. . . . . . . . Άνθρωποι και μηχανές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Φτιάξε μου ένα σιδερένιο άνθρωπο

2. Μηχανές του μέλλοντος

3. Το ηλιακό λεωφορείο

4. Στο Αττικό Μετρό

Οι άνθρωποι σχεδιάζουν και φτιάχνουν μηχανές και μεγάλα έργα που κάνουν τη ζωή μας καλύτερη. Θα παίξουμε με ρομπότ και θα γνωρίσουμε και στα άλλα παιδιά σημαντικά έργα της περιοχής μας.

Φωτ/φία : από φυλλάδιο του Αττικό Μετρό

. . . . . Φτιάξε μου ένα σιδερένιο άνθρωπο . . . . . . . . . . . . . . . . .

Πριν από πολλά πολλά χρόνια ζούσε ένας βασιλιάς, που ήθελε να φτιάξει έναν άνθρωπο. Φώναξε, λοιπόν, τον αρχηγό των σιδηρουργών και τον πρόσταξε να του φτιάξει ένα σιδερένιο άνθρωπο.
«Μα……» πήγε να πει ο σιδεράς.
«Δεν έχει μα» τον διέκοψε ο βασιλιάς. «Εδώ σου έχω όλο το σίδερο που θα χρειαστείς. Έχε υπόψη σου ότι θέλω ένα ζωντανό άνθρωπο, που θ’ ανασαίνει, με αίμα στο σώμα του και μυαλό στο κεφάλι του».

Ο αρχισιδηρουργός πήρε το σίδερο κι επέστρεψε λυπημένος σπίτι του. Ρώτησε όλους τους φίλους του, αλλά κανείς δεν ήξερε πώς φτιάχνεται ένας αληθινός άνθρωπος.

Μια μέρα, συνάντησε έναν παλιό του φίλο που ζούσε μόνος στην ερημιά. Ο αρχισιδηρουργός είπε στο σοφό τα βάσανά του κι αυτός του είπε τι να κάνει.

Έχοντας στα αυτιά του τα λόγια του σοφού, πήγε στο βασιλιά και του είπε: «Μεγαλειότατε, πρέπει να διατάξεις όλους τους υπηκόους σου να ξυρίσουν τα κεφάλια τους και να κάψουν τα μαλλιά τους, ώστε να μαζευτούν χίλια φορτία κάρβουνο για να λιώσει ο σίδηρος. Μετά θα τους βάλεις να μαζέψουν χίλιους κουβάδες δάκρυα για να σβηστεί η φωτιά. Γιατί, όπως καταλαβαίνεις, το κάρβουνο από ξύλα και το νερό από ποτάμι δεν αρκούν για να φτιαχτεί ένας άνθρωπος!».

Ο βασιλιάς έκανε ό,τι του ζήτησε. Όλοι οι άνθρωποι ξύρισαν τα κεφάλια τους και έκαψαν τα μαλλιά τους, αλλά έβγαλαν μόνο ένα φορτίο κάρβουνο. Μετά όλοι άρχισαν να κλαίνε, αλλά μάζεψαν μονάχα δύο κουβάδες δάκρυα.

Ο βασιλιάς κάλεσε ξανά τον αρχηγό των σιδηρουργών. «Δε χρειάζεται να φτιάξεις έναν άνθρωπο» του είπε. «Δυστυχώς, δεν μπόρεσα να μαζέψω ούτε τα κάρβουνα ούτε το νερό».

«Μεγαλειότατε» απάντησε ο αρχισιδηρουργός του «χαίρομαι που δε βρήκες αρκετά μαλλιά και δάκρυα, επειδή, για να πω την αλήθεια, δε θα μπορούσα να σου φτιάξω έναν άνθρωπο!»

Διασκευασμένος αφρικανικός μύθος και εικόνα από το βιβλίο του Νηλ Φίλιπ Μύθοι απ’ όλο τον κόσμο, απόδοση Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Ερευνητές

Φωτ/φία: από το βιβλίο της Yvonne Ayo Αφρική, εκδ. Ερευνητές

Σκίτσο του Γ. Σεϊτάνη
από το βιβλίο
της Αγγελικής Βαρελά
Κρήτη, εκδ. Πατάκη

Ο χάλκινος γίγαντας

Ο Ήφαιστος, ο θεός της φωτιάς και του σιδήρου, κατασκεύασε ένα χάλκινο γίγαντα για το βασιλιά Μίνωα. Ο γίγαντας Τάλως έπαιρνε την ενέργειά του από μία φλέβα μέσα στην οποία έτρεχε θεϊκό αίμα. Η φλέβα άρχιζε από το λαιμό και κατέληγε στα πόδια, όπου έκλεινε με ένα χάλκινο καρφί. Αποστολή του ήταν να προστατεύει την Κρήτη από κάθε επιδρομέα.

Ωστόσο, η άφιξη των Αργοναυτών στο νησί σήμανε το τέλος του. Ο γίγαντας όταν είδε το πλοίο τους, την Αργώ, να πλησιάζει έριξε πέτρες για να τους απομακρύνει. Τότε η μάγισσα Μήδεια, η σύντροφος του Ιάσονα, τον εξόντωσε βγάζοντας το καρφί που κρατούσε τη φλέβα κλειστή.

Μύθος από την αρχαία Ελλάδα

 

Ξεκλειδώνω το κείμενο

1. Ποιο πρόβλημα αντιμετώπιζε ο αρχηγός των σιδηρουργών;
2. Τι τέχνασμα πρότεινε ο σοφός, ώστε να βγει ο αρχισιδηρουργός από τη δύσκολη θέση;
3. Τι κατάφερε τελικά ο αρχισιδηρουργός;

   Διαβάζω τους δύο μύθους

4. Διάβασε τους δύο μύθους και απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις.

   • Ποιοι ήταν οι κατασκευαστές;
   • Τι υλικά χρειάζονταν;
   • Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της προσπάθειας;

5. Συζητήστε στην τάξη ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στον αφρικανικό και τον αρχαιοελληνικό μύθο.

   Παρατηρώ και μαθαίνω

   «Πριν από πολλά, πολλά χρόνια ζούσε ένας βασιλιάς, που ήθελε να φτιάξει έναν άνθρωπο. Φώναξε, λοιπόν, τον αρχηγό των σιδηρουργών και τον πρόσταξε να του φτιάξει ένα σιδερένιο άνθρωπο».

   Σ' αυτές τις προτάσεις υπάρχουν πολλά άρθρα.

   
   

    

   Έχεις δίκιο. «…ένας (κάποιος) βασιλιάς, …έναν (κάποιον) άνθρωπο». Οι λέξεις ένας, έναν, όπως μάθαμε, είναι αόριστα άρθρα.
   «…τον αρχηγό των σιδηρουργών». Οι λέξεις τον, των είναι οριστικά άρθρα.
   Πρόσεξε όμως τη φράση: «τον πρόσταξε (αυτόν) να του φτιάξει (αυτού)». Οι λέξεις τον, του είναι οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών, όπως είδαμε σε προηγούμενο μάθημα.

   
   

    

   
   

   Και πώς θα ξεχωρίζουμε τα άρθρα από τους αδύνατους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών;

   
   
   

   • Μετά τα άρθρα υπάρχει ουσιαστικό (τον αρχηγό).
   • Mετά τις προσωπικές αντωνυμίες υπάρχει ρήμα  (τον πρόσταξε).

   
   

   Παίζω με τις λέξεις

6. Ο τεχνίτης φτιάχνει…

   πόρτα από σίδηρο		σιδερένια πόρτα
   κορνίζα από ασήμι		................................
   ..............................		ξύλινο τραπέζι
   δίσκο από χαλκό		................................
   ..............................		αλουμινένιο κουτί
   ποτήρι από γυαλί		................................
   ..............................		πέτρινο σπίτι
   βάζο από πηλό		................................

   

   Γράφω σωστά

7. Με τις πληροφορίες της πρώτης παραγράφου του κειμένου συμπλήρωσε την πρόταση:

   Ο βασιλιάς ζήτησε από τον αρχηγό των . . . . . . . . . . . . . . . . . . . να του φτιάξει έναν ζωντανό . . . . . . . . . . . . . από . . . . . . . . . . . . . . . . . . . που θα . . . . . . . . . . . . . . . και θα είχε . . . . . . . . . . . . . . στο σώμα του και . . . . . . . . . . . . . στο κεφάλι του.

8. Συμπλήρωσε τα γράμματα που λείπουν και βάλε τόνο όπου χρειάζεται.
   

   ο άνθρ_πος, το σ_μα, η φ_τιά,
   το σ_δερο, ο σ_δεράς, σ_δερένιος -α -ο,
   το ξ_λο, ξ_λινος -η -ο

   
   

Αύριο Ανθολόγιο

. . . . . Μηχανές του μέλλοντος . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Τα ρομπότ είναι αυτόματες μηχανές που ελέγχονται από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Τα ρομπότ αξιοποιούνται κυρίως στα εργοστάσια, όπου εκτελούν με ταχύτητα και ακρίβεια βαριές και δύσκολες δουλειές.

1

Φωτ/φία: από φυλλάδιο της εταιρείας Jesse Wallace

2

Να και ένα ρομπότ που περπατάει, μιλάει, τραγουδάει και εκτελεί απλές εντολές. Αυτό το ρομπότ όμως δεν είναι παρά ένα έξυπνο παιχνίδι. Ίσως κάποια μέρα κατασκευαστούν ρομπότ που θα μας απαλλάξουν από όλες τις δουλειές του σπιτιού.

Φωτ/φία: από εφηµ. Το ΒΗΜΑ της Κυριακής

3

Τι θα λέγατε να σας κρατά συντροφιά ένα κατοικίδιο ρομπότ; Ένας σκύλος-ρομπότ, ο οποίος δεν τρώει φαΐ αλλά κινείται με μπαταρίες και όταν λείπετε από το σπίτι αναλαμβάνει να το φυλάει.

Φωτ/φία: από περ. Hi Tech

4

Τα ρομπότ πάνε στο διάστημα! Στο μέλλον, οι περισσότερες αποστολές στο διάστημα θα γίνονται με ρομπότ.

Φωτ/φία: NASA, από το περ. Γεωτρόπιο

Στο εργαστήριο του μικρού εφευρέτη

1. Σκέψου με την ομάδα σου μια μηχανή-ρομπότ που θα ήταν χρήσιμη για κάποιες δουλειές και σχεδίασέ την εδώ. Μπορείτε ύστερα να συζητήσετε τα σχέδια που έκανε η κάθε ομάδα.
   
2. Βρες ένα όνομα για το ρομπότ που σχεδίασες: .....................................................
3. Γράψε ποιες δουλειές είναι προγραμματισμένο να κάνει: ........................................
   ......................................................................................................................

   Kοίτα τι σκέφτηκε!

   

   Σκίτσο του Κυρ, από το βιβλίο του Τζιζ!, εκδ. Κάκτος

4. Ποιο είναι το πρόβλημα του ανθρώπου της γελοιογραφίας;
5. Συζήτησε με τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σου στην τάξη πώς δουλεύει αυτή η μηχανή.
   

   Παίζω με τις λέξεις

   Εκφράζομαι σωστά

6. Φαντάσου ότι είσαι ένας μηχανικός και δίνεις οδηγίες σε μια ομάδα βοηθών σου για να κατασκευάσετε ένα ρομπότ. Να αντικαταστήσεις τα ρήματα του κειμένου των οδηγιών με τα παρακάτω ρήματα:

   σχεδιάζω, κατασκευάζω, συναρμολογώ, αναλαμβάνω.

   «Εσείς δόκτορα Γρανάζη (θα κάνετε) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . το ρομπότ.
   Ο δόκτορας Τανάλιας (θα κάνει) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . τα διάφορα
   εξαρτήματα κι ο δόκτορας Συνδετήρας (θα κάνει) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   τα χέρια και τα πόδια. Τέλος εγώ (θα κάνω) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . το κεφάλι κι ό,τι άλλο απομένει».

   

   Για να περιγράψουμε μια εργασία χρησιμοποιούμε το κατάλληλο ρήμα.

   
   
7. Στις παρακάτω προτάσεις να αντικαταστήσεις το ρήμα «φτιάχνω» με το κατάλληλο ρήμα από το πλαίσιο, για να εκφράσεις καλύτερα αυτό που κάνει ο καθένας.

   σκάβω, ψήνω, ζυμώνω, επισκευάζω, δουλεύω, μαγειρεύω, κατασκευάζω

   • Ο μηχανικός (φτιάχνει) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . τη μηχανή του αυτοκινήτου.

   • Ο εργάτης (φτιάχνει) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ένα χαντάκι στο δρόμο.

   • Η μητέρα μου (φτιάχνει) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . νόστιμα φαγητά.

   • Ο παππούς μου (φτιάχνει) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ξύλινα καραβάκια.

   • Η φουρνάρισσα (φτιάχνει) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ωραία κουλουράκια.

   

   Γράφω σωστά

   Το ρομπότ μαθαίνει… γλώσσες

8. Μάθε στο ρομπότ να μιλά σωστά ελληνικά. Γράψε τα λόγια του όπως έπρεπε να τα πει. Χρησιμοποίησε μικρά γράμματα και βάλε τόνο, κόμμα και τελεία όπου χρειάζεται.

   ΕΙ ΜΑΙ ΕΝΑΡΟ ΜΠΟΤ ΠΟΥΠΕΡ ΠΑΤΑΕΙ ΜΙ ΛΑΕΙΤΡΑ
   ΓΟΥΔΑΕΙ ΚΑΙΕΚΤΕ ΛΕΙ ΑΠΛΕΣΕΝΤ ΟΛΕΣ

   .................................................................................

   .................................................................................

   .................................................................................

9. Συμπλήρωσε τα γράμματα που λείπουν.
   

   η δουλ__ά, η κατασκ__ή, κατασκ__άζω, το __τοκίνητο, __τόματος -η -ο

   

. . . . . Το ηλιακό λεωφορείο . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ήταν κάποτε μια μικρή, ονειρεμένη πολιτεία, η Λιλιπούπολη, που στους δρόμους της ταξίδευε ένα αλλιώτικο λεωφορείο.

Ένα λεωφορείο που το λένε Ηλιοτρόπιο,
με πεταλούδες άσπρες και ροζ,
κάνει κάθε μέρα κι ένα δρομολόγιο
πάνω σε μια γραμμή από φως.

Τρέχα, ηλιακό μου λεωφορείο,
πέρνα σαν αστραπή πορτοκαλιά
κι απ’ την εξάτμισή σου πέτα γύρω γύρω
ηλιόσπορους να τρώνε τα πουλιά.

Μ’ ένα λεωφορείο που το λένε Ηλιοτρόπιο
γεμάτο γέλια και μουσικές,
πάμε κάθε μέρα κι ένα δρομολόγιο
στις φωτεινές μας Λιλιγειτονιές.

Στίχοι της Μαριανίνας Κριεζή από το τραγούδι «Το ηλιακό λεωφορείο»,
που περιλαμβάνεται στο δίσκο της MINOS-EMI Εδώ Λιλιπούπολη

Ξεκλειδώνω το κείμενο

1. Διάβασε τον τρίτο και τον τέταρτο στίχο της πρώτης και δεύτερης στροφής. Τι παρατηρείς;
2. Σε τι διαφέρει το ηλιακό λεωφορείο της Λιλιπούπολης από τα λεωφορεία που ξέρεις;
   

   Παίζω με τις λέξεις

3. Γράψε τις παρακάτω λέξεις στη στήλη που ταιριάζουν:

   (ηλιόλουστος, ηλιοτρόπιο, ηλιέλαιο, ηλιαχτίδα, ηλιοβασίλεμα,
   ηλίανθος, ηλιοθεραπεία, ηλιόσπορος)

   ήλιος, το αστέρι ............................................. ............................................. ............................................. .............................................

   ήλιος, το φυτό ............................................. ............................................. ............................................. .............................................

   

   Γράφω σωστά

4. Αντίγραψε τη δεύτερη στροφή του ποιήματος:

   ...........................................................................................

   ...........................................................................................

   ...........................................................................................

   ...........................................................................................

5. Βάλε τις λέξεις σε αλφαβητική σειρά.
   ηλιοτρόπιο, φωτεινός, λεωφορείο, ηλιόσπορος, λεωφόρος, φως, ηλιοβασίλεμα, ηλιακός
   

   .....................................................................................................................

   .....................................................................................................................

Αύριο Ανθολόγιο

. . . . . Στο Αττικό Μετρό . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Το Μετρό συντομεύει στο μισό το χρόνο μετακίνησης των κατοίκων στην πόλη σε σχέση με τα άλλα μέσα μεταφοράς. Τα δρομολόγιά του είναι συχνά και εκτελούνται με ακρίβεια. Καθημερινά για τη μετακίνησή τους το εμπιστεύονται περισσότεροι από μισό εκατομμύριο επιβάτες.

Φωτ/φίες: από φυλλάδιο του Αττικό Μετρό

Ξεκλειδώνω το κείμενο

1. Γράψε έναν τίτλο για το καθένα από τα παραπάνω κείμενα.

    1  ..................................................................................................................

    2 ...................................................................................................................

    3 ...................................................................................................................

2. Γιατί τόσοι πολλοί επιβάτες χρησιμοποιούν καθημερινά το Μετρό;

   ...................................................................................................................

   ...................................................................................................................

3. Γιατί το Μετρό είναι ένα έργο πολιτισμού;
   

   ...................................................................................................................

   ...................................................................................................................

   Έργο του Παύλου, από φυλλάδιο του Αττικό Μετρό

   
   

   Χρησιμοποιώ το Μετρό

   Στο σταθμό…

   Προσέξτε πού πατάτε και πώς περπατάτε, όταν ο καιρός είναι άσχημος. Όταν βρέχει ή χιονίζει, το δάπεδο γλιστράει.

   Μην τρέχετε στους χώρους του σταθμού.

   Μπείτε και βγείτε στο Μετρό κρατώντας το χέρι της μητέρας σας, του πατέρα σας ή αυτού που σας συνοδεύει.

   Στις κυλιόμενες σκάλες σταθείτε στη δεξιά πλευρά και κρατηθείτε από τη μαύρη χειρολαβή. Αφήστε την αριστερή πλευρά για τους βιαστικούς.

   Περιμένετε να έλθει το τρένο στην αποβάθρα πάντοτε πίσω από τη διαχωριστική γραμμή του δαπέδου.

   Όταν το τρένο έλθει, σταθείτε δεξιά ή αριστερά από τις πόρτες για να βγουν οι επιβάτες, και μετά μπείτε εσείς.

   Όταν κλείνουν οι πόρτες, απομακρυνθείτε από το τρένο και μην προσπαθήσετε να το προλάβετε τρέχοντας.

   

   Φωτ/φία: από φυλλάδιο του Αττικό Μετρό

4. Διάβασε τις παραπάνω οδηγίες και συζήτησε στην τάξη σου από τι μας προφυλάσσουν, όταν χρησιμοποιούμε το Μετρό.
5. Διάλεξε δύο από τις παραπάνω οδηγίες. Πώς θα τις έλεγες σε ένα φίλο ο οποίος πρόκειται να επισκεφτεί το Μετρό; (Σε ένα φίλο μας μιλάμε στο β΄ πρόσωπο του ενικού αριθμού.)

    

   
6. Συζητήστε στην τάξη ποιες οδηγίες θα ήταν χρήσιμες για τα παιδιά, όταν βρίσκονται στο σχολείο. Παρουσιάστε τις οδηγίες αυτές στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης.

   Παρατηρώ και μαθαίνω

   Μπείτε και βγείτε στο Μετρό κρατώντας το χέρι της μητέρας σας, του πατέρα σας …

   Πώς πρέπει να μπαίνουμε και να βγαίνουμε στο Μετρό;
   Κρατώντας το χέρι του συνοδού μας.
   Η λέξη «κρατώντας» μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να μπαίνουμε και να βγαίνουμε στο Μετρό. Προέρχεται από το ρήμα «κρατώ», είναι ένας ρηματικός τύπος αλλά δεν κλίνεται. Αυτός ο ρηματικός τύπος λέγεται μετοχή.

   
   

    

   Βρήκα και άλλη μετοχή, Σοφούλα.

   
   

   Όταν κλείνουν οι πόρτες, απομακρυνθείτε από το τρένο και μην προσπαθήσετε να το προλάβετε τρέχοντας.

   

   Και οι δύο μετοχές τελειώνουν σε -οντας. Γράφονται όμως διαφορετικά.
   Όταν τονίζονται στο ο, γράφονται με ωμέγα (ω). π.χ. κρατώντας.
   Όταν δεν τονίζονται στο ο, γράφονται με όμικρον (ο). π.χ. τρέχοντας.

   
   

    

   
   

   Σοφούλα, μετρώ τα δρομολόγια του Μετρό.

   
   

   

   • Μερικές λέξεις μπορεί να ακούγονται το ίδιο, αλλά διαφέρουν στην ορθογραφία και τη σημασία τους. Άλλο πηγαίνω με το Μετρό κι άλλο μετρώ τα χρήματά μου. Άλλο κλείνω την πόρτα κι άλλο κλίνω το ρήμα.

   Αυτές οι λέξεις ονομάζονται ομώνυμες.

   
   

   Γράφω σωστά

7. Συμπλήρωσε σωστά τις παρακάτω οδηγίες.

   Μπ__τε και βγ__τε στο Μετρό κρατ_ντας το χέρι του συνοδού σας.

   Όταν οι πόρτες κλείνουν απομακρυνθ__τε από το τρένο και μην προσπαθήσετε να το προλάβετε τρέχ_ντας.

   Για να γράψεις σωστά τα παραπάνω ρήματα με τα οποία δίνουμε οδηγίες, πρόσεξε τα παραδείγματα:
   ανεβαίνω – ανεβείτε
   κατεβαίνω – κατεβείτε

   
   

   

8. Γράψε τα ι, η, υ, ει, οι που λείπουν και βάλε τόνο όπου χρειάζεται.

   ο κάτ__κος, η μετακίν_ση, ο σιδ_ρόδρομος ,
   υπόγ__ος -α -ο, σ_γχρονος -η -ο