ΕΝΟΤΗΤΑ 16

ΑΛΛΑ ΡΗΜΑΤΑ Β   ΣΥΖΥΓΙΑΣ (ΣΕ-ΜΙ)
(ΕΙΜΙ, ΦΗΜΙ, ΟΙΔΑ, ΔΕΔΟΙΚΑ)

Α. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Μελετήστε τα παραδείγματα:

• Διογένης ἡμέρας ποτὲ λύχνον ἅψας (= αφού άναψε) περιῄει· πυνθανομένων δέ τινων «πρὸς τί τοῦτο;» ἔλεγεν ἄνθρωπον ζητεῖν.
• Διογένης ἐρωτηθεὶς διὰ τί τὸ χρυσίον χλωρόν ἐστιν ἔφη, «ὅτι πολλοὺς ἔχει τοὺς ἐπιβουλεύοντας».
• Ἐρωτήσαντος δέ τινος Δημώνακτα τίς αὐτῷ ὅρος (= ορισμός) εὐδαιμονίας εἶναι δοκεῖ, μόνον εὐδαίμονα ἔφη τὸν ἐλεύθερον· ἐκείνου δὲ φήσαντος πολλοὺς ἐλευθέρους εἶναι, Ἀλλ’ ἐκεῖνον νομίζω τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα.
• Πέμπτος δὲ ὁ Κλεόβουλος ἔφη, μάλιστα σωφρονεῖν δῆμον, ὅταν τὸν ψόγον μᾶλλον οἱ πολιτευόμενοι δεδοίκασιν ἢ τὸν νόμον.
• Ἀρίστιππος ὁ Κυρηναῖος ἐρωτηθεὶς ὑπὸ Διονυσίου διὰ τί οἱ μέν φιλόσοφοι ἐπὶ τὰς τῶν πλουσίων θύρας ἔρχονται, οἱ δὲ πλούσιοι ἐπὶ τὰς τῶν φιλοσόφων οὐκέτι (= όχι πλέον), ἔφη, «ὅτι οἱ μὲν ἴσασιν ὧν δέονται, οἱ δ’ οὐκ ἴσασιν.»

Οι υπογραμμισμένες λέξεις στα παραδείγματα είναι τύποι των ρημάτωνεἶμι, φημί, δέδοικα και οἶδα.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• Τα ρήματα αυτά κλίνονται ολικά ή μερικά κατά τα ρήματα σε -μι με κάποιες διαφορές, σύμφωνα με τους επόμενους πίνακες:

I. ρ. εἶμι (= θα πάω, θ. ισχυρό εἰ- και αδύνατο ἰ-)

Απαρέμφατο: ἰ-έναι
Μετοχή: ἰ-ὼν (ἰόντος), ἰ-οῦσα (ἰούσης), ἰ-όν (ιόντος)

II. ρ. φημί (= λέω, ισχυρίζομαι, θ. ισχυρό φη-, αδύνατο φᾰ-)

Απαρέμφατο ενεστώτα: φά-ναι
Μετοχή ενεστώτα: φά-σκ-ων, φά-σκ-ουσα, φά-σκ-ον
Μέλλοντας: φή-σω
Αόριστος: ἔ-φη-σα

III. ρ. οἶδα (= γνωρίζω, θ. ισχυρό Fειδ- = εἰδ-  και με τροπή του ε σε ο: οἰδ, αδύνατο Fιδ=ἰδ-).

Απαρέμφατο: εἰδ-έναι
Μετοχή: εἰδ-ὼς (εἰδότος), εἰδ-υῖα (εἰδυίας), εἰδ-ὸς (εἰδότος)
Μέλλοντας: εἴ-σομαι / εἰδή-σω

IV. ρ. δέδοικα ή δέδια (= φοβούμαι, θ. ισχυρό δει- και με τροπή του ε σε ο: δοι-, αδύνατο δι-)

Απαρέμφατο: δεδοι-κέναι/δε-δι-έναι
Μετοχή: δε-δοι-κὼς/δε-δι-ὼς (δεδιότος), δε-δοι-κυῖα/δε-δι-υῖα (δεδιυίας), δε-δοι-κὸς/δε-δι-ὸς (δεδιότος)
Μέλλοντας: δεί-σομαι
Αόριστος: ἔ-δει-σα

• Μερικά άλλα ρήματα σχηματίζουν μόνο ορισμένους τύπους κατά τα ρήματα σε -μι π.χ. τέ-θνη-κα (= έχω πεθάνει), το απρόσωπο χρὴ (= πρέπει). (Βλ. Γραμματική σελ. 237-8).

Γ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

  Να βρείτε και να αναγνωρίσετε τους τύπους των ρημάτων εἶμι, φημί, οἶδα και δέδοικα που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις:

1. Ὑμεῖς μὲν ἄπιτε πρὸς τὸ δικαστήριον εὐθεῖαν ἐκείνην προϊόντες (= προχωρώντας) προΐωμεν δὲ καὶ ἡμεῖς.
2. Καὶ εἰ μηδένα ἀνθρώπων ᾐσχύνου, τοὺς θεοὺς ἐχρῆν σε δεδιέναι.
3. Πολλοὶ καὶ τῶν ἀστῶν καὶ τῶν ξένων ἥκουσιν εἰσόμενοι τίνα γνώμην περὶ τούτων ἕξετε.
4. Οὐδὲν ἔφη Θαλῆς τὸν θάνατον διαφέρειν τοῦ ζῆν. «Σὺ οὖν,» ἔφη τις, «διὰ τί οὐκ ἀποθνῄσκεις;» «Ὅτι,» ἔφη, «οὐδὲν διαφέρει.»
5. Σχολαστικοὶ δύο ὁμοῦ ἐβάδιζον. Ἰδὼν οὖν ὁ ἕτερος αὐτῶν μέλαιναν ὄρνιν· Ἀδελφέ, φησίν, ἴσως ταύτης ὁ ἀλεκτρυὼν ἀπέθανεν.
6. Ἐτεῇ (= στην πραγματικότητα) δὲ οὐδὲν ἴσμεν· ἐν βυθῷ γὰρ ἡ ἀλήθεια.
7. Οἱ δ’ ἐκ τῆς ἀγορᾶς ἔφευγον, δεδιότες εἷς ἕκαστος μὴ συλληφθείη.

  Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων που δίνονται σε παρένθεση:

1. Οὕτω γὰρ τὴν ὑμετέραν ἀσθένειαν ἑώρων καὶ τὴν αὐτῶν δύναμιν ἠπίσταντο, ὥστε πρότερον      ……………………. τὰ μέλλοντα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ πραχθήσεσθαι. (παρ. του οἶδα, γ’ πληθ.)
2. Ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι πᾶσιν εἶναι δῆλον ὅτι φεύγουσι μὲν οἱ περὶ αὐτῶν .…………….. διώκουσι (= καταδιώκουν) δὲ οἱ βουλόμενοί τι ποιῆσαι κακόν.   (μτχ. ενεστ. του δέδια).
3. Καὶ ὅτι ἀληθῆ ταῦτα λέγω, Φαλῖνος καὶ Διοκλῆς ……………. (οριστ. ενεστ. του οἶδα, γ’ πληθ.).
4. Ηὔχετο δὲ πρὸς τοὺς θεούς ἁπλῶς τἀγαθὰ διδόναι, ὡς τοὺς θεοὺς κάλλιστα ……………. ὁποῖα ἀγαθά ἐστι. (μτχ. ενεστ. του οἶδα).
5. Διογένης εἰς θέατρον ……………. ἐναντίος (= αντιμέτωπος) τοῖς ……………… ἐρωτηθεὶς δὲ διὰ τί, «τοῦτο,» ……………….. ἐν παντὶ τῷ βίῳ ἐπιτηδεύω (= επιδιώκω) ποιεῖν. (πρτ. του εἴσειμι, γ’ ενικ. / μτχ. ενεστ. του ἔξειμι / πρτ. του φημί, γ’ ενικ.).
6. Μὴ παιδὶ μάχαιραν, ἡ παροιμία ……………. · ἐγὼ δὲ …………… ἄν, μὴ παιδὶ πλοῦτον μηδὲ ἀνδρὶ ἀπαιδεύτῳ δυναστείαν (= εξουσία). (οριστ. ενεστ. του φημί, γ’ ενικ. / ευκτ. ενεστ. του φημί, α’ ενικ.).
7. Οὐδὲ οἶδ’ ὅπως ἂν …………………… τις ὂν (= ότι συμβαίνει) τὸ μὴ γενόμενον· (ευκτ. ενεστ. του οἶδα, γ’ ενικ.).
8. Λέγεται δ’ ἀγόμενος ὑπὸ γραὸς ἐκ τῆς οἰκίας, ἵνα τὰ ἄστρα κατανόησῃ (= παρατηρήσει), εἰς βόθρον (= λάκκο) ἐμπεσεῖν καὶ αὐτῷ ἀνοιμώξαντι (= όταν φώναξε βοήθεια) ……………….. τὴν γραῦν «σὺ γάρ, ὦ Θαλῆ, τὰ ἐν ποσὶν οὐ δυνάμενος ἰδεῖν τὰ ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ οἴει γνώσεσθαι;» (απαρ. ενεστ. του φημί).

  Να μεταφράσετε τα παρακάτω κείμενα, αφού αναγνωρίσετε τους τύπους των ρημάτων εἶμι, φημί, οἶδα και δέδοικα που θα συναντήσετε:

1. Εἰπόντας δέ τινος τῶν ἑταίρων, Ἀπίωμεν, Δημώναξ, εἰς τὸ Ἀσκληπιεῖον καὶ προσευξώμεθα ὑπὲρ τοῦ υἱοῦ, πάνυ, ἔφη, κωφὸν ἡγῇ τὸν Ἀσκληπιόν, εἰ μὴ δύναται κἀντεῦθεν ἡμῶν εὐχομένων ἀκούειν.

Λουκιανοῦ Δημώνακτος Βίος Ι, 9, 29

2. Ἐπεὶ δέ ποτε πλεῖν μέλλοντα αὐτῷ διὰ χειμῶνος ἔφη τις τῶν φίλων, Οὐ δέδοικας μὴ ἀνατραπέντος τοῦ σκάφους ὑπὸ ἰχθύων καταβρωθῇς; Ἀγνώμων ἂν εἴην, ἔφη, ὀκνῶν ὑπὸ ἰχθύων καταδασθῆναι τοσούτους αὐτὸς ἰχθῦς καταφαγών.

Λουκιανός, ό.π. Ι, 9, 35

3. Παριόντα ποτὲ αὐτὸν λάχανα πλύνων Διογένης ἔσκωψε, καί φησιν, «εἰ ταῦτα ἔμαθες προσφέρεσθαι, οὐκ ἂν τυράννων αὐλὰς ἐθεράπευες.» Ὁ δέ, «καὶ σύ,» εἶπεν, «εἴπερ ᾔδεις ἀνθρώποις ὁμιλεῖν, οὐκ ἂν λάχανα ἔπλυνες.»

Λαέρτιου Διογένους Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή, Ἀρίστιππος, II 68

  Να μεταφράσετε το παρακάτω κείμενο, αφού αναγνωρίσετε τους υπογραμμισμένους ρηματικούς τύπους:

Λέων γηράσας καὶ μὴ δυνάμενος δι’ ἀλκῆς ἑαυτῷ τροφὴν πορίζων ἔγνω δεῖν δι’ ἐπινοίας τοῦτο πρᾶξαι. Καὶ δὴ παραγενόμενος εἴς τι σπήλαιον καὶ ἐνταῦθα κατακλιθεὶς προσεποιεῖτο τὸν νοσοῦντα· καὶ οὕτω τὰ παραγενόμενα πρὸς αὐτὸν ἐπὶ τὴν ἐπίσκεψιν ζῷα συλλαμβάνων κατήσθιε. Πολλῶν δὲ θηρίων καταναλωθέντων ἀλώπηξ τὸ τέχνασμα αὐτοῦ συνεῖσα παρεγένετο, καὶ στᾶσα ἄπωθεν τοῦ σπηλαίου ἐπυνθάνετο αὐτοῦ πῶς ἔχοι. Τοῦ δὲ εἰπόντος «κακῶς» καὶ τὴν αἰτίαν ἐρομένου δι’ ἣν οὐκ εἴσεισιν, ἔφη «ἀλλ’ ἔγωγε εἰσῆλθον ἄν, εἰ μὴ ἑώρων πολλῶν εἰσιόντων ἴχνη, ἐξιόντος δὲ οὐδενός.»

Αισώπου Μῦθοι 142 (Β. E.Perry)