλουμε να δηλώσουμε τον τόπο (βλ. δραστηριότητα 1, Διαβάζω και γράφω, παράδ. α) είτε το όργανο (παράδ. β) είτε τη συνοδεία (παράδ. γ) είτε το μέσο (παράδ. δ).

  • Όταν θέλουμε να διατυπώσουμε λόγο πιο επίσημο ή αν μας ενδιαφέρει να ακριβολογήσουμε, αυτός ο τρόπος έκφρασης πρέπει να αποφεύγεται.