Γραμματική Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού
eikonaE03_01

9.5       Περιληπτικά αριθμητικά

eikonaE09_19
Χτες το μεσημέρι μια τετράδα μαθητών που επέστρεφε από το σχολείο βρήκε έναν
ξεχασμένο χαρτοφύλακα στη συμβολή των οδών Τσιμισκή και Παύλου Μελά. Από το
σημείο αυτό περνούν καθημερινά εκατοντάδες Θεσσαλονικείς, αλλά κανείς δεν είχε
προσέξει τον χαρτοφύλακα. Χωρίς δισταγμό οι μαθητές τον παρέδωσαν στους αστυ-
νομικούς, οι οποίοι επέστρεψαν το εύρημα στον κάτοχό του. Εκείνος ευχαρίστησε
θερμά τους μαθητές, καθώς εκτός από αρκετές χιλιάδες ευρώ ο χαρτοφύλακας περι-
είχε και καμιά δεκαριά έγγραφα μεγάλης σημασίας.

Τα περιληπτικά αριθμητικά φανερώνουν ένα πλήθος μονάδων που
αποτελούν ένα σύνολο (-άδα) ή έχουν τη σημασία περίπου (-αριά).

eikonaE09_20
Τα περιληπτικά αριθμητικά σχηματίζονται από τα απόλυτα
αριθμητικά ως εξής:

α) με την κατάληξη -άδα: π.χ. δυάδα, τριάδα, τετράδα, δεκάδα, εικοσάδα κτλ.
Αλλά: ένας  →  μονάδα

β) με την κατάληξη -αριά: π.χ. δεκαριά, δωδεκαριά, εικοσαριά κτλ.
Αυτά τα αριθμητικά συνοδεύονται από το καμιά (π.χ. καμιά εικοσαριά μήλα).

eikonaE09_22

Τι θα θυμάμαι για... τα αριθμητικά

Τα αριθμητικά φανερώνουν αριθμούς. Υπάρχουν πέντε κατη-
γορίες αριθμητικών:

  1. Απόλυτα (δηλώνουν ποσότητα), π.χ. τρία
  2. Τακτικά (δηλώνουν σειρά), π.χ. τρίτος
  3. Πολλαπλασιαστικά (δηλώνουν από πόσα μέρη αποτελείται
    κάτι), π.χ. τριπλός
  4. Αναλογικά (δηλώνουν πόσες φορές μεγαλύτερο είναι από 
    κάτι άλλο), π.χ. τριπλάσιος
  5. Περιληπτικά (δηλώνουν μονάδες που αποτελούν ένα σύ- 
    νολο), π.χ. τριάδα

Τα αριθμητικά μπορεί να είναι επίθετα ή ουσιαστικά.

Τι να θυμάμαι όταν γράφω

eikonaE09_21
  • Tα απόλυτα αριθμητικά μέχρι το είκοσι γράφονται ως μία λέξη:
    δεκαέξι    , δεκαεφτά. Από το είκοσι ένα και πάνω γράφονται ως
    ξεχωριστές λέξεις: σαράντα οκτώ, τέσσερις χιλιάδες πεντακόσια
    ενενήντα εννέα    .
  • Τα τακτικά αριθμητικά από το δέκατος τρίτος και μετά γράφονται
    ως ξεχωριστές λέξεις: δέκατος τρίτος, εικοστός πέμπτος.
  • Γράφονται με δύο -νν- το εννέα/εννιά και όσα αριθμητικά
    παράγονται από αυτό και περιέχουν ολόκληρη τη λέξη
    εννέα/εννιά     (εννιακόσιοι, εννιαπλάσιος αλλά ενενήντα, ένατος, 
    ενενηκοστός    ).
  • Τα σύνθετα αριθμητικά που έχουν δεύτερο συνθετικό τη λέξη
    μισός     γράφονται στη λήγουσα με -ι. Δεν ακολουθούν τον κανόνα
    και γράφονται με -η όσα έχουν πρώτο συνθετικό το αρσενικό 
    ένας     και το θηλυκό μία: ενάμισι ευρώ, δυόμισι κιλά, τεσσερισήμισι 
    ώρες, εφτάμισι τόνοι, αλλά μιάμιση ώρα, ενάμισης τόνος.