Γραμματική Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού
eikonaE02_00

2.2     Συνθέτω κείμενο

eikonaE02_14

Συνθέτω παράγραφο

– Με τι θα ασχοληθούμε σήμερα, θείε;
– Θα φτιάξουμε μια παράγραφο. Έλα να σου δείξω πώς ακριβώς!

eikonaE02_15
Ο γνωστός κριτικός σύγχρονης τέχνης , Φιλίπ Περό,
επισκέφτηκε την έκθεση που φιλοξενείται στο Μουσείο
Κυκλαδικής Τέχνης αυτή την εποχή. Ο κύριος Περό,
βγαίνοντας από το μουσείο, δήλωσε: «Ήρθα στην
Αθήνα πέρσι, αλλά αισθάνομαι ότι ζω σε αυτή την πόλη
πάνω από δέκα χρόνια. Ο ελληνικός πολιτισμός ήταν
πάντα μέσα στην ψυχή και στο μυαλό μου. Νομίζω ότι
αποτελεί παγκόσμια κληρονομιά. Αποτελεί μια
κληρονομιά για την οποία οι Έλληνες και όλοι οι
Ευρωπαίοι νιώθουν σήμερα περήφανοι, αλλά την ίδια
στιγμή γνωρίζουν ότι εκείνοι έχουν και την υποχρέωση
να τη διαφυλάξουν».
Έτοιμη η παράγραφος, Ορέστη. Θα σου πω όμως κι ένα μεγάλο
μυστικό: Μια παράγραφος, για να μας μεταδώσει ένα μήνυμα,
πρέπει να έχει συνοχή.

 

 

 

Οι λέξεις, οι φράσεις και οι προτάσεις που αποτελούν μια παράγραφο πρέπει να βρίσκονται σε λογική σειρά. Αυτό επιτυγχάνεται όταν οι λέξεις, οι φράσεις και οι προτάσεις δένονται μεταξύ τους. Τότε, λέμε ότι αυτές έχουν μεταξύ τους σχέσεις συνοχής.

Σχέσεις συνοχής

  1. Επανάληψη λέξης, φράσης ή πρότασης:
    Μπορούμε να επαναλάβουμε μια λέξη ή μια φράση (ή ένα μέρος μιας φράσης).
    Π.χ. Ο γνωστός κριτικός σύγχρονης τέχνης, Φιλίπ Περό, επισκέφτηκε την έκθεση που φιλοξενείται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης αυτή την περίοδο. Ο κύριος Περό…
    Μπορούμε να επαναλάβουμε και μια ολόκληρη πρόταση.
    Π.χ. Νομίζω ότι αποτελεί παγκόσμια κληρονομιά. Αποτελεί μια κληρονομιά…

  2. Αντικατάσταση:
    Μπορούμε να αντικαταστήσουμε μια λέξη ή μια φράση με μια άλλη που μιλάει για το ίδιο
    πράγμα.
    Π.χ. Ήρθα στην Αθήνα πέρσι, αλλά αισθάνομαι ότι ζω σε αυτή την πόλη πάνω από δέκα χρόνια.

  3. Αντωνυμίες:
    Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια αντωνυμία στη θέση μιας ονοματικής φράσης (βλ.
    ενότητα 8 για τις αντωνυμίες και ενότητα 16.2 Α για τις ονοματικές φράσεις).
    Π.χ. Αποτελεί μια κληρονομιά για την οποία οι Έλληνες και όλοι οι Ευρωπαίοι νιώθουν σήμερα περήφανοι, αλλά την ίδια στιγμή γνωρίζουν ότι εκείνοι έχουν και την υποχρέωση να τη
    διαφυλάξουν.

  4. Σύνδεση:
    Οι προτάσεις ενώνονται μεταξύ τους με συνδέσμους (βλ. και κειμενικούς δείκτες παρακάτω).
    Π.χ. Ήρθα στην Αθήνα πέρσι, αλλά αισθάνομαι ότι ζω σε αυτή την πόλη πάνω από δέκα χρόνια.

Κειμενικοί δείκτες

eikonaE02_16
Υπάρχει ακόμα ένα μυστικό για τη συνοχή μιας παραγράφου:
οι κειμενικοί δείκτες.
Κειμενικοί δείκτες είναι όλες οι λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιούμε
για να δείξουμε πώς συνδέονται οι προτάσεις μέσα στο κείμενο. Μας
δείχνουν δηλαδή τις σχέσεις συνοχής. Οι κειμενικοί δείκτες είναι
συνήθως επιρρήματα ή σύνδεσμοι (βλ. ενότητες 12 και 14).

 

 

 

eikonaE02_17
Όταν ο Ορέστης άνοιξε την πόρτα και είδε τον θείο Βρασίδα, ξαφνιάστηκε, γιατί δεν
περίμενε να τον βρει εκεί. Ήξερε ότι είχε φύγει την περασμένη βδομάδα για ένα συνέ-
δριο στο Παρίσι. Όμως, αυτό το ταξίδι προφανώς δεν είχε πραγματοποιηθεί, αφού ο
θείος Βρασίδας ήταν στο σπίτι. Στην αρχή, σάστισε και έμεινε αμίλητος. Νόμιζε ότι
ήταν όνειρο. Όμως, ήταν αλήθεια. Γι' αυτό, στη συνέχεια, έτρεξε προς το μέρος του.
Ορέστη, πρόσεξε τι κάνουμε με τους κειμενικούς δείκτες:
  1. Συνδέουμε: και, και επίσης, και ακόμα, επιπλέον, με άλλα λόγια, για
    παράδειγμα
  2. Δημιουργούμε αντίθεση: αλλά, ενώ, ωστόσο, αν και, αντίθετα, όμως
  3. Αιτιολογούμε: γιατί, επειδή, αφού, καθώς
  4. Βγάζουμε συμπεράσματα: επομένως, συνεπώς, άρα
  5. Ορίζουμε τον χρόνο: τότε, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, μέχρι τώρα
eikonaE02_18
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 8
Βάζω τις παρακάτω προτάσεις σε λογική σειρά, ώστε να βγαίνει
νόημα στην ιστορία. Σ' αυτό θα με βοηθήσουν οι κειμενικοί
δείκτες. Αν έχω βάλει τις προτάσεις στη σωστή σειρά, τότε θα
διαπιστώσω ότι έχει συνοχή το κείμενο που δημιούργησα.
  1. Στο τέλος, όμως, αποφάσισε να ρωτήσει τη Σοφία τι ακριβώς είχε συμβεί.
  2. Είδε το ρολόι του και ήταν περασμένες εννέα.
  3. Στην αρχή, έμεινε άφωνος.
  4. Όμως, προφανώς αυτό δεν είχε γίνει, αφού τώρα βρισκόταν εκεί και μόνο η Σοφία
    ήταν στο σπίτι.
  5. Ήξερε ότι το πάρτι έπρεπε να είχε αρχίσει από τις οκτώ.
  6. Όταν ο Φίλιππος έφτασε στο σπίτι της Σοφίας για το πάρτι των γενεθλίων της,
    ξαφνιάστηκε, γιατί κανείς δεν ήταν εκεί.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 9
Επιλέγω δύο διαφορετικές παραγράφους από δύο άρθρα ενός
περιοδικού και εντοπίζω τις σχέσεις συνοχής και τους κειμενικούς
δείκτες σε καθεμιά από αυτές.