Γραμματική Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού
eikonaE03_01

4.5       Τελικό -ν

Υπάρχουν ορισμένες λέξεις στις οποίες το τελικό -ν άλλοτε παραμένει και άλλοτε χάνεται.
Αυτές είναι:
  • το άρθρο την
  • η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν, την
  • τα μόρια δεν και μην
Οι λέξεις αυτές διατηρούν το τελικό -ν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή
από τα σύμφωνα κ, π, τ, τα δίψηφα σύμφωνα μπ, ντ, γκ και τα διπλά ξ, ψ.
Π.χ. την είδα, την κοπέλα, την ντουλάπα, δεν ξέρω
eikonae04_27
Άρα, οι λέξεις αυτές χάνουν το τελικό -ν όταν η επόμενη
λέξη αρχίζει από ένα από τα υπόλοιπα σύμφωνα: β, δ, γ,
φ, θ, χ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ.
Π.χ. τη δασκάλα, τη θυμήθηκα, δε θέλω
eikonaE04_28

Στον γραπτό λόγο, το τελικό -ν διατηρείται πάντα στον
ενικό του αρσενικού οριστικού και αόριστου άρθρου (τον,
έναν) για να αποφεύγεται η σύγχυση με το ουδέτερο ορι-
στικό και αόριστο άρθρο (το, ένα).
Π.χ. τον νέο (άντρα) αλλά το νέο (είδηση)
       έναν νέο (άντρα) αλλά ένα νέο (είδηση)

 

Το τελικό -ν γράφεται πάντα στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία αυτόν, τον καθώς
και στο σαν.
Π.χ. των θαλασσών, αυτόν θέλει, τον φώναξε, σαν λύκος

 

eikonaE04_29

Τι θα θυμάμαι για... τους φθόγγους,
τα γράμματα και τις συλλαβές

  1. Οι φθόγγοι της ελληνικής γλώσσας χωρίζονται
    σε φωνήεντα ([α], [ε], [ι], [ο], [ου]) και σύμφωνα ([κ],
    [π], [τ], [γκ], [μπ], [ντ], [γ], [β], [δ], [χ], [φ], [θ], [λ],
    [ρ], [ζ], [σ], [μ], [ν]).
  2. Η ελληνική γλώσσα έχει 24 γράμματα. Αυτά είναι: α, β, γ,
    δ, ε, ζ, η, θ, ι, κ, λ, μ, ν, ξ, ο, π, ρ, σ/ς, τ, υ, φ, χ, ψ, ω.
  3. Δίψηφα ονομάζονται δύο γράμματα μαζί που παριστάνουν
    έναν φθόγγο. Αυτά είναι τα εξής: Δίψηφα φωνήεντα: ου,
    αι, ει, οι, υι. Δίψηφα σύμφωνα: μπ, ντ, γκ/γγ
  4. Κατά την απαλοιφή φωνήεντος χάνεται ένα φωνήεν που
    βρίσκεται κοντά σε ένα άλλο φωνήεν ή ανάμεσα σε δύο
    σύμφωνα (π.χ. φέρε το → φέρ' το, δεκαέξι → δεκάξι).
  5. Όταν συνδυάζουμε μια προπαροξύτονη λέξη με μία ή πε-
    ρισσότερες ασθενείς αντωνυμίες, τότε χρησιμοποιούμε
    έναν επιπλέον τόνο. Αυτό λέγεται έγκλιση του τόνου (π.χ.
    ο δάσκαλος + μας  →  ο δάσκαλός μας).
  6. Τα σημεία στίξης είναι η τελεία, η άνω τελεία, η διπλή τε-
    λεία, το κόμμα, τα εισαγωγικά, τα αποσιωπητικά, η πα-
    ρένθεση, το ενωτικό, η παύλα, η διπλή παύλα, το ερωτη-
    ματικό και το θαυμαστικό.

Τι να θυμάμαι όταν γράφω

eikonaE04_30
Βάζω τόνο:
  • Σε κάθε δισύλλαβη, τρισύλλαβη ή πολυσύλλαβη λέξη.
  • Στο πού και το πώς όταν είναι ερωτηματικά. Στο διαζευκτικό ή.
    Πού έβαλες το παζλ, Ορέστη; Πώς θα παίξω με τις φίλες μου;
    Θα μου πεις ή όχι;
  • Στο δεύτερο φωνήεν όταν έχω δίψηφα φωνήεντα ή τους
    συνδυασμούς αυ και ευ:
    είδα, ναύτης, γεύση
Πώς βάζω την απόστροφο:
  • Όταν χρησιμοποιείται η απόστροφος, οι δυο λέξεις χωρίζονται
    με ένα διάστημα:
    τ' άλογο, μου 'ριξε, φέρ' το
Δεν μπερδεύω:
  • Το ενωτικό (-) με την παύλα (–).