6.2 Kλίση ουσιαστικών

Γ. Ουδέτερα

Γ.1 Ισοσύλλαβα

α) Σε -ο

Το βουνό μάς περίμενε! Από μακριά
αρχίσαμε να βλέπουμε τα χωριά του
πνιγμένα στο πράσινο. Κάθε λογής δέντρα
ξεφύτρωναν παντού. Σε λίγο οι φωνές των
τσοπανόπουλων και των προβάτων γέμισαν
την ατμόσφαιρα, συμπληρώνοντας το
υπέροχο σκηνικό της εξοχής. Πάνω εκεί έγινε
το κακό! Ένα μικρό άσπρο σύννεφο που
μας συνόδευε στο ταξίδι ζήλεψε τα γέλια και
τη χαρά μας! Σε λιγότερο από μισή ώρα το
χρώμα του σύννεφου έγινε κατάμαυρο κι
απειλητικό. Έπιασε μπόρα και έγινε
χαλασμός. Η μηχανή του αυτοκινήτου
σταμάτησε πνιγμένη στο νερό. Το αφήσαμε
και ένα φορτηγό μάς έφερε ως το σπίτι.

Το βουνό είναι ωραίο.
Ο καθαρός αέρας του βουνού με αναζωογονεί.
Στο βουνό νιώθεις άλλος άνθρωπος.

Τα βουνά της χώρας μας είναι ψηλά.
Οι κορυφές των βουνών συχνά είναι χιονισμένες.
Γι' αυτό, όταν ανεβαίνουμε στα βουνά είμαστε ντυμένοι ζεστά.

Στα ουδέτερα, η αιτιατική είναι πάντοτε ίδια με
την ονομαστική! Εύκολο δεν είναι;

	Ενικός αριθμός				Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	βουνό	δέντρο	σύννεφο	τα	βουνά	δέντρα	σύννεφα
Γεν.	του	βουνού	δέντρου	σύννεφου	των	βουνών	δέντρων	σύννεφων
Αιτ.	το	βουνό	δέντρο	σύννεφο	τα	βουνά	δέντρα	σύννεφα
Κλ.	–	βουνό	δέντρο	σύννεφο	–	βουνά	δέντρα	σύννεφα

νερό, χωριό, ποσό, παλτό, χωριό κ.ά.

Έτσι κλίνονται τα:
θηρίο, ζώο, πλοίο κ.ά. λυκόσκυλο, τριαντάφυλλο, κάστανο κ.ά.

Προσέχω τον τονισμό! Ορισμένα από τα προπαροξύτονα ουδέτερα σε -ο μετακινούν τον τόνο στη γενική ενικού και πληθυντικού.

Έτσι κλίνονται τα:

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	θέατρο	τα	θέατρα
Γεν.	του	θεάτρου	των	θεάτρων
Αιτ.	το	θέατρο	τα	θέατρα
Κλ.	–	θέατρο	–	θέατρα

αυτοκίνητο
άτομο
μέτωπο
πρόσωπο
άλογο
διαβατήριο
δωμάτιο
εισιτήριο
εξώφυλλο

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 19

Τονίζω τις παρακάτω γενικές:

α. Η τιμή των βερικοκων
β. Η νοστιμιά των καστανων
γ. Οι επιμελητές των κειμενων

δ. Οι διαφωνίες των αντρογυνων
ε. Ο κατασκευαστής των επιπλων
στ. Οι είσοδοι των θεατρων

Προσέχω τη διαφορά επίσημου – ανεπίσημου ύφους:
Η Ράνια έξυσε με το μαχαίρι την επιφάνεια του βούτυρου.
Αγόρασε μπισκότα βουτύρου.

Μετακίνηση τόνου – επίσημο ύφος
Διατήρηση τόνου – ανεπίσημο ύφος

β) Σε -ι

Tο χρυσάνθεμο κατάγεται από τα βάθη της Άπω Ανατολής. Η ιστορία αυτού του λουλου- διού άρχισε από τότε που ένας φυσιολάτρης αυτοκράτορας της Ιαπωνίας ζήτησε από τον αρχικηπουρό του να του βρει ένα μικρό αλλά όμορφο λουλούδι για το παλάτι του. Ο κη- πουρός ταξίδεψε παντού, σε απομακρυσμέ- νες πόλεις και σε απάτητα νησιά, ένα ολό- κληρο καλοκαίρι, ώσπου μήνες μετά ανακά- λυψε στο μπαλκόνι ενός φτωχικού σπιτιού το λουλούδι των ονείρων του αυτοκράτορα.

Πλησιάζει το καλοκαίρι.
Οι χαρές του καλοκαιριού είναι ατέλειωτες.
Θα περάσω το καλοκαίρι μου στην Ιθάκη.

Tα καλοκαίρια η θάλασσα είναι υπέροχη.
Οι αναμνήσεις των καλοκαιριών της παιδικής μου ηλικίας με ακολουθούν.
Περνώ τα καλοκαίρια μου σε νησί.

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	παιδί	καλοκαίρι	τα	παιδιά	καλοκαίρια
Γεν.	του	παιδιού	καλοκαιριού	των	παιδιών	καλοκαιριών
Αιτ.	το	παιδί	καλοκαίρι	τα	παιδιά	καλοκαίρια
Κλ.	–	παιδί	καλοκαίρι	–	παιδιά	καλοκαίρια

Έτσι κλίνονται τα:

αυτί, βιολί, μαντρί, σκυλί, αρνί, κρασί, φιλί, ψωμί κ.ά.

λουλούδι, κορίτσι, αγόρι, βλαστάρι, σπίτι, μπαλκόνι κ.ά.

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και ορισμένα ουσιαστικά που
γράφονται με υ: βράδυ (στη γενική του ενικού και στον πληθυντικό γρά-
φεται με ι), δίχτυ, στάχυ, δάκρυ (γεν. πληθ.: των δακρύων).

γ) Σε -ος

Ναι, έχω αυτό. Για δοκιμάστε το.

Αυτό είναι τρία νούμερα
πιο μεγάλο! Νομίζω ότι θα σας
είναι ό,τι πρέπει. Στο μήκος είναι
μια χαρά πάντως!

Για σας θα περιορίσω
το κέρδος μου και θα σας
το αφήσω στο κόστος.

Κυρ Νίκο, μόνο αυτό έχετε; Ήθελα
ένα μέγεθος μεγαλύτερο!

Χρειάζομαι, βλέπετε, κάτι μεγαλύτερο λόγω
του ύψους μου (αλλά και του βάρους)!

Δεν κάνετε ποτέ λάθος στο νούμερο!
Θαυμάσιο είναι. Πόσο κοστίζει;

Το λάθος της Αγγελίνας στα μαθηματικά τη στενοχώρησε.
Η έκταση του λάθους, όμως, δεν ήταν μεγάλη.
Ο δάσκαλος ήταν σίγουρος ότι η Αγγελίνα δε θα επαναλάβει το λάθος.

Έτσι κι αλλιώς, τα λάθη είναι ανθρώπινα.
Πρέπει να φροντίζουμε για την επανόρθωση των λαθών μας.
Μόνο ο Βρασίδας δεν κάνει λάθη στις μελέτες του!

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	λάθος	έδαφος	τα	λάθη	εδάφη
Γεν.	του	λάθους	εδάφους	των	λαθών	εδαφών
Αιτ.	το	λάθος	έδαφος	τα	λάθη	εδάφη
Κλ.	–	λάθος	έδαφος	–	λάθη	εδάφη

Έτσι κλίνονται
τα:

μέγεθος
στέλεχος
κ.ά.

ύψος
βάρος
μήκος
άνθος
κράτος
Άργος
δάσος
κέρδος
κόστος

Μετακινούν τον τόνο στη λήγουσα στη γενική πληθυντικού.
Τα προπαροξύτονα κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα
στη γενική ενικού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική
πληθυντικού.

Γ.2 Ανισοσύλλαβα

α) Σε -μα

– Βλάβες, παρακαλώ;
– Ναι, κύριε. Ποιο είναι το πρόβλημα;
– Το πρόβλημά σας δε γνωρίζω ποιο ακριβώς είναι, το δικό μου, όμως, είναι ότι την τελευταία εβδομάδα δεν έχουμε καθόλου νερό κατά διαστήματα και, όταν έρχεται, το χρώμα του είναι καφετί. Δεν είναι πράγματα αυτά!
– Αυτό δεν είναι πρόβλημα! Νερό υπάρχει, αλλά γίνονται διακοπές στην παροχή λόγω επισκευών στο σύστημα ύδρευσης της περιοχής σας. Εγκαθιστούμε, βλέπετε, κάποια καινούρια μηχανήματα.
– Έτσι, ε; Τότε ας θέσουμε αλλιώς το ζήτημα, γιατί το πρόβλημα του προβλήματος που δεν είναι πρόβλημα είναι ότι η διακοπή σας μου δημιούργησε σοβαρά προβλήματα.
– Δεν είμαστε υπεύθυνοι για τη λύση των προβλημάτων σας, κύριέ μου. Οι εργασίες είναι απαραίτητες και θα κρατήσουν ακόμα μια εβδομάδα. Νομίζω η λύση του προβλήματος είναι απλή. Πηγαίνετε σε ένα ξενοδοχείο. Δε χάλασε ο κόσμος!

Δείξε μου πώς λειτουργεί αυτό το μηχάνημα!
Η λειτουργία του μηχανήματος είναι πολύ απλή.
Αγόρασα αυτό το μηχάνημα στις εκπτώσεις.

Τα σύγχρονα μηχανήματα έχουν πολύ μικρό μέγεθος.
Οι οδηγίες αυτών των μηχανημάτων είναι εξαιρετικά περίπλοκες.
Αγοράσαμε αυτά τα μηχανήματα για προσωπική μας χρήση.

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	σώμα	μηχάνημα	τα	σώματα	μηχανήματα
Γεν.	του	σώματος	μηχανήματος	των	σωμάτων	μηχανημάτων
Αιτ.	το	σώμα	μηχάνημα	τα	σώματα	μηχανήματα
Κλ.	–	σώμα	μηχάνημα	–	σώματα	μηχανήματα

Έτσι κλίνονται τα: χρώμα, γράμμα, δέμα, δέρμα, βήμα, αίμα κ.ά.

ζήτημα, μάθημα, όνομα, ποίημα, πρόβλημα, τηλεγράφημα κ.ά.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 20

Ξαναγράφω στο τετράδιό μου τις παρακάτω προτάσεις συμπλη-
ρώνοντας τα κενά:

α. Ξέρει κανείς τη λύση αυτών των _________ ; (πρόβλημα)
β. Με τα _______ για τα οποία ενδιαφέρεστε ασχολείται η κόρη μου. (ζήτημα)
γ. Ποια είναι η καταγωγή του ________ σας; (όνομα)
δ. Μόλις άκουσε _______ στη σκάλα, άρχισε να τρέχει. (βήμα)
ε. Την εκδήλωση άνοιξε η Ορχήστρα των _______ με ένα έργο του Σκαλκώτα. (χρώμα)

β) Σε -ιμο

Τέλος στο γράψιμο και στο σβήσιμο! Τέλος στο χάσιμο χρόνου και στις κα- κογραμμένες ση- μειώσεις. Οι νέοι φορητοί υπολογιστες

παλάμης σάς
προσφέρουν τη δυ-
νατότητα να κρατάτε
ηλεκτρονικές σημει-
ώσεις, όπου κι αν βρί-
σκεστε.

Το βάψιμο του σπιτιού θα μας κοστίσει μια περιουσία.
Αγοράσαμε τα υλικά του βαψίματος με δικά μας λεφτά.
Θα αρχίσουμε το βάψιμο μόνοι μας.

Τα βαψίματα των σπιτιών είναι κουραστική δουλειά.
Τα έξοδα των βαψιμάτων θα έπρεπε να βαρύνουν τους ιδιοκτήτες.
Τελικά, αναβάλαμε τα βαψίματα για το καλοκαίρι.

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	βάψιμο	τα	βαψίματα
Γεν.	του	βαψίματος	των	βαψιμάτων
Αιτ.	το	βάψιμο	τα	βαψίματα
Κλ.	–	βάψιμο	–	βαψίματα

Έτσι κλίνονται τα:
δέσιμο, τρέξιμο, κλείσιμο,
σβήσιμο, χάσιμο κ.ά.

γ) Σε -ς

Είναι γεγονός ότι πολλοί
συμπολίτες μας ανησυχούν ολοένα και
περισσότερο για την ποιότητα του βοδινού
κρέατος που φτάνει στο τραπέζι μας. Η υγειονομική
υπηρεσία, θέλοντας να ρίξει άπλετο φως στο ζήτημα,
έθεσε αρκετές επιχειρήσεις σε καθεστώς επιτήρησης.
Επίσημες ανακοινώσεις για τα αποτελέσματα θα
γίνουν μετά το πέρας της έρευνας.

Το φως του δωματίου μου με ξεκουράζει.
Η ένταση του φωτός είναι ό,τι πρέπει για να μπορώ να διαβάζω άνετα.
Ανάβω το φως όταν αρχίζει και σκοτεινιάζει.

Σβήνω τα φώτα όταν πέφτω για ύπνο.
Η γιορτή των Φώτων είναι τον Ιανουάριο.
Συχνά πηγαίνουμε στο χωριό για να γιορτάσουμε εκεί τα Φώτα.

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	κρέας	φως	τα	κρέατα	φώτα
Γεν.	του	κρέατος	φωτός	των	κρεάτων	φώτων
Αιτ.	το	κρέας	φως	τα	κρέατα	φώτα
Κλ.	–	κρέας	φως	–	κρέατα	φώτα

Έτσι κλίνονται τα: πέρας, τέρας κ.ά. καθεστώς, γεγονός, ημίφως κ.ά.

δ) Σε -ν

Το ενδιαφέρον του κοινού για το
ζωολογικό πάρκο της Αθήνας μεγαλώνει
μέρα με τη μέρα. Κατά το παρελθόν, όσοι
αγαπούσαν τα ζώα και το περιβάλλον δεν
είχαν ένα σημείο συνάντησης στο
λεκανοπέδιο της Αττικής. Σήμερα, μεγάλοι
και παιδιά συρρέουν στο πάρκο αυτό. Σε
πείσμα όσων βλέπουν τη φύση ως προϊόν
εκμετάλλευσης, το ζωολογικό πάρκο της
Αθήνας αποτελεί μια όαση περιβαλλοντικού
πολιτισμού για το παρόν και το μέλλον της
Αττικής.

Το ενδιαφέρον του κοινού για το πάρκο είναι μεγάλο.
Το πάρκο είναι ανοιχτό κάθε μέρα λόγω του ενδιαφέροντος του κοινού.
Ο Βρασίδας παρατήρησε πρώτος το ενδιαφέρον μου για τα ζώα.

Τα ενδιαφέροντά μου, όμως, δεν περιορίζονται στα ζώα.
Οι γονείς μου χαίρονται για το πλήθος των ενδιαφερόντων μου,
γιατί έχω κι άλλα ενδιαφέροντα εκτός από τη μελέτη του περιβάλλοντος.

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	ενδιαφέρον	τα	ενδιαφέροντα
Γεν.	του	ενδιαφέροντος	των	ενδιαφερόντων
Αιτ.	το	ενδιαφέρον	τα	ενδιαφέροντα
Κλ.	–	ενδιαφέρον	–	ενδιαφέροντα

Έτσι κλίνονται τα:
καθήκον, προϊόν,
περιβάλλον, παρόν,
παρελθόν, συμφέρον
κ.ά.

ε) Σε -υ

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
Ον.	το	οξύ	δόρυ	τα	δόρατα	φώτα
Γεν.	του	οξέος	δόρατος	των	δοράτων	φώτων
Αιτ.	το	οξύ	δόρυ	τα	δόρατα	φώτα
Κλ.	–	οξύ	δόρυ	–	δόρατα	φώτα

Υπάρχουν, επίσης, μερικά ουδέτερα που προέρχονται
από παλιότερες μορφές της γλώσσας μας και γι' αυτό
κλίνονται με τον δικό τους τρόπο, π.χ. μηδέν, ήπαρ, πυρ.

Τι θα θυμάμαι για... τα oυδέτερα ουσιαστικά

Τα ουδέτερα έχουν σε κάθε αριθμό τρεις πτώσεις όμοιες,
την ονομαστική, την αιτιατική και την κλητική:
το βάρος – το βάρος – βάρος
το πρόβλημα – το πρόβλημα – πρόβλημα
τα βάρη – τα βάρη – βάρη
τα προβλήματα – τα προβλήματα – προβλήματα
Τα ανισοσύλλαβα ουδέτερα στη γενική του πληθυντικού
τονίζονται στην παραλήγουσα:
των σωμάτων, των δεσιμάτων, των κρεάτων, των φώτων

Τι να θυμάμαι όταν γράφω

Γράφω με ι:

τα ουδέτερα που λήγουν σε -ι (π.χ. λουλούδι, παιδί)

Γράφω με υ:

βράδυ, δίχτυ, στάχυ, δάκρυ, δόρυ,οξύ
η λέξη δάκρυ διατηρεί το υ σε όλες τις πτώσεις των δύο αριθμών
η λέξη βράδυ σχηματίζει γενική ενικού και τον πληθυντικό με ι

Γράφω σε:

-είο: τα παροξύτονα που φανερώνουν τόπο (γραφείο, κουρείο
κ.ά.)
-ητό: κυνηγητό, ποδοβολητό κ.ά.
-ιο: γέλιο, τετράδιο, εστιατόριο, φυλάκιο κ.ά. με εξαίρεση:
ισόγειο, υπόγειο
-ριό: καμπαναριό, νοικοκυριό κ.ά. με εξαίρεση: μαγειρειό
-τήριο: γυμναστήριο, δικαστήριο κ.ά. με εξαίρεση: μαρτύριο
-ίδι: ταξίδι, βαρίδι κ.ά. με εξαίρεση: στρείδι, αντικλείδι,
καρύδι, φρύδι, κρεμμύδι, Παλαμήδι
-όνι: λεμόνι, τιμόνι κ.ά. με εξαίρεση: αλώνι, κυδώνι κ.ά.
-τήρι: ποτήρι, κλαδευτήρι κ.ά. με εξαίρεση όσα έχουν δεύτερο
συνθετικό τη λέξη τυρί (π.χ. κεφαλοτύρι)