Ρητορικά Κείμενα (Β΄ Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

 

ΚείμενοΕικόνα

Τα αρνητικά παρεπόμενα της ατιμωρησίας και τα θετικά του ελέγχου.

 
     [46] Καὶ ταῦτα νομοθετήσαντες οὐδὲ τὸν λοιπὸν χρόνον ὠλιγώρουν, ἀλλὰ διελόμενοι τὴν μὲν πόλιν κατὰ κώμας, τὴν δὲ χώραν κατὰ δήμους, ἐθεώρουν τὸν βίον τὸν ἑκάστου, καὶ τοὺς ἀκοσμοῦντας ἀνῆγον εἰς τὴν βουλήν. Ἡ δὲ τοὺς μὲν ἐνουθέτει, τοῖς δ᾽ ἠπείλει, τοὺς δ᾽ ὡς προσῆκεν ἐκόλαζεν. Ἠπίσταντο γὰρ ὅτι δύο τρόποι τυγχάνουσιν ὄντες οἱ καὶ προτρέποντες ἐπὶ τὰς ἀδικίας καὶ παύοντες τῶν πονηριῶν· [47] παρ᾽ οἷς μὲν γὰρ μήτε φυλακὴ μηδεμία τῶν τοιούτων καθέστηκεν μήθ᾽ αἱ κρίσεις ἀκριβεῖς εἰσιν, παρὰ τούτοις μὲν διαφθείρεσθαι καὶ τὰς ἐπιεικεῖς τῶν φύσεων, ὅπου δὲ μήτε λαθεῖν τοῖς ἀδικοῦσιν ῥᾴδιόν ἐστιν μήτε φανεροῖς γενομένοις συγγνώμης τυχεῖν, ἐνταῦθα δ᾽ ἐξιτήλους γίγνεσθαι τὰς κακοηθείας.  
 

 

 

γλωσσικά σχόλιαΕικόνα

46 ὀλιγωρῶ παραμελώ, αδιαφορώ
  διελόμενοι μετοχή Αορ. β' του ρήμ. διαιρέομαι, -οῦμαι: διαιρώ, διαχωρίζω
  κώμη χωριό, επαρχιακή πόλη, (πρβλ. κωμόπολη). Εδώ: συνοικισμός, γειτονιά. Σημειωτέον ότι οι Δωριείς διεκδικούσαν την πατρότητα της κωμωδίας, ετυμολογώντας τη λέξη από το «κώμη» (= ό,τι και ο αττικός δήμος). Πιθ. συγγενές προς το αγγλ. home (= σπίτι)
  τὴν δὲ χώραν δηλ. την Αττική
  θεωρῶ εδώ: επιβλέπω, επιθεωρώ
  τὸν βίον εδώ, τη ζωή
  ἀνάγω (εἰς τὴν βουλὴν) οδηγώ ενώπιον της βουλής
  παύω τινὸς εμποδίζω, απομακρύνω, αποτρέπω από κάτι
47 παρ' οἷς σ' αυτούς που... Πιο ελεύθερα: εκεί όπου... Επειδή η πρώτη πρόταση και η ανταπόδοσή της αντιτίθεται σε μια άλλη που διαθέτει επίσης ανταπόδοση, το «μὲν» επαναλαμβάνεται και στην ανταπόδοση της πρώτης, ενώ το «δὲ» στην ανταπόδοση της δεύτερης (παρ' οἷς μὲν - παρὰ τούτοις μὲν / ὅπου δὲ - ἐνταῦθα δ')
  φυλακὴ όχι με τη σύγχρονη έννοια, αλλά με αυτήν της (προ)φύλαξης
  κρίσις κρίση, δικαστική απόφαση
  ἀκριβὴς εδώ: αυστηρός
  ἐπιεικὴς λογικός, δίκαιος, αγαθός, χρηστός· κάπως διαφοροποιημένη η σημερινή σημασία (: μη αυστηρός, πράος, μειλίχιος, κ.τ.τ.)
  λαθεῖν απαρέμφατο Αορ. β' του ρήμ. λανθάνω: διαφεύγω την προσοχή
  γίγνομαι ἐξίτηλος εξαλείφομαι, ξεθωριάζω, αποδυναμώνομαι· κυριολεκτική σημασία του «ἐξίτηλος»: ξεθωριασμένος, ξεθυμασμένος, πρβλ. «ανεξίτηλα χρώματα», δηλ. αυτά που δεν ξεθωριάζουν

 

 

 

ερμηνευτικά σχόλιαΕικόνα

46 κατὰ κώμας «Κώμας λέγει τὰς ἐν τῇ συνηθείᾳ Γειτονίας, ἃς ἔνιοι καὶ τουρκιστὶ "Μαχαλάδες" καλοῦσιν.» (Κοραής).
  τὴν δὲ χώραν κατὰ δήμους αναφέρεται στη διαίρεση της Αττικής σε δήμους από τον Κλεισθένη (πρβλ. Αριστοτέλους, Ἀθηναίων Πολιτεία, 21, 4: «Διένειμε δὲ καὶ τὴν χώραν κατὰ δήμους τριάκοντα μέρη..»). Τον καιρό του Ηροδότου οι δήμοι ήσαν εκατό τον αριθμό (10 για κάθε φυλή), ενώ στην εποχή του Στράβωνα (2ος αι. π.Χ.) είχαν φθάσει τους 174.
47 τὰς ἐπιεικεῖς τῶν φύσεων «ἐπιεικὲς» είναι κατά τον Αριστοτέλη το άγραφο δίκαιο. Έτσι, το να φυλακίζεται ο χρεωφειλέτης είναι δίκαιο, ενώ το να δίνει κανείς επί πλέον πίστωση χρόνου στον οφείλοντα ή και να του χαρίζει μέρος των χρεών του, είναι «ἐπιεικές». Επομένως «ἐπιεικεῖς φύσεις» είναι οι από φυσικού τους καλές, οι «καλοί χαρακτήρες».

 

 

 

ΑσκήσειςΕικόνα

  1. Σε ποιο σημείο της παραγράφου 46 και με ποιο τρόπο, υποδηλώνει ο Ισοκράτης ότι η σωφρονιστική δράση του Αρείου πάγου δεν κυριαρχούνταν από μια άκριτη και απόλυτη αυστηρότητα;
  2. Στην παράγραφο 47 ο ρήτορας κάνει έμμεσα κριτική στην σύγχρονή του κοινωνία των Αθηνών. Τι μπορούμε να συμπεράνουμε για τη συμπεριφορά της κοινωνίας αυτής, με βάση τις έμμεσες αναφορές του ρήτορα;
  3. μήτε φυλακὴ μηδεμία τῶν τοιούτων καθέστηκε· το «τοιούτων» μπορεί να νοηθεί με δύο τρόπους. Με τι θα μπορούσε να αντικατασταθεί κατά περίπτωση;
  4. Να επισημανθούν οι τύποι συνηρημένων ρημάτων της παραγράφου 46 που ανήκουν στην κατηγορία των εις -έω>-ῶ, και να γραφούν στον αντίστοιχο τύπο του Ενεστώτα.

 

 

Κωμικογράφημα
Κωμικογράφημα